SCHIZOFRENIA

LECZENIE I

PIELĘGNACJA

DEFINICJA…



Słowo schizofrenia pochodzi z języka
greckiego, gdzie „schizein” oznacza
rozczepić, a „phren” oznacza umysł !



Jest to zaburzenie psychiczne zaliczane
do grupy psychoz endogennych.



60-70% zachorowań następuje przed
30-tym rokiem życia.



Objawy mogą narastać bardzo szybko
albo miesiącami, a nawet latami.

PRZEBIEG…



Przebieg choroby jest bardzo różny. Cześć osób choruje

epizodycznie, między okresami choroby objawy

ustępują całkowicie lub w znacznym stopniu. U innych

choroba przebiega w sposób bardziej przewlekły i

postępujący, z okresowymi zaostrzeniami.



W wieloletnich badaniach stwierdzono, że pierwsze 5 lat

choroby ma, u większości chorych, przebieg bardziej

burzliwy i w konsekwencji związane są z nimi

największe trudności i straty społeczne. Później stan

zdrowia ulega pewnej stabilizacji. W drugiej i trzeciej

dekadzie trwania choroby nierzadkie jest złagodzenie jej

przebiegu, dotyczy ono ok. 1/4 chorych.



Przebieg choroby wyraźnie zależy też od rodzaju

podjętego leczenia, współpracy chorego i stosunku do

niego jego otoczenia i rodziny.

OBJAWY…



Objawia się upośledzeniem
postrzegania lub
wyrażania rzeczywistości,
najczęściej pod postacią
omamów słuchowych,
paranoidalnych lub
dziwacznych urojeń oraz
zaburzeniami mowy i
myślenia, co powoduje
znaczną dysfunkcję
społeczną lub zawodową.

…



U 2/3 chorych od momentu ujawniania

się pierwszych objawów do ich pełnego

rozwinięcia upływa nie więcej niż pół

roku. Rozwijanie się objawów może być

trudne do dostrzeżenia dla chorego i

jego rodziny. Obliczono, że średni czas,

jaki upływa do podjęcia leczenia, to

dwa lata. Może on oczywiście bardzo

się indywidualnie różnić. Rola rodziny i

otoczenia chorego bywa tu ogromna !

KLASYFIKACJA OBJAWÓW

Niezmiernie trudno opisać i sklasyfikować objawy

schizofrenii z powodu ich bogactwa. Mogą
dotyczyć wielu funkcji psychicznych i różnych
przejawów ludzkiego życia:



Urojenia - występują niemal u wszystkich
chorych. Najczęściej są to urojenia prześladowcze,
które są jednak mało swoiste.
Charakterystycznymi są natomiast urojenia
oddziaływania. Charakterystyczne są też urojenia
polegające na nieprawidłowym odczytywaniu
tożsamości innych osób lub poczuciu zmiany
tożsamości własnej.

…



Omamy - występują u około

połowy chorych. Najczęściej są

to omamy słuchowe, „głosy”

komentujące zachowanie

chorego lub mówiące do niego,

czasem rozkazujące. Mogą to

być jednak dźwięki proste, piski,

szumy itp. Innego rodzaju

omamami są węchowe,

smakowe, dotykowe. Omamy

wzrokowe należą do rzadkości, a

ich występowanie w schizofrenii

bywa nawet kwestionowane.

…



Objawy katatoniczne - szczególne zaburzenia
ruchu i napędu polegające na zahamowaniu
albo pobudzeniu z cechami chaotyczności,
niedostosowania do sytuacji, często ruch
podlegający niespodziewanym zatrzymaniom,
„schodkowany” albo płynnym zmianom tempa
ruchu. Zaburzenia te sugerują pojawienie się
chorobliwej autonomii procesów ruchowych, w
wypadku ich nasilenia, zwłaszcza pobudzenia
katatonicznego, mogą być uważane za jawny
obraz dezintegracji psychiczno-ruchowej.

…



Formalne zaburzenia myślenia - „formalne”

tzn. związane z samą strukturą procesu myślenia.

Mogą być spostrzeżone i analizowane niezależnie

od wypowiadanych przez osobę chorą treści.

Należy tu zwłaszcza rozkojarzenie – szczególnego

rodzaju niespójność wypowiedzi, ześlizgiwanie się

wątków i podążanie za niespodziewanymi dla

słuchacza skojarzeniami, a nawet większego

stopnia dezintegracja myślenia, bałagan wątków i

myśli, zahamowania. Charakterystyczne jest także

odsuwanie się w rozważaniach i wypowiedziach od

realnych aspektów świata oraz mniejsza

efektywność myślenia.

…



Zmniejszenie

aktywności !



Mniejsza

reaktywność

emocjonalna –

ograniczenie ilości

kontaktów z ludźmi



Objawy zaburzeń

afektywnych –

dysforia, depresja,

mania

PODTYPY CHOROBY



Tradycyjnie wyróżnia się kilka podtypów
schizofrenii, jednak postaci te nie są
całkowicie odrębne, różnią się bowiem
tylko przewagą pewnych grup objawów.
W ciągu wieloletniego chorowania
postaci te mogą przechodzić ponadto
jedna w drugą. Oto one…

…



Schizofrenia paranoidalna - – postać z
przewagą urojeń i omamów (w Polsce 65%
rozpoznań).



Schizofrenia katatoniczna - głównie z
zaburzeniami ruchu jak pobudzenie, osłupienie (w
Polsce ok. 2% rozpoznań).



Schizofrenia hebefreniczna - dominuje silna
dezorganizacja myślenia i mowy, chaotyczność,
zmienność emocjonalna i zachowań z niewielką
tylko obecnością urojeń i omamów (w Polsce 0.5%
rozpoznań).

…



Schizofrenia niezróżnicowana - gdy
nie można rozpoznać żadnego z
powyższych typów ze względu na brak
przewagi charakterystycznych objawów
zespołu (w Polsce 1.3%).



Schizofrenia rezydualna - nowe
stosunkowo pojęcie. Objawy choroby są
tu stabilne, o niewielkim nasileniu, nawet
szczątkowe (w Polsce 18% rozpoznań).

…



Schizofrenia prosta – pojęcie kontrowersyjne.
Ma oznaczać taki przebieg choroby, w którym nie
ujawniają się objawy wytwórcze (omamy i
urojenia). Istotą ma być postępujący, bardzo
powolny proces „obniżania się linii życiowej”,
wycofywania się, izolacji, utraty celów i
dziwacznych zachowań. Mają tu więc występować
jedynie te objawy, które bywają nazywane
negatywnymi czy osiowymi. Rozpoznanie takiego
typu choroby jest rzadkie (w Polsce 1%), a jego
rzeczywiste występowanie jest podawane w
wątpliwość.

LECZENIE…



Pomoc i leczenie powinny
mieć charakter
kompleksowy,
dostosowany do potrzeb
chorej osoby oraz jej
rodziny. W okresie
zwiastunów choroby
odgrywają istotną rolę
poradnictwo i edukacja,
pierwszy, oby pozytywnie
odebrany, kontakt z
lekarzem.

…



W tym okresie porady często potrzebuje rodzina

obserwująca rozwijające się objawy choroby i

nie wiedząca, w jaki sposób postępować wobec

bliskiej osoby. Ważne jest przezwyciężenie

często pojawiającego się poczucia bezradności i

lęku, czasem poczucia winy i wytrwanie przy

zmieniającej się psychicznie chorej osobie z

propozycją pomocy i rady.



Leczenie farmakologiczne powinno się zacząć

jak najwcześniej, gdy nie ma już wątpliwości, że

sprawa ma charakter choroby. Wczesne

rozpoczęcie leczenia skraca czas trwania

pierwszego epizodu choroby, poprawia odległe

rokowanie, a ponadto często zapobiega leczeniu

szpitalnemu.

…



Pierwszoplanowa rola w leczeniu
farmakologicznym przypada neuroleptykom.
Leczenie tymi lekami prowadzi się długo, w
przypadku pierwszego epizodu choroby przez 1-2
lata, przy kolejnych nawrotach 3-5 lat. U wielu
chorych istnieje potrzeba przewlekłego
przyjmowania neuroleptyków, które co prawda
nie zapobiegają całkowicie nawrotom choroby,
ale bardzo wyraźnie zmniejszają natężenie
objawów kolejnego epizodu, zmniejszają ilość
hospitalizacji i poprawiają ogólny stan zdrowia w
okresie między zaostrzeniami (nawrotami).

…



Jeżeli objawy są burzliwe, chorzy są
pobudzeni i zagrażają zdrowiu oraz życiu
innych osób, a także własnemu życiu
(autoagresja). decydujemy się na
leczenie szpitalne, niekiedy wbrew woli
chorego. Leczenie od samego początku
powinno być kompleksowe, tj.
obejmujące psychofarmakoterapię i
psychoterapię z elementami socjoterapii.

…



Chorych włączamy w
szpitalu do
społeczności
leczniczej, stosujemy
terapię grupową,
terapię zajęciową, a
niekiedy
psychoterapię
indywidualną.

PSYCHOTERAPIA



W pomocy osobom ze schizofrenią znajduje też
swoje miejsce psychoterapia. Nie może
zastąpić co prawda leczenia
farmakologicznego, ale sprzyja lepszym
wynikom całego leczenia. Terapia tego rodzaju
zazwyczaj nie ma na celu poznania głębokich
nieuświadomionych mechanizmów
osobowościowych i konfliktów, gdyż brak
danych za tym, żeby takie mechanizmy były
istotne w etiologii tej choroby.

PIELĘGNOWANIE CHOREGO !



ZESTAWIENIE

NAJWAŻNIEJSZYC
H PROBLEMÓW
PIELĘGNACYJNYCH
CHOREGO NA
SCHIZOFRENIĘ

TENDENCJE SAMOBÓJCZE

Spowodowane urojeniowymi myślami

depresyjnymi i niską samooceną

Cel: wyeliminowanie myśli samobójczych !
Działania:



wnikliwa, stała obserwacja chorego



stała obecność przy pacjencie, nie pozostawianie
go ani na chwilę samego



wspieranie psychiczne, motywowanie do życia



eliminowanie niebezpiecznych, ostrych
przedmiotów, narzędzi

…



przystosowanie oddziału do uniemożliwienia
pacjentowi dokonania zamachu na swoje życie
( zamykać strychy, piwnice, kuchnie, kraty w
oknach, łazienki bez możliwości zamykania się od
wewnątrz, dyskretne oświetlenie łóżka chorego)



wzmożona obserwacja i mierzenie czasu pobytu
chorego w łazience, ubikacji



czuwanie nad bezpieczeństwem pacjenta, podczas
kąpieli, kąpiel w małej ilości wody



zamykanie sali i szafki gdzie przechowywane są
leki

…



dokładne sprawdzanie czy pacjent spożył leki



unikanie angażowania chorego w zajęcia poza
oddziałem



obecność przy chorym dwóch osób



zapewnienie warunków bezpieczeństwa
podczas przemieszczania się po schodach czy
oddziale (pielęgniarka idzie od strony poręczy,
bądź okien)

MOŻLIWOŚ WYSTĄPIENIA

AGRESJI WOBEC SIEBIE I INNYCH

Spowodowane przeżyciami psychotycznymi którym

towarzyszy poczucie zagrożenia, lęk, chęć obrony.

Cel: zmniejszenie agresji i autoagresji, zapewnienie

bezpieczeństwa choremu i innym pacjentom

Działania:



eliminacja bodźców zewnętrznych wywołujących
złość i agresję



eliminacja z otoczenia chorego przedmiotów
niebezpiecznych



stała, dyskretna obserwacja chorego i jego
zachowania

…



podjęcie prób nawiązania kontaktu z

chorym



podjęcie prób zdobycia zaufania chorego



zapewnienie warunków do odpoczynku

(ciszy, spokoju)



ewentualne zastosowanie przymusu

bezpośredniego bądź zwiększenia dawki

leków na zlecenie lekarza



izolowanie chorego od innych pacjentów 

ODMAWIANIE PRZYJMOWANIA

POSIŁKÓW

Spowodowane urojeniami prześladowczymi trucia
Cel: zapewnienie prawidłowego odżywienia pacjenta,

dostarczenie wszystkich niezbędnych składników

Działania:



umożliwienie choremu umycia rąk przed posiłkiem



umożliwienie choremu towarzyszenia przy

przygotowywaniu posiłków



podawanie posiłków urozmaiconych, w sposób

estetyczny



spróbowanie tej samej potrawy na oczach pacjenta



podejmowanie prób rozmów z pacjentem na temat

konieczności przyjmowania posiłków

WYSTĘPOWANIE OBJAWÓW

PSYCHOTYCZNYCH (OMAMÓW I

UROJEŃ)

Wynikających z istoty choroby !
Cel: złagodzenie objawów psychotycznych
Działania:



obserwacja pacjenta w kierunku objawów

psychotycznych, ich rodzaju i nasilenia



podejmowanie prób nawiązania kontaktu z

pacjentem



uważne słuchanie pacjenta mówiącego o jego

urojeniach i omamach



okazywanie troski i zrozumienia



koncentracja na uczuciach pacjenta, a nie na

autentyczności doznawanych przeżyć

…



odwracanie uwagi od przeżyć urojeniowych
poprzez włączanie pacjenta w życie oddziału
stosownie do jego możliwości



nie negowanie ani potwierdzanie urojeń i
omamów, unikanie rozmów na ich temat



nauczenie pacjenta jak radzić sobie z objawami
psychotycznymi: przeniesienie uwagi, ignorowanie
objawów, zaakceptowanie objawów których nie
można zredukować, pozytywne mówienie do
siebie, zachęcanie do udziału w rozmowach
towarzyskich, słuchanie muzyki, ćwiczenia
relaksacyjne

MOŻLIWOŚĆ WYSTĄPIENIA

POBUDZENIA

PSYCHORUCHOWEGO

Wynikające z istoty choroby !
Cel: zminimalizowanie lub eliminacja pobudzenia
Działania:



usunięcie bodźców wywołujących pobudzenie z otoczenia chorego

(kofeina, czynniki środowiskowe: jasne światło, muzyka zabawy)



odwrócenie uwagi chorego od przedmiotu osoby, która go drażni



zapewnienie warunków do wypoczynku i snu (sala z małą ilością

łóżek, z dala od hałasów)



zapewnienie potrzeby ruchu



podejmowanie prób nawiązania rozmowy z pacjentem i szukanie z

nim porozumienia



zapewnienie bezpieczeństwa poprzez stałą dyskretną obserwację

chorego, niwelowanie niebezpiecznych bodźców, przedmiotów 

OBECNOŚĆ LĘKU I

NIEPOKOJU

Spowodowanych występowaniem urojeń

prześladowczych.

Cel: eliminowanie lub zminimalizowanie lęku i

niepokoju

Działania:



zapewnienie poczucia bezpieczeństwa poprzez

stałą obecność przy chorym



uważne słuchanie opisu przeżyć chorego, co je

powoduje



unikanie wydawania sądów i prób

wyperswadowania mu jego przekonań



okazanie troski, szacunku i zrozumienia

…



zaproponowanie pomocy



nie okazywanie pomocy 'na siłę'



zachęcanie do wykonywania ćwiczeń

relaksacyjnych



należy jasno opisywać procedury i interwencje

jakim pacjent jest poddawany, uprzedzać o

zamiarze wykonania zabiegów



wyposażenie pacjenta w wiedzę na temat

zabezpieczenia przed nawrotami choroby

(wyjaśnienie konieczności regularnego

przyjmowania leków)



zachęcanie do stopniowego oswajania się z

sytuacjami powodującymi lęk 

WYSTĘPOWANIE ZABURZEŃ

SNU

Spowodowane urojeniami prześladowczymi lub

poczuciem zagrożenia.

Cel: ułatwienie utrzymania odpowiedniej higieny

snu

Działania:



ustalenie przyczyn zaburzeń snu



przeprowadzenie z pacjentem rozmowy w celu

odreagowania napięcia emocjonalnego

(związanego z bezsennością)



ograniczenie spożycia kawy i mocnej herbaty w

godzinach popołudniowych



zalecanie regularnego udawania sie na

odpoczynek i poranne wstawanie o określonej

porze, unikanie snu w ciągu dnia

…



doradzenie spożywania lekkostrawnej kolacji,
zmniejszenie palenia papierosów wieczorem



dbanie o odpowiedni mikroklimat sali
(przewietrzanie sali przed snem)



obecność pielęgniarki przy chorym,
posiedzenie przy nim przed zaśnięciem



dyskretnie oświetlona sala (aby przedmioty
nie rzucały cienia na ścianę)



podanie leków nasennych na zlecenie lekarza 

OBNIŻENIE POZIOMU

FUNKCJONOWANIA SPOŁECZNEGO

(IZOLOWANIE SPOŁECZNE)

Wynikające z braku poczucia bezpieczeństwa i

pewności siebie.

Cel: ułatwienie choremu nawiązywania kontaktów

społecznych

Działania:



rozpoznanie przyczyn trudności w podejmowaniu

samodzielnie i aktywnie czynności życiowych



podejmowanie rozmów na temat trudności w

aktywnym podejmowaniu czynności życiowych

oraz na temat znaczenia poszczególnych

umiejętności społecznych



ustalenie z pacjentem możliwości spędzania

wolnego czasu

…



stworzenie warunków sprzyjających
utrzymaniu równowagi kontaktów społecznych



zachęcanie do udziału w zajęciach
organizowanych na oddziale



ułatwienie kontaktów emocjonalnych przez
codzienne odwiedziny rodziny i przyjaciół



zapewnienie wsparcia ułatwiającego
pacjentowi realizację ról społecznych



ułatwienie nawiązania kontaktu z innymi
pacjentami ( zapoznanie z nimi) 

LĘK ZWIĄZANY Z OBAWĄ O

PRZYSZŁOŚĆ

Spowodowany brakiem nadziei na poprawę

zdrowia i losu.

Cel: zminimalizowanie poczucia lęku
Działania:



rozpoznanie potrzeb pacjenta których

samodzielne zaspokojenie wzmaga lęk

(przygotowanie posiłków, zakupy, higiena

osobista, zarządzanie finansami)



przygotowanie wspólnie z pacjentem planu

zaspokojenia potrzeb, umożliwiających

uzyskanie niezależności pacjenta



poszukiwanie wspólnie z pacjentem możliwych

rozwiązań 

DZIĘKUJEMY ZA

UWAGĘ !!!!!!!!!!!

PREZENTACJĘ

PRZYGOTOWALI

MARTA WEGNER KAMIL ROSŁY

BIBLIOGRAFIA

1. Ugniewska C.: Pielęgniarstwo

psychiatryczne i neurologiczne, PZWL,
Warszawa 1996

2. Bilikiewicz A.: Psychiatria podręcznik

dla studentów medycyny, PZWL,
Warszawa 2004

3. Kępiński A.: Schizofrenia, Wydawnictwo

Literackie, Warszawa 2001