Ludzki system zmysłowy

Ludzki system zmysłowy

Zmysł

Bodziec

Narząd

zmysłu

Receptor

Wrażenie

Wzrok

Fale

świetlne

Oko

Czopki i pręciki

siatkówki

Kolory,

wzorce,

faktury

Słuch

Fale

dźwiękowe

Ucho

Komórki

włosowe błony

bębenkowej

Szumy, tony

Wrażenia

skórne

Kontakt

zewnętrzny

Skóra

Końcówki

nerwów w skórze

(ciałka Rufiniego,

płytki Merkerla,

ciałka Paciniego)

Dotyk, ból,

ciepło,

zimno

Ludzki system zmysłowy

Ludzki system zmysłowy

Zmysł

Bodziec

Narzą

d

zmysł

u

Receptor

Wrażenie

Węch

Substancje

lotne

Nos

Komórki włosowe

nabłonka

węchowego

Zapachy

Smak

Substancje

rozpuszczaln

e

Język

Kubki smakowe

języka

Smaki

(słodki,

kwaśny,

gorzki,

słony)

Równowag

a

Siły

mechaniczn

e

i

grawitacyjne

Ucho

wewnę-

trzne

Komórki włosowe

kanałów

półkolistych

i przedsionka

Ruch

w

przestrzeni

i siła

ciążenia

Receptory smaku

Receptory smaku

Komórki nosa i ucha

Komórki nosa i ucha

Zmysł powonienia

Jama nosowa -wyróżnia się w niej trzy odcinki różne

morfologicznie i czynnościowo.

1.

Przedsionek nosa- jest on pokryty skórą. W początkowym

odcinku znajduje się nabłonek wielowarstwowy płaski

rogowaciejący, grube włosy i gruczoły łojowe i potowe. Przy

przejściu w jamę nosową właściwą naskórek staje się

cieńszy.

2. Okolica oddechowa- błona śluzowa jest wyścielona

nabłonkiem wielorzędowym, migawkowym z komórkami

kubkowymi. Błona śluzowa właściwa jest zbudowana z

dobrze unaczynionej tkanki łącznej luźnej. Gęsto

rozmieszczone naczynia włosowate leżące pod nabłonkiem

i liczne sploty żylne powodują ogrzewanie wdychanego

powietrza. Pod nabłonkiem są skupiska limfocytów i

komórek plazmatycznych. Blaszka właściwa zawiera

rozgałęzione gruczoły cewkowo-pęcherzykowe ich

wydzielina utrzymuje odpowiednią wilgotność i lepkość

powierzchni nabłonka.

Schemat wielorzędowego nabłonka urzęsionego okolicy oddechowej jamy
nosowej: (A) komórka nabłonkowa migawkowa; (B) komórka nabłonkowa
nieurzęsiona; (C) wydzielnicza komórka kubkowa; (D) lepka warstwa śluzu (żel); (E)
wodnista warstwa śluzu (hipofaza); (F) komórka podstawna; (G) błona podstawna

3. Okolica węchowa- zwana błoną węchową o powierzchni ok. 6

cm

2

znajduje się w górnej części jamy nosowej, ten obszar

spełnia funkcje receptoryczne. Okolica węchowa jest wysłana

nabłonkiem zmysłowym, zwanym nabłonkiem węchowym.

Nabłonek jest wielorzędowy i występują w nim 3 rodzaje

komórek:

• Komórki węchowe- leżą one w błonie śluzowej w okolicy

węchowej i oddają dwie wypustki. Jedna biegnie w kierunku

błony śluzowej i dochodząc do niej oddaje ze swego końca

kilkaset drobnych włosków. Druga wypustka komórki węchowej

biegnie w głąb błony śluzowej, stanowiąc neuryt tej komórki. W

błonie śluzowej neuryty komórek węchowych tworzą splotowatą

sieć, od których odchodzi około 20 nerwów węchowych.

• Komórki podporowe- to wysokie komórki walcowe.

• Komórki podstawowe- maja kształt stożkowaty, występują u

podstawy nabłonka i nie dochodzą do jego powierzchni. Komórki

podstawowe są populacją rezerwową i regeneracyjną dla

komórek podporowych i węchowych.

Zmysł powonienia cd…

Cząsteczki związków chemicznych wprowadzonych

do jamy nosowej wraz z powietrzem wdychanym
rozpuszczają się w śluzie pokrywającym nabłonek
błony śluzowej okolicy węchowej. Tą drogą
działają na wypustki komórek nerwowo-
zmysłowych. Komórki te odbierają bodźce i
przewodzą impulsy nerwowe, które biegną do
blaszki sitowej kości i przez otworki wchodzą do
jamy czaszki, gdzie tuż nad otworkami, po każdej
stronie grzebienia koguciego leży opuszka
węchowa.

W opuszce węchowej nerwy tworzą kuliste ciałka

zwane kłębuszkami węchowymi. Z nich aksony idą

w trzech kierunkach przez:

• Prążek węchowy przyśrodkowy i spoidło przednie,

biegną do opuszki węchowej po stronie przeciwnej.

• Prążek węchowy pośredni- aksony neuronów

opuszki osiągają istotę dziurkowaną przednią, skąd

biegną do podwzgórza i innych struktur układu

rąbkowego.

• Prążek węchowy boczny, który zawiera aksony

kierujące się do trzeciego neuronu czuciowego w

części korowej i przyśrodkowej ciała migdałowatego

oraz do haka zakrętu hipokampa.

Pomiędzy komórkami nerwowo-zmysłowymi

węchowymi nabłonka węchowego znajdują się nagie

zakończenia włókien nerwowych należących do

nerwu trójdzielnego. Podrażnienie ich wywołuje

odruch kichania.

Zmysł słuchu i równowagi

Zmysł słuchu i równowagi zlokalizowany jest

w uchu, w którym wyróżnia się ucho:

• zewnętrzne
• środkowe
• wewnętrzne

Ucho zewnętrzne

• Małżowina uszna – zbudowana z chrząstki z chrząstki

sprężystej pokrytej skórą.

• Przewód słuchowy zewnętrzny składa się z :
• części chrzęstnej zewnętrznej
• części wewnętrznej kostnej

Przewód słuchowy zewnętrzny jest zamknięty błoną

bębenkową - łącznotkankową błoną oddzielającą ucho

zewnętrzne od środkowego.

Małżowina uszna i przewód słuchowy kierują fale dźwiękowe

na błonę bębenkową.

Ucho środkowe

Składa się z :

• Jamy bębenkowej- jest ograniczona od strony zewnętrznej

błoną bębenkową. Jest wypełniona powietrzem i wyścielona

cienką błoną śluzową, którą pokrywa jednowarstwowy

nabłonek sześcienny i walcowaty.

• Kosteczek słuchowych:
- młoteczek
- kowadełko
- strzemiączko
Są one zawieszone na mięśniach i więzadłach. Przenoszą

drania błony bębenkowej na ucho wewnętrzne. Podstawa

strzemiączka łączy się z błoną strzemiączkową, która

zamyka okienko przedsionka.

• Trąbki Eustachiusza – łączy ucho środkowe z gardłem,

chroniąc błonę bębenkową przed pęknięciem w przypadku

dużego ciśnienia akustycznego.

Układ kosteczek słuchowych

Ucho wewnętrzne

Składa się z szeregu połączonych ze sobą przestrzeni w

postaci jam i kanałów, wydrążonych w części skalistej
(piramidzie) kości skroniowej, tworzących błędnik
kostny. W skład błędnika kostnego wchodzą:
przedsionek, kanały półkoliste i ślimak. Błędnik
kostnyn jest wypełniony płynem zwanym przychłonką.

Wewnątrz błędnika kostnego mieści się błędnik

błoniasty. Jest on wypełniony płynem zwanym
śródchłonką (gęstsza od przychłonki). Błędnik
błoniasty to zamknięty worek łącznotkankowy,
posiadający uchyłki, wchodzące do poszczególnych
części błędnika kostnego.

• W przedsionku leżą woreczek i łagiewka, w

innych częściach odpowiednio kanały półkoliste
błoniaste i ślimak błoniasty. Właśnie w nich
znajdują się obszary zawierające komórki
receptoryczne odpowiedzialne za zmysł słuchu i
równowagi. Obszary te to:

• w przewodzie ślimaka - narząd Cortiego
• w woreczku i łagiewce - plamki
• w przewodach półkolistych - grzebienie

Komórki receptoryczne. Są to pobudliwe komórki

nabłonkowe pełniące funkcję zmysłową. Posiadają one

na swej szczytowej powierzchni stereocylia - długie i

grube mikrokosmki. Z tego względu noszą nazwę

komórek rzęsatych. Końce stereocyliów zatopione są

w glikoproteidowych strukturach znajdujących się nad

nabłonkiem: w narądzie Cortiego w błonie

nakrywkowej, w plamkach w błonie kamyczkowej, a w

grzebieniach w osklepku. Niewielkie przemieszczenia

tych struktur względem nabłonka powoduje zginanie

stereocyliów, co prowadzi do otwierania kanałów

jonowych w komórkach rzęsatych i pobudzenie tych

komórek. Przekazują one sygnały na zakończenia

włókien nerwowych, które kontaktują się z ich błoną

komórkową. Włóknami sygnały docierają do

ośrodkowego układu nerwowego.  

Narząd Cortiego

Narząd ślimakowy jest położony na blaszce

podstawnej przewodu ślimakowego. Zasadniczą jego

częścią są komórki nerwowe zmysłowe, czyli

komórki rzęsate. Są one ułożone w komórkach

zrębowych podpórkowych, których rozróżnia się trzy

rodzaje: komórki filarowe, komórki Deitersa

(komórki falangowe zewnętrzne) i komórki Hensena

(komórki graniczne zewnętrzne). Komórki filarowe,

odsunięte od siebie podstawami tworzą tzw. Tunel

wewnętrzny Cortiego, po obu stronach którego leżą

komórki rzęsate (słuchowe) wewnętrzne i

zewnętrzne. Pierwsze tworzą jeden rząd, drugie od

trzech do pięciu. Do każdej komórki rzęsatej

dochodzi włókno nerwowe.

Woreczek i łagiewka

Leżą w przedsionku kostnym ucha

wewnętrznego. Są otoczone śródchłonką.
W łagiewce i woreczku znajdują się
powierzchnie pokryte nabłonkiem
nerwowym, które noszą nazwę plamek.
Jest on pokryty galaretowatą błoną
kamyczkową, do których wchodzą włoski
nabłonka nerwowego.

Kanały półkoliste

Kanały półkoliste znajdują się w błędniku kostnym. W

kanałach kostnych mieszczą się kanały półkoliste

błoniaste. Przewody błoniaste są otoczone przychłonką i

powiązane ze ścianami kanałów kostnych cienkimi

pasemkami tkanki łącznej. Każdy kanał półkolisty kończy

się bańką, w której leży grzebień bańkowy, Grzebienie

są pokryte nabłonkiem nerwowym zmysłowym. Komórki

tego nabłonka mają na powierzchni włoski i są oplecione

drobnymi rozgałęzieniami części przedsionkowej nerwu

VIII (przedsionkowo- ślimakowego). Na powierzchni

grzebienia leży galaretowaty twór, zwany osklepkiem, do

którego wnikają włoski odchodzące od komórek nabłonka

nerwowego, pokrywających grzebień bańkowy.

Błędnik błoniasty prawego

ucha

Mechanizm odbioru dźwięków

przez narząd słuchu

Fale dźwiękowe powoduję drgania błony

bębenkowej. Drgania te są przenoszone przez

kosteczki słuchowe (zmniejszenie strat

wynikających z różnicy impedancji powietrza i

wody) na perylimfę otaczającą przewód ślimaka,

co wywołuje drgania nabłonka narządu Cortiego

względem nieruchomej błony nakrywkowej,

zginanie stereocyliów komórek rzęsatych i

pobudzenie tych komórek.

Mechanizm zmysłu

równowagi

Reakcja na przyspieszenia liniowe w plamkach.
Błona kamyczkowa pokrywająca komórki rzęsate

plamek zawiera małe kryształki węglanów wapnia

(otolity) a jej ciężar właściwy jest większy niż

otaczającego płynu. Powoduje to przesuwanie się

błony kamyczkowej pod wpływem przyspieszeń

liniowych, zginanie stereocyliów komórek

rzęsatych i pobudzenie tych komórek. Plamki

woreczka i łagiewki ustawione są z stosunku do

siebie pod kątem prostym, co pozwala na

wyczuwanie przestrzennego położenia głowy

względem kierunku działania siły ciążenia.