SPOŁECZNE ASPEKTY JA:

- rola tożsamości społecznej
- inni jako część Ja

Relacja z innymi ludźmi jako źródło:

●

wiedzy na temat swoich cech i właściwości

●

programów działania (wiedzy o tym, jak się
zachować)

●

pozytywnej samooceny i autoafirmacji.

●

inna osoba, i relacja między nami a tą osobą, staje
się integralnym składnikiem samoopisu (znajduje się
"wewnątrz granic" obrazu własnej osoby)

RÓŻNICE ZWIĄZANE Z PŁCIĄ

●

Markus i Oyserman (1989):

–

autoschematy u kobiet mają częściej charakter

relacyjny

(kolektywistyczny, socjocentryczny, oparty na więzi) = JA
WSPÓŁZALEŻNE,

–

autoschematy u mężczyzn - charakter

atrybutywny

(indywidualistyczny, egocentryczny, "samotniczy") = JA

NIEZALEŻNE.

●

Przy schematach atrybutywnych, myślenie o sobie nie implikuje
myślenia o innych. "Inni" pojawiają się dopiero w kontekście
samooceny, jak publicznego, itp.

●

Przy schematach relacyjnych, ilekroć myśli się o sobie, tylekroć
myśli się też o innych. Podobnie, jeżeli myśli się osobach
znaczących - dostępna staje się część wiedzy o sobie.

RÓŻNICE ZWIĄZANE Z KULTURĄ

●

Koncepcja kultur Zachodu (indywidualistycznych): jednostka jest "bytem

odrębnym", samoistnym, istniejącym niezależnie od innych, unikalnym

–

normatywne zadanie kulturowe:

uzyskać niezależność

od innych

–

obraz samego siebie -

Ja niezależne

; jego centralne składniki -

swoje cele, motywy, cechy, przekonania; Inni - ważni, ale tylko jako

źródło porównań społecznych, ocen odzwierciedlonych, informacji

zwrotnych

●

Koncepcja kultur Wschodu (kolektywistycznych):Jednostka nie jest bytem

"samoistnym". Istnieje poprzez określenie swoich relacji społecznym z

innymi, identyfikacją z grupą.

–

normatywne zadanie kulturowe:

określić swoje miejsce w

świecie społecznym

–

obraz samego siebie -

Ja współzależne

; jego centralne składniki to

wzajemne powiązania z innymi (relacje interpersonalne), oraz

lokalizacja własnej osoby w większych jednostkach społecznych

(przynależność grupowa, rola i pozycja społeczna) [pozytywna

samoocena - uwarunkowana harmonijnymi relacjami

interpersonalnymi, oraz przynależnością grupową i pozycją]

ROZWÓJ JA

Na rozwój Ja składają się:

●

Rozwój

percepcji samego siebie

-

spostrzegania siebie jako bytu odrębnego od innych

osób i obiektów fizycznych

●

Rozwój

samoświadomości

- zdolności do

rozpoznania siebie i autorefleksji (zastanawiania się

nad sobą i swoimi działaniami, przypisywania sobie

różnych właściwości itp).

PRZESŁANKI ROZWOJU

PERCEPCJI

SIEBIE

(od narodzin do ok. 1,5 roku życia).

1. Inne doświadczenia percepcyjne niemowlęcia z własnym

ciałem niż z obiektami fizycznymi i innymi ludźmi

(np. doświadczenia dotykania; gryzienia; percepcja ruchu)

2. Uczenie się kontyngencji między własnymi ruchami a

zmianami w fizycznym i społecznym otoczeniu: odkrywanie

kontyngencji własne działanie-zmiana prowadzi nie tylko do

percepcji siebie jako odrębnego od otoczenia, ale i - percepcja

siebie jako kogoś wywierającego wpływ na bieg zdarzeń

3. Rosnąca z wiekiem stałość obiektu, związana z rozwojem

pamięci długoterminowej - stałość "mnie samego" jako obiektu

PRZESŁANKI ROZWOJU

SAMOŚWIADOMOŚCI

1. Zdolność do rozpoznawania samego siebie

–

badania nad rozpoznawaniem siebie w lustrze u

szympansów i u dzieci

2. Posługiwanie się językiem w sposób wskazujący na

rozróżnianie siebie i innych

3. Przejawianie uczuć związanych z

samoświadomością (self-conscious emotions) - emocje

zakłopotania, dumy, i wstydu

PROCESY, ODPOWIEDZIALNE ZA

TWORZENIE

I ROZWÓJ SAMOWIEDZY

●

Podejście kulturowe -

społeczne konstruowanie

"Ja"

. Treść "ja" pochodzi od innych ludzi (systemu

kulturowego) - np. wartości, cele, pożądane i

niepożądane wzorce zachowania.

●

Z drugiej strony - znaczny udział

własnej

aktywności jednostki

w interpretowaniu informacji

na swa temat, w wyborze celów i zadań osobistych,

w konstruowaniu własnej drogi życiowej.

Shweder (1982) - 10 podstawowych

tematów

społecznej samowiedzy jednostki

: odpowiedzi na

pytania (problemy, dylematy) dotyczące:

1. granic między Ja i nie-Ja;

2. tożsamości płciowej: Na czym polega męskość, a na czym kobiecość?

3. dojrzałości: Nas czym polega dorosłość a na czym bycie dzieckiem?

4. pokrewieństwa (wspólnoty rodzinnej): Kto jest krewnym a kto nie?

5. przynależności etnicznej: Kto jest "swój" a kto "obcy"?

6. Hierarchii społecznej: Dlaczego obciążenia i korzyści są nierówno

rozdzielone między ludzi? Jakie jest moje miejsce w hierarchii?

7. natury i kultury: Co jest ludzkie, a co zwierzęce?

8. autonomii: Czy jestem niezależny od innych, zależny, czy też

współzależny?

9. norm społecznych i celów osobistych: Czego ja pragnę vs. czego

grupa oczekuje ode mnie?

10. osobistego bezpieczeństwa: Jak można uniknąć przemocy ze

strony innych?

PODSTAWOWE ŹRÓDŁA

SAMOWIEDZY (1)

1. Wczesne interakcje opiekunka-dziecko - źródło tzw. wewnętrznych,

roboczych modeli Ja (Bowlby, 1969).

–

model roboczy - to źródło zgeneralizowanych oczekiwań dotyczących

całego świata społecznego, "rama" poznawczo-afektywna, decydująca

o sposobie konstruowania przyszłych doświadczeń

2. Jaźń odzwierciedlona (Cooley, 1902)

–

dowiadujemy się, jacy jesteśmy, z obrazów jaki tworzymy w oczach

innych ludzi - rodziców, kolegów, nauczycieli

3. Wnioskowanie z własnych zachowań i doświadczeń

–

wnioskowanie z tego, co robimy, o tym, co lubimy, i jakie mamy

dyspozycje (procesy autopercepcji - teoria Bema);

–

znaczenie informacji zwrotnej o wyniku działania - np.

wnioskowanie z sukcesów i niepowodzeń o własnych zdolnościach i

możliwościach - poczucie własnej skuteczności (Bandura).

PODSTAWOWE ŹRÓDŁA

SAMOWIEDZY (2)

4. Porównania społeczne (L. Festinger).

–

istnieje naturalne dążenie do samookreślenia (samowiedzy, która

jest pewna) - tj. wiedzy dotyczącej posiadania pewnych zdolności,

umiejętności i cech charakteru, prawdziwości własnych poglądów i

opinii.

Porównania społeczne:

–

pozwalają określić, jak się plasujemy pod względem naszych

umiejętności czy zdolności na tle innych;

–

pozwalają zmniejszyć niepewność co do trafności własnych

poglądów i postaw (rola consensusu);

–

stwarzają szansę osobistego rozwoju (porównania w górę);

–

pozwalają obronić zagrożone poczucie własnej wartości (porównania

w dół)

5. Procesy identyfikacji

–

całościowe "inkorporowanie" postaw, przekonań, wartości i aspiracji,

stylu komunikowania się od konkretnej osoby