1

WYŻSZA SZKOŁÓA
ADMINISTRACJI I BIZNESU

IM. EUGENIUSZA KWIATKOWSKIEGO W

GDYNI
ppłk. dypl.inż. Zbigniew Olszówka
[e-mail]

2

Wykład - 4

Kontrola w

administracji

3

Kontrola w administracji publicznej

Kontrola w administracji.

„Kontrola jest procesem przynależnym do wszystkich

dziedzin życia człowieka, Jest zatem właściwa również

wszelkim przejawom działań zorganizowanych bez

względu na to, czy organizatorem objętych kontrolą

stosunków społecznych, gospodarczych i politycznych

jest podmiot samorządowy, podmiot państwowy,

podmiot społeczny czy obywatel jaki człowiek

prywatny.”

Zamiast terminu kontrola używa się takich terminów

jak: lustracja, rewizja czy wizytacja.

4

Kontrola w administracji publicznej
- cechy kontroli



Mechanizm informacyjny

- rdzeniem systemu

kontrolnego.



Informacja - umożliwienie porównywania stanu

istniejącego z postulowanym.



Funkcja doradcza - decyzje instancji kontrolujących (na

przykład sądu administracyjnego) stanowią wskazówkę

dla kontrolowanego organu.



Organ kierując się orzeczeniem sądu w podobnej sprawie

może uniknąć popełnienia błędu , który skutkował będzie

uchyleniem lub stwierdzeniem nieważności jego decyzji.



Podmiot społeczny czyli obywatel jako człowiek

prywatny.”

5

Kontrola w administracji publicznej

Kontrola jest dla administracji nieodzowna, ponieważ

działalność każdej organizacji nie jest wolna od błędów.

Nadrzędną ideą instytucji kontroli w państwie jest zapobieganie

sytuacjom, które mogłyby prowadzić do zniekształcenia zasady

podziału władz.

Zasada naczelna - niezależność organów kontrolujących wobec

organów kontrolowanych.”

Kontrola zewnętrzna i wewnętrzna



- kontrola administracji publicznej przez inne podmioty –

zewnętrzna



- kontrola sprawowana przez samą administracje publiczną

nad innymi podmiotami. - kontrola wewnętrzna.

6

Kontrola w administracji publicznej

Podział kontroli zewnętrznej
1. Kontrolę państwową,.
2. Kontrolę niepaństwową.
Kontrola wewnętrzna

Dzieli się ona na :

1. Kontrolę funkcjonalną - to kontrola związana z funkcją, stanowiskiem

kierowniczym w jednostce, do której obowiązków należą czynności

kontrolne, np. główny księgowy jednostki ma szerokie obowiązki kontrolne.
2. Kontrolę instytucjonalną - to kontrola prowadzona przez specjalne,

wyodrębnione organy kontroli, np. w urzędach wojewódzkich- wydziały

kontroli, w ministerstwach- departamenty.
Kontrola wewnętrzna :



1. międzyresortową, wykonywana przez specjalistyczne jednostki

instytucjonalnej kontroli zawodowej i niektóre instytucje specjalnie do tego

powołane,



2. wewnątrzresortową, wykonywana przez upoważnionych pracowników,

wszystkich kierowników i głównego księgowego.

7

Kontrola w administracji publicznej

Kontrolą jest:- obserwowanie,

- ustalanie czy wykrywanie stanu faktycznego,

porównywanie rzeczywistości z zamierzeniami,
- występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym

i sygnalizowanie właściwym jednostkom o dokonanych

spostrzeżeniach \, bez decydowania jednak o zmianie

kierunku działania jednostki kontrolowanej\.

Istotą kontroli jest obserwowanie

określonych zjawisk, analizowanie ich

charakteru i przedstawianie spostrzeżeń

organom kierującym działalnością

administracyjną.

8

Kontrola w administracji publicznej



Etapy kontroli :

• ustaleniu istniejącego stanu rzeczy,

• ustaleniu jak być powinno,

• zestawieniu tego, co istnieje, z tym co być powinno, co

przewidują odpowiednia wzorce czy normy

postępowania,
- sformułowanie na tej podstawie różnic między tym co

istnieje, a tym co być powinno,

- ustalenie przyczyn tej różnicy w przypadku istnienia

różnicy między stanem rzeczywistym , a stanem

pożądanym,
- sformułowaniu zaleceń w celu usunięcia niepożądanych

zjawisk.



„Kontrola jest więc działaniem polegającym na

badaniu istniejącego stanu rzeczy, zestawieniu

faktów z tym, co być powinno i wyciągnięciu stąd

wniosków.”

9

Kontrola w administracji publicznej

Funkcje dla kierownictwa

1. Kontrola służy kierownictwu do sprawdzania czy

podległy aparat administracyjny należycie wykonuje

swoje zadania,
2. Pozwala na wykrywanie nieprawidłowości,
3. Pozwala usuwać skutecznie nieprawidłowości,
4. zapobiega powstawaniu ich w przyszłości.

Badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem

postulowanym jest procesem złożonym . Stosuje się w

nim mierniki oceny poprawności działania

kontrolowanego, na podstawie których buduje się model,

z którym porównujemy istniejący stan faktyczny. Mierniki

te są określone przez prawo.

10

Kontrola w administracji publicznej

Mierniki te są określone przez prawo.

Kryteria mierników:

- legalności,

- celowości,
- przejrzystość,
- jawność,

- rzetelności,

- gospodarności,

- uwzględniania interesu społecznego

- uwzględniania interesu indywidualnego,

- zgodności z polityką rządu

- inne kryteria szczegółowe.

11

Rodzaje kontroli w administracji

I .Zakres kontroli
1. kontrola zupełna (nieograniczoną)

2. kontrola ograniczona.
II. Stosunek czasu do kontroli: wstępna/przygotowująca/, faktyczna i następna/rekontrola/.
III. Inicjatywa:

-

Z urzędu,

-

Na wniosek.
IV. Sposób przeprowadzenia_

-

- inspekcja

-

- lustracja,

- rewizja
- wizytacja.

V. Kryterium społeczne

- Społeczna;
- Zawodowa.

Pod względem inicjatywy kontroli wyróżniamy kontrolę podejmowaną z urzędu (na

przykład przez NIK), która ma na celu przede wszystkim ochronę interesu społecznego

i publicznego i kontrolę podejmowaną na wniosek (kontrola instancyjna) w wyniku żądania

z zewnątrz , która to kontrola ma na celu ochronę interesu indywidualnego oraz prawa

podmiotowego jednostki.

12

Rodzaje kontroli w administracji

Według podmiotów kontrolujących



kontrolę parlamentarną



kontrolę prezydencką,



Kontrolę społeczną,



kontrolę sądową,



kontrolę prokuratorską,



kontrolę Najwyższej Izby Kontroli,



kontrolę administracji rządowej nad administracja samorządową,



kontrolę resortową,



kontrolę instancyjną,



kontrolę międzyresortową,



kontrolę dyscyplinarną,



kontrolę Rzecznika Praw Obywatelskich,



kontrolę dokonywaną przez Trybunał Konstytucyjny

13

Wymagania w stosunku do kontroli

- bezstronność
- uniezależnienie jednostek kontrolujących od

administracji.

- udział czynnika społecznego.
- fachowość/cechy kontrolera/.

Kontroler powinien:
• być wybitnym znawcą badanej działalności administracji;
• być znawcą zagadnień, które ma oceniać;
• znać dobrze kryteria, którymi ma się posługiwać przy

wykonywaniu kontroli;

• zakresem wiedzy i doświadczenia przewyższać tych, których

działalnośc ma kontrolować.

Trafne tu jest stwierdzenie, że lepszy jest brak kontroli

niż kontrola niefachowa.

14

Efektywność kontroli

Kontrola powinna być efektywna. Zadaniem kontroli jest:

• ocena prawidłowości działania administracji;
• ujawnianie błędów i wad w tym działaniu;
• wskazywanie źródeł ich powstawania;
• zapewnienie prawidłowości działania administracji.
Na efektywność kontroli można spojrzeć także z

innego punktu widzenia i zwrócić uwagę na:

• możliwie najniższe nakłady przeznaczone na

kontrolę (oszczędność);

• możliwie najlepsze wyniki kontroli (skuteczność);
• możliwie najlepszy stosunek między nakładami, a

wynikami.

15

Nadzór- termin ogólny

„Terminu nadzór używa się

zazwyczaj na oznaczenie kompetencji
organu, polegających nie tylko na
prawie badania działalności określonej
jednostki organizacyjnej, ale również
wkraczania za pomocą środków
władczych w celu usunięcia ich
braków.”

16

Nadzór a teoria administracji

„Nadzór jest w teorii prawa

administracyjnego w różny sposób

definiowany i opisywany.

Jako najbardziej przydatne należy przyjąć

określenie, że nadzór oznacza kontrolę

oraz możliwość podjęcia prawem

przewidzianych środków wiążących

nadzorowanego lub możność

bezpośredniego wzruszenia (uchylenia,

stwierdzenia nieważności) jego

aktów.”

17

Nadzór a teoria administracji

Nadzór oznacza częściowe podporządkowanie.

Wyróżnić można stopnie nadzoru:

- niewielki, ograniczony
- do granic hierarchicznego podporządkowania.
Jedność kierunków działania organów

administracyjnych w przypadku

decentralizacji, .jest zagwarantowana między

innymi dzięki nadzorowi.

Zasada praworządności również wymaga aby z

obrotu prawnego eliminować sprzeczne z prawem

akty. Następuje to dzięki stosowaniu środków nadzoru.

18

Środki nadzoru

Środki nadzoru represyjnego stosuje się w przypadku naruszenia

prawa. Do tej kategorii zaliczamy:

• żądanie organu nadzoru wszelkich informacji o wszystkich sprawach

poddanych nadzorowi;

• uchylenie przez organ nadzoru aktu prawnego naruszającego prawo

bądź żądanie uchylenia takiego aktu przez organ , który ten akt wydał;

• zarządzenie – organ nadzoru może zarządzić, aby organ nadzorowany

wykonał w wyznaczonym terminie ciążący na nim obowiązek;

• zarządzenie zastępcze – jeśli organ nadzorowany nie wypełnia

ciążącego na nim obowiązku i nie wykonuje zarządzenia organu

nadzoru, wtedy organ nadzorczy może wydać zarządzenie zastępcze;

• ustanowienie zarządu komisarycznego – jest to środek ostateczny,

bardzo dotkliwy, stosowany w przypadku odwołania czy rozwiązania

organu kolegialnego, czy zawieszenia go w czynnościach. Organ

komisaryczny działa w miejsce organu właściwego na koszt instytucji

nadzorowanej.

19

Środki nadzoru prewencyjnego



• uzgodnienie aktu organu nadzorowanego z organem nadzoru. Na

przykład uzgodnienie projektu statutu gminy powyżej 300.000

mieszkańców z Prezesem Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego

do spraw administracji publicznej (art. 3 ust.2 ustawy o samorządzie

gminnym)

• zatwierdzenie aktu prawnego organu nadzorowanego przez organ

nadzorczy. Na przykład zatwierdzenie statutu urzędu wojewódzkiego przez

Prezesa Rady Ministrów (art. 29 ust. 2 ustawy o administracji rządowej

w województwie)

• ustalenie budżetu jednostki nadzorowanej przez organ nadzoru, jeśli

jednostka nadzorowana nie uchwali budżetu w określonym prawem

terminie. I tak w przypadku nieuchwalenia budżetu przez organ

stanowiący jednostki samorządu terytorialnego do dnia 31 marca roku

budżetowego regionalna izba obrachunkowa ustala budżet tej jednostki w

terminie

do końca kwietnia roku budżetowego w zakresie obowiązkowych zadań

własnych oraz zadań z zakresu administracji rządowej, wykonywanych na

podstawie porozumień lub ustaw (art. 11 ust. 2 ustawy o regionalnych

izbach obrachunkowych)

20

Środki nadzoru - merytoryczne

„Można też wyróżnić środki nadzoru
merytorycznego oraz środki nadzoru
personalnego, jak na przykład
zawieszenie w czynnościach organu,
pozbawienie członkostwa w organie
kolegialnym czy rozwiązanie organu
kolegialnego.”

21

Najwyższa Izba Kontroli

WSAiB Gdynia

22

Cel działalności NIK

Najważniejszy cel działalności NIK to

opisywanie stanu państwa.
1. Izba bada wszystkie obszary, w których

wydawane są publiczne pieniądze.
2. Sprawdza czy zadania określone przez

Sejm w ustawach są dobrze wykonywane.

Wyniki badań przekazuje parlamentowi oraz

organom odpowiedzialnym za prawidłowe

funkcjonowanie kontrolowanych obszarów.

23

Podległość NIK, podstawa
prawna działalności.

NIK podlega Sejmowi, zachowując w wielu dziedzinach

autonomię. Stanowi o tym zarówno Konstytucja RP, jak i

ustawa o NIK. Prezes NIK kieruje Izbą i to on odpowiada

przed Sejmem za jej działalność.

Sejm za zgodą Senatu wybiera Prezesa NIK.
Sejm zleca także NIK skontrolowanie konkretnych

obszarów.

NIK jest całkowicie niezależna od wszelkich innych

instytucji, w tym zwłaszcza od administracji rządowej.

Proces kontroli reguluje Ustawa o NIK z dnia 23 grudnia

1994 roku, a także wydane w marcu 1995 roku na jej

podstawie Zarządzenie Prezesa NIK w sprawie postępowania

kontrolnego.

24

Kolegialność NIK



„Podstawowym przejawem funkcjonowania NIK na

zasadach kolegialności jest powołanie Kolegium i

wyposażenie tego organu w szerokie kompetencje.



Ważnym elementem kolegialności jest również sposób

przeprowadzania postępowania kontrolnego – min.

rozstrzygane spraw spornych przez zgłaszanie do

protokołów i wystąpień pokontrolnych.



Zakres zadań wyznaczonych w toku postępowania

kontrolnego pracownikom wykonującym i

nadzorującym czynności kontrolne i sposób

uczestniczenia przez nich w tym postępowaniu

świadczy o kolegialnym sposobie działania Izby.”

25

Kolegium NIK - kompetencje

26

Wybór prezesa NIK, kadencyjność

Prezesa NIK  - na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35

posłów  - powołuje Sejm bezwzględna większością głosów za zgodą Senatu.

Kadencja Prezesa NIK trwa 6 lat. Może być wybrany na drugą kadencję. Ta

sama osoba może pełnić tę funkcję nie dłużej niż dwie kadencje.

Sejm ma prawo odwołać Prezesa NIK. Ustawa o NIK mówi, w jakich

przypadkach jest to możliwe.

Odwołanie nastąpi wtedy gdy:

-prezes NIK zrzeknie się stanowiska;
- uzna, że stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków w

skutek choroby;

- został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie

przestępstwa;

- złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne,

stwierdzone prawomocnym oświadczeniem sądu;

- Trybunał Stanu orzekł w stosunku do niego zakaz

zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze

szczególną

odpowiedzialnością w organach państwowych.

 

27

Kierownictwo NIK



Kierownictwo NIK



Prezes Najwyższej Izby Kontroli kieruje działalnością NIK. Czyni to przy

pomocy wiceprezesów i dyrektora generalnego, którym wyznacza zakres

wykonywanych zadań.



Jacek Jezierski



Prezes NIK



Józef Górny



Wiceprezes NIK



Stanisław Jarosz



Wiceprezes NIK



Jacek Kościelniak



Wiceprezes NIK



Marek Zająkała



Wiceprezes NIK



Marek Chodkiewicz



Dyrektor Generalny NIK

28

Organizacja NIK

Organizację wewnętrzną Najwyższej Izby

Kontroli regulują dwa dokumenty:

-

Statut nadany w drodze zarządzenia przez

Marszałka Sejmu oraz

-

Zarządzenie Prezesa NIK z dnia 31 maja

2004 r.
Drugi dokument, oprócz szczegółowej

organizacji wewnętrznej Izby, określa

właściwości poszczególnych

departamentów i delegatur NIK.

29

Organizacja NIK

30

Zadania departamentów

Departament Administracji Publicznej

Dyrektor:

Czesława Rudzka-Lorentz

Departament Budżetu i Finansów
Dyrektor:

Waldemar Długołęcki

 
Departament Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji
Dyrektor:

Andrzej Otrębski

 
Departament Komunikacji i Systemów Transportowych
Dyrektor:

Krzysztof Wierzejski

31

Zadania departamentów



Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa

Narodowego



Dyrektor:

Grzegorz Buczyński



Departament Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa

Wewnętrznego



Dyrektor:

Włodzimierz Zegadło



Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia



Dyrektor:

Lech Rejnus



Departament Środowiska, Rolnictwa i

Zagospodarowania Przestrzennego



Dyrektor:

Tadeusz Bachleda-Curuś

32

Zadania departamentów



Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego



Dyrektor:

Grzegorz Buczyński



Departament Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa

Wewnętrznego



Dyrektor:

Włodzimierz Zegadło



Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia



Dyrektor:

Lech Rejnus



 



Departament Środowiska, Rolnictwa i

Zagospodarowania Przestrzennego



Dyrektor:

Tadeusz Bachleda-Curuś

33

Zadania departamentów

Departament Spraw Osobowych
Dyrektor:

Wojciech Jadacki

Zadania: Departament

Rachunkowości

Dyrektor:

Maria Kędzior

34

Obiekty kontroli NIK

NIK kontroluje wszystkie urzędy, instytucje, przedsiębiorstwa,

w których pojawia się grosz publiczny. Izba sprawdza, czy te

jednostki wykonują swoje zadania na rzecz obywateli w sposób

najbardziej efektywny i oszczędny.

Zlecenie kontroli NIK.

Ustawa o NIK z 23 grudnia 1994 roku, stanowi, że Izba może podjąć

kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek

Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów oraz z własnej inicjatywy.

Współpraca międzynarodowa

Najwyższa Izby Kontroli jest instytucją aktywnie działającą na

arenie międzynarodowej. Współpracuje z najwyższymi organami

kontroli (NOK) innych krajów, z międzynarodowymi instytucjami

zrzeszającymi te organy oraz z instytucjami audytorskimi w Europie

i na świecie. Współpraca między NOK wzbogaca wiedzę NIK m.in. z

zakresu standardów, dobrych praktyk oraz pozwala na

upowszechnianie doświadczeń i osiągnięć Izby na arenie

międzynarodowej.