1

1

MONITORING PRZYRODY

MONITORING PRZYRODY

OŻYWIONEJ

OŻYWIONEJ

•

MONITORING PRZYRODY OŻYWIONEJ

MONITORING PRZYRODY OŻYWIONEJ

to system długookresowych, periodycznych

to system długookresowych, periodycznych

pomiarów, obserwacji i badań flory i fauny.

pomiarów, obserwacji i badań flory i fauny.

Ma on na celu badanie stanu poszczególnych

Ma on na celu badanie stanu poszczególnych

gatunków roślin i zwierząt oraz cennych

gatunków roślin i zwierząt oraz cennych

zespołów roślinnych i zwierzęcych.

zespołów roślinnych i zwierzęcych.

Obejmuje on:

Obejmuje on:

•

monitoring gatunków

monitoring gatunków

•

monitoring biocenoz i systemów

monitoring biocenoz i systemów

ekologicznych

ekologicznych

•

monitoring lasów

monitoring lasów

2

2

PODSYSTEM MONITORINGU PRZYRODY

PODSYSTEM MONITORINGU PRZYRODY

•

Celem funkcjonowania podsystemu monitoringu przyrody

Celem funkcjonowania podsystemu monitoringu przyrody

jest uzyskanie informacji o zmianach wybranych elementów

jest uzyskanie informacji o zmianach wybranych elementów

przyrody żywej zachodzących w czasie, wykorzystywanych w

przyrody żywej zachodzących w czasie, wykorzystywanych w

procesach podejmowania i oceny skuteczności działań

procesach podejmowania i oceny skuteczności działań

ochronnych i konserwatorskich.

ochronnych i konserwatorskich.

•

W roku 2003 realizowany był program monitorinu przyrody

W roku 2003 realizowany był program monitorinu przyrody

rozpoczęty w latach 2000 - 2002, obejmujący cztery niżej

rozpoczęty w latach 2000 - 2002, obejmujący cztery niżej

opisane zadania.

opisane zadania.

•

Podsystem będzie funkcjonował w oparciu o sieć krajową,

Podsystem będzie funkcjonował w oparciu o sieć krajową,

na którą składać się będą obszary badawcze, reprezentujące

na którą składać się będą obszary badawcze, reprezentujące

różne formy ochrony i oddziaływania człowieka.

różne formy ochrony i oddziaływania człowieka.

•

Na rzecz podsystemu wykorzystane będą badania

Na rzecz podsystemu wykorzystane będą badania

wykonywane przez różne jednostki naukowo-badawcze oraz

wykonywane przez różne jednostki naukowo-badawcze oraz

zespoły specjalistów działające w ramach struktur

zespoły specjalistów działające w ramach struktur

pozarządowych.

pozarządowych.

•

W latach 2004 i 2005 program monitoringu przyrody będzie

W latach 2004 i 2005 program monitoringu przyrody będzie

stopniowo modyfikowany pod kątem dostosowania do

stopniowo modyfikowany pod kątem dostosowania do

potrzeb systemu NATURA 2000 oraz programów rolno-

potrzeb systemu NATURA 2000 oraz programów rolno-

środowiskowych.

środowiskowych.

3

3

Monitoring gatunków

Monitoring gatunków

•

Monitoring gatunków

Monitoring gatunków

- ma na celu określenie

- ma na celu określenie

stanu populacji wybranych gatunków roślin i

stanu populacji wybranych gatunków roślin i

zwierząt, określenie tendencji i dynamiki zmian

zwierząt, określenie tendencji i dynamiki zmian

zachodzących w danej populacji oraz określenie

zachodzących w danej populacji oraz określenie

zmian w obrębie przestrzennego rozmieszczenia

zmian w obrębie przestrzennego rozmieszczenia

wybranych populacji.

wybranych populacji.

Na tej podstawie mogą być opracowywane

Na tej podstawie mogą być opracowywane

prognozy stanu populacji wybranych gatunków.

prognozy stanu populacji wybranych gatunków.

W ramach monitoringu gatunków wyróżnia się:

W ramach monitoringu gatunków wyróżnia się:

•

monitoring gatunków ginących, zagrożonych i

monitoring gatunków ginących, zagrożonych i

rzadkich

rzadkich

•

monitoring zwierząt łownych

monitoring zwierząt łownych

•

monitoring gatunków inwazyjnych i szkodliwych.

monitoring gatunków inwazyjnych i szkodliwych.

4

4

Monitoring gatunków ginących, zagrożonych i

Monitoring gatunków ginących, zagrożonych i

rzadkich

rzadkich

Monitoring biocenoz i systemów

Monitoring biocenoz i systemów

ekologicznych

ekologicznych

Monitoring gatunków ginących, zagrożonych i

Monitoring gatunków ginących, zagrożonych i

rzadkich

rzadkich

– będzie opierać się na czerwonych listach i

– będzie opierać się na czerwonych listach i

księgach prowadzonych przez Zakład Ochrony Przyrody i

księgach prowadzonych przez Zakład Ochrony Przyrody i

Zasobów Naturalnych PAN w Krakowie wg zasad

Zasobów Naturalnych PAN w Krakowie wg zasad

przyjętych przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i

przyjętych przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i

Jej Zasobów. Wprowadzono następujące kategorie

Jej Zasobów. Wprowadzono następujące kategorie

zagrożeń:

zagrożeń:

•

Ex – wymarłe. Gatunki całkowicie wymarłe, które miały na

Ex – wymarłe. Gatunki całkowicie wymarłe, które miały na

obszarze Polski swe ostatnie na świecie ostoje.

obszarze Polski swe ostatnie na świecie ostoje.

•

ExP – zanikłe lub prawdopodobnie zanikłe w Polsce.

ExP – zanikłe lub prawdopodobnie zanikłe w Polsce.

Gatunki występujące na ziemiach polskich w ostatnich 4

Gatunki występujące na ziemiach polskich w ostatnich 4

stuleciach, których obecności w mijającym półwieczu już

stuleciach, których obecności w mijającym półwieczu już

tu jednak nie potwierdzono mimo ponownych poszukiwań.

tu jednak nie potwierdzono mimo ponownych poszukiwań.

Monitoring biocenoz i systemów ekologicznych

Monitoring biocenoz i systemów ekologicznych

– ma

– ma

na celu określenie reakcji zespołów roślinnych i

na celu określenie reakcji zespołów roślinnych i

zwierzęcych na czynniki degradujące.

zwierzęcych na czynniki degradujące.

5

5

Monitoring gatunków obejmuje:

Monitoring gatunków obejmuje:

•

monitoring roślin naczyniowych

monitoring roślin naczyniowych

-

-

kontynuacja prac

kontynuacja prac

prowadzonych w latach 2000-2002. Obserwacjami

prowadzonych w latach 2000-2002. Obserwacjami

zostaną objęte gatunki rzadkie i “flagowe”,

zostaną objęte gatunki rzadkie i “flagowe”,

wskaźnikowe z poszczególnych typów siedlisk i

wskaźnikowe z poszczególnych typów siedlisk i

zagrożone przez pozyskiwanie ze stanu naturalnego.

zagrożone przez pozyskiwanie ze stanu naturalnego.

Szczególna uwaga zostanie zwrócona na gatunki ujęte

Szczególna uwaga zostanie zwrócona na gatunki ujęte

w Konwencji Berneńskiej, Dyrektywie Habitatowej

w Konwencji Berneńskiej, Dyrektywie Habitatowej

oraz umieszczone na polskiej “ Czerwonej liście” i

oraz umieszczone na polskiej “ Czerwonej liście” i

prawnie chronione w Polsce;

prawnie chronione w Polsce;

•

monitoring porostów

monitoring porostów

-

-

prowadzony na powierzchniach

prowadzony na powierzchniach

monitoringu fitocenoz leśnych oraz w ich pobliżu;

monitoringu fitocenoz leśnych oraz w ich pobliżu;

•

monitoring grzybów

monitoring grzybów

–

–

obejmie grzyby

obejmie grzyby

wielkoowocnikowe

wielkoowocnikowe

na powierzchniach monitoringu

na powierzchniach monitoringu

fitocenoz leśnych oraz w ich pobliżu;

fitocenoz leśnych oraz w ich pobliżu;

•

monitoring ryb

monitoring ryb

-

-

realizowany będzie w obrębie całych dorzeczy

realizowany będzie w obrębie całych dorzeczy

i będzie dostarczał informacji o strukturze ichtiofauny, jej

i będzie dostarczał informacji o strukturze ichtiofauny, jej

zróżnicowaniu na obszarze kraju i zmianach w czasie; będzie

zróżnicowaniu na obszarze kraju i zmianach w czasie; będzie

prowadzony w systemach rzecznych Skrwy Prawej, Liwca,

prowadzony w systemach rzecznych Skrwy Prawej, Liwca,

jednym z dopływów Sanu;

jednym z dopływów Sanu;

6

6

Monitoring gatunków obejmuje:

Monitoring gatunków obejmuje:

•

monitoring płazów i gadów

monitoring płazów i gadów

-

-

kontynuacja

kontynuacja

monitoringu herpetologicznego na wybranych

monitoringu herpetologicznego na wybranych

stanowiskach w różnych rejonach Polski;

stanowiskach w różnych rejonach Polski;

•

monitoring ptaków

monitoring ptaków

– obejmie:

– obejmie:

monitoring gatunków

monitoring gatunków

flagowych

flagowych

(bocian biały, łabędź niemy, żuraw)

(bocian biały, łabędź niemy, żuraw)

traktowanych jako indykatory ekstensywności

traktowanych jako indykatory ekstensywności

zagospodarowania krajobrazu zdominowanego przez

zagospodarowania krajobrazu zdominowanego przez

użytki rolne;

użytki rolne;

monitoring przeżywalności

monitoring przeżywalności

i produktywności pospolitych ptaków wróblowatych

i produktywności pospolitych ptaków wróblowatych

występujących w siedliskach krzaczastych i szuwarowych;

występujących w siedliskach krzaczastych i szuwarowych;

transektowy monitoring rozpowszechnionych ptaków

transektowy monitoring rozpowszechnionych ptaków

lęgowych

lęgowych

na wylosowanych powierzchniach próbnych

na wylosowanych powierzchniach próbnych

reprezentujących 15 warstw odpowiadających regionom

reprezentujących 15 warstw odpowiadających regionom

awifaunistycznym;

awifaunistycznym;

•

monitoring ssaków

monitoring ssaków

–

–

kontynuacja obserwacji nietoperzy,

kontynuacja obserwacji nietoperzy,

dużych ssaków drapieżnych (niedźwiedź, wilk, ryś), susłów,

dużych ssaków drapieżnych (niedźwiedź, wilk, ryś), susłów,

bobrów oraz wydr jako nowego elementu programu;

bobrów oraz wydr jako nowego elementu programu;

•

monitoring biegaczowatych

monitoring biegaczowatych

–

–

kontynuacja obserwacji

kontynuacja obserwacji

na

na

wybranych powierzchniach monitoringu fitocenoz leśnych.

wybranych powierzchniach monitoringu fitocenoz leśnych.

7

7

PODSYSTEM MONITORINGU

PODSYSTEM MONITORINGU

LASÓW

LASÓW

•

Ogólny obowiązek prowadzenia monitoringu

Ogólny obowiązek prowadzenia monitoringu

lasów wynika z ustawy - Prawo ochrony

lasów wynika z ustawy - Prawo ochrony

środowiska oraz ustawy o lasach z dn. 28

środowiska oraz ustawy o lasach z dn. 28

września 1991 r. (Dz.U. z 2000 r. Nr 56, poz.

września 1991 r. (Dz.U. z 2000 r. Nr 56, poz.

679 z późn. zm.).

679 z późn. zm.).

•

Program monitoringu lasów jest realizowany

Program monitoringu lasów jest realizowany

zgodnie z zasadami metodycznymi

zgodnie z zasadami metodycznymi

określonymi w zarządzeniach Unii

określonymi w zarządzeniach Unii

Europejskiej oraz w Międzynarodowym

Europejskiej oraz w Międzynarodowym

Programie Koordynującym ICP Forests

Programie Koordynującym ICP Forests

działającym w ramach Konwencji w sprawie

działającym w ramach Konwencji w sprawie

transgranicznego zanieczyszczenia powietrza

transgranicznego zanieczyszczenia powietrza

na dalekie odległości.

na dalekie odległości.

•

Zapisy dotyczące monitorowania środowiska

Zapisy dotyczące monitorowania środowiska

leśnego są także zawarte w Konwencji o

leśnego są także zawarte w Konwencji o

różnorodności biologicznej.

różnorodności biologicznej.

8

8

Monitoring lasów

Monitoring lasów

Monitoring lasów

Monitoring lasów

ma na celu:

ma na celu:

•

określenie przestrzennego zróżnicowania stanu

określenie przestrzennego zróżnicowania stanu

uszkodzeń lasów

uszkodzeń lasów

•

określenie kierunków i dynamiki zmian stanu

określenie kierunków i dynamiki zmian stanu

uszkodzeń i jego zmian w czasie

uszkodzeń i jego zmian w czasie

•

ustalenie związków przyczynowo – skutkowych

ustalenie związków przyczynowo – skutkowych

pomiędzy stanem zdrowotnym drzewostanu a

pomiędzy stanem zdrowotnym drzewostanu a

czynnikami środowiskowymi

czynnikami środowiskowymi

•

określenie reakcji ekosystemów leśnych na

określenie reakcji ekosystemów leśnych na

zróżnicowaną dozę zanieczyszczeń powietrza w

zróżnicowaną dozę zanieczyszczeń powietrza w

różnych warunkach ekologicznych.

różnych warunkach ekologicznych.

•

Uzyskane informacje o florze i faunie będą

Uzyskane informacje o florze i faunie będą

gromadzone w centralnej bazie danych

gromadzone w centralnej bazie danych

państwowego monitoringu środowiska.

państwowego monitoringu środowiska.

Baza danych podsystemu monitoringu przyrody

Baza danych podsystemu monitoringu przyrody

ożywionej powinna być zgodna z

ożywionej powinna być zgodna z

zachodnioeuropejskim standardem Corine.

zachodnioeuropejskim standardem Corine.

9

9

MONITORING PRZYRODY CHRONIONEJ

MONITORING PRZYRODY CHRONIONEJ

MONITORING PRZYRODY CHRONIONEJ m

MONITORING PRZYRODY CHRONIONEJ m

a:

a:

•

ewidencjonować struktury przestrzenne i

ewidencjonować struktury przestrzenne i

funkcjonowanie Parków Narodowych, rezerwatów

funkcjonowanie Parków Narodowych, rezerwatów

przyrody, parków krajobrazowych, obszarów

przyrody, parków krajobrazowych, obszarów

chronionego krajobrazu, użytków ekologicznych,

chronionego krajobrazu, użytków ekologicznych,

zespołów przyrodniczo-krajobrazowych tworzących

zespołów przyrodniczo-krajobrazowych tworzących

krajowy system obszarów chronionych.

krajowy system obszarów chronionych.

oraz opracowywać kartograficzne, liczbowe i opisowe

oraz opracowywać kartograficzne, liczbowe i opisowe

syntezy publikowane corocznie, które będą pomocne w:

syntezy publikowane corocznie, które będą pomocne w:

•

sterowaniu rozwojem krajowego systemu obszarów

sterowaniu rozwojem krajowego systemu obszarów

chronionych

chronionych

•

profilaktycznej działalności

profilaktycznej działalności

•

ukierunkowaniu badań

ukierunkowaniu badań

•

edukacji ekologicznej.

edukacji ekologicznej.

Głównym źródłem informacji są studia przyrodnicze i

Głównym źródłem informacji są studia przyrodnicze i

miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego

miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego

obiektów przyrody chronionej oraz wyniki badań i ocen

obiektów przyrody chronionej oraz wyniki badań i ocen

funkcjonowania ekosystemów w czasie.

funkcjonowania ekosystemów w czasie.

10

10

Zadanie: Badania i ocena stanu zdrowotnego

Zadanie: Badania i ocena stanu zdrowotnego

lasów

lasów

•

Celem prac jest zapewnienie danych do optymalizacji decyzji w zakresie

Celem prac jest zapewnienie danych do optymalizacji decyzji w zakresie

kształtowania polityki leśnej i zarządzania ekosystemami leśnymi dla poprawy

kształtowania polityki leśnej i zarządzania ekosystemami leśnymi dla poprawy

jakości środowiska przyrodniczego w kraju.

jakości środowiska przyrodniczego w kraju.

•

W 2003 roku badaniami były objęte drzewostany sosnowe

W 2003 roku badaniami były objęte drzewostany sosnowe

,

,

świerkowe, jodłowe,

świerkowe, jodłowe,

dębowe i bukowe w wieku powyżej 40 lat.

dębowe i bukowe w wieku powyżej 40 lat.

•

Badania stanu zdrowotnego lasów wykonywane będą w oparciu o sieć krajową,

Badania stanu zdrowotnego lasów wykonywane będą w oparciu o sieć krajową,

składającą się z ok.1460 Stałych Powierzchni Obserwacyjnych (SPO) I i II rzędu,

składającą się z ok.1460 Stałych Powierzchni Obserwacyjnych (SPO) I i II rzędu,

których rozmieszczenie odzwierciedla strukturę powierzchniową, gatunkową i

których rozmieszczenie odzwierciedla strukturę powierzchniową, gatunkową i

wiekową ekosystemów leśnych w Polsce.

wiekową ekosystemów leśnych w Polsce.

Program badań obejmie następujące pomiary i obserwacje (wykonywane corocznie na

Program badań obejmie następujące pomiary i obserwacje (wykonywane corocznie na

wszystkich powierzchniach badawczych):

wszystkich powierzchniach badawczych):

•

obserwacje cech morfologicznych koron drzew próbnych (przede wszystkim

obserwacje cech morfologicznych koron drzew próbnych (przede wszystkim

defoliacja i odbarwienie) ;

defoliacja i odbarwienie) ;

•

pomiary dendrometryczne (pomiar pierśnic drzew o pierśnicy powyżej 7 cm);

pomiary dendrometryczne (pomiar pierśnic drzew o pierśnicy powyżej 7 cm);

•

badania entomologiczne;

badania entomologiczne;

•

badania fitopatologiczne.

badania fitopatologiczne.

Na 148 Stałych Powierzchniach Obserwacyjnych II rzędu dodatkowo wykonywane będą

Na 148 Stałych Powierzchniach Obserwacyjnych II rzędu dodatkowo wykonywane będą

(z różną częstotliwością) badania:

(z różną częstotliwością) badania:

•

zanieczyszczeń powietrza (comiesięcznie),

zanieczyszczeń powietrza (comiesięcznie),

•

składu chemicznego opadów atmosferycznych (comiesięcznie),

składu chemicznego opadów atmosferycznych (comiesięcznie),

•

jakości nasion sosny (raz w roku),

jakości nasion sosny (raz w roku),

•

składu chemicznego igliwia lub liści ( co 4 lata),

składu chemicznego igliwia lub liści ( co 4 lata),

•

ocena różnorodności gatunkowej runa leśnego (co 5 lat),

ocena różnorodności gatunkowej runa leśnego (co 5 lat),

•

intensywności i przeżywalności odnowień naturalnych (co 5 lat),

intensywności i przeżywalności odnowień naturalnych (co 5 lat),

•

miąższości i przyrostu miąższości drzewostanów (co 5 lat),

miąższości i przyrostu miąższości drzewostanów (co 5 lat),

•

glebowe w zakresie: właściwości chemiczne (co 4 lata),

glebowe w zakresie: właściwości chemiczne (co 4 lata),

•

typologia gleb, skład granulometryczny, właściwości fizyczne (co 8 lat).

typologia gleb, skład granulometryczny, właściwości fizyczne (co 8 lat).

11

11

Zadanie: Badania i ocena stanu zdrowotnego

Zadanie: Badania i ocena stanu zdrowotnego

lasów

lasów

•

Na 148 Stałych Powierzchniach Obserwacyjnych II rzędu

Na 148 Stałych Powierzchniach Obserwacyjnych II rzędu

dodatkowo wykonywane będą (z różną częstotliwością)

dodatkowo wykonywane będą (z różną częstotliwością)

badania:

badania:

•

zanieczyszczeń powietrza (comiesięcznie),

zanieczyszczeń powietrza (comiesięcznie),

•

składu chemicznego opadów atmosferycznych

składu chemicznego opadów atmosferycznych

(comiesięcznie),

(comiesięcznie),

•

jakości nasion sosny (raz w roku),

jakości nasion sosny (raz w roku),

•

składu chemicznego igliwia lub liści ( co 4 lata),

składu chemicznego igliwia lub liści ( co 4 lata),

•

ocena różnorodności gatunkowej runa leśnego (co 5

ocena różnorodności gatunkowej runa leśnego (co 5

lat),

lat),

•

intensywności i przeżywalności odnowień naturalnych

intensywności i przeżywalności odnowień naturalnych

(co 5 lat),

(co 5 lat),

•

miąższości i przyrostu miąższości drzewostanów (co 5

miąższości i przyrostu miąższości drzewostanów (co 5

lat),

lat),

•

glebowe w zakresie: właściwości chemiczne (co 4 lata),

glebowe w zakresie: właściwości chemiczne (co 4 lata),

•

typologia gleb, skład granulometryczny, właściwości

typologia gleb, skład granulometryczny, właściwości

fizyczne (co 8 lat).

fizyczne (co 8 lat).

12

12

Zadanie: Badania i ocena stanu zdrowotnego

Zadanie: Badania i ocena stanu zdrowotnego

lasów

lasów

•

W latach 2004-2005 program i struktura monitoringu

W latach 2004-2005 program i struktura monitoringu

lasów uległa zmianie w związku z planami zintegrowania

lasów uległa zmianie w związku z planami zintegrowania

stałych powierzchni obserwacyjnych I rzędu monitoringu

stałych powierzchni obserwacyjnych I rzędu monitoringu

lasów z planowaną cykliczną wielkoobszarową

lasów z planowaną cykliczną wielkoobszarową

inwentaryzacją lasów kraju. Weryfikacji może także zostać

inwentaryzacją lasów kraju. Weryfikacji może także zostać

poddana częstotliwość badań drzewostanów młodszych

poddana częstotliwość badań drzewostanów młodszych

(w wieku 20 – 40 lat) oraz badań prowadzonych na

(w wieku 20 – 40 lat) oraz badań prowadzonych na

powierzchniach II rzędu m.in. badań glebowych.

powierzchniach II rzędu m.in. badań glebowych.

•

Poza tym w ramach dostosowania programu monitoringu

Poza tym w ramach dostosowania programu monitoringu

lasów do zakresu pomiarów obowiązujących w programie

lasów do zakresu pomiarów obowiązujących w programie

monitoringu lasów Unii Europejskiej rozważa się

monitoringu lasów Unii Europejskiej rozważa się

poszerzenie zakresu badań na kilku wybranych

poszerzenie zakresu badań na kilku wybranych

powierzchniach II rzędu o obserwacje meteorologiczne,

powierzchniach II rzędu o obserwacje meteorologiczne,

badania chemizmu roztworów glebowych, chemizmu

badania chemizmu roztworów glebowych, chemizmu

opadu podkoronowego, chemizmu spływu po pniach a

opadu podkoronowego, chemizmu spływu po pniach a

także uzupełnianie oceny stanu lasów o dane pochodzące

także uzupełnianie oceny stanu lasów o dane pochodzące

ze zdjęć lotniczych i satelitarnych.

ze zdjęć lotniczych i satelitarnych.

•

13

13

MONITORING TERENÓW LEŚNYCH

MONITORING TERENÓW LEŚNYCH

– MTL

– MTL

•

MONITORING TERENÓW LEŚNYCH – MTL

MONITORING TERENÓW LEŚNYCH – MTL

gromadzi dane źródłowe, prowadzi

gromadzi dane źródłowe, prowadzi

specjalistyczne pomiary i obserwacje, opracuje

specjalistyczne pomiary i obserwacje, opracuje

oceny stanu i prognozy zmian w strukturze

oceny stanu i prognozy zmian w strukturze

przestrzennej zdrowotności lasu, daje

przestrzennej zdrowotności lasu, daje

wskazania do profilaktycznych i

wskazania do profilaktycznych i

rekultywacyjnych działań.

rekultywacyjnych działań.

W ramach tego monitoringu wyróżnia się:

W ramach tego monitoringu wyróżnia się:

•

monitoring struktury lasów – MSL

monitoring struktury lasów – MSL

•

monitoring zdrowotności drzewostanów leśnych

monitoring zdrowotności drzewostanów leśnych

– MZL

– MZL

14

14

Zadanie:

Zadanie:

Badania i ocena stanu zdrowotnego

Badania i ocena stanu zdrowotnego

lasów

lasów

•

Przepisy prawne-

Przepisy prawne-

•

ustawa – Prawo ochrony środowiska

ustawa – Prawo ochrony środowiska

(Dz.U. Nr 62, poz.627 z późn. zm.) -

(Dz.U. Nr 62, poz.627 z późn. zm.) -

art. 26- ustawa o lasach (Dz.U. z

art. 26- ustawa o lasach (Dz.U. z

2000 r. Nr 56, poz. 679 z późn. zm.);

2000 r. Nr 56, poz. 679 z późn. zm.);

•

Konwencja w sprawie

Konwencja w sprawie

transgranicznego zanieczyszczenia

transgranicznego zanieczyszczenia

powietrza na dalekie odległości;

powietrza na dalekie odległości;

•

Konwencja o różnorodności

Konwencja o różnorodności

biologicznej.

biologicznej.

15

15

Zadanie:

Zadanie:

Badania i ocena stanu zdrowotnego

Badania i ocena stanu zdrowotnego

lasów

lasów

•

Zakres przedmiotowy

Zakres przedmiotowy

W 2003 roku p

W 2003 roku p

rzedmiotem badań były drzewostany

rzedmiotem badań były drzewostany

sosnowe, świerkowe, jodłowe, dębowe i bukowe w wieku

sosnowe, świerkowe, jodłowe, dębowe i bukowe w wieku

powyżej 40 lat.

powyżej 40 lat.

Badania stanu zdrowotnego lasów wykonywane będą w

Badania stanu zdrowotnego lasów wykonywane będą w

oparciu o sieć ok.1460 Stałych Powierzchni

oparciu o sieć ok.1460 Stałych Powierzchni

Obserwacyjnych (SPO) I i II rzędu, których

Obserwacyjnych (SPO) I i II rzędu, których

rozmieszczenie odzwierciedla strukturę powierzchniową,

rozmieszczenie odzwierciedla strukturę powierzchniową,

gatunkową i wiekową ekosystemów leśnych w Polsce.

gatunkową i wiekową ekosystemów leśnych w Polsce.

Program monitoringu lasów obejmuje następujące pomiary

Program monitoringu lasów obejmuje następujące pomiary

i obserwacje (wykonywane corocznie na wszystkich

i obserwacje (wykonywane corocznie na wszystkich

powierzchniach badawczych):- badania poziomu

powierzchniach badawczych):- badania poziomu

uszkodzenia drzewostanów na podstawie obserwacji

uszkodzenia drzewostanów na podstawie obserwacji

cech morfologicznych koron drzew (głównie w oparciu o

cech morfologicznych koron drzew (głównie w oparciu o

ocenę stopnia defoliacji i odbarwienia aparatu

ocenę stopnia defoliacji i odbarwienia aparatu

asymilacyjnego drzew)- pomiary pierśnic drzew- badania

asymilacyjnego drzew)- pomiary pierśnic drzew- badania

entomologiczne - badania fitopatologiczne ( corocznie na

entomologiczne - badania fitopatologiczne ( corocznie na

kolejnych 148 powierzchniach badawczych)

kolejnych 148 powierzchniach badawczych)

16

16

Zadanie:

Zadanie:

Badania i ocena stanu zdrowotnego

Badania i ocena stanu zdrowotnego

lasów

lasów

•

Zakres przedmiotowy

Zakres przedmiotowy

Na powierzchniach badawczych II rzędu dodatkowo

Na powierzchniach badawczych II rzędu dodatkowo

wykonywane będą (z różną częstotliwością):- pomiary

wykonywane będą (z różną częstotliwością):- pomiary

miąższości i przyrostu miąższości drzewostanów- badania

miąższości i przyrostu miąższości drzewostanów- badania

chemizmu aparatu asymilacyjnego drzew- badania

chemizmu aparatu asymilacyjnego drzew- badania

wydajności i jakości nasion sosny- badania różnorodności

wydajności i jakości nasion sosny- badania różnorodności

biologicznej runa leśnego- badania właściwości fizyczno-

biologicznej runa leśnego- badania właściwości fizyczno-

chemicznych gleb leśnych- pomiary zanieczyszczeń

chemicznych gleb leśnych- pomiary zanieczyszczeń

powietrza- badania chemizmu opadów atmosferycznych-

powietrza- badania chemizmu opadów atmosferycznych-

ocena intensywności i przeżywalności odnowień naturalnych

ocena intensywności i przeżywalności odnowień naturalnych

W latach 2004 – 2005

W latach 2004 – 2005

Program i struktura monitoringu lasów

Program i struktura monitoringu lasów

uległ zmianie związanej z planami zintegrowania stałych

uległ zmianie związanej z planami zintegrowania stałych

powierzchni obserwacyjnych I rzędu monitoringu lasów z

powierzchni obserwacyjnych I rzędu monitoringu lasów z

planowaną cykliczną wielkoobszarową inwentaryzacją lasów

planowaną cykliczną wielkoobszarową inwentaryzacją lasów

kraju.

kraju.

Poza tym w ramach dostosowania programu monitoringu lasów

Poza tym w ramach dostosowania programu monitoringu lasów

do wymagań unijnych przewiduje się poszerzenie zakresu

do wymagań unijnych przewiduje się poszerzenie zakresu

badań na kilku wybranych powierzchniach II rzędu o

badań na kilku wybranych powierzchniach II rzędu o

obserwacje meteorologiczne, badania chemizmu roztworów

obserwacje meteorologiczne, badania chemizmu roztworów

glebowych, chemizmu opadu podkoronowego, chemizmu

glebowych, chemizmu opadu podkoronowego, chemizmu

spływu po pniach oraz włączenie zdjęć satelitarnych.

spływu po pniach oraz włączenie zdjęć satelitarnych.

17

17

Monitoring struktury

Monitoring struktury

lasów

lasów

•

Monitoring struktury lasów

Monitoring struktury lasów

ma gromadzić dane

ma gromadzić dane

źródłowe o ekologicznym i użytkowym stanie lasu

źródłowe o ekologicznym i użytkowym stanie lasu

oraz analizować położenie i funkcjonowanie lasów w

oraz analizować położenie i funkcjonowanie lasów w

strukturze użytkowania ziemi na terenie

strukturze użytkowania ziemi na terenie

przyrodniczych i planistycznych jednostek. Udział

przyrodniczych i planistycznych jednostek. Udział

lasów w strukturze użytkowania ziemi wynosi

lasów w strukturze użytkowania ziemi wynosi

kilkanaście do kilkudziesięciu % powierzchni gminy,

kilkanaście do kilkudziesięciu % powierzchni gminy,

regionu, województwa.

regionu, województwa.

•

Ekologiczne funkcje lasów nie sprowadzają się do

Ekologiczne funkcje lasów nie sprowadzają się do

drzewostanowych powierzchni lecz rozciągają się na

drzewostanowych powierzchni lecz rozciągają się na

przyległe i dalsze tereny o różnych sposobach

przyległe i dalsze tereny o różnych sposobach

użytkowania.

użytkowania.

•

Ekologiczna efektywność lasów zależy nie tylko od %

Ekologiczna efektywność lasów zależy nie tylko od %

udziału na określonym terenie i jakości drzewostanów

udziału na określonym terenie i jakości drzewostanów

ale też od przestrzennego rozmieszczenia w

ale też od przestrzennego rozmieszczenia w

strukturze użytkowania ziemi w harmonii lub

strukturze użytkowania ziemi w harmonii lub

dysharmonii z przyrodniczymi warunkami.

dysharmonii z przyrodniczymi warunkami.

18

18

Monitoring zdrowotności

Monitoring zdrowotności

drzewostanów leśnych

drzewostanów leśnych

•

Monitoring zdrowotności drzewostanów

Monitoring zdrowotności drzewostanów

leśnych

leśnych

prowadzi pomiary i obserwacje

prowadzi pomiary i obserwacje

niekorzystnych czynników i przejawów życia,

niekorzystnych czynników i przejawów życia,

opracowuje oceny i prognozy zagrożeń, opracowuje

opracowuje oceny i prognozy zagrożeń, opracowuje

wskazania profilaktycznych i rekultywacyjnych

wskazania profilaktycznych i rekultywacyjnych

działań.

działań.

Instytut Badawczy Leśnictwa oraz Biuro Urządzania

Instytut Badawczy Leśnictwa oraz Biuro Urządzania

Lasu i Geodezji Leśnej realizują następujące cele

Lasu i Geodezji Leśnej realizują następujące cele

monitoringu:

monitoringu:

•

określenie przestrzennego zróżnicowania stanu

określenie przestrzennego zróżnicowania stanu

zdrowotnego drzew i jego zmian w czasie

zdrowotnego drzew i jego zmian w czasie

•

określenie rozkładu przestrzennego i dynamiki zmian

określenie rozkładu przestrzennego i dynamiki zmian

wybranych elementów środowiska leśnego

wybranych elementów środowiska leśnego

•

ustalenie związków przyczynowo-skutkowych

ustalenie związków przyczynowo-skutkowych

pomiędzy stanem zdrowotnym drzew, a czynnikami

pomiędzy stanem zdrowotnym drzew, a czynnikami

środowiska.

środowiska.

19

19

Monitoring lasów

Monitoring lasów

System monitoringu lasów ma następujące

System monitoringu lasów ma następujące

programy:

programy:

•

monitoring techniczny

monitoring techniczny

•

wielkopowierzchniowa inwentaryzacja stanu

wielkopowierzchniowa inwentaryzacja stanu

zdrowotnego i sanitarnego lasu

zdrowotnego i sanitarnego lasu

•

sieć stałych powierzchni obserwacji

sieć stałych powierzchni obserwacji

•

monitoring zintegrowanych systemów leśnych i

monitoring zintegrowanych systemów leśnych i

grupy tematów badawczych, tworzących

grupy tematów badawczych, tworzących

teoretyczne podstawy monitoringu lasów.

teoretyczne podstawy monitoringu lasów.

Realizowany monitoring lasów stanowi część

Realizowany monitoring lasów stanowi część

Państwowego Monitoringu Środowiska.

Państwowego Monitoringu Środowiska.

Jest on także powiązany z międzynarodowym

Jest on także powiązany z międzynarodowym

programem koordynującym ocenę stanu

programem koordynującym ocenę stanu

zdrowotnego lasów w Europie.

zdrowotnego lasów w Europie.

Monitoring lasów jest finansowany przez Generalną

Monitoring lasów jest finansowany przez Generalną

Dyrekcję Lasów Państwowych i Państwową Inspekcję

Dyrekcję Lasów Państwowych i Państwową Inspekcję

Ochrony Środowiska.

Ochrony Środowiska.

20

20

Monitoring techniczny

Monitoring techniczny

•

Zadaniem monitoringu technicznego jest określenie

Zadaniem monitoringu technicznego jest określenie

przestrzennego rozkładu głównych zanieczyszczeń

przestrzennego rozkładu głównych zanieczyszczeń

powietrza. Rozmieszczenie zanieczyszczeń jak

powietrza. Rozmieszczenie zanieczyszczeń jak

dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, zapylenie a także

dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, zapylenie a także

fluor.

fluor.

•

Badania są prowadzone obecnie na ograniczonej

Badania są prowadzone obecnie na ograniczonej

powierzchni. Kiedyś były to wyznaczone powierzchnie

powierzchni. Kiedyś były to wyznaczone powierzchnie

32 x 32 km, obszary bardziej zanieczyszczone 8 x8 km.

32 x 32 km, obszary bardziej zanieczyszczone 8 x8 km.

•

Metodyka zbierania danych symuluje proces

Metodyka zbierania danych symuluje proces

kumulacji małych dawek zanieczyszczeń przez

kumulacji małych dawek zanieczyszczeń przez

ekosystemy leśne.

ekosystemy leśne.

•

Zanieczyszczenia gazowe oznaczane są metodą

Zanieczyszczenia gazowe oznaczane są metodą

kontaktową. Substancją chłonną jest węglan potasu,

kontaktową. Substancją chłonną jest węglan potasu,

którym wysycone są bibuły eksponowane później na

którym wysycone są bibuły eksponowane później na

świecach kontaktowych. Ekspozycja wynosi 1

świecach kontaktowych. Ekspozycja wynosi 1

miesiąc. Wyniki podaje się w mg/m

miesiąc. Wyniki podaje się w mg/m

2

2

/dobę jako

/dobę jako

wartości średnie z okresu ekspozycji.

wartości średnie z okresu ekspozycji.

•

Wyniki nie obrazują potencjalnych zagrożeń terenów

Wyniki nie obrazują potencjalnych zagrożeń terenów

leśnych imisjami przemysłowymi. Umożliwia ona

leśnych imisjami przemysłowymi. Umożliwia ona

jedynie pomiar depozytu suchego.

jedynie pomiar depozytu suchego.

21

21

Sieć stałych powierzchni obserwacyjnych

Sieć stałych powierzchni obserwacyjnych

•

Każda powierzchnia wchodząca w skład

Każda powierzchnia wchodząca w skład

powierzchni obserwacyjnej reprezentuje ok. 60km

powierzchni obserwacyjnej reprezentuje ok. 60km

2

2

lasu proporcjonalnie do składu gatunkowego.

lasu proporcjonalnie do składu gatunkowego.

•

Każda powierzchnia składa się z 20 drzew

Każda powierzchnia składa się z 20 drzew

drzewostanu panującego, ocenia się defoliację w

drzewostanu panującego, ocenia się defoliację w

IV klasach:

IV klasach:

I – 0-10

I – 0-10

II – 11-25

II – 11-25

III – 26-60

III – 26-60

IV – > 60

IV – > 60

Informacje te odnoszą się później do morfologii

Informacje te odnoszą się później do morfologii

koron co pozwala określić zróżnicowanie stanu

koron co pozwala określić zróżnicowanie stanu

uszkodzeń drzewostanów i śledzić zmiany w

uszkodzeń drzewostanów i śledzić zmiany w

czasie.

czasie.

22

22

Program badawczy stałych powierzchni obserwacyjnych (SPO)

Program badawczy stałych powierzchni obserwacyjnych (SPO)

)

Rodzaj

Rodzaj

SPO

SPO

Liczba

Liczba

SPO

SPO

Program badawczy

Program badawczy

I rzędu

I rzędu

1500

1500

Corocznie:

Corocznie:

-

szacunek stopnia defoliacji

szacunek stopnia defoliacji

-

odbarwienie aparatu asymilacyjnego

odbarwienie aparatu asymilacyjnego

-

klasyfikacja drzew wg klas uszkodzeń

klasyfikacja drzew wg klas uszkodzeń

Co 5 lat:

Co 5 lat:

-

pomiar pola przekroju drzewostanów

pomiar pola przekroju drzewostanów

II rzędu

II rzędu

500

500

(wybrane

(wybrane

z SPO I

z SPO I

rzędu)

rzędu)

-

j.w. a ponadto

j.w. a ponadto

Co 2 lata:

Co 2 lata:

-

igliwie

igliwie

Co 4 lata:

Co 4 lata:

-

badanie gleby i ilości żywych korzeni

badanie gleby i ilości żywych korzeni

III rzędu

III rzędu

200

200

(wybrane

(wybrane

z SPO II

z SPO II

rzędu)

rzędu)

Lokalizacja: lite drzewostany sosnowe i

Lokalizacja: lite drzewostany sosnowe i

świerkowe w wieku 61-100 lat, Powierzchnia:

świerkowe w wieku 61-100 lat, Powierzchnia:

0,25 ha,Otulina: 1 ha

0,25 ha,Otulina: 1 ha

Corocznie:

Corocznie:

-

badania określające kondycję zdrowotną

badania określające kondycję zdrowotną

drzewostanów z klasy drzew panujących,

drzewostanów z klasy drzew panujących,

współpanujących i górujących

współpanujących i górujących

Co 10 lat:

Co 10 lat:

-

pomiar pierśnic i analiza miąższości

pomiar pierśnic i analiza miąższości

drzewostanów ściętych poza powierzchnią

drzewostanów ściętych poza powierzchnią

23

23

Działania doskonalące monitoring

Działania doskonalące monitoring

lasów

lasów

Monitoring lasów wymaga pewnych działań doskonalących:

Monitoring lasów wymaga pewnych działań doskonalących:

•

w zakresie programu monitoringu biologicznego podstawowym zadaniem

w zakresie programu monitoringu biologicznego podstawowym zadaniem

jest opracowanie systemu kontroli i zmniejszenie subiektywizmu oceny

jest opracowanie systemu kontroli i zmniejszenie subiektywizmu oceny

stanu uszkodzeń drzewostanów

stanu uszkodzeń drzewostanów

Program badawczy na stacjach powierzchni obserwacyjnych należy poszerzyć

Program badawczy na stacjach powierzchni obserwacyjnych należy poszerzyć

o:

o:

•

badania zagrożeń fitopatologicznych i entomologicznych

badania zagrożeń fitopatologicznych i entomologicznych

•

badania składu chemicznego mchów i porostów

badania składu chemicznego mchów i porostów

•

ocenę stanu zdrowotnego drzew na SPO należałoby uzupełnić o wyniki

ocenę stanu zdrowotnego drzew na SPO należałoby uzupełnić o wyniki

pozostałych obserwacji, które są dokonywane ale nie wykorzystywane

pozostałych obserwacji, które są dokonywane ale nie wykorzystywane

•

należy dokonać wyboru ok. 200 stałych powierzchni obserwacyjnych aby

należy dokonać wyboru ok. 200 stałych powierzchni obserwacyjnych aby

wdrożyć III etap poziomu intensywności na SPO

wdrożyć III etap poziomu intensywności na SPO

•

ze względu na komplikację merytoryczną monitoringu lasów niezbędne

ze względu na komplikację merytoryczną monitoringu lasów niezbędne

jest wykorzystanie systemu informacji przestrzennej do gromadzenia

jest wykorzystanie systemu informacji przestrzennej do gromadzenia

danych monitoringowych i prowadzenia analiz przestrzennych

danych monitoringowych i prowadzenia analiz przestrzennych

•

tworzony system informatyczny monitoringu lasów będzie powiązany z

tworzony system informatyczny monitoringu lasów będzie powiązany z

systemem informatycznym Biura Urządzeń Lasu i Geodezji Leśnej oraz z

systemem informatycznym Biura Urządzeń Lasu i Geodezji Leśnej oraz z

tworzonym systemem informatycznym Lasów Państwowych

tworzonym systemem informatycznym Lasów Państwowych

•

niezbędne jest uwzględnienie w monitorowaniu lasów innych dostępnych

niezbędne jest uwzględnienie w monitorowaniu lasów innych dostępnych

informacji ogólnośrodowiskowych pozwalających na kompleksową ocenę

informacji ogólnośrodowiskowych pozwalających na kompleksową ocenę

stanu zdrowotności lasów. Dostęp do tych informacji musi być

stanu zdrowotności lasów. Dostęp do tych informacji musi być

zagwarantowany właściwymi regulacjami prawnymi

zagwarantowany właściwymi regulacjami prawnymi

•

dla obszarów gdzie monitoring miałby za zadanie określić stan

dla obszarów gdzie monitoring miałby za zadanie określić stan

poszczególnych drzewostanów techniki monitoringu bezpośredniego

poszczególnych drzewostanów techniki monitoringu bezpośredniego

powinny być zastępowane monitoringiem teledetekcyjnym.

powinny być zastępowane monitoringiem teledetekcyjnym.

24

24

Monitoring zintegrowanych systemów

Monitoring zintegrowanych systemów

leśnych

leśnych

•

Monitoring zintegrowany stawia sobie

Monitoring zintegrowany stawia sobie

za cel reakcje ekosystemów leśnych na

za cel reakcje ekosystemów leśnych na

zróżnicowane nasilenie

zróżnicowane nasilenie

zanieczyszczenia powietrza.

zanieczyszczenia powietrza.

•

Zmierza on do określenia zmian

Zmierza on do określenia zmian

struktury ekosystemu obiegu materii i

struktury ekosystemu obiegu materii i

energii w różnych warunkach

energii w różnych warunkach

antropopresji.

antropopresji.

•

W ramach tego monitoringu bada się

W ramach tego monitoringu bada się

wpływ warunków klimatycznych,

wpływ warunków klimatycznych,

zanieczyszczenia powietrza na

zanieczyszczenia powietrza na

chemizm opadów mokrych i suchych.

chemizm opadów mokrych i suchych.

25

25

Zadanie: Badania i ocena środowiska

Zadanie: Badania i ocena środowiska

przyrodniczego

przyrodniczego

Monitoring ekosystemów lądowych

Monitoring ekosystemów lądowych

•

monitoring fitocenoz leśnych

monitoring fitocenoz leśnych

–

–

kontynuacja obserwacji z

kontynuacja obserwacji z

poprzedniej edycji monitoringu przyrody. Powierzchnie

poprzedniej edycji monitoringu przyrody. Powierzchnie

badawcze będą znajdować się na terenie wybranych

badawcze będą znajdować się na terenie wybranych

parków narodowych oraz leśnych kompleksów

parków narodowych oraz leśnych kompleksów

promocyjnych. Docelowo powierzchnie obserwacyjne

promocyjnych. Docelowo powierzchnie obserwacyjne

powinny być założone we wszystkich parkach narodowych.

powinny być założone we wszystkich parkach narodowych.

Jest to monitoring ściśle powiązany z monitoringiem lasów;

Jest to monitoring ściśle powiązany z monitoringiem lasów;

•

monitoring fitocenoz nieleśnych

monitoring fitocenoz nieleśnych

-

-

kontynuacja badań

kontynuacja badań

prowadzonych w trzech strefach klimatycznych:

prowadzonych w trzech strefach klimatycznych:

•

północnej - pas pojezierzy,

północnej - pas pojezierzy,

•

środkowej - pas nizin środkowopolskich,

środkowej - pas nizin środkowopolskich,

•

południowej - pas wyżyn i gór.

południowej - pas wyżyn i gór.

Monitoringiem zostanie objęte szerokie spektrum

Monitoringiem zostanie objęte szerokie spektrum

typologiczne zbiorowisk nieleśnych występujących w kraju:

typologiczne zbiorowisk nieleśnych występujących w kraju:

łąki niskoturzycowe, łąki wilgotne i świeże, pastwiska,

łąki niskoturzycowe, łąki wilgotne i świeże, pastwiska,

murawy napiaskowe, skalne, kserotermiczne i górskie,

murawy napiaskowe, skalne, kserotermiczne i górskie,

ziołorośla, ze szczególnym uwzględnieniem zbiorowisk

ziołorośla, ze szczególnym uwzględnieniem zbiorowisk

silnie zagrożonych w kraju oraz objętych Dyrektywą

silnie zagrożonych w kraju oraz objętych Dyrektywą

Habitatową;

Habitatową;

26

26

Zadanie: Badania i ocena środowiska

Zadanie: Badania i ocena środowiska

przyrodniczego

przyrodniczego

Monitoring ekosystemów lądowych

Monitoring ekosystemów lądowych

•

monitoring zespołów torfowiskowych

monitoring zespołów torfowiskowych

-

-

zadanie to jest

zadanie to jest

planowane do wprowadzenia do podsystemu

planowane do wprowadzenia do podsystemu

monitoringu przyrody.

monitoringu przyrody.

•

Polska należy do krajów bogatych w zasoby

Polska należy do krajów bogatych w zasoby

torfowiskowe, zajmują one 4,6% powierzchni naszego

torfowiskowe, zajmują one 4,6% powierzchni naszego

kraju. Niestety zasobów tych systematycznie ubywa.

kraju. Niestety zasobów tych systematycznie ubywa.

•

Monitoringiem zostaną objęte wszystkie rodzaje

Monitoringiem zostaną objęte wszystkie rodzaje

torfowisk: torfowiska niskie, przejściowe i wysokie.

torfowisk: torfowiska niskie, przejściowe i wysokie.

•

Planuje się założenie stałych powierzchni

Planuje się założenie stałych powierzchni

monitoringowych zarówno na obszarach chronionych,

monitoringowych zarówno na obszarach chronionych,

szczególnie tych które włączono na listę obiektów

szczególnie tych które włączono na listę obiektów

konwencji Ramsarskiej jak i nie objętych ochroną.

konwencji Ramsarskiej jak i nie objętych ochroną.

•

Zakłada się monitorowanie przyrody żywej torfowisk

Zakłada się monitorowanie przyrody żywej torfowisk

jak też dynamiki stabilności złóż oraz dynamiki

jak też dynamiki stabilności złóż oraz dynamiki

stosunków wodnych.

stosunków wodnych.

27

27

Monitoring ekosystemów wodnych

Monitoring ekosystemów wodnych

monitoring ekosystemów jeziornych

monitoring ekosystemów jeziornych

-

-

jego głównym

jego głównym

zadaniem jest dostarczenie informacji o strukturze

zadaniem jest dostarczenie informacji o strukturze

gatunkowej i względnej obfitości podstawowych

gatunkowej i względnej obfitości podstawowych

komponentów biocenoz jeziornych:

komponentów biocenoz jeziornych:

- roślinności litoralnej,

- roślinności litoralnej,

- zooplanktonu pelagicznego i litoralnego,

- zooplanktonu pelagicznego i litoralnego,

- dużych skorupiaków przydennych oraz

- dużych skorupiaków przydennych oraz

- zespołów mięczaków i ryb.

- zespołów mięczaków i ryb.

Będzie to kontynuacja badań prowadzonych w latach 2000-

Będzie to kontynuacja badań prowadzonych w latach 2000-

2002. W roku 2003 zbadano 8 jezior reprezentujących różne

2002. W roku 2003 zbadano 8 jezior reprezentujących różne

typy limnologiczne i troficzne oraz różniące się użytkowaniem

typy limnologiczne i troficzne oraz różniące się użytkowaniem

terenu w ich zlewniach bezpośrednich;

terenu w ich zlewniach bezpośrednich;

monitoring ekosystemów rzecznych

monitoring ekosystemów rzecznych

-

-

ma dostarczyć

ma dostarczyć

informacji o stanie oraz zmienności długookresowej i

informacji o stanie oraz zmienności długookresowej i

przestrzennej fauny bezkręgowców (m.in. skąposzczepy,

przestrzennej fauny bezkręgowców (m.in. skąposzczepy,

pijawki, skorupiaki, ważniejsze grupy owadów oraz mięczaki)

pijawki, skorupiaki, ważniejsze grupy owadów oraz mięczaki)

zasiedlających wody płynące.

zasiedlających wody płynące.

Monitoring ten jest ukierunkowany na rozpoznanie migracji

Monitoring ten jest ukierunkowany na rozpoznanie migracji

obcych gatunków inwazyjnych i ich wpływu na rodzima faunę.

obcych gatunków inwazyjnych i ich wpływu na rodzima faunę.

Będzie prowadzony w dwóch głównych rzekach Polski – Wiśle i

Będzie prowadzony w dwóch głównych rzekach Polski – Wiśle i

Odrze oraz strefach przyujściowych ich ważniejszych

Odrze oraz strefach przyujściowych ich ważniejszych

dopływów.

dopływów.

28

28

Zadanie: Badania i ocena środowiska

Zadanie: Badania i ocena środowiska

przyrodniczego

przyrodniczego

Przepisy prawne

Przepisy prawne

•

- ustawa - Prawo ochrony środowiska ( DZ.U.

- ustawa - Prawo ochrony środowiska ( DZ.U.

Nr 62 z 2001 r., poz. 627 z późn. zm.)-

Nr 62 z 2001 r., poz. 627 z późn. zm.)-

art.26;- ustawa o ochronie przyrody (Dz.U.

art.26;- ustawa o ochronie przyrody (Dz.U.

Nr 114, z 1991 r. poz. 492 z późn. zm.);

Nr 114, z 1991 r. poz. 492 z późn. zm.);

•

- Konwencja o różnorodności

- Konwencja o różnorodności

biologicznej(art.7);

biologicznej(art.7);

•

- Konwencja Ramsarska ( art3 i 4)

- Konwencja Ramsarska ( art3 i 4)

•

- Konwencja Berneńska (art2-7)

- Konwencja Berneńska (art2-7)

•

- Konwencja Bońska (art. 2 i 5)

- Konwencja Bońska (art. 2 i 5)

29

29

Monitoring skuteczności obszarowej

Monitoring skuteczności obszarowej

ochrony konserwatorskiej

ochrony konserwatorskiej

•

Zadanie ma charakter fakultatywny

Zadanie ma charakter fakultatywny

uzależniony od dostępności środków

uzależniony od dostępności środków

finansowych.

finansowych.

•

Planowana jest kontynuacja prac

Planowana jest kontynuacja prac

prowadzonych w latach 2000-2002,

prowadzonych w latach 2000-2002,

obejmujących ocenę stanu ochrony

obejmujących ocenę stanu ochrony

konserwatorskiej w rezerwatach na podstawie

konserwatorskiej w rezerwatach na podstawie

wizji lokalnych i przeglądu dokumentacji.

wizji lokalnych i przeglądu dokumentacji.

•

Możliwe jest także zakładanie stałych

Możliwe jest także zakładanie stałych

powierzchni obserwacyjnych w wybranych

powierzchni obserwacyjnych w wybranych

rezerwatach.

rezerwatach.

•

30

30

Zadanie: Badania i ocena środowiska

Zadanie: Badania i ocena środowiska

przyrodniczego

przyrodniczego

Zakres przedmiotowy

Zakres przedmiotowy

Zadanie obejmuje

Zadanie obejmuje

•

monitoring ekosystemów lądowych: fitocenoz

monitoring ekosystemów lądowych: fitocenoz

leśnych, fitocenoz nieleśnych;

leśnych, fitocenoz nieleśnych;

•

ekosystemów wodnych: rzecznych i jeziornych,

ekosystemów wodnych: rzecznych i jeziornych,

•

monitoring gatunków: roślin naczyniowych;

monitoring gatunków: roślin naczyniowych;

porostów; grzybów; bezkręgowców (mięczaki,

porostów; grzybów; bezkręgowców (mięczaki,

skorupiaki, biegaczowate); ryb; płazów i gadów;

skorupiaki, biegaczowate); ryb; płazów i gadów;

ptaków; ssaków

ptaków; ssaków

•

oraz tzw. monitoring problemowy: skuteczności

oraz tzw. monitoring problemowy: skuteczności

obszarowej ochrony konserwatorskiej.

obszarowej ochrony konserwatorskiej.

W latach 2004 – 2005

W latach 2004 – 2005

program będzie

program będzie

stopniowo modyfikowany pod kątem

stopniowo modyfikowany pod kątem

dostosowania do potrzeb systemu NATURA

dostosowania do potrzeb systemu NATURA

2000 oraz programów rolno- środowiskowych

2000 oraz programów rolno- środowiskowych

31

31

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

BIOLOGICZNEJ

BIOLOGICZNEJ

Cel i przedmiot monitoringu

Cel i przedmiot monitoringu

•

Celem monitoringu różnorodności biologicznej

Celem monitoringu różnorodności biologicznej

jest gromadzenie w ujęciu dynamicznym,

jest gromadzenie w ujęciu dynamicznym,

przetwarzanie i udostępnianie informacji

przetwarzanie i udostępnianie informacji

ilościowych i jakościowych o stanie jej

ilościowych i jakościowych o stanie jej

elementów (genotypów, gatunków,

elementów (genotypów, gatunków,

ekosystemów i układów ponad

ekosystemów i układów ponad

ekosystemalnych), w różnych warunkach

ekosystemalnych), w różnych warunkach

środowiskowych na obszarze całego kraju.

środowiskowych na obszarze całego kraju.

•

W oparciu o uzyskane dane możliwa jest ocena

W oparciu o uzyskane dane możliwa jest ocena

kierunków i tempa zachodzących zmian, a także

kierunków i tempa zachodzących zmian, a także

ich prognozowanie.

ich prognozowanie.

32

32

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

BIOLOGICZNEJ

BIOLOGICZNEJ

Stan istniejący

Stan istniejący

Do chwili obecnej, w Polsce nie wdrożono jeszcze

Do chwili obecnej, w Polsce nie wdrożono jeszcze

kompleksowego systemu monitoringu przyrody ożywionej.

kompleksowego systemu monitoringu przyrody ożywionej.

Funkcjonują jednakże cząstkowe programy monitoringowe, a

Funkcjonują jednakże cząstkowe programy monitoringowe, a

także prowadzone są badania pozwalające na ocenę zmian,

także prowadzone są badania pozwalające na ocenę zmian,

jakim podlegają różne elementy tworzące różnorodność

jakim podlegają różne elementy tworzące różnorodność

biologiczną. Program taki najpełniej realizowany jest w

biologiczną. Program taki najpełniej realizowany jest w

odniesieniu do lasów. Pozwala on m.in. na uzyskiwanie

odniesieniu do lasów. Pozwala on m.in. na uzyskiwanie

informacji o:

informacji o:

•

przestrzennym zróżnicowaniu stanu uszkodzeń lasów,

przestrzennym zróżnicowaniu stanu uszkodzeń lasów,

•

kierunku zmian stanu uszkodzeń lasów w czasie i w

kierunku zmian stanu uszkodzeń lasów w czasie i w

przestrzeni,

przestrzeni,

•

przyczynach i skutkach zmian stanu zdrowotnego lasów,

przyczynach i skutkach zmian stanu zdrowotnego lasów,

•

reakcji ekosystemów leśnych na zanieczyszczenia powietrza w

reakcji ekosystemów leśnych na zanieczyszczenia powietrza w

zależności od warunków środowiskowych.

zależności od warunków środowiskowych.

33

33

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

BIOLOGICZNEJ

BIOLOGICZNEJ

Pośrednich informacji o różnorodności biologicznej

Pośrednich informacji o różnorodności biologicznej

dostarcza także działający od wielu lat i stale

dostarcza także działający od wielu lat i stale

rozwijany w ramach Państwowej Inspekcji Ochrony

rozwijany w ramach Państwowej Inspekcji Ochrony

Środowiska (PIOŚ) system Państwowego Monitoringu

Środowiska (PIOŚ) system Państwowego Monitoringu

Środowiska (PMŚ). System ten dostarcza informacji

Środowiska (PMŚ). System ten dostarcza informacji

na temat jakości poszczególnych komponentów

na temat jakości poszczególnych komponentów

środowiska (wód, powietrza i gleb), a tym samym,

środowiska (wód, powietrza i gleb), a tym samym,

pośrednio, stanu i zagrożeń wybranych siedlisk.

pośrednio, stanu i zagrożeń wybranych siedlisk.

•

W ramach HELCOM-u prowadzony jest monitoring

W ramach HELCOM-u prowadzony jest monitoring

Morza Bałtyckiego (BMP), który wkrótce ma być

Morza Bałtyckiego (BMP), który wkrótce ma być

uzupełniony o monitoring strefy brzegowej. Dobrze

uzupełniony o monitoring strefy brzegowej. Dobrze

opracowane i stosowane są metody monitorowania

opracowane i stosowane są metody monitorowania

morskich ryb użytkowych. Zasady monitoringu

morskich ryb użytkowych. Zasady monitoringu

pozostałych gatunków ryb nie są jeszcze

pozostałych gatunków ryb nie są jeszcze

przygotowane, a monitoring ssaków jest aktualnie

przygotowane, a monitoring ssaków jest aktualnie

przedmiotem prac Grup Roboczych HELCOM-u.

przedmiotem prac Grup Roboczych HELCOM-u.

34

34

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

BIOLOGICZNEJ

BIOLOGICZNEJ

Cechy monitoringu mają niektóre prace badawcze i obserwacje

Cechy monitoringu mają niektóre prace badawcze i obserwacje

prowadzone przez instytucje naukowe i organizacje

prowadzone przez instytucje naukowe i organizacje

pozarządowe. Do najważniejszych przedsięwzięć tego typu

pozarządowe. Do najważniejszych przedsięwzięć tego typu

można zaliczyć:

można zaliczyć:

•

badania nad rozmieszczeniem roślin naczyniowych

badania nad rozmieszczeniem roślin naczyniowych

prowadzone przez Instytut Botaniki Uniwersytetu

prowadzone przez Instytut Botaniki Uniwersytetu

Jagiellońskiego,

Jagiellońskiego,

•

rejestr zagrożonych gatunków (czerwone listy i czerwone

rejestr zagrożonych gatunków (czerwone listy i czerwone

księgi) przygotowywany przez Instytut Ochrony Przyrody PAN i

księgi) przygotowywany przez Instytut Ochrony Przyrody PAN i

Instytut Botaniki PAN w Krakowie,

Instytut Botaniki PAN w Krakowie,

•

obserwacje lęgowej i przelotnej awifauny prowadzone przez

obserwacje lęgowej i przelotnej awifauny prowadzone przez

Stację Ornitologiczną Instytut Ekologii PAN a także m.in. przez

Stację Ornitologiczną Instytut Ekologii PAN a także m.in. przez

Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków i Komitet Ochrony Orłów,

Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków i Komitet Ochrony Orłów,

•

monitoring zwierzyny łownej, prowadzony przez Polski Związek

monitoring zwierzyny łownej, prowadzony przez Polski Związek

Łowiecki,

Łowiecki,

•

obserwacje stanu ichtiofauny w wodach śródlądowych,

obserwacje stanu ichtiofauny w wodach śródlądowych,

prowadzone przez Polski Związek Wędkarski,

prowadzone przez Polski Związek Wędkarski,

•

obserwacje stanu i zmian populacji żubra w Polsce.

obserwacje stanu i zmian populacji żubra w Polsce.

35

35

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

BIOLOGICZNEJ

BIOLOGICZNEJ

Jako materiał porównawczy dla potrzeb

Jako materiał porównawczy dla potrzeb

monitoringu służą także dane z rejestrów i

monitoringu służą także dane z rejestrów i

dokumentacji zasobów przyrody: parków

dokumentacji zasobów przyrody: parków

narodowych, rezerwatów przyrody, parków

narodowych, rezerwatów przyrody, parków

krajobrazowych, obszarów chronionego

krajobrazowych, obszarów chronionego

krajobrazu ochrony gatunkowej roślin i

krajobrazu ochrony gatunkowej roślin i

zwierząt, pomników przyrody, użytków

zwierząt, pomników przyrody, użytków

ekologicznych, zespołów przyrodniczo-

ekologicznych, zespołów przyrodniczo-

krajobrazowych.

krajobrazowych.

•

Do tej pory nie udało się stworzyć założeń i

Do tej pory nie udało się stworzyć założeń i

wdrożyć programów monitoringu

wdrożyć programów monitoringu

zagrożonych i rzadkich roślin uprawnych i

zagrożonych i rzadkich roślin uprawnych i

zwierząt gospodarskich, a także

zwierząt gospodarskich, a także

monitoringu różnorodności genetycznej

monitoringu różnorodności genetycznej

ginących gatunków dzikich i hodowlanych.

ginących gatunków dzikich i hodowlanych.

36

36

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

BIOLOGICZNEJ

BIOLOGICZNEJ

W ostatnich latach, na potrzeby Państwowego Monitoringu

W ostatnich latach, na potrzeby Państwowego Monitoringu

Środowiska opracowano koncepcję i założenia realizacyjne

Środowiska opracowano koncepcję i założenia realizacyjne

systemu monitoringu przyrody ożywionej (m.in.

systemu monitoringu przyrody ożywionej (m.in.

Master

Master

Plan wzmocnienia Państwowego Monitoringu Środowiska

Plan wzmocnienia Państwowego Monitoringu Środowiska

NFOŚ 1994;

NFOŚ 1994;

Program Realizacyjny dla monitoringu

Program Realizacyjny dla monitoringu

przyrody żywej na lata 1996-2005

przyrody żywej na lata 1996-2005

Symonides 1996).

Symonides 1996).

Obejmuje on:

Obejmuje on:

•

zbiorowiska roślinne,

zbiorowiska roślinne,

•

porosty i mszaki,

porosty i mszaki,

•

rzadkie i zagrożone gatunki roślin naczyniowych,

rzadkie i zagrożone gatunki roślin naczyniowych,

•

lądowe bezkręgowce (ślimaki lądowe, mrówki, motyle,

lądowe bezkręgowce (ślimaki lądowe, mrówki, motyle,

dziko żyjące pszczoły),

dziko żyjące pszczoły),

•

grzyby wielkoowocnikowe,

grzyby wielkoowocnikowe,

•

płazy i gady,

płazy i gady,

•

ptaki,

ptaki,

•

ssaki lądowe,

ssaki lądowe,

•

biocenozy torfowisk,

biocenozy torfowisk,

•

przyrodę ekosystemów wodnych,

przyrodę ekosystemów wodnych,

•

przyrodę ponad ekosystemalnych układów ekologicznych.

przyrodę ponad ekosystemalnych układów ekologicznych.

37

37

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

BIOLOGICZNEJ

BIOLOGICZNEJ

Za wdrożenie powyższego

Za wdrożenie powyższego

Programu

Programu

odpowiedzialną będzie

odpowiedzialną będzie

Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska we współpracy z

Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska we współpracy z

Departamentem Ochrony Przyrody MOŚZNiL.

Departamentem Ochrony Przyrody MOŚZNiL.

•

Konieczność prowadzenia monitoringu różnorodności wynika z

Konieczność prowadzenia monitoringu różnorodności wynika z

tekstu Konwencji o Różnorodności Biologicznej, a także polskich

tekstu Konwencji o Różnorodności Biologicznej, a także polskich

aktów prawnych oraz decyzji, dyrektyw i rezolucji Unii Europejskiej,

aktów prawnych oraz decyzji, dyrektyw i rezolucji Unii Europejskiej,

pośrednio lub bezpośrednio odnoszących się do monitoringu

pośrednio lub bezpośrednio odnoszących się do monitoringu

różnorodności biologicznej. Należą do nich m.in.:

różnorodności biologicznej. Należą do nich m.in.:

•

Dyrektywa Rady 79/409/EEC - w sprawie ochrony dzikiego ptactwa ,

Dyrektywa Rady 79/409/EEC - w sprawie ochrony dzikiego ptactwa ,

•

Decyzja Rady 82/72/EEC - o ratyfikowaniu Konwencji Berneńskiej,

Decyzja Rady 82/72/EEC - o ratyfikowaniu Konwencji Berneńskiej,

•

Decyzja Rady 82/46/EEC - o ratyfikowaniu Konwencji Bońskiej,

Decyzja Rady 82/46/EEC - o ratyfikowaniu Konwencji Bońskiej,

•

Dyrektywa 92/43 - w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej

Dyrektywa 92/43 - w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej

fauny i flory,

fauny i flory,

•

Rezolucje H1 i H2 Drugiej paneuropejskiej ministerialnej konferencji

Rezolucje H1 i H2 Drugiej paneuropejskiej ministerialnej konferencji

na temat ochrony lasów w Europie (Helsinki, 1993).

na temat ochrony lasów w Europie (Helsinki, 1993).

38

38

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

BIOLOGICZNEJ

BIOLOGICZNEJ

Strategia działań

Strategia działań

•

Aktualizacja opracowanych założeń programu monitoringu

Aktualizacja opracowanych założeń programu monitoringu

przyrody ożywionej pod kątem obecnych możliwości

przyrody ożywionej pod kątem obecnych możliwości

realizacyjnych.

realizacyjnych.

•

Uzgodnienie zakresu i mechanizmów współpracy pomiędzy

Uzgodnienie zakresu i mechanizmów współpracy pomiędzy

PIOŚ i Departamentem Ochrony Przyrody MOŚZNiL oraz

PIOŚ i Departamentem Ochrony Przyrody MOŚZNiL oraz

Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki

Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki

Wodnej we wdrażaniu monitoringu przyrody ożywionej.

Wodnej we wdrażaniu monitoringu przyrody ożywionej.

•

Powołanie jednostki koordynującej wdrażanie i prowadzenie

Powołanie jednostki koordynującej wdrażanie i prowadzenie

monitoringu przyrody ożywionej.

monitoringu przyrody ożywionej.

•

Wyznaczenie jednostek (instytucji, ekologicznych organizacji

Wyznaczenie jednostek (instytucji, ekologicznych organizacji

społecznych lub osób) odpowiedzialnych za prowadzenie

społecznych lub osób) odpowiedzialnych za prowadzenie

określonych elementów systemu.

określonych elementów systemu.

•

Opracowanie i wdrożenie sytemu gromadzenia,

Opracowanie i wdrożenie sytemu gromadzenia,

przetwarzania, wymiany i udostępniania informacji w

przetwarzania, wymiany i udostępniania informacji w

ramach sytemu.

ramach sytemu.

•

Wyznaczenie sieci powierzchni monitoringowych,

Wyznaczenie sieci powierzchni monitoringowych,

reprezentatywnych dla różnorodności biologicznej kraju.

reprezentatywnych dla różnorodności biologicznej kraju.

•

Przeprowadzenie szkoleń specjalistów uczestniczących w

Przeprowadzenie szkoleń specjalistów uczestniczących w

programie monitoringu.

programie monitoringu.

•

Wdrożenie monitoringu, zgodnie z uaktualnionym

Wdrożenie monitoringu, zgodnie z uaktualnionym

programem realizacyjnym.

programem realizacyjnym.

39

39

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

BIOLOGICZNEJ

BIOLOGICZNEJ

Dokonanie uzgodnień merytorycznych i organizacyjnych pomiędzy

Dokonanie uzgodnień merytorycznych i organizacyjnych pomiędzy

jednostkami prowadzącymi aktualnie działania o charakterze

jednostkami prowadzącymi aktualnie działania o charakterze

monitoringu różnorodności biologicznej (np. monitoring lasów) w

monitoringu różnorodności biologicznej (np. monitoring lasów) w

celu maksymalnie efektywnego wykorzystania zbieranych

celu maksymalnie efektywnego wykorzystania zbieranych

danych.

danych.

M.in. monitoring ekosystemów leśnych, powinien uwzględniać następujące,

M.in. monitoring ekosystemów leśnych, powinien uwzględniać następujące,

ogólnoeuropejskie wskaźniki różnorodności biologicznej (Helsinki, 1993):

ogólnoeuropejskie wskaźniki różnorodności biologicznej (Helsinki, 1993):

•

zmiany powierzchni lasów naturalnych i półnaturalnych;

zmiany powierzchni lasów naturalnych i półnaturalnych;

•

zmiany powierzchni rezerwatów leśnych o różnych stopniach

zmiany powierzchni rezerwatów leśnych o różnych stopniach

ochronności;

ochronności;

•

zmiany powierzchni lasów specjalnie zagospodarowanych w celach

zmiany powierzchni lasów specjalnie zagospodarowanych w celach

ochronnych jak: lasy terenów zalewowych, lasy aluwialne, lasy na

ochronnych jak: lasy terenów zalewowych, lasy aluwialne, lasy na

siedliskach wilgotnych, bagiennych itp.;

siedliskach wilgotnych, bagiennych itp.;

•

zmiany ogólnej liczby gatunków leśnych flory naczyniowej i fauny;

zmiany ogólnej liczby gatunków leśnych flory naczyniowej i fauny;

•

ogólna liczba gatunków zagrożonych (wg kryteriów IUCN);

ogólna liczba gatunków zagrożonych (wg kryteriów IUCN);

•

zmiany udziału gatunków zagrożonych w ogólnej liczbie gatunków

zmiany udziału gatunków zagrożonych w ogólnej liczbie gatunków

leśnych.

leśnych.

Opracowanie i wdrożenie systemu monitorowania dróg i tempa

Opracowanie i wdrożenie systemu monitorowania dróg i tempa

wnikania do Polski gatunków obcych.

wnikania do Polski gatunków obcych.

Opracowanie i wdrożenie programów monitoringu:

Opracowanie i wdrożenie programów monitoringu:

•

gatunków i odmian roślin uprawnych,

gatunków i odmian roślin uprawnych,

•

gatunków i ras zwierząt gospodarskich.

gatunków i ras zwierząt gospodarskich.

40

40

L.p.

L.p.

Zadanie

Zadanie

Wykonawca

Wykonawca

Termin

Termin

i czas

i czas

realizacj

realizacj

i

i

1

1

2

2

3

3

4

4

6.1

6.1

Aktualizacja opracowanych założeń

Aktualizacja opracowanych założeń

programu monitoringu przyrody

programu monitoringu przyrody

ożywionej pod kątem obecnych

ożywionej pod kątem obecnych

możliwości realizacyjnych

możliwości realizacyjnych

MOŚZNiL

MOŚZNiL

1997-

1997-

1998

1998

6.2

6.2

Uzgodnienie zakresu i mechanizmów

Uzgodnienie zakresu i mechanizmów

współpracy pomiędzy PIOŚ

współpracy pomiędzy PIOŚ

i Departamentem Ochrony Przyrody

i Departamentem Ochrony Przyrody

MOŚZNiL oraz Narodowym

MOŚZNiL oraz Narodowym

Funduszem Ochrony Środowiska

Funduszem Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej we wdrażaniu

i Gospodarki Wodnej we wdrażaniu

monitoringu przyrody ożywionej

monitoringu przyrody ożywionej

MOŚZNiL,

MOŚZNiL,

PIOŚ,

PIOŚ,

NFOŚiGW

NFOŚiGW

1997-

1997-

1998

1998

6.3

6.3

Powołanie jednostki koordynującej

Powołanie jednostki koordynującej

wdrażanie

wdrażanie

i prowadzenie monitoringu przyrody

i prowadzenie monitoringu przyrody

ożywionej

ożywionej

MOŚZNiL

MOŚZNiL

1998

1998

praca

praca

ciągła

ciągła

6.4

6.4

Wyznaczenie jednostek (instytucji,

Wyznaczenie jednostek (instytucji,

organizacji lub osób)

organizacji lub osób)

odpowiedzialnych za prowadzenie

odpowiedzialnych za prowadzenie

określonych elementów systemu

określonych elementów systemu

Jednostka

Jednostka

koordynująca

koordynująca

1998-

1998-

1999

1999

41

41

L.p.

L.p.

Zadanie

Zadanie

Wykonawca

Wykonawca

Termin

Termin

i czas

i czas

realizacj

realizacj

i

i

1

1

2

2

3

3

4

4

6.5

6.5

Opracowanie i wdrożenie sytemu

Opracowanie i wdrożenie sytemu

gromadzenia, przetwarzania,

gromadzenia, przetwarzania,

wymiany

wymiany

i udostępniania informacji w ramach

i udostępniania informacji w ramach

sytemu

sytemu

Jednostka

Jednostka

koordynująca

koordynująca

1998-

1998-

1999

1999

6.6

6.6

Wyznaczenie sieci powierzchni

Wyznaczenie sieci powierzchni

monitoringowych,

monitoringowych,

reprezentatywnych dla

reprezentatywnych dla

różnorodności biologicznej kraju

różnorodności biologicznej kraju

Jednostka

Jednostka

koordynująca

koordynująca

1998-

1998-

1999

1999

6.7

6.7

Przeprowadzenie szkoleń

Przeprowadzenie szkoleń

specjalistów uczestniczących

specjalistów uczestniczących

w programie monitoringu

w programie monitoringu

Jednostka

Jednostka

koordynująca

koordynująca

1998-

1998-

1999

1999

6.8

6.8

Wdrożenie monitoringu, zgodnie

Wdrożenie monitoringu, zgodnie

z uaktualnionym programem

z uaktualnionym programem

realizacyjnym

realizacyjnym

Jednostki

Jednostki

wykonawcze

wykonawcze

1998-

1998-

2000

2000

42

42

L.p.

L.p.

Zadanie

Zadanie

Wykonawca

Wykonawca

Termin

Termin

i czas

i czas

realizacji

realizacji

1

1

2

2

3

3

4

4

6.9

6.9

Dokonanie uzgodnień

Dokonanie uzgodnień

merytorycznych

merytorycznych

i organizacyjnych pomiędzy

i organizacyjnych pomiędzy

jednostkami prowadzącymi

jednostkami prowadzącymi

aktualnie działania o charakterze

aktualnie działania o charakterze

monitoringu różnorodności

monitoringu różnorodności

biologicznej (np. monitoring

biologicznej (np. monitoring

lasów) w celu maksymalnie

lasów) w celu maksymalnie

efektywnego wykorzystania

efektywnego wykorzystania

zbieranych danych

zbieranych danych

MOŚZNiL,

MOŚZNiL,

PIOŚ, GUS,

PIOŚ, GUS,

jednostka

jednostka

koordynująca

koordynująca

1998

1998

6.10

6.10

Opracowanie i wdrożenie systemu

Opracowanie i wdrożenie systemu

monitorowania dróg i tempa

monitorowania dróg i tempa

wnikania do Polski gatunków

wnikania do Polski gatunków

obcych

obcych

Ogrody

Ogrody

botaniczne,

botaniczne,

instytuty

instytuty

naukowe

naukowe

1999-2000

1999-2000

6.11

6.11

Opracowanie i wdrożenie

Opracowanie i wdrożenie

programów monitoringu:

programów monitoringu:

•

gatunków i odmian roślin

gatunków i odmian roślin

uprawnych,

uprawnych,

•

gatunków i ras zwierząt

gatunków i ras zwierząt

gospodarskich

gospodarskich

MRiGŻ,

MRiGŻ,

instytuty

instytuty

naukowo-

naukowo-

badawcze

badawcze

1998-2000

1998-2000