Epidemiologia

chorób zakaźnych

Epidemiologia

chorób zakaźnych

Jednym z najważniejszych działów

epidemiologii jako nauki jest nadal

epidemiologia chorób zakaźnych.

Poza epidemiologią wiele innych

dyscyplin medycznych zajmuje się

chorobami zakaźnymi człowieka.

Jednak tylko epidemiologia obejmuje

całość procesu krążenia drobnoustrojów i

pasożytów

w populacji oraz opracowuje praktyczne

metody zapobiegawcze, wykorzystując do

tego celu osiągnięcia wielu innych

dyscyplin naukowych, takich jak

bakteriologia, wirusologia, parazytologia,

immunologia, higiena oraz stosuje metody

analizy matematyczno-statystycznej.

Mimo wielu osiągnięć w

zwalczaniu chorób zakaźnych,

stanowią one nadal poważny w

praktyce lekarskiej.

Osiągnięcia cywilizacyjno - techniczne

z jednej strony pozwalają na użycie

coraz nowocześniejszych środków i

metod zarówno w profilaktyce

swoistej i nieswoistej, z drugiej zaś

strony, poprzez zagęszczenie

populacji, szybki transport i

powszechne przemieszczanie się,

ułatwiają rozprzestrzenianie się

chorób zakaźnych.

Również uodpornianie się

drobnoustrojów chorobotwórczych na

środki chemioterapeutyczne i

dezynfekcyjne, a także przenosicieli

(w tym szczególnie owadów) na

środki dezynfekcyjne, utrudnia

przerywanie dróg szerzenia się

zakażeń.

Jeszcze jednym negatywnym

skutkiem postępu cywilizacyjnego,

ułatwiającym zapadalność na

choroby infekcyjne, a tym samym

sprzyjającym ich rozprzestrzenianiu

się, są czynniki powodujące

niekorzystną konwersję

mechanizmów odpornościowych w

organizmie człowieka.

Zasięg geograficzny chorób

zakaźnych bywa różny i zmienny.

Są choroby kosmopolityczne

występujące we wszystkich

szerokościach geograficznych,

inne spotyka się poza naturalnym

miejscem ich występowania.

Wiele chorób dawniej

kosmopolitycznych (np. dżuma i

cholera) ogranicza się obecnie do

stref tropikalnych.

Inne np. pełzakowica rozszerzyły

swój zasięg w związku z dużą

stycznością

w ostatnich latach ludności

zamieszkującej strefę umiarkowaną

z ludnością krajów gorących.

Analizując problem chorób zakaźnych,

nie można nie zwróci uwagi, że

największym sukcesem ostatnich lat w

zwalczaniu chorób zakaźnych była

likwidacja ospy prawdziwej w skali

światowej. Doprowadziła do tego

konsekwentna polityka krajów

zrzeszonych w WHO.

W ciągu 10 lat od

rozpoczęcia intensywnych

działań osiągnięto jedyny w

historii ludzkości sukces

całkowitej likwidacji jednej z

najgroźniejszych chorób

zakaźnych, jaką była ospa.

Ostatnie endemiczne zachorowanie na

ospę wykryto 26 października 1977

roku w mieście Merka w Somalii.

Później wykryto jeszcze dwa

zachorowania na ospę w Birmingham w

Anglii

na przełomie sierpnia i września 1978 r.

Były one następstwem zakażenia

laboratoryjnego.

Natomiast światowy program likwidacji

malarii załamał się na przełomie lat

sześćdziesiątych

i siedemdziesiątych, zmuszając do

zrewidowania dotychczasowych

poczynań.

W krajach afrykańskich położonych na

południe od Sahary zapadalność na

malarię od wielu lat nie uległa zmianie.

Co roku na tę chorobę umiera około 1

milion dzieci poniżej 5-go roku życia.

W niektórych krajach Ameryki

Południowej, południowo-wschodniej

Azji i w Turcji zapadalność na malarię

wzrosła wskutek osłabienia akcji

przeciw epidemiologicznej, narastającej

odporności zarodźców malarii na

stosowane leki oraz wzrostu odporności

komarów na środki dezynsekcyjne.

Obecnie duży nacisk kładzie

się na badania w dziedzinie

immunologii, entomologii,

parazytologii epidemiologii i

leczenia zimnicy.

Innym ogromnym problemem

zdrowotnym są choroby pasożytnicze

wywołane przez pierwotniaki i robaki.

Dotyczy to zwłaszcza ludności żyjącej

w krajach tropikalnych i

subtropikalnych.

Do nich zaliczamy pełzakowice,

trypanosomatozę, lejszmaniozę

schistosomatozę, filariozę,

tasiemczyce

i inne robaczyce.

Jedną z najważniejszych przyczyn

zgonów w krajach Afryki, Ameryki

Łacińskiej, Azji

i wybrzeży zachodniego Pacyfiku

są zakażenia jelitowe i biegunki.

Ocenia się, że blisko 30% ogólnej

liczby zgonów u dzieci w wieku

przedszkolnym powodują tam

ostre biegunki.

Choroby te powodują dużego

stopnia utratę zdrowia.

W Polsce choroby

pasożytnicze nie występują na

tak wielką skalę, ale ciągle

stanowią duży problem

zdrowotny, zwłaszcza u dzieci.

Do najgroźniejszych w tej grupie

należy grypa, ze względu na

wysoką zapadalność.

Choroby zakaźne układu

oddechowego należą ponadto do

jednych

z najczęstszych przyczyn

zachorowań.

Do nierzadko spotykanych przyczyn

zgonów, zwłaszcza małych dzieci

należą również ostre zakażenia

układu oddechowego.

Według danych szacunkowych, około

2,2 miliona ludzi umiera co roku

wskutek zakażeń układu

oddechowego.

Nadal do najgroźniejszych

chorób w skali światowej

należy gruźlica.

Stanowi ona 2-3%

wszystkich nowych

zachorowań.

Sytuacja epidemiologiczna

zatruć pokarmowych była i jest

przede wszystkim wynikiem

szerzenia się zakażeń pałeczką

Salmonella enteritidis

fermach drobiu i zakażeń

produktów spożywczych

wytwarzanych z mięsa

i jaj drobiu.

Nadal groźnym problemem wśród

chorób zakaźnych w Polsce jest

gruźlica.

Z powodu gruźlicy i jej następstw w

1991 roku zmarły w Polsce 1382

osoby.

Stanowi to 46,5% wszystkich zgonów

na choroby zakaźne i pasożytnicze.

Epidemiologia wirusowych zapaleń

wątroby.

Wirusowe zapalenia wątroby są,

obok grypy, najczęściej

rejestrowanymi chorobami

zakaźnymi na świecie.

Przebieg choroby oraz jej

następstwa biologiczne powodują,

że wirusowe zapalenia wątroby są

ciągle aktualnym problemem, bez

względu na warunki geograficzne

i epidemiologiczne różnych krajów

świata.

Normalny przebieg

wirusowego zapalenia wątroby

występuje u około 80%

chorych, zaś u 20% chorych

rozwijają się postacie

przewlekłe.

Wirusowe zapalenie wątroby jest

wywołane przez różne,

niespokrewnione ze sobą wirusy,

należące do różnych grup

taksonomicznych, których wspólną

cechą są właściwości hepatotropowe.

Dlatego powodują one zbliżony pod

względem klinicznym przebieg

choroby.

Wirusowe zapalenia wątroby można

podzielić na dwie grupy:

▪ Wirusowe zapalenie wątroby szerzące się

drogą pokarmową - typ A i E. Choroby te
charakteryzują się na ogół lekkim przebiegiem
i brakiem następstw organicznych.

▪ Wirusowe zapalenie wątroby szerzące się

drogą naruszenia ciągłości tkanek- typ B, D
oraz C. Choroby te mają zwykle cięższy
przebieg kliniczny (z postaciami galopującymi
włącznie) oraz pozostawiają u części
ozdrowieńców następstwa w postaci
przewlekłego zapalenia wątroby, marskości lub
raka wątroby.

Wirusowe zapalenie typu A

Czynnikiem etiologicznym jest

wirus RNA. Rezerwuarem i źródłem

zakażenia jest człowiek, w

wyjątkowych warunkach mogą być

również zwierzęta.

Zakażenie szerzy się głównie na

drodze pokarmowo-wodnej, przez

zanieczyszczenie wody i żywności,

rzadziej przez bezpośredni kontakt

między ludźmi.

Przypuszcza się także, że możliwe

jest szerzenie się na drodze

parenteralnej, płciowej oraz

powietrzno-kropelkowej. Niektórzy

autorzy podkreślają rolę biernych

przenosicieli tej choroby takich jak

muchy, karaluchy, komary oraz

mrówki faraona.

Wirusowe zapalenie wątroby jest chorobą

o zasięgu ogólnoświatowym.

W Polsce Hepatitis A występowało

najczęściej

u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.

Okres wylęgania wynosi średnio 28-30 dni.

Około 90% zakażeń przebiega bezobjawowo.

Nie stwierdza się nosicielswa HAV.

Po przechorowaniu powstaje trwała

odporność.

Wirusowe zapalenie wątroby typu E.

Największa epidemia wystąpiła w

1991 roku

w Indiach, w Kanpur.

Epidemia dotyczyła 79 000 osób, była

to typowa epidemia wodna, dotknęła

ludność, która była zaopatrywana w

wodę z ujęć powierzchniowych z

niedostatecznym procesem

chlorowania.

Cechy epidemiologiczne oraz

kliniczne wirusowego zapalenia

wątroby typu E zbliżone są do

wirusowego zapalenia wątroby

typu A.

Wirus wydalany jest z kałem osób

chorych w ostrym okresie choroby.

Zakażenie szerzy się drogą

pokarmową, głównie przez zakażoną

wodę.

Okres wylęgania trwa od 3 do 6

tygodni. Przebycie choroby powoduje

powstanie długotrwałej odporności.

Tego typu choroby nie stwierdzono w

Polsce.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B

Najlepiej poznany typ zapalenia

wątroby.

HBV to mały wirus typu DNA.

Jest bardzo odporny na działanie

czynników zewnętrznych, takich jak

środki dezynfekcyjne czy

temperatura wrzenia wody.

Z tego względu do jego inaktywacji

konieczne jest stosowanie pary wodnej

pod ciśnieniem

w autoklawie (w temperaturze 121

lub suchego gorącego powierza w

sterylizatorach termicznych (180

C).

Rdzeń wirusa posiada swoistość

antygenową oznaczoną jako HBcAg i

HBe Ag.

Natomiast białko powierzchniowe ma

cechę anygenową oznaczoną jako

HBsAg.

Oznaczanie w surowicy krwi

chorych poszczególnych antygenów

oraz odpowiadających im

przeciwciał tj. anty-HBs, anty- HBc ,

anty -HBe , ma duże znaczenie w

diagnostyce zakażeń, a także w

rokowaniu przebiegu choroby.

HBsAg- występuje we krwi i

jest głównym markierem

zakażenia HBV, przeciwciała

anty-HBs pojawiają się po

zniknięciu antygenu i

świadczą

o uodpornieniu.

HBcAg - nie występuje w surowicy,

przeciwciała anty-HBc IgG są

markierem przebycia zakażenia.

HBeAg - jego obecność świadczy

o zakaźności, a utrzymywanie się o

ewolucji ostrego zapalenia wątroby

w postać przewlekłą, serokonwersja

w układzie „e”

i pojawienie się przeciwciał anty-

HBe jest dobrze rokującym

sygnałem.

Wirus HBV występuje na całym świecie.

W Europie wyróżnia się trzy strefy

występowania zdrowych nosicieli

antygenu HBs:

♦I strefa - kraje skandynawskie: < 0,1%,

♦II strefa - kraje śródeuropejskie: 0,1-1,5%,

♦III strefa- strefa Morza Śródziemnego: 7-

10%,

a nawet >20%.

Zachorowania dotyczą

dorosłych. Szczególnie dużo

zachorowań dotyczy kobiet

w wieku 20-40 lat.

W Polsce notuje się powyżej

13 000 zachorowań rocznie.

Ponad 60% zakażeń następuje w

placówkach służby zdrowia, w

następstwie zabiegów związanych z

naruszeniem ciągłości tkanek,

zarówno u pacjentów, jak i w wyniku

zawodowych zakażeń pracowników

służby zdrowia.

1200 zachorowań w 1996 roku.

Rezerwuarem wirusa i źródłem

zakażenia jest człowiek.

Choroba szerzy się na drodze

parenteralnej (pozajelitowo) tj.

♦w wyniku naruszenia ciągłości

tkanek (zabiegi, injekcje),

♦przetoczeń krwi i preparatów

krwiopochodnych,

♦ w wyniku bliskiego ścisłego

kontaktu - zwłaszcza seksualnego,

♦oraz drogą wertykalną polegającą

na zakażeniu płodu przez matkę - w
okresie życia płodowego,

♦w trakcie porodu bądź też

bezpośrednio po porodzie.

Poza tym zakażenie może się

szerzyć droga zabiegów

niemedycznych związanych z

naruszeniem ciągłości tkanek

np. tatuowaniem.

W niektórych sytuacjach w

szerzeniu się zakażenia mogą

odgrywać rolę owady ssąco-kłujące.

Po okresie wylęgania trwającym 2-

6 miesięcy może rozwinąć się ostre

zapalenie wątroby

z żółtaczką, podwyższeniem

enzymów wątrobowych we krwi.

W niektórych przypadkach

zakażenie może doprowadzić do

martwicy znacznej części zrazików

wątroby, może zakończyć się

zgonem (2-3%).

U kilku, nawet kilkunastu %

chorych antygen HBsAg może

przerwać przez wiele lat, a

organizm nie wytwarza przeciwciał

i chory staje się nosicielem.

Zakażenie przewlekłe może

przybierać różne formy od

bezobjawowej (nosiciel) aż do

przewlekłego aktywnego

(agresywnego) zapalenia wątroby, a

którego rozwija się marskość, a w

konsekwencji - pierwotny rak

wątroby (0,7-1,3%) w Polsce.

Wirusowe zapalenie wątroby typu D

Wirus RNA. Zakażenie również

parenteralne. (może nastąpić

razem z zakażeniem HBV)

Odporność nabyta istnieje bądź po

przebyciu zakażenia HBV, bądź

szczepieniu przeciw wzw typu B.

Zakażenia HDV występuje na

ogół we Włoszech, Hiszpanii,

Środkowym Wschodzie, w

niektórych rejonach Afryki, w

basenie Amazonki i w

niektórych częściach byłego

ZSRR.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C.

Wirus RNA, jest wrażliwy na działanie

wysokiej temperatury i formaliny.

Przypuszcza się, że u chorych z grup

wysokiego ryzyka na zakażenie

wirusami hepatotropowymi (np.

chorzy na hemofilię) może dochodzić

do jednoczesnego zakażenia różnymi

odmianami HCV.

Powstanie odmian świadczy o

dużej zdolności przystosowawczej

wirusa, co powoduje, że odpowiedź

immunologiczna organizmu na

zakażenie następuje z opóźnieniem

, sprzyjając przetrwaniu zakażenia.

Ponadto to poważna bariera przy

konstrukcji skutecznej szczepionki.

Rezerwuarem wirusa i źródłem zakażenia

jest człowiek. Zakażenie szerzy się

podobnie jak w przypadku wirusowego

zapalenia wątroby typu B drogą

parenteralną, z tym, że szczególną rolę w

szerzeniu się zakażenia odgrywają tu

♦ przetoczenia krwi lub preparatów

krwiopochodnych,

♦drogą kontaktów seksualnych,
♦droga wertykalna tj. zakażenie płodu

przez matką.

Okres wylęgania wynosi 1-5

miesięcy.

Wirusowe zapalenie wątroby

typu C częściej przechodzi w

zapalenie przewlekłe w 50-75%,

u 10-30% zakażonych dochodzi

do zakażenia objawowego.

Marskość wątroby może nastąpić po 17

latach, a rak wątroby po 18-20 latach.

HCV występuje na całym świecie.

Rocznie notuje się około 175 tysięcy

zachorowań w USA i Europie

Zachodniej oraz 350 tys. w Japonii.

W rzeczywistości zachorowań jest

więcej, bowiem większość zakażeń

przebiega bezobjawowo, a większość

państw nie wykazuje oznaczeń w

kierunku anty HCV.

Metody profilaktyki przeciw wzw

typu A -

♦zaopatrzenie w wodę do picia,

♦nieskażoną żywność,

♦ przestrzeganie zasad higieny.

Wzw typ B - duże znaczenie ma stosowanie

♦sprzętu medycznego jednorazowego

użytku,

♦skuteczna sterylizacja sprzętu do

wielokrotnego użytku

♦oraz kontrola procesu sterylizacji przy

użyciu zarówno testów chemicznych jak i

biologicznych.

Szczepienia ochronne

♦dzieci urodzone przez kobiety zakażone

HBV,

♦uczniowie średnich szkół medycznych,
♦studenci akademii medycznych,
♦pracownicy służby zdrowia,
♦osoby z bliskiego otoczenia nosicieli

HBV,

♦przewlekle chorzy o wysokim ryzyku

zakażenia (dializy),

♦przygotowani do zabiegu operacyjnego,
♦jako szczepienia zalecane innym

grupom.

Podstawowe pojęcia epidemiologii

chorób zakaźnych

♦

Zarazek

- czynnik etiologiczny choroby

zakaźnej jest to żywy organizm
wywołujący chorobę zakaźną.

♦

Rezerwuar zarazków

- nazywa się

środowisko ludzkie i zwierzęce wraz z
warunkami naturalnymi na
ograniczonym terenie; można to
określić, że rezerwuarem zarazka
nazywamy skupisko pojedynczych
źródeł zakażenia wraz z ich biocenozą.

♦

Źródło zakażenia

, za źródło zakażenia

uważa się organizm ludzki lub zwierzęcy,

w którym:

▪ są drobnoustroje chorobotwórcze,

namnażają się one, dostają się do

otaczającego środowiska, a więc mogą

zakażać kolejno dalsze wrażliwe organizmy;

Żródłem zakażenia mogą być:

♦chorzy ludzie i chore zwierzęta;
♦nosiciele (zdrowi i ozdrowieńcy);
♦zwłoki ludzi i zwierząt, przez krótki

czas po śmierci;

♦w sztucznych warunkach

laboratoryjnych, na skutek
nieostrożności lub wypadku, pojemniki
z hodowanymi drobnoustrojami.

Z powyższych rozważań wynika, że

źródłem zakażenia nie są i nie mogą

być zbiorniki wodne, pokarmy, ziemia,

przedmioty.

♦

Nosiciestwo

- pod pojęciem

nosicielstwa rozumie się stan

specyficznej równowagi

immunobiologicznej wytwarzającej

się między drobnoustrojem i

zakażonym organizmem.

Chorobowórczy drobnoustrój namnaża

się i jest wydalany na zewnątrz, ale nie

działa patogennie na organizm.

Osobnika, który nie wykazuje

widocznych objawów chorobowych, ale

równocześnie wydala zarazki z kałem,

moczem, plwociną lub łuszczącą się

skórą - nazywamy nosicielstwem.

Jest on potencjalnym źródłem

zakażenia dla całego otoczenia.

Nosicieli można podzielić na:

♦

zdrowych

, tj. takich, którzy nie

chorowali i nie spostrzegali u

siebie zaburzeń czynności, a

mimo to wyosabnia się od nich

zarazki. Jest to typowy obraz

zakażenia bezobjawowego.

Zwykle w surowicy krwi nosicieli

stwierdza się podwyższony poziom

przeciwciał specyficznych dla

wyosobnionego drobnoustroju.

Odmianą tego nosicielstwa jest

szczególnie niebezpieczne tzw.

nosicielstwo przedchorobowe,

spostrzegane np. po zakażeniu wirusem

wzw typu B lub wirusem HIV.

♦

ozdrowieńców

tj. takich, którzy chorowali

i w okresie rekonwalescencji wydzielają

chorobotwórczy drobnoustrój;

Ze względu na długotrwałość

wydzielania zarazków, nosicieli można

również podzielić na

♦

stałych

♦i

okresowych

Drogi szerzenia się zakażeń

dzielimy na:

♦bezpośrednie

♦i pośrednie.

Drogi bezpośrednie

♦droga łożyskowa w czasie ciąży,

♦droga pochwowa w czasie porodu,

♦kontakty bezpośrednie jak np.

pocałunki, stosunki płciowe i
podawanie ręki,

♦ukąszenia i zadrapania przez zwierzęta,

♦kontakty bezpośrednie z chorymi

podczas badań i zabiegów lekarsko -
pielęgniarskich.

Droga pośrednia

♦droga powietrzno-kropelkowa,
♦powietrzno-pyłowa,
♦droga pokarmowo-wodna (tylko

wodna, tylko pokarmowa),

♦przedmioty codziennego użytku,
♦gleba,
♦owady,
♦drogi wieloogniwowe.

Wrota zakażenia

mogą być wszystkie otwory

naturalne ciała ludzkiego oraz

uszkodzona skóra.

Są to miejsca, przez które z

otaczającego środowiska do

organizmu dostają się zarazki.

Okres wylęgania.

Jest to czas od wniknięcia

zarazka do organizmu do

wystąpienia pierwszych

objawów chorobowych.

Epidemia

jest to nadmierna zapadalność na

określoną chorobę w określonej

czasowo i terytorialnie populacji

ludzkiej.

Zasięgiem może epidemia obejmować

rodzinę, wieś, miasto, część kraju.

Endemia

Występowanie choroby wśród

ludności na określonym terenie w

liczbie utrzymującej się przez wiele

lat na podobnym poziomie, np.

♦bagna - malaria,

♦puszcza - kleszcze i zapalenie

mózgu.

Pandemia

Szybko rozprzestrzeniająca się

epidemia na wiele państw - np.

♦dżuma,

♦cholera,

♦śpiączka afrykańska,

♦grypa.

Gospodarz

Nazywa się tak organizm

kręgowca lub bezkręgowca,

który jest wrażliwy na

zakażenie drobnoustrojem.

Przenosiciel

Stawonóg lub kręgowiec, który

przenosi zarazki z jednego na

innych gospodarzy.

Przenosiciele mogą przenosić

zarazki mechanicznie, na

powierzchni swojego ciała albo w

narządach wewnętrznych.

Znani są również

przenosiciele będący

równocześnie źródłem

zakażenia tzn., że w ich

organizmie namnaża się

zarazek, np.

♦wesz przenosząca zarazki

duru plamistego.

Łańcuch epidemiologiczny

Pod tym pojęciem rozumie się

kolejne etapy przenoszenia

się drobnoustrojów z jednego

gospodarza na drugiego, tego

samego lub innego gatunku.

Mamy tu źródło zakażenia, drogę lub

drogi przenoszenia i wrota zakażenia

albo organizm wrażliwy.

Łańcuch może być

♦jednoogniwowy, gdy między źródłem

zakażenia
i wrażliwym organizmem pośredniczy
jeden element środowiska (woda,
kropelki śluzu, kleszcze)

♦lub wieloogniwowy, gdy pośredniczy

więcej elementów.

Lekarz każdej specjalności może

stanąć wobec konieczności

działania po stwierdzeniu

wystąpienia epidemii lub

ogniska zatrucia pokarmowego.

Ze względu na zmiany zachodzące w

zagrożeniu chorobami zakaźnymi ze

względu na nasilenie ruchu

turystycznego, nietypowy przebieg

chorób zakaźnych wskazane jest, aby

każdy pracownik służby zdrowia znał -

przynajmniej

w zakresie podstawowym - zasady

opracowania ogniska

epidemiologicznego.

Najczęstszymi przyczynami

krótkotrwałych ognisk epidemii w

Polsce są:

1. zatrucia pokarmowe,

2. wybuchy specyficznych epidemii

w środowiskach dziecięcych,

3. epidemie zakażeń

wewnątrzszpitalnych.

Ognisko epidemii

Za ognisko epidemii uważa się

chorych, ich najbliższe otoczenie tj.

osoby i przedmioty (ubrania, naczynia)

z którymi stykali się oraz środowisko

ich życia jak np. pokój, mieszkanie,

miejsce pracy, sala chorych.

W razie wybuchu epidemii którejkolwiek

z chorób zakaźnych, lekarza

obowiązuje określona kolejność

postępowania mająca na celu:

1. wykrycie chorych,

2. wykrycie czynnika etiologicznego (czyli

weryfikację wstępnego rozpoznania),

3. likwidację ogniska,

4. uodpornienie (w miarę możliwości).

Czynności są realizowane w

następującej kolejności:

1. udzielenie pierwszej pomocy

lekarskiej chorym, oraz izolacja ich
od zdrowych ludzi w oddziale
zakaźnym, w specjalnej izolatce,

2. obowiązkowe zawiadomienie stacji

sanitarno-epidemiologicznej,
nawiązanie kontaktu ze specjalistami
chorób zakaźnych,

3. wykrywanie dalszych chorych i osób

podejrzanych o daną chorobę.

Obowiązki pracowników stacji sanitarno-

epidemiologicznej

1. Zabezpieczenie i zniszczenie

prawdopodobnych nośników zakażenia
(po pobraniu prób do badań), takich jak
pokarmy, mleko, mięso
i przeprowadzenie dezynfekcji.

2. Weryfikacja wstępnego rozpoznania

choroby przez badanie laboratoryjne,
bakteriologiczne
i serologiczne, celem wykrycia gatunku
zarazka, jego toksyn lub innego czynnika
(zw. chemiczne, grzyby, pestycydy)
w wydzielinach, wydalinach lub w
pożywieniu (woda, mleko, konserwy,
mięso).

♦Wykrycie znaczącego wzrostu miana

przeciwciał w surowicach chorych
stanowi także dowód diagnostyczny.

♦Po opanowaniu ogniska epidemii w

szerszym zakresie działań
profilaktycznych prowadzi do:
wykrywanie nosicieli np. gronkowców,
pałeczek Salmonella i Shigella,
maczugowców błonicy przez pobieranie
i posiewy odpowiednich materiałów.

♦Poszukiwanie ”punktów krytycznych”,

szczególnie w jednostkach zbiorowego
żywienia, bakteriologiczne badanie
wody.

Zatrucia pokarmowe mogą mieć

etiologię biologiczną lub chemiczną.

Zatrucia o etiologii biologicznej

mogą być wywoływane przez

wirusy, bakterie i ich toksyny,

riketsje, pasożyty, pierwotniaki.

Zatrucia chemiczne są powodowane

przez różnego rodzaju

zanieczyszczenia żywności przez

konserwanty, barwniki, antybiotyki,

pestycydy.

Najczęstsze są jednak zatrucia

pokarmowe pochodzenia

bakteryjnego.

Zatrucie pokarmowe o etiologii

zakaźnej to ostra choroba

żołądka i jelit, występująca po

krótkim lub dłuższym czasie od

spożycia pokarmów zakażonych

drobnoustrojami lub ich

toksynami.

Zatrucia o etiologii bakteryjnej, mimo

zróżnicowanych czynników

etiologicznych, cechują pewne

wspólne objawy, takie jak: biegunka,

bóle brzucha, nudności, wymioty,

(często gwałtowne), bóle i zawroty

głowy, często podwyższona

temperatura ciała, osłabienie,

odwodnienie oraz, w skrajnych

sytuacjach, stany zagrożenia życia na

tle zaburzeń wodno-elektrolitowych.

Czynniki etiologiczne

zatruć

bakteryjnych można ująć w 4 zasadnicze

grupy:

♦salmonellozy tj. zatrucia wywoływane

przez endotoksyny pałeczek rodzaju
Salmonella;

♦stafylokokozy - zatrucia wywołane przez

enterotoksyny gronkowcowe;

♦ botulizm- zatrucie jadem laseczki

kiełbasianej;

♦bakterie warunkowo chorobotwórcze

(Escherichia coli, Proteus vulgaris).

Nośnikami bakterii lub ich toksyn

mogą być: lody i ciastka, mięso i

wyroby mięsne, konserwy, soki

owocowe, mleko i jego przetwory,

woda z niewłaściwych źródeł,

skorupki jaj ptasich, zbyt długo

przechowywane pokarmy.

Do nośników bakterie dostają się z

rezerwuaru

i źródeł, jakimi są chorzy ludzie,

nosiciele, zwierzęta.

Szczepienia ochronne.

Szczepienie ochronne polega na

sztucznym wprowadzeniu

określonych antygenów

w postaci szczepionki do organizmu,

w celu uodpornienia go na naturalne

zakażenie drobnoustrojem

chorobotwórczym.

Szczepionki wprowadzane są

najczęściej do organizmu

drogą pozajelitową (zastrzyk),

rzadziej podawane są

doustnie, jak np. przeciw

poliomyelitis, jeszcze rzadziej

metodą rozpylani donosowego.

Szczepionki dzieli się w zależności od

sposobu przygotowania antygenu:

♦żywe - naturalne szczepy - rzadko

stosowane;

♦żywe - atenuowane, niepatogenne, np.

BCG, poliwirusy szczepionkowe;

♦zabite - pełnokomórkowe, zabite wirusy;
♦anatoksyny (otrzymywane z toksyn -

(błonicza
i tężcowa);

♦trakcje antygenowe, otrzymywane na

drodze inżynierii genetycznej -
szczepionka przeciw wirusowemu
zapaleniu wątroby typ B.

Zależnie od pochodzenia szczepu:

♦autoszczepionki,
♦heteroszczepionki.

Zależnie od drobnoustoju;

♦bakteryjne,
♦wirusowe,
♦mieszane.

Zależnie od zakresu działania

uodparniającego:

♦swoiste,
♦nieswoiste.

Zależnie od stanu fizykochemicznego:

♦płynne,

♦stałe (liofilizowane lub wysuszone).

Zależnie od zawartości:

♦monowalentne,

♦poliwalentne,

♦kombinowane, zawierające

anatoksyny i zabite komórki, np. Di-
Te-Per.

Podział szczepień ochronnych

Szczepienia obowiązkowe; z

wyodrębnieniem grup szczepionych

wg wieku i ryzyka zakażenia.

szczepienia zalecane dla

wyjeżdżających za granicę,

szczepienia nieobowiązkowe:

 ze wskazań lekarskich,

 na życzenie zainteresowanych.

100

Kalendarz szczepień obowiązkowych

Tok szczepień przeciwko gruźlicy:

♦3 - 15 dzień,

♦11 - 12 miesiąc,

♦w 7 roku,

♦(w 7 i 18 roku tylko u dzieci z

ujemnym wynikiem próby

tuberkulinowej).

101

Tok szczepień przeciwko

poliomyelitis

♦3 m. życia,

♦4 - 5 m. życia,

♦6 m.,

♦19 - 24 miesiąc,

♦6 rok,

♦11 rok.

102

Tok szczepień przeciwko błonicy,

tężcowi i krztuścowi.

♦3 miesiąc,

♦4 - 5 m.,

♦6 m.

Tok szczepień przeciwko odrze.

♦13 - 15 m.,

♦ 7 r. życia dawka przypominająca.

103

Przeciwwskazania do szczepień

ochronnych:

♦ostre choroby zakaźne,
♦czynna gruźlica,
♦czynna choroba reumatyczna,
♦choroby górnych dróg oddechowych,

biegunki, podwyższona temperatura

ciała,

♦choroby nerek,
♦choroby nowotworowe,
♦cukrzyca,
♦objawowe choroby alergiczne (astma,

katar sienny, pokrzywka),

♦choroby skórne i choroby ośrodkowego

układu nerwowego.

104

Odczyny i powikłania poszczepienne.

♦Odczyny miejscowe: zaczerwienienie,

obrzęk, naciek, bolesność w miejscu
wstrzyknięcia, powiększenie węzłów
chłonnych.

♦Odczyny ogólne: występują rzadziej niż

miejscowe, polegają na niewielkim
wzroście temperatury ciała, lub
wysokiej gorączce, złym samopoczuciu,
bólach głowy i mięśni, może objawiać
się świąd, obrzęk powiek, wysypki
uczuleniowe.

105

Epidemiologia w medycynie -

choroby zakaźne i niezakaźne

Współczesna medycyna

posługuje się zdobyczami

epidemiologii i jej metodyką

jako wyznacznikami

standardu jakości i

bezpieczeństwa, począwszy

od rozpoznania,

a skończywszy na leczeniu.

106

Wyodrębnienie epidemiologii

klinicznej

z epidemiologii ozncza zatem

przeniesienie zasad i metod

wykorzystywanych w badaniach

populacyjnych na proces

diagnostyczno-terapeutyczny.

107

Dzięki epidemiologii w medycynie

możemy zwiększyć skuteczność działań,

a przede wszystkich bezpieczeństwo

pacjenta przez:

♦ocenę częstości badanych zjawisk

związanych
z chorobą/zdrowiem i ocenić
prawdopodobieństwo wystąpienia
danego zjawiska w populacji;

♦ocenę ilościową i jakościową oraz siłę

współoddziaływania czynników
warunkujących obecność danego
zjawiska chorobowego (czynników
ryzyka);

108

♦określenie kryteriów różnicowania

stanów prawidłowych i patologicznych -

wyznaczenie wartości norm dla

populacji zdrowej oraz przypisanie

ryzyka wartościom;

♦określenie definicji i standardów;

♦ocenę kolejnych etapów rozwoju

choroby, od czynników ryzyka poprzez

prognozy i rokowanie (historię

naturalną choroby);

109

♦ocenę skuteczności i bezpieczeństwa

metod diagnostyczno-

terapeutycznych;

♦poznanie ograniczeń metod

diagnostycznych (czułości, swoistości)

i ich bezpieczeństwa ze względu na

indywidualne cechy pacjenta;

110

♦znajomość ograniczeń i ryzyka związanych

z każdą procedurą medyczną;

♦ocenę skuteczności stosowanych procedur

na etapie profilaktyki, leczenia i

rehabilitacji;

♦ocenę efektywności medycznej,

ekonomicznej

i bezpieczeństwa stosowanych procedur.

111

Dzięki dużym badaniom populacyjnym

oraz informacjom statystycznym

(umieralność, zapadalność

chorobowość) możemy dokonać analizy

jakościowej i ilościowej problemów

zdrowotnych w populacji.

Znając czynniki ryzyka wystąpienia

choroby, możemy wyróżnić grupę

wysokiego ryzyka.

112

Innym przykładem ze współczesnej

medycyny może być stosowanie

empirycznej farmakoterapii w

przypadku zakażenia np. dróg

moczowych, bez wcześniejszego

potwierdzenia mikrobiologicznego.

113

Z badań epidemiologiczno-

mikrobiologicznych wiemy, że do

najczęstszych patogenów

(czynników chorobotwórczych)

wywołujących zakażenie dróg

moczowych należą bakterie

Gram-ujemne

E. coli.

114

Flora ta pochodzi z przewodu

pokarmowego (jelita) i odpowiada

za większość infekcji.

Włączenie szybkiego leczenia

skutecznego w stosunku do tej

bakterii skraca czas choroby i

zmniejsza koszty pacjenta oraz

całkowite w skali kraju.

115

Innym przykładem z obszaru

zdrowi publicznego i medycyny

są badania dzieci na różnych

etapach wieku metrykalnego,

połączone z oceną ich rozwoju

fizycznego, tzw. bilans.

116

Na podstawie sporządzonych

norm - siatek centylowych tj.

parametrów antropometrycznych

(wzrost, ciężar ciała) oraz

aktualnych badań medycznych

klasyfikuje się dzieci do grupy

zdrowych lub grupy

dyspanseryjnej.

117

Przykładem skoordynowanych działań

populacyjnych uwzględniających

czynniki ryzyka i wystąpienie choroby

jest wykorzystanie danych z badań

epidemiologicznych dotyczących

wiedzy, że narażenie na azbest wiąże

się z ryzykiem rozwoju raka opłucnej

o konkretnym typie histologicznym.

Wiadomość ta przyśpiesza diagnozę.

118

Zakażenie związane z opieką

zdrowotną

Zakażenie związane z opieką

zdrowotną jest chorobą zakaźną o

różnorodnej etiologii, będącą

powikłaniem (także jatrogennym)

opieki medycznej.

119

Powstaje w związku z pobytem w

szpitalu (lub innej jednostce

opieki zdrowotnej) i/lub

wykonywanymi czynnościami

diagnostyczno-terapeutycznymi.

Objawy zakażenia mogą wystąpić

po wypisaniu ze szpitala i są ściśle

powiązane z okresem wylęgani

danej choroby.

120

Zakażenia dotyczą także pacjentów

i personelu lecznictwa otwartego,

pod którym to terminem należy

rozumieć wszelkie miejsca, w

których dochodzi do wykonywania

procedur medycznych, a więc

przychodnie, poradnie, ambulatoria,

gabinety lekarskie, pielęgniarskie,

rehabilitacyjne, kosmetyczne, a

nawet mieszkania prywatne.

121

W szpitalach w coraz większym

stopniu gromadzeni są ciężko chorzy,

których stan zdrowia jest wypadkową

czynników ryzyka wynikających z:

♦poziomu wydolności fizjologicznej

organizmu warunkującej nieswoiste
bariery przeciwzakaźne, ze
szczególnym wskazaniem na narządy i
układy objęte procesem chorobowym,
który stał się powodem hospitalizacji,

122

♦poziomu wydolności układu

immunologicznego, który może ulegać

znacznym wahaniom związanym z

przebiegiem choroby, stosowanymi lekami

oraz innymi rodzajami techniki terapii

(promieniowanie, leczenie cytotoksyczne).

♦liczby, częstości oraz zakresu agresywnych

zabiegów diagnostycznych i

terapeutycznych.

123

Szczególne ryzyko związane z pobytem

w szpitalu wynika z częstych kontaktów

z mutantami patogenów opornych

wobec antybiotyków i

chemioterapeutyków.

Oporne drobnoustroje są lepiej

przystosowane do przetrwania i coraz

częściej występują też poza szpitalami

jako epidemiczne pochodne

hospitalizacji.

124

Zakażenia szpitalne stanowią

przykład współczesnych postaci

epidemicznego szerzenia się chorób

zakaźnych.

Są istotnym problemem medycznym

we wszystkich krajach i powinny

wymuszać wdrażanie nowoczesnej

profilaktyki z uwzględnieniem

wszystkich ogniw łańcucha

epidemiologicznego.

125

Już nie tylko terapia zabiegowa

spełnia kryteria inwazyjności.

Współczesne metody diagnostyki

we wszystkich specjalnościach

medycznych są w większości

połączone z naruszeniem ciągłości

tkanek i udrażnia wrota zakażenia.

Proste nakłucie skóry, mięśnia, czy

naczynia otwiera drogę dla mniej

lub bardziej aktywnych patogenów.

126

Postęp, jaki dokonuje się na

naszych oczach w różnych

dyscyplinach medycyny, nie tylko

nie przyczynił się do zmniejszenia

liczby zakażeń związanych ze

środowiskiem szpitalnym, ale

raczej rozszerzył czynniki ryzyka

ich powstawania.

127

Sytuację sprzyjającą zakażeniom

stwarza zwiększenie zakresu, rozległości

i czasu trwania zabiegów chirurgicznych,

powszechne stosowanie różnego rodzaju

protez naczyniowych i innych, zastawek,

rozszerzenie metod diagnostycznych

połączone z wprowadzeniem

skomplikowanej aparatury, często

niełatwej do wyjałowienia i dezynfekcji,

powszechne stosowanie antybiotyków i

chemioterapeutyków

o szerokim zakresie działania.

128

Zakażenia szpitalne stanowią

złożone zjawisko społeczno-

biologiczne

a środowisko szpitalne jest tylko

głównym miejscem działań

omawianego zjawiska.

129

Na terenie szpitala występuje

zgromadzenie ludzi obarczonych

różnymi chorobami i wadami,

nierzadko wynikającymi z wieku

i powodującymi różnego stopnia

obniżenie naturalnych

mechanizmów

odpornościowych.

Jednocześnie ludzie ci stanowią

potencjalne źródło zakażenia

wieloma drobnoustrojami.

130

Do powstania zakażenia dochodzi

po przeniesieniu drobnoustrojów

do podatnego organizmu.

Dodatkowe źródło zakażenia

stanowi personel szpitala, a także

osoby odwiedzające chorych.

Te dwie grupy odgrywają

jednocześnie niezwykłe istotną

rolę jako drogi transmisji zakażeń.

131

Szczególne znaczenie ma

personel szpitala ze względu na

częstość kontaktów z każdym z

chorych i równolegle w jednym

czasie ze wszystkimi chorymi.

132

Wśród chorych przyjętych do szpitala, u

których w wyniku zakażenia rozwinął

się zespół objawów klinicznych, można

wyodrębnić pewne grupy:

♦pacjenci, którzy podczas przyjęcia do

jednostki opieki medycznej znajdowali

się w okresie wylęgania, bezobjawowym

lub klinicznie jawnym choroby (ulegli

zakażeniu przed hospitalizacją);

133

♦pacjenci z pełnoobjawowym zespołem

objawów klinicznych zakażenia, który
można powiązać z czynnikami ryzyka
zaistniałymi w czasie pobytu w szpitalu:

▪ zabiegi diagnostyczne,
▪ zabiegi terapeutyczne,
▪ leczenie immunomodulacyjne,
▪ kontakt ze źródłem zakażenia wynikający z

braku segregacji przeciwepidemicznej
pacjentów,

▪ nieprzestrzeganie procedur

przeciwepidemicznych,

▪ niedostateczne warunki sanitarno-

higieniczne.

134

♦pacjenci zakażeni w czasie pobytu w

szpitalu,

u których zespół objawów

klinicznych zakażenia rozwinął się

po wypisaniu ze szpitala (najczęściej

dotyczy to chorób o długim okresie

wylęgania oraz pacjentów ze

wszczepionymi protezami).

135

Tylko dwie ostatnie grupy spełniają

kryteria zakażenia szpitalnego, ale

tak precyzyjne rozgraniczenie w

praktyce lekarskiej nie zawsze jest

możliwe.

Dotyczy to szczególne chorób o

długim okresie wylęgania (wirusowe

zapalenie wątroby, AIDS).

136

Wg WHO przeciętnie 9%

pacjentów jest

dotkniętych zespołem

zakażenia szpitalnego.

137

138

Czynniki etiologiczne

Patogenetyczne mechanizmy

powstawania zakażeń pacjentów

wskazują dość jednoznacznie, iż

wykaz czynników etiologicznych

jest niezwykle różnorodny

i właściwie nigdy nie zostaje

zamknięty.

139

Zakażenie objawowe stanowi

zawsze wypadkową cech

chorobotwórczych

mikroorganizmów oraz progu

odporności swoistej i nieswoistej

konkretnego człowieka.

140

W latach 90-tych największe

niebezpieczeństwo zakażeń

związanych z pobytem szpitalu

powodowały szczepy należące do

następująych rodzajów lub gatunków:

♦Clostridium sp.,
♦Listeria sp.,
♦Acinetobacter sp.,
♦Candida sp.,
♦Enterococcus sp.,
♦Staphylococcus sp.

141

Pojawiają się doniesienia o

dużym znaczeniu w

zakażeniach szpitalnych

pałeczek Gram -ujemnych:

♦Pseudomonas,

♦Proteus,

♦Acinetobacter.

142

Do grupy nowych czynniów

etiologicznych wielu zakażeń

należy zaliczyć:

♦wirusy zapalenia wątroby,
♦wirusy brodawek człowieka,
♦wirusy herpes,
♦Ebola,
♦Menangle,
♦Vibrio cholerae,
♦Legionella pneumophila,
♦ Escherichi coli,
♦Actinomyces,
♦Arcanobacterium.

143

Szczególną wagę przywiązuje się do

drobnoustrojów alarmowych.

♦Gronkowiec złocisty,
♦Paciorkowiec ropotwórczy,
♦Enterococcus spp.,
♦Pałeczki gram-ujemne

(Enterobacteriacae),

♦Pałeczka ropy błękitnej,
♦Pałeczki niefermintujące (Acinetobacter

spp.),

♦Clostridium difficile,

144

♦Pałeczki z gatunku Salmonella

spp., Shigella spp. oraz

Campylobacter jejuni,

♦Maczugowiec błonicy,

♦Bordetella pertussis,

♦Neisseria meningitidis,

♦Dwoinka zapalenia płuc,

145

♦Legionella pneumophila,

♦Mycobacterium spp.

♦Wirusy,

♦Inne biologiczne czynniki

chorobotwórcze wskazane przez

kierownika opieki zdrowotnej, zespół

zakażeń zakładowych lub ośrodki

referencyjne w kraju lub za granicą w

zależności od bieżącej sytuacji

epidemiologicznej.

146

Czynniki ryzyka związane z pacjentem

♦wiek, płeć, stan fizjologiczny, ogólna

wydolność organizmu i

poszczególnych narządów, choroba

zasadnicza,

♦przebyte i aktualne postępowanie

medyczne, leczenie wpływające na

odporność, antybiotykoterapia,

♦stan psychiczny,
♦stres szpitalny,
♦status społeczny, ekonomiczny,

poczucie bezpieczeństwa,

♦złożone procedury medyczne i czas

pobytu

w szpitalu.

147

Zakażenia szpitalne najczęściej powoduje

flora endogenna

Wyróżnia się dwa rodzaje zakażeń

endogennych:

♦wczesne - związane z przeniesieniem

normalnej mikroflory do innej ontocenozy
lub będące przyczyną zakażeń
oportunistycznych (obniżona odporność),

♦późne (poprzez florę wymienioną) - w

trakcie pobytu w szpitaku dochodzi do
szybkiej kolonizacji chorych przez
szczepy szpitalne z reguły oporne na
antybiotyki.

148

Po tygodniu pobytu w oddziale 80-

90% pacjentów wymienia

mikroflorę na specyficzną dla

oddziału.

Im pobyt chorego przed

zabiegiem jest krótszy, tym

mniejsze ryzyko zakażenia florą

szpitalną.

149

Źródłem zakażeń szpitalnych może

być:

♦inny pacjent,

♦personel,

♦transmisja drogą pośrednią

drobnoustrojów, które przetrwały w

środowisku szpitalnym.

150

Zarówno pacjent, jak i personel

medyczny pełnią w tym samym

czasie potrójną funkcję:

♦źródła zakażenia,

♦organizmu podatnego na zakażenie,

♦dróg transmisji zakażenia.

151

Czynniki związane ze służbą zdrowia:

♦sposób leczenia zachowawczego

(antybiotykoterapia,

immunomodulacja),

♦jakość usług,

♦czynniki związane z zachowaniem

ludzi.

152

Obszary wysokiego ryzyka dla

zakażeń szpitalnych obejmują:

♦oddziały intensywnej opieki,

♦oddziały transplantacyjne,

♦oddziały oparzeniowe,

♦oddziały hematologiczne i

onkologiczne,

♦oddziały hemodializ,

♦oddziały opieki długoterminowej.

153

Możliwości ograniczenia zakażeń

mycie rąk

♦po każdorazowym kontakcie z

chorym,

♦po dotknięciu zanieczyszczonego

obszaru (np. okolica rany),

♦przed kontaktem z okolicą czystą

(np. cewnik naczyniowy u tego

samego pacjenta).

154

Badania mikrobiologiczne

personelu są ograniczone do

kontroli nosicielstwa

Staphylococcus aureus

występuje

u 20-30% osób.

155

Nadzór epidemiologiczny nad

zakażeniami szpitalnymi obejmuje:

♦Opis epidemiologiczny zakażeń i

patogenów.

♦Badanie zmian i trendów i zapadalności.
♦Wykrywanie zachorowań

epidemiologicznych.

♦Monitorowanie flory mikrobiologicznej,

antybiotykowrażliwości, trendów w
lekooporności patogenów wywołujących
zakażenia szpitalne.

156

♦Ocenę rangi problemu - zapadalności,

umieralności, oporności na leki,

kosztów leczenia, antybiotykoterapii

(zwalczania czynników zakaźnych w

środowisku szpitalnym).

♦Analizę porównawczą sytuacji

zakażeń szpitalnych w różnych

jednostkach służby zdrowia.

157

Program nadzoru epidemiologicznego

nad zakażeniami musi zawierać:

♦kontrolę i procedury mycia rąk i

stosowania rękawic,

♦kontrolę i procedury wskazań, sposobu

zakładania i usuwania cewnika
moczowego,

♦dokumentację i kontrolę czasu

utrzymywania wenflonów i cewników
naczyniowych, z uwzględnieniem ich
typów i miejsca wkłucia,

♦procedury pobierania i przesyłania

materiału do badania
mikrobiologicznego,

158

♦wymóg odnotowania w dokumentacji

medycznej potencjalnych objawów
zakażenia i postępowania dla
wyjaśnienia ich przyczyny,

♦ustalenie metod sterylizacji i dezynfekcji

sprzętu,

♦ustalenie metod stosowania i usuwania

(sterylizacji) przedmiotów „ostrych”
(posiadających ostrza, igły),

♦procedury sprzątania oraz dezynfekcji

pomieszczeń i sprzętu, a także kontroli
ich przestrzegania.

159

Ustawa o zwalczaniu chorób

zakaźnych zawiera:

♦wykaz chorób zakaźnych, których

zwalczanie normują przepisy o
zwalczaniu chorób zakaźnych,

♦wykaz chorób zakaźnych, w przypadku

których chorzy i podejrzani podlegają
przymusowej hospitalizacji,

♦wykaz chorób i zakażeń podlegających

rejestracji,

♦zadania Państwowej Inspekcji

Sanitarnej w zakresie zwalczania
chorób zakaźnych i zakażeń.

160

Czynniki ryzyka wystąpienia

szpitalnego zapalenia płuc

♦stosowanie inwazyjnych metod

leczenia i diagnostyki, w tym
szczególnie wentylacji mechanicznej,

♦dłuższe unieruchomienie chorego,

szczególnie nieprzytomnego i otyłego,

♦zabiegi operacyjne lub uraz

wielonarządowy,

♦długi pobyt w szpitalu,
♦wiek pacjenta( noworodki,

niemowlęta, powyżej 60 lat),

161

♦schorzenia współistniejące (choroby

nowotworowe, zakażenie HIV,
przewlekłe schorzenia układu
oddechowego, niewydolność nerek,
wątroby, alkoholizm, cukrzyca),

♦leczenie immunosupresyjne,
♦wcześniejsza, wielokrotna

antybiotykoterapia lekami o szerokim
zakresie,

♦długotrwałe stosowanie leków

obniżających kwasotę treści żołądkowej,

♦zaburzenia połykania i wymioty.

162

Czynnikami ryzyk szpitalnych zakażeń

krwi są:

♦rozległe urazy i zabiegi operacyjne,

♦immunosupresja nabyta lub wrodzona,

♦długotrwała hospitalizacja,

♦linie naczyniowe i hemodializa,

♦wiek chorych,

♦błędy w antybiotykoterapii.

163

Czynnikami ryzyka zakażeń związanych

z procedurami operacyjnymi:

♦rodzaj zabiegu,
♦czas trwania zabiegu,
♦golenie włosów w polu operacyjnym,
♦zaniechanie profilaktyki

antybiotykowej,

♦uraz tkanki, elektrokoagulacja,
♦ciała obce- nici, elektrody, urządzenia

wszczepiane,

♦więcej niż jeden zabieg w jednym

czasie,

♦okołooperacyjne przetaczanie krwi.

164

Choroby zakaźne, w których chorzy i

podejrzani o zakażenie podlegają

przymusowej hospitalizacji.

▪ gruźlica,
▪ błonica,
▪ cholera,
▪ dur brzuszny,
▪ dury rzekome A,B,C.,
▪ dur wysypkowy,
▪ dżuma,
▪ grypy H7 i H5.,
▪ zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych bakteryjne i

wirusowe,

▪ ospa prawdziwa,
▪ zespół ostrej niewydolności oddechowej,
▪ tularemia,
▪ wąglik,
▪ wścieklizna,
▪ żóła gorączka i wirusowe gorączki krwotoczne.

165

Ryzyko zawału mięśnia sercowego-

możliwości profilaktyki

W zależności od typu czynniki ryzyka

można podzielić na czynniki

środowiskowe, behawioralne,

socjalne i genetyczne.

166

Jeżeli możemy na nie wpływać, jeśli poddają

się one naszej modyfikacji, mówimy

wówczas o tzw. modyfikalnych czynnikach

ryzyka,

w przeciwieństwie od tzw.

niemodyfikowalnych, na które nie mamy

żadnego wpływu.

Na koniec dzielimy je na czynniki

zewnętrzne

i wewnętrzne.

167

Czynniki zewnętrzne powstają

w zewnętrznym środowisku

biologicznym lub społeczno-

kulturowym człowieka i są

wynikiem ujemnego wpływu

rozwoju cywilizacji na nasze

zdrowie.

168

Zaliczamy do nich palenie

tytoniu, brak aktywności fizycznej

lub też nieprawidłowe żywienie.

Natomiast czynniki wewnętrzne

stanowią kliniczne zespoły u osób

genetycznie predysponowanych z

patologiczną reakcją na różne

czynniki środowiskowe

np. nadciśnienie tętnicze.

169

Do czynników ryzyka, które

nie podlegają zmianie zalicza

się wiek, płeć męską,

uwarunkowania genetyczne.

170

Predyspozycje genetyczne mają

wpływ na przedwczesną chorobę

tętnic wieńcowych.

Czynniki, na które można wpłynąć:

♦poziom cholesterolu,
♦nadciśnienie,
♦nadwaga/otyłość,
♦palenie papierosów,
♦cukrzyca,
♦brak ruchu,
♦stres,
♦spożycie soli.

171

Rak sutka u kobiet

Co roku 10000 kobiet słyszy taką

diagnozę.

Czynniki ryzyka raka sutka:

♦hormonalne,

♦środowiskowe,

♦genetyczne.

172

Czynniki hormonalne

endogenne

, wczesna miesiączka

i póżne klimakterium zwiększają

ryzyko.

Późne macierzyństwo i brak

karmienia piersią także

zwiększa ryzyko.

173

Hormony egzogenne - antykoncepcja

doustna

i hormonalna terapia zastępcza także

mają wpływ na ryzyko powstania raka

sutka.

Ponadto brak aktywności fizycznej,

otyłość

a także niedobór wit A, C, D.

Niekorzystnie wpływa alkohol, palenie

papierosów.

174

Choroba nowotworowa jelita

grubego.

Corocznie 600000 zapada na

nowotwór jelita grubego.

Najczęściej u osób spożywających

dużo tłuszczów, nadużywających

alkoholu, spożywających małe

ilości błonnika, warzyw i owoców.

175

U osób tych występuje

niedobór wit. A, C, E, selenu i

wapnia, otyłość, brak ruchu,

niedobór kwasu foliowego,

wysoki poziom czerwonego

mięsa w diecie

i węglowodanów.

176

Otyłość; jeśli masa ciała u kobiet

przekracza 30% masy ciała, a u

mężczyzn o 25%.

Nadwaga i otyłość stanowią ogromny

problem, niemal miliard osób na

świecie ma nadmierną masę ciała i

jest to problem epidemiologiczny na

całym świecie.

177

W Polsce nadwaga i otyłość stanowi

ogromny problem.

Szacuje się, że nawet 53% Polaków ma

otyłość

i nadwagę, a w populacji powyżej 45

lat nadwagę stwierdzono u 77%.

Na otyłość mają wpływ niektóre

choroby, a także przyjmowane leki.

Jednak główna zasada jest taka, że

z pożywieniem pobierana jest większa

ilości energii, niż jest wydatkowana.

178

W otyłości ma znaczenie

brak aktywności

fizycznej.

Otyłość negatywnie

wpływa na jakość życia.

179

Ma wpływ na:

♦rozwój chorób serca,
♦układu krążenia,
♦nadciśnienia tętniczego,
♦nowotworów,
♦doprowadza do obciążenia układu

kostno-stawowego,

♦zaburzeń przewodu pokarmowego,
♦wywołuje zespół obsturacyjnego

bezdechu nocnego,

♦ i cukrzycy typu 2-go.

180

Leczenie nadwagi i otyłości:

♦dieta o bardzo niskiej

kaloryczności,

♦wzmożona aktywność fizyczna.

181

Uzależnienie od

substancji

psychoaktywnych, znane

są różnorodne rodzaje

środków

psychoaktywnych.

182

Ze względu na sposoby oddziaływania

na organizm ludzki można je podzielić

na kilka grup:

♦tłumiące - działają one regulująco na

czynności ośrodkowego układu
nerwowego, przyjmowane nawet w
małych dawkach upośledzają
spostrzeganie, ocenę sytuacji i
koordynację ruchową.
Do najbardziej znanych należą:

▪ alkohol,
▪ leki nasenne i uspakajające
▪ oraz opiaty.

183

♦pobudzające - pobudzają czynności

ośrodkowego układu nerwowego,
znacznie wyostrzając zmysły i
powodując stan nadreaktywności
organizmu.
Należą do nich

▪ nikotyna,
▪ kofeina,
▪ teina,
▪ kokaina,
▪ crack,
▪ amfetamina,
▪ ecstasy.

184

♦halucynogenne - zaburzają czynność

mózgu, co powoduje zniekształcone
postrzeganie świat. Wizerunek świata
może być barwny i przyjemny, tzw,
dobra podróż lub przerażający (tzw.
zła podróż). Efekty te określane są
jako pseudohalucynacje, ponieważ
użytkownicy zdają sobie sprawę z
nierealności wizji.
Można wśród nich wyróżnić

▪ JSD,
▪ psylocybinę,
▪ psylocynę,
▪ marihuanę
▪ i haszysz.

185

▪ środki wziewne -wywołują zaburzenia

sensoryczne oraz efekty zbliżone do
halucynacji. Inhalanty znajdują się w płynach
do czyszczenia, zmywaczach do paznokci,
klejach i rozpuszczalnikach. Zawarte
w nich substancje czynne tj. azotyn amylu,
azotyn izobutylenu, podtlenek azotu,
chloroform i eter, powodują uszkodzenie
narządów wewnętrznych. Rozpuszczalnikami
organicznymi użytkownicy nasączają chustki
lub wdychają ich opary
z plastykowych torebek. Można ich poznać po
częstym katarze, kaszlu, krwawieniu z nosa,
zamazanej mowie i zapaleniu spojówek.

186

♦Steroidy anaboliczne - tabletki

najczęściej stosowane przez

zawodników sportowych. Większość z

nich preferuje dożylne i doustne

zażywanie. Przyjmowane są cyklicznie

przez okres 6-10 dni, z kilkudniowymi

przerwami. Osoby, które przyjmują

steroidy można poznać po nagłym

przyroście masy mięśniowej, trądziku,

obrzękach twarzy i szyi.

187

Uzależnienie jest to stan przewlekłej

choroby charakteryzujący się

okresami abstynencji

i nawrotów.

Zasadniczą cechą uzależnienia jest

dominacja potrzeby przyjęcia dawki

substancji psychoaktywnej nad innymi

zachowaniami oraz potrzebami.

Uzależnienie jest chorobą duszy.

Polega na utracie kontroli nad

własnym życiem.

188

Wyróżnia się trzy główne rodzaje

uzależnień:

♦uzależnienie fizyczne polegające na

wbudowaniu środka uzależniającego

lub jego metabolitów

w cykl przemian tkankowych. Z tym

rodzajem uzależnienia wiąże się

wzrastająca tolerancja organizmu.

189

♦uzależnienie psychiczne - jest to stan

psychiczny przejawiający się w

pragnieniu przyjmowania środków

uzależniających. W początkowych

fazach choroby to pragnienie można

jeszcze opanować, w późniejszym

stadium uzależnienia staje się ono

nieopanowaną żądzą i pojawia się

przymus używania danej substancji.

190

♦uzależnienie społeczne - jest

związane z przyjmowaniem środków

odurzających w grupie, wcześniej

grupy hippisów a obecnie grupy

młodzieży należące do niektórych

subkultur. Przynależność do grupy

pociąga za sobą bezwzględne

respektowanie jej zasad.

191

Społeczno-środowiskowe aspekty

niepłodności.

Można wyróżnić bezdzietność

zamierzoną

i niezamierzoną. 30 % małżeństw niema

dzieci, WHO uważa, że niepłodnością

dotknięte jest co szóste małżeństwo.

192

Wraz z wiekiem możliwość zajścia

kobiety w ciążę zmniejsza się.

Na płodność ma wpływ palenie

tytoniu, picie alkoholu, zażywanie

narkotyków, choroby takie jak

choroby tarczycy

i cukrzyca, stres, depresja,

zanieczyszczenie wody, powietrza

i żywności.

193

Zdrowie a narażenie na

zanieczyszczenie środowiska

♦pyły,
♦węglowodory aromatyczne,
♦zanieczyszczenie powietrza,

(tlenek azotu, dwutlenek siarki,
dwutlenek węgla),

♦ołów,
♦selen,
♦fluor,
♦pestycydy, metylortęć.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80
Slide 81
Slide 82
Slide 83
Slide 84
Slide 85
Slide 86
Slide 87
Slide 88
Slide 89
Slide 90
Slide 91
Slide 92
Slide 93
Slide 94
Slide 95
Slide 96
Slide 97
Slide 98
Slide 99
Slide 100
Slide 101
Slide 102
Slide 103
Slide 104
Slide 105
Slide 106
Slide 107
Slide 108
Slide 109
Slide 110
Slide 111
Slide 112
Slide 113
Slide 114
Slide 115
Slide 116
Slide 117
Slide 118
Slide 119
Slide 120
Slide 121
Slide 122
Slide 123
Slide 124
Slide 125
Slide 126
Slide 127
Slide 128
Slide 129
Slide 130
Slide 131
Slide 132
Slide 133
Slide 134
Slide 135
Slide 136
Slide 137
Slide 138
Slide 139
Slide 140
Slide 141
Slide 142
Slide 143
Slide 144
Slide 145
Slide 146
Slide 147
Slide 148
Slide 149
Slide 150
Slide 151
Slide 152
Slide 153
Slide 154
Slide 155
Slide 156
Slide 157
Slide 158
Slide 159
Slide 160
Slide 161
Slide 162
Slide 163
Slide 164
Slide 165
Slide 166
Slide 167
Slide 168
Slide 169
Slide 170
Slide 171
Slide 172
Slide 173
Slide 174
Slide 175
Slide 176
Slide 177
Slide 178
Slide 179
Slide 180
Slide 181
Slide 182
Slide 183
Slide 184
Slide 185
Slide 186
Slide 187
Slide 188
Slide 189
Slide 190
Slide 191
Slide 192
Slide 193

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Epidemiologia cz 1(tech)
04 22 PAROTITE EPIDEMICA
006 Epidemiologia AIDS wykład UNOFFICIAL
epidemiologia metody,A Kusińska,K Mitręga,M Pałka,K Orszulik 3B
epidemiologia, czynniki ryzyka rola pielegniarki rak piersi szkola, nauczyciel
Epidemiologia jako nauka podstawowe założenia
SWW epidemiologia 6
wyklad3 tech bad
SWW epidem AIDS 2005
wyklad 29 i 30 tech bad
Epidemiologia prezentacja 13
Miejsce i rola epidemiologii w medycynie
Epidemiologia prezentacja 7
Epidemiologia
1 Epidemiologia i podstawowe informacje o NSid 8500 ppt

więcej podobnych podstron

Epidemiologia(tech)

Document Outline