MONITORING

MONITORING

PRZYRODY

PRZYRODY

OŻYWIONEJ

OŻYWIONEJ

System długookresowych, periodycznych

pomiarów, obserwacji i badań flory i fauny, w celu
badania stanu poszczególnych gatunków roślin i
zwierząt oraz cennych zespołów roślinnych i
zwierzęcych.

Obejmuje on:

Obejmuje on:
•

monitoring gatunków

monitoring gatunków

•

monitoring biocenoz i systemów ekologicznych

monitoring biocenoz i systemów ekologicznych

•

monitoring lasów

monitoring lasów

Podsystem monitoringu

Podsystem monitoringu

przyrody

przyrody

•

U

U

zyskanie informacji o zmianach

zyskanie informacji o zmianach

wybranych elementów przyrody żywej

wybranych elementów przyrody żywej

zachodzących w czasie, wykorzystywanych

zachodzących w czasie, wykorzystywanych

w procesach podejmowania działań

w procesach podejmowania działań

ochronnych i konserwatorskich i oceny ich

ochronnych i konserwatorskich i oceny ich

skuteczności.

skuteczności.

•

W roku 2003 realizowany był program

W roku 2003 realizowany był program

monitorinu przyrody rozpoczęty w latach

monitorinu przyrody rozpoczęty w latach

2000 – 2002. 

2000 – 2002. 

Monitoring gatunków

Monitoring gatunków

-  określenie stanu populacji wybranych

-  określenie stanu populacji wybranych

gatunków roślin i zwierząt,

gatunków roślin i zwierząt,

-  określenie tendencji i dynamiki zmian

-  określenie tendencji i dynamiki zmian

zachodzących w danej populacji,

zachodzących w danej populacji,

-  określenie zmian w obrębie

-  określenie zmian w obrębie

przestrzennego rozmieszczenia

przestrzennego rozmieszczenia

wybranych populacji,

wybranych populacji,

-  

-  opracowywane prognozy stanu populacji

wybranych gatunków.

•

•

monitoring gatunków ginących, zagrożonych i rzadkich

monitoring gatunków ginących, zagrożonych i rzadkich

•

•

monitoring zwierząt łownych

monitoring zwierząt łownych

•

•

monitoring gatunków inwazyjnych i szkodliwych.

monitoring gatunków inwazyjnych i szkodliwych.

•

•

monitoring roślin naczyniowych

monitoring roślin naczyniowych

(

(

obserwacjami zostaną objęte gatunki

obserwacjami zostaną objęte gatunki

rzadkie i “flagowe”, wskaźnikowe z poszczególnych typów, szczególnie gatunki

rzadkie i “flagowe”, wskaźnikowe z poszczególnych typów, szczególnie gatunki

ujęte w Konwencji Berneńskiej, Dyrektywie Habitatowej oraz umieszczone na

ujęte w Konwencji Berneńskiej, Dyrektywie Habitatowej oraz umieszczone na

polskiej “ Czerwonej liście” i prawnie chronione w Polsce)

polskiej “ Czerwonej liście” i prawnie chronione w Polsce)

•

•

monitoring porostów

monitoring porostów

( na powierzchniach monitoringu fitocenoz leśnych oraz

( na powierzchniach monitoringu fitocenoz leśnych oraz

w ich pobliżu)

w ich pobliżu)

•

•

monitoring grzybów

monitoring grzybów

(grzyby wielkoowocnikowe

(grzyby wielkoowocnikowe

na powierzchniach

na powierzchniach

monitoringu fitocenoz leśnych oraz w ich pobliżu)

monitoringu fitocenoz leśnych oraz w ich pobliżu)

•

•

monitoring ryb

monitoring ryb

( w obrębie całych dorzeczy, informacje o strukturze

( w obrębie całych dorzeczy, informacje o strukturze

ichtiofauny, jej zróżnicowaniu na obszarze kraju i zmianach w czasie)

ichtiofauny, jej zróżnicowaniu na obszarze kraju i zmianach w czasie)

•

•

monitoring płazów i gadów

monitoring płazów i gadów

•

•

monitoring ptaków

monitoring ptaków

– obejmie m.in.: monitoring gatunków flagowych (bocian

– obejmie m.in.: monitoring gatunków flagowych (bocian

biały, łabędź niemy, żuraw), monitoring przeżywalności i produktywności

biały, łabędź niemy, żuraw), monitoring przeżywalności i produktywności

pospolitych ptaków wróblowatych,

pospolitych ptaków wróblowatych,

występujących w siedliskach krzaczastych i szuwarowych;

występujących w siedliskach krzaczastych i szuwarowych;

•

•

monitoring ssaków –

monitoring ssaków –

kontynuacja obserwacji nietoperzy, dużych ssaków

kontynuacja obserwacji nietoperzy, dużych ssaków

drapieżnych (niedźwiedź, wilk, ryś), susłów, bobrów oraz wydr

drapieżnych (niedźwiedź, wilk, ryś), susłów, bobrów oraz wydr

•

•

monitoring biegaczowatych

monitoring biegaczowatych

•

m

m

onitoring biocenoz i systemów ekologicznych

onitoring biocenoz i systemów ekologicznych

- określenie reakcji

- określenie reakcji

zespołów roślinnych i zwierzęcych na czynniki degradujące.

zespołów roślinnych i zwierzęcych na czynniki degradujące.

PODSYSTEM MONITORINGU

LASÓW

Obowiązek prowadzenia monitoringu lasów wynika z ustawy - Prawo

Obowiązek prowadzenia monitoringu lasów wynika z ustawy - Prawo

ochrony

ochrony

środowiska oraz ustawy o lasach z dn. 28 września 1991 r.

środowiska oraz ustawy o lasach z dn. 28 września 1991 r.

R

R

ealizowany zgodnie z zasadami metodycznymi określonymi w

ealizowany zgodnie z zasadami metodycznymi określonymi w

zarządzeniach Unii

zarządzeniach Unii

Europejskiej oraz w Międzynarodowym Programie Koordynującym ICP

Europejskiej oraz w Międzynarodowym Programie Koordynującym ICP

Forests w ramach

Forests w ramach

Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza

Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza

na dalekie

na dalekie

odległości

odległości

, a także

, a także

Konwencji o różnorodności biologicznej

Konwencji o różnorodności biologicznej

.

.

Cele:

Cele:

•

•

określenie przestrzennego zróżnicowania stanu uszkodzeń lasów

określenie przestrzennego zróżnicowania stanu uszkodzeń lasów

•

•

określenie kierunków i dynamiki zmian stanu uszkodzeń i jego zmian w

określenie kierunków i dynamiki zmian stanu uszkodzeń i jego zmian w

czasie

czasie

•

•

ustalenie związków przyczynowo – skutkowych pomiędzy stanem

ustalenie związków przyczynowo – skutkowych pomiędzy stanem

zdrowotnym drzewostanu a czynnikami środowiskowymi

zdrowotnym drzewostanu a czynnikami środowiskowymi

•

•

określenie reakcji ekosystemów leśnych na zróżnicowaną dozę

określenie reakcji ekosystemów leśnych na zróżnicowaną dozę

zanieczyszczeń

zanieczyszczeń

powietrza w różnych warunkach ekologicznych.

powietrza w różnych warunkach ekologicznych.

•

•

uzyskane informacje o florze i faunie będą gromadzone w centralnej

uzyskane informacje o florze i faunie będą gromadzone w centralnej

bazie danych państwowego monitoringu środowiska.

bazie danych państwowego monitoringu środowiska.

MONITORING PRZYRODY

MONITORING PRZYRODY

CHRONIONEJ

CHRONIONEJ

-

ewidencjonowanie struktury przestrzennej i

ewidencjonowanie struktury przestrzennej i

funkcjonowania Parków Narodowych, rezerwatów

funkcjonowania Parków Narodowych, rezerwatów

przyrody, parków krajobrazowych, obszarów

przyrody, parków krajobrazowych, obszarów

chronionego krajobrazu, użytków ekologicznych,

chronionego krajobrazu, użytków ekologicznych,

zespołów przyrodniczo-krajobrazowych tworzących

zespołów przyrodniczo-krajobrazowych tworzących

krajowy system obszarów chronionych

krajowy system obszarów chronionych

,

,

-

opracowania kartograficzne, liczbowe i opisowe

opracowania kartograficzne, liczbowe i opisowe

syntezy publikowane corocznie.

syntezy publikowane corocznie.

Głównym źródłem informacji są studia przyrodnicze i

Głównym źródłem informacji są studia przyrodnicze i

miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego

miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego

obiektów przyrody chronionej oraz wyniki badań i

obiektów przyrody chronionej oraz wyniki badań i

ocen funkcjonowania ekosystemów w czasie.

ocen funkcjonowania ekosystemów w czasie.

MONITORING TERENÓW LEŚNYCH –

MONITORING TERENÓW LEŚNYCH –

MTL

MTL

MTL

MTL

gromadzi dane źródłowe, prowadzi specjalistyczne

gromadzi dane źródłowe, prowadzi specjalistyczne

pomiary i

pomiary i

o

o

bserwacje, opracuje oceny stanu i prognozy

bserwacje, opracuje oceny stanu i prognozy

zmian w strukturze przestrzennej zdrowotności lasu, daje

zmian w strukturze przestrzennej zdrowotności lasu, daje

wskazania do profilaktycznych i rekultywacyjnych działań.

wskazania do profilaktycznych i rekultywacyjnych działań.

W ramach tego monitoringu wyróżnia się:

W ramach tego monitoringu wyróżnia się:

•

•

monitoring struktury lasów – MSL

monitoring struktury lasów – MSL

•

•

monitoring zdrowotności drzewostanów leśnych – MZL

monitoring zdrowotności drzewostanów leśnych – MZL

Monitoring struktury lasów

Monitoring struktury lasów

Ma gromadzić dane źródłowe o ekologicznym i użytkowym

Ma gromadzić dane źródłowe o ekologicznym i użytkowym

stanie lasu oraz analizować położenie i funkcjonowanie

stanie lasu oraz analizować położenie i funkcjonowanie

lasów w strukturze użytkowania ziemi na terenie

lasów w strukturze użytkowania ziemi na terenie

przyrodniczych i planistycznych jednostek.

przyrodniczych i planistycznych jednostek.

Monitoring zdrowotności drzewostanów leśnych

prowadzi pomiary i obserwacje niekorzystnych czynników i

przejawów życia, opracowuje oceny i prognozy zagrożeń,

opracowuje wskazania profilaktycznych i rekultywacyjnych

działań.

Instytut Badawczy Leśnictwa oraz Biuro Urządzania Lasu i

Geodezji Leśnej realizują następujące cele:

• określenie przestrzennego zróżnicowania stanu

zdrowotnego drzew i jego zmian w czasie

• określenie rozkładu przestrzennego i dynamiki zmian

wybranych elementów środowiska leśnego

• ustalenie związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy

stanem zdrowotnym drzew, a czynnikami środowiska.

System monitoringu lasów

System monitoringu lasów

M

M

a następujące programy:

a następujące programy:

•

monitoring techniczny

monitoring techniczny

,

,

•

wielkopowierzchniowa inwentaryzacja stanu zdrowotnego i

wielkopowierzchniowa inwentaryzacja stanu zdrowotnego i

sanitarnego lasu

sanitarnego lasu

,

,

•

sieć stałych powierzchni obserwacji

sieć stałych powierzchni obserwacji

,

,

•

monitoring zintegrowanych systemów leśnych i grupy

monitoring zintegrowanych systemów leśnych i grupy

tematów badawczych, tworzących teoretyczne podstawy

tematów badawczych, tworzących teoretyczne podstawy

monitoringu lasów.

monitoringu lasów.

Realizowany monitoring lasów stanowi część

Realizowany monitoring lasów stanowi część

Państwowego Monitoringu Środowiska.

Państwowego Monitoringu Środowiska.

Jest on także

Jest on także

powiązany z międzynarodowym programem koordynującym

powiązany z międzynarodowym programem koordynującym

ocenę stanu zdrowotnego lasów w Europie. Monitoring lasów

ocenę stanu zdrowotnego lasów w Europie. Monitoring lasów

jest finansowany przez Generalną Dyrekcję Lasów

jest finansowany przez Generalną Dyrekcję Lasów

Państwowych i Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska.

Państwowych i Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska.

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

BIOLOGICZNEJ

Celem monitoringu różnorodności

Celem monitoringu różnorodności

biologicznej jest gromadzenie w ujęciu

biologicznej jest gromadzenie w ujęciu

dynamicznym, przetwarzanie i

dynamicznym, przetwarzanie i

udostępnianie informacji ilościowych i

udostępnianie informacji ilościowych i

jakościowych o stanie jej elementów

jakościowych o stanie jej elementów

(genotypów, gatunków, ekosystemów i

(genotypów, gatunków, ekosystemów i

układów ponad ekosystemalnych), w

układów ponad ekosystemalnych), w

różnych warunkach środowiskowych na

różnych warunkach środowiskowych na

obszarze całego kraju.

obszarze całego kraju.

W oparciu o uzyskane dane możliwa jest

W oparciu o uzyskane dane możliwa jest

ocena kierunków i tempa zachodzących

ocena kierunków i tempa zachodzących

zmian, a także ich prognozowanie.

zmian, a także ich prognozowanie.

MONITORING RÓŻNORODNOŚCI

BIOLOGICZNEJ

Konieczność prowadzenia monitoringu różnorodności wynika z tekstu Konwencji

Konieczność prowadzenia monitoringu różnorodności wynika z tekstu Konwencji

o Różnorodności Biologicznej, a także polskich aktów prawnych oraz decyzji,

o Różnorodności Biologicznej, a także polskich aktów prawnych oraz decyzji,

dyrektyw i rezolucji Unii Europejskiej, pośrednio lub bezpośrednio odnoszących

dyrektyw i rezolucji Unii Europejskiej, pośrednio lub bezpośrednio odnoszących

się do monitoringu różnorodności biologicznej. Należą do nich m.in.:Dyrektywa

się do monitoringu różnorodności biologicznej. Należą do nich m.in.:Dyrektywa

Rady w sprawie ochrony dzikiego ptactwa , o ratyfikowaniu Konwencji

Rady w sprawie ochrony dzikiego ptactwa , o ratyfikowaniu Konwencji

Berneńskiej, o ratyfikowaniu Konwencji Bońskiej, w sprawie ochrony siedlisk

Berneńskiej, o ratyfikowaniu Konwencji Bońskiej, w sprawie ochrony siedlisk

naturalnych dzikiej fauny i flory, Rezolucje H1 i H2 Drugiej paneuropejskiej

naturalnych dzikiej fauny i flory, Rezolucje H1 i H2 Drugiej paneuropejskiej

ministerialnej konferencji na temat ochrony lasów w Europie (Helsinki, 1993).

ministerialnej konferencji na temat ochrony lasów w Europie (Helsinki, 1993).

Na potrzeby Państwowego Monitoringu Środowiska opracowano koncepcję i

Na potrzeby Państwowego Monitoringu Środowiska opracowano koncepcję i

założenia realizacyjne systemu monitoringu przyrody ożywionej. Obejmuje on:

założenia realizacyjne systemu monitoringu przyrody ożywionej. Obejmuje on:

zbiorowiska roślinne, porosty i mszaki, rzadkie i zagrożone gatunki roślin

zbiorowiska roślinne, porosty i mszaki, rzadkie i zagrożone gatunki roślin

naczyniowych, lądowe bezkręgowce (ślimaki lądowe, mrówki, motyle, dziko

naczyniowych, lądowe bezkręgowce (ślimaki lądowe, mrówki, motyle, dziko

żyjące pszczoły), grzyby wielkoowocnikowe, płazy i gady,

żyjące pszczoły), grzyby wielkoowocnikowe, płazy i gady, ptaki, ssaki lądowe,
biocenozy torfowisk, przyrodę ekosystemów wodnych, przyrodę
ponadekosystemalnych układów ekologicznych.

Jako materiał porównawczy dla potrzeb monitoringu służą także dane z

Jako materiał porównawczy dla potrzeb monitoringu służą także dane z

rejestrów i dokumentacji zasobów przyrody: parków narodowych, rezerwatów

rejestrów i dokumentacji zasobów przyrody: parków narodowych, rezerwatów

przyrody, itp

przyrody, itp

..

..

Cechy monitoringu mają niektóre prace badawcze i obserwacje

Cechy monitoringu mają niektóre prace badawcze i obserwacje

prowadzone przez instytucje naukowe i organizacje pozarządowe.Pośrednich

prowadzone przez instytucje naukowe i organizacje pozarządowe.Pośrednich

informacji o różnorodności biologicznej dostarcza także działający od wielu lat i

informacji o różnorodności biologicznej dostarcza także działający od wielu lat i

stale rozwijany w ramach Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (PIOŚ)

stale rozwijany w ramach Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (PIOŚ)

system Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ).

system Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ).