Egzamin – test jednokrotnego wyboru

POJĘCIE FINANSÓW PUBLICZNYCH

Wg definicji A.Lalande, Vocabulaire technique et critique de la Philosophie, Paris 1928r. “nauki”

(W technicznym i krytycznym słowniku filozofii), której finanse publiczne odpowiadają to

jest to „zespół wiedzy i badań o odpowiednim pozornie jednolitości i ogólności, który może doprowadzić zajmujących się nim ludzi do zgodnych wniosków, wynikających z obiektywnych zależności (…)”

Współcześnie to proces gromadzenia i rozdział publicznych zasobów pieniężnych, bądź też ogół zjawisk pieniężnych w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka.

Niektórzy autorzy pod pojęciem finansów w tym również Finansów Publicznych rozumieją:

- „posługiwanie się pieniądzem” przez państwo, samorządy terytorialne i inne podmioty gospodarcze, gospodarstwa domowe i instytucje międzynarodowe. [L. Kurowski]

- Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

- pobieranie i gromadzenie dochodów

- wydatkowanie środków publicznych

- finansowanie deficytu

- zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne

- zarządzanie długiem publicznym [Ustawa z dnia 26 listopada 1998r. o finansach publicznych „Dziennik Ustaw nr 155, poz. 1014 z późniejszymi zmianami art.6]

- Finanse Publiczne stanowią gałąź prawa publicznego, której przedmiotem jest badanie norm odnoszących się do publicznych zasobów pieniężnych oraz operacji tymi zasobami.

(…) Finanse Publiczne badają mechanizmy poszczególnych zjawisk finansowych, poszukują reguł, według których należy nakładać podatki, określają dostępne dla podatnika drogi odwołań od decyzji, a także precyzują techniki kontroli operacji dotychczasowych wydatków. [P. M. Gaudement, J. Moliner]

STRUKTURA SYSTEMU FINANSÓW PUBLICZNYCH (Owsiak)

Przekrój p o d m i o t o w y

1. Władza ustawodawcza na szczeblu centralnym, szczebla pośredniego, tj, rady regionalnej, szczebla samorządowego, tj, rady gminy

2. Władze wykonawcze (np.rząd) wymienionych powyżej szczebli

3. Władze kontrolne działające w imieniu władz stanowiących, których zasięgiem kontroli objęte są wszystkie dziedziny życia gospodarczego i społecznego, które implikują finanse publiczne a więc NIK i Regionalne Izby obrachunkowe

4. Aparat skarbowy (finansowy)

5. Podmioty, które są finansowane z funduszy publicznych (szkoły, szpitale, jednostki wojskowe, sądy, policja, administracja publiczna)

Przekrój p r a w n y

1. Konstytucja lub inna tego typu ustawa zasadnicza – zawierająca ogólne zasady tworzenia funduszy publicznych oraz obowiązki poszczególnych rodzajów władz publicznych w zakresie uchwalania, wykonania i kontroli funduszy publicznych

2. Prawo budżetowe i uchwały budżetowe samorządów

3. Coroczne ustwy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów

4. Ustawy podatkowe

5. Ustawa o pozabudżetowych funduszach publicznych

6. Ustawy o finansach samorządowych

7. Ustawy regulujące działalność ministra finansów (skarbu) oraz działalność aparatu skarbowego

8. Ustawa karnoskarbowa

9. Ustawa o zobowiązaniach podatkowych

10. Art. normatywne regulujące działalność ministra finansów (w Polsce Rady Ministrów) oraz innych ministrów, na szczeblu lokalnym + zarządu gminy i jego przedstawicieli)

Przekrój i n s t y t u c j o n a l n y

1. Budżet państwa

2. Budżety samorządowe szczebla podstawowego lub wyższych (powiat, region samorządowy)

3. Fundusze ubezpieczeń społecznych

4. Pozostałych funduszy publicznych

5. Fundacji publicznych

Przekrój i n s t r u m e n t a l n y

1. Podatki centralne (VAT-40%, akcyza)

2. Podatki lokalne

3. Opłaty

4. Cła

5. Dochody z majątku publicznego (renty, dywidendy, itp.)

6. Składki na ubezpieczenie społeczne

7. Subwencje

8. Dotacje

9. Kredyty państwowe i pożyczki publiczne

Elementy techniczne warunkujące funkcjonowanie systemu finansów publicznych to m.in.

1. Klasyfikacja budżetowa

2. Procedura budżetowa

3. Metody planowania dochodów i wydatków

Z funkcjami społecznymi wiąże się określony model państwa będący swego rodzaju mieszanką roli państwa, rynku i rodziny w zaspokajaniu potrzeb. Można zatem wskazać następujące modele:

- liberalny – o minimalnym zakresie pomocy państwa, interwencja państwa następuje dopiero wówczas, gdy naturalne kanały typu rodzina, rynek zawodzą. (Wielka Brytania, USA, Kanada, Australia)

- motywacyjny – podstawowym elementem w tym modelu są obowiązkowe ubezpieczenia społeczne; są to ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe, emerytalne, na wypadek utraty pracy, generalnie od wszelkiego rodzaju ryzyka społecznego (Niemcy, Francja, Austria)

- redystrybucyjny – każdy obywatel w takim samym stopniu powinien być chroniony przed ryzykiem utraty materialnego zabezpieczenia i mieć zapewniony dostęp do wszystkich usług społecznych na najlepszym poziomie, w modelu tym to państwo staje się podstawowym dostawcą wszystkich usług społecznych (kraje Skandynawii)

PODOBIEŃSTWO MIĘDZY FINANSAMI PRYWATNYMI A PUBLICZNYMI

Podobieństwo jakie istnieje między finansami publicznymi a finansami prywatnymi sprowadza się do prawie identycznych problemów:

- sporządzania budżetu i kierowania jego wykonaniem

- ograniczania wydatków

- uzyskiwania dochodów zwyczajnych i nadzwyczajnych

- kontroli

- rachunkowości

- skarbowości itp.

Takie zmniejszenie skali jest bardzo wygodne, lecz istnieją w tym obszarze zasadnicze różnice:

- zasadnicze różnice wynikają z faktu, że równowaga finansów prywatnych i przemieszczenia prywatnych zasobów są kształtowane przez prawa gospodarki rynkowej (np. prawo popytu i podaży na kapitałowym wyznacza czające stopę procentową), natomiast równowaga finansów publicznych i przemieszczenia zasobów publicznych są zdominowane przez interwencję państwa i wyznaczane przez władzę publiczną.

- państwo dysponuje środkami przymusu zapewnienia sobie wpływów, samo z kolei nie podlega przymusowi w zakresie dokonywania wydatków, czyli nie istnieje droga egzekucji przymusowej wobec państwa. W przypadku osób prywatnych sytuacja jest odwrotna.

- finanse publiczne wyrażają się w pieniądzu, nad którymi w mniejszym bądź większym stopniu sprawuje kontrolę państwo, a z kolei prywatne osoby nie mają w tym względzie żadnego wpływu.

- finanse prywatne są ukierunkowane na osiąganie dochodów i osiąganie zysku, natomiast Finanse publiczne są instrumentem realizacji interesu ogółu, dobra ogółu

- wielkość zasobów należąca do finansów publicznych jest nieporównywalnie większa od tych, którymi mogą dysponować podmioty prywatne.