Anestezjologia i

intensywna terapia w

Polsce

Mariusz Kujawski

• Anestezjologia i intensywna terapia jest

jedną z podstawowych dyscyplin

lekarskich i naukowych . W naszym kraju

powstała w latach pięćdziesiątych.

• Rozwinęła się w ośrodkach akademickich i

obejmowała czynności związane z

przygotowaniem chorego do operacji ,

przeprowadzeniem znieczulenia ogólnego i

miejscowego oraz opieką pooperacyjną.

• Historie tej specjalności tworzyli także Polacy. 4 miesiące po

pierwszym zastosowaniu eteru dwuetylowego w Bostonie,

środek ten stosuje w Krakowie LUDWIK BIERKOWSKI.

• W Warszawie ALEKSANDER LE BRUN stosuje chloroform.

• W położnictwie – FILIP KULESZA

• Podtlenek azotu do zwalczania bólu porodowego pierwszy

na świecie- STANISŁAW KLIKOWICZ

• Aparat do krótkotrwałego znieczulenia za pomocą

mieszaniny tlenu i podtlenku azotu – HELIODOR ŚWIĘCICKI

• JULIAN KOSIŃSKI- pierwsze

znieczulenie dotchawicze w Polsce

• „ Zasady znieczulenia miejscowego”

– pierwszy podręcznik techniki
znieczulenia przewodowego z 1924 r.
HENRYKA HILAROWICZA

OKRES MIĘDZYWOJENNY

• Rozwój anestezjologii związany był z działalnością

pięciu KATEDR CHIRURGII. Szczególne

wyróżnienie- KLINIKA SCHRAMMA we Lwowie

• Zagadnienia znieczulenia przewijają się na

wszystkich Zjazdach Chirurgów. Na XXII Zjeździe

w 1925 r. ANTONI JURASZ wygłosił referat pt. „ O

znieczuleniu rdzeniowym w chirurgii jamy

brzusznej w oparciu o 664 przypadki”

• W 1932 r. autor ten przedstawia 3535

przypadków znieczulenia podpajęczynówkowego.

Inne ważniejsze wygłoszenia

• „ Wpływ usypiania na drobnoustrojobójcze własności

surowicy”- ALEKSANDER WERTHEIM

• „ Badanie układu sercowo- naczyniowego podczas operacji”

– BRONISŁAW SZERSZYŃSKI

• „ Długotrwale znieczulenie chlorkiem etylu” – JERZY

RUTKOWSKI

• „ O zachowaniu się cukru we krwi w zależności od zabiegu

operacyjnego”- MOSSAKOWSKI I JOKIEL

• Sposób znieczulenia doodbytniczego awertyną-

MACIEJEWSKI I PIÓREK

• 1935 wchodzi w użycie SENNARKOL,

a następnie EUNARKON

• Pierwsza w Polsce DEMONSTRACJA

APARATU DO ZNIECZULENIA ROTH
DRAEGERA – 18 marzec 1928 na
posiedzeniu TOWARZYSTWA
LEKARSKIEGO ŁÓDZKIEGO

• Wybuch II Wojny Światowej – pociąga

za sobą zahamowanie postępu

anestezjologii na 5 lat

• Okres powojenny- prace były właściwie

przygotowane, organizacyjnie jak i

prawnie, a rozwój kadry specjalistycznej

rozwijał się proporcjonalnie w stosunku

do specjalności zabiegowych

• Nowy rozdział w historii polskiej anestezjologii

otwierają powracający z Anglii polscy lekarze

przeszkoleni w nowoczesnych placówkach

naukowych i klinikach.

• STANISŁAW POKRZYWNICKI – w Szpitalu Miejskim w

Kutnie , w 1947 r. przeprowadził znieczulenie ogólne

z porażeniem mięsni szkieletowych z

zastosowaniem oddechu kontrolowanego

• W 1948 r. wraca do kraju BOLESŁAW RUTKOWSKI ,

absolwent Polskiego Wydziału Lekarskiego w

Edynburgu, podejmuje prace anestezjologa w

Instytucie Onkologii w Gliwicach

• W 1946 r. pojawia się w Klinice Chirurgii Uniwersytetu

Jagiellońskiego pierwszy walizkowy aparat do znieczulenia

ogólnego firmy Heidbrink, zakupiony z inicjatywy prof..

GLATZLA

• Dzięki uporowi JANA OSZACKIEGO i dra NIEWIADOMSKIEGO ,

w grudniu 1946 r. zostają przeprowadzone pierwsze operacje

w znieczuleniu podtlenkim azotu

• Z inicjatywy prof.. GLATZLA , pierwsze wykłady z zasad

nowoczesnej anestezji dla studentów Wydziału Lekarskiego

UJ podejmuje Stanisław Niewiadomski

• W kwietniu 1948 r. LEON MANTEUFFEL zorganizował w

Warszawie 3-tygodniowy kurs szkoleniowy, na którym

wykładał OLLE FRIBERG ze Sztokholmu

• W klinikach chirurgicznych pojawia się

nowoczesny sprzęt anestezjologiczny,

zanika duszenie chorych za pomocą

maski Ombredanne’ a i butli z kwasem

węglowym

• W styczniu 1949 r. zostają opracowane i

wprowadzone protokóły narkozy,

zastąpione w 1952 r. kartami

znieczulenia

• Pierwszymi operatorami, którzy

najszybciej ocenili wartość
współczesnego znieczulenia byli
torakochirurdzy.

• Pierwsze znieczulenie dotchawicze w

klinice WIKTORA BROSSA wykona
ANTONI AROŃSKI w 1949 r.

• W podawaniu znieczuleń i w opiece nad chorymi

znieczulonymi pielęgniarki wyprzedzały lekarzy, zwłaszcza

w latach 1940- 1950. Przez wiele lat rzesze sióstr

zakonnych podawały samodzielnie narkozę z użyciem

chloroformu, eteru, chlorku etylu, a nawet dożylnym

barbituranów( evipan, pentotal)

• W latach pięćdziesiątych ma miejsce specjalizowanie

pielęgniarek zajmujących się głównie znieczuleniem

• Od 1946 r. rozpoczyna się szkolenie podyplomowe

pielęgniarek zatrudnionych w anestezjologii i intensywnej

opiece , a w 1968 r. powstaje SEKCJA PIELEGNIAREK

ANESTEZJOLOGICZNYCH przy ZARZĄDZIE GLÓWNYM

POLSKIEGO TOWARZYSTWA PIELEGNIARSKIEGO

• Przełomowy moment w rozwoju anestezjologii w

Polsce stało się powołanie w 1951 r. stanowiska

Specjalisty Krajowego w zakresie anestezjologii w

osobie MIECZYSŁAWA JUSTYNY

• Następny krok- wprowadzenie zasad specjalizacji i

określenie trybu powołania specjalistów. Przy

specjalizacji jednostopniowej czas wynosi 36

miesięcy. Warunkiem jest ukończenie co najmniej

3- miesięcznego kursu zorganizowanego przez

Instytut Doskonalenia i Specjalizacji Kadr

Lekarskich oraz złożenie egzaminu.

• Drugi przełomowy moment –

Instrukcja Ministra Zdrowia z dnia 2
marca 1961 w sprawie tworzenia i
zakresu działania komórek
anestezjologicznych w szpitalach- od
tego momentu dział anestezjologii
miał stanowić samodzielna komórkę
organizacyjną działalności
podstawowej szpitala

• Funkcje specjalisty krajowego pełnili-

Mieczysław Justyna, Stanisław Pokrzywnicki,

Witold Jurczyk

• Równolegle do działań usługowych i

podnoszenia kwalifikacji zawodowych rozwija

się działalność naukowa. Pierwszy w Polsce w

1961 r. powstał Zakład Anestezjologii w

Łodzi, a kilka miesięcy później Katedra

Anestezjologii WAM w Łodzi. Obydwiema

jednostkami kierował Pokrzywnicki.

• W 1962 r. powołano Zakład Anestezjologii w

Poznaniu- Witold Jurczyk, przekształcony w

1977 r. w jedyny dotąd istniejący w kraju

Instytut Anestezjologii i Intensywnej Terapii.

• W 1963 r. Stanisław Pokrzywnicki obejmuje

Katedrę CKP WAM w Warszawie. Natomiast

Zakłady w Łodzi obejmują- WAM- Antoni

Majka i Wojciech Gaszyński , a w AM

Krzysztof Stengert i Janusz Wara- Wąsowski

• Do I Zjazdu Anestezjologów Polskich

doszło 20 wrzesnia1959 r. w
Collegium Minus UW.

• Pierwszym prezesem Towarzystwa

został Mieczysław Justyna. Kolejnym
prezesami byli: Pokrzywnicki, Jurczyk,
Kamiński, Aroński, Sych, Rondio.

• W 1962 r. powstał pierwszy oddział

terenowy Towarzystwa- w Poznaniu

• W 1967 r. ukazał się pierwszy zeszyt

kwartalnika „ Anestezjologia i
Reanimacja” a Towarzystwo zostaje
przyjęte do Światowej Federacji
Towarzystw Anestezjologicznych

• Na początku lat sześćdziesiątych

utworzono KOMISJE PATOFIZJOLOGII

KLINICZNEJ PAN

• Stopnie naukowe doktora nauk

medycznych uzyskało ponad 600

lekarzy. Tytuły profesora zwyczajnego

otrzymało 3 anestezjologów,

nadzwyczajnego 12, habilitowało się 22

anestezjologów

• Bardzo dużo prac naukowych opublikowano w

krajowym kwartalniku , który od 1967 r. ukazuje

się pod nazwa „ Anestezjologia, Resuscytacja, i

Intensywna Terapia”

• U podstaw rozwoju intensywnej terapii legły

zapoczątkowane przez anestezjologów zabiegi

resuscytacyjne związane z przywracaniem

ustałych czynności serca, oddychania, i

ośrodkowego układu nerwowego, a także nabyte

umiejętności długotrwałego sztucznego

oddychania w przypadkach niewydolności

oddechowej.

• Zaczęto przystosowywać do celów

intensywnej terapii specjalne izby,
lub tworzyć pododdziały , które
stanowiły w zależności od
przeznaczenia integralną część
zabiegowych lub niezabiegowych
oddziałów specjalistycznych. Do
pionierów tej części anestezjologii
należy prof.. AROŃSKI

• Ostatnim elementem jest

zajmowanie się patofizjologią i
leczeniem bólu przewlekłego. Tworzą
się ambulatoria i kliniki bólu. Kształty
tej formie działalności nadali dr
RUTKOWSKI, prof. BOGDAN
KAMINSKI, doc. JERZY GARSTKA i doc.
HANNA DYACZYŃSKA - HERMAN

Dziękuję