TKANKA NERWOWA

Układ nerwowy

Układ nerwowy

Podział anatomiczny

– układ nerwowy ośrodkowy (mózg i rdzeń

kręgowy)

– układ nerwowy obwodowy (nerwy i zwoje

nerwowe)

Podział czynnościowy

– włókna czuciowe
– włókna ruchowe
– włókna autonomiczne

• buduje centralny i obwodowy układ nerwowy,
• specjalizuje się w odbieraniu bodźców, które są

przekształcane na odpowiednie impulsy i przekazywane do

odpowiednich ośrodków w organizmie,

• jest zbudowana z:

Tkanka nerwowa

• jednostką morfologiczno-funkcjonalną jest neuron czyli neurocyt

z

wypustkami

i

wyspecjalizowanymi

zakończeniami

nerwowymi,

• tkance nerwowej towarzyszy tkanka glejowa.



komórek nerwowych (zwanych zwyczajowo neurocytami),



wypustek komórek (denrytów i aksonu),



zakończeń nerwowych,



komórek glejowych

Komórka nerwowa (neuron)

Komórka nerwowa (neuron)

perykarion + wypustki (dendryty i
pojedynczy akson)
wyróżnia się obecnością:

– substancji zwanej

tigroidem

(dawniej

ziarnistości

Nissla),

obecnych

w

perykarionie i dendrytach

– srebrochłonnych włókienek nerwowych -

neurofibrylii, obecnych w perykarionie i
wszystkich wypustkach



kuliste,



trójkątne



wieloboczne,



piramidalne,



gruszkowate,



gwiaździste,



owalne

na podstawie kształtu perikarionu,

Klasyfikacja neuronów



jednobiegunowe

-

przeważnie

w

życiu

płodowym



rzekomojednobiegunowe – (zwoje czuciowe),



dwubiegunowe - jedna wypustka to dendryt,
druga akson (w siatkówce oka),



wielobiegunowe - najliczniejsze, jeden akson i
wiele dendrytów

na podstawie ilości wypustek

• ruchowe (eferentne) – nadzorują działanie

np. mięśni, narządów,

• czuciowe (aferentne) – odbierają bodźce z

zewnątrz lub wewnętrzne,

• wstawkowe (interneurony) – łączą różne

rodzaje komórek nerwowych.

w klasyfikacji czynnościowej wyróżnia się neurony:

na podstawie długości wypustek

• neurony wielobiegunowe z długim aksonem

(Golgi I) – do 1 m,

• neurony wielobiegunowe z krótkim aksonem

(Golgi II) – kilkanaście mikrometrów
(interneurony)

Powiązanie komórek nerwowych w

czynnościową całość nosi nazwę

sieci

neuronalnej

Perikarion

– centrum

metaboliczne komórki

nerwowej

jest bogaty w organelle
– szczególnie dobrze
rozwinięta

jest

siateczka

szorstka,

która

wraz

licznymi

rybosomami
cytoplazmatycznymi
nazywa się

tigroidem

(ciałka Nissla).

Zaburzenia

stabilizacji

neurotubul

prowadzące do zaburzeń w transporcie
aksonalnym – uważa się za jedną z
przyczyn choroby Alzheimera.

W neuronach występuje charakterystyczny

cytoszkielet

.

neurofilamenty

(filamenty

pośrednie

zbudowane

z

neurokeratyn),

neurotubule



występują w perikarionie i
wypustkach,



nadają kształt i wzmacniają
mechanicznie



wiążą ze sobą elementy
cytoszkieletu,



główne białka to tubulina i
białka MAP

Osłonki wytwarzają komórki
glejowe.

Włókno
nerwowe

•jest wypustką komórki nerwowej zwaną

włóknem osiowym,

•jest to

akson

lub długi

dendryt

,

•jest otoczony osłonkami (jedną lub

dwoma):



rdzenną –

mielinową

(włókna rdzenne

– mielinowe)



glejową –

neurolemmą

•nieliczne włókna są

bezosłonkowe

Wypustki cytoplazmatyczne neuronów to:

• dendryty

– wypustki silnie rozgałęzione,

najczęściej liczne

• akson

– pojedyncza wypustka osiowa.

• do

ich

powierzchni

dochodzą

zakończenia

aksonów

innych

komórek tworząc synapsę,

• w obrębie synapsy powierzchnia

aksonu tworzy część

presynaptyczną

a

powierzchnia

dendrytu

część

postsynaptyczną.

Dendryty

− długość do 1.5m,
− na całej długości ma tą samą średnicę,
− nieliczne odgałęzienia (kolateralia) odchodzą

od aksonu pod kątem prostym,

− na końcu rozgałęziają się w telodendron a ich

zakończenia wchodzą w skład synaps,

− zawiera

neurotubule

i

neurofilamenty

odpowiedzialne

za

transport

substancji

wytwarzanych w perikarionie,

− transport związków jest dwukierunkowy (do

komórki lub z komórki ) i nazywa się
transportem aksonalnym.

Akson

Tkanka glejowa

pełni funkcję podporową i ochronną dla

tkanki nerwowej,



oligodendrocyty (glej skąpowypustkowy) –
są odpowiedzialne za wytwarzanie osłonek
mielinowych,



ependymocyty (komórki wyściółki) – wchodzą
w skład bariery płyn mózgowo-rdzeniowy – mózg,



Komórki mikrogleju (mezoglej) – makrofagi
mózgowe

W

ośrodkowym układzie nerwowym

występują:



astrocyty (neuroglej gwiaździsty):

• protoplazmatyczne – istota szara,

• włókniste – istota biała



komórki

glejowe

zwojów

(satelitarne) – tworzą torebkę wokół
komórek

nerwowych

w

zwojach

nerwowych,



komórki

Schwanna

(neurolemocyty)

–

wytwarzają

osłonki mielinową i neurolemę we
włóknach obwodowych.

W

obwodowym układzie nerwowym

występują:

Glej ośrodkowego

układu nerwowego

Astrocyty

Funkcja

• podporowa,
• udział w mechanizmach barierowych

(krew – mózg oraz płyn mózgowo-
rdzeniowy – mózg) – odżywianie
komórek nerwowych,

• rola reparacyjna,
• regulacja miejscowego przepływu

krwi,

• kształtowanie odpowiedzi

immunologicznej

Komórki wyściółki

pokrywają ściany komór mózgu oraz kanału

środkowego rdzenia kręgowego

Funkcja:

• udział w transporcie substancji z płynu

mózgowo-rdzeniowego do mózgu

Komórki mikrogleju

pochodzenie mezenchymatyczne,
obecny w istocie szarej i białej,
obok monocytów stanowi podstawowe
źródło makrofagów

Komórki Schwanna

(lemocyty) towarzyszą wszystkim włóknom

nerwowym obwodowym

Funkcj
a:

• wytwarzanie osłonek mielinowych,
• właściwości żerne – uczestniczą w uprzątaniu

produktów rozpadu aksonu i osłonki mielinowej,

• udział w regeneracji nerwów,
• produkcja włókien kolagenowych

Klasyfikacja włókien nerwowych

układ nerwowy obwodowy

:

• rdzenne (osłonka mielina-Schwann),

• bezrdzenne (osłonka z komórek Schwanna) –

drobne włókna czuciowe o ø < 1 µm oraz
włókna autonomiczne zazwojowe

układ nerwowy ośrodkowy:

• rdzenne (osłonka mielinowa),

• bezrdzenne (nagie)

• włókna nerwowe, aż do najdrobniejszych

rozgałęzień są okryte osłonką Schwanna
(

neurolemmą

),

• włókna o średnicy przekraczającej 1µm

(rdzenne) mają drugą osłonkę leżącą pod
neurolemmą tzw.

osłonkę mielinową,

• obydwie osłonki są utworzone przez komórki

Schwanna.

Obwodowy układ nerwowy

wypustki komórki owijają się wokół aksonu,

Centralny układ nerwowy

• osłonka rdzenna,

mielinowa

jest produktem

oligodenrocytów

,



liczba blaszek osłonki jest różna ale szerokość blaszek
jest stała,



osłonka rdzenna nie jest ciągła - składa się z
segmentów,



każdy segment jest mielinizowany przez odrębną
komórkę glejową



przerwy pomiędzy osłonkami to odcinki

bezmielinowe,

tzw.

przewężenia Ranviera.

tworzy się osłonka zbudowana z wielu blaszek

obecna pomiędzy blaszkami cytoplazma oligodendrocytów
zanika

• błona całego neuronu cechuje się polaryzacją elektryczną

spowodowaną nierównym rozmieszczeniem jonów sodu i
potasu po obu jej stronach

(na

zewnątrz

są jony

sodowe

,

wewnątrz

komórki jony

potasowe

),

• za przewodzenie są odpowiedzialne kanały sodowe, leżące

• śródbłonowo

Mechanizm przewodzenia impulsów



pod

wpływem

bodźca

kanały

się

otwierają,



następuje

nagły

przepływ

jonów

sodowych do aksolemy,



wywołana zostaje lokalna depolaryzacja
przenoszącą się w postaci fali (0.5-
3m/sek) na sąsiednie obszary.

Jest

to

tzw.

przewodnictwo

ciągłe

charakterystyczne

dla

włókien bezmielinowych
(w układzie obwodowym).

• pompa sodowo/potasowa przywraca pierwotną polaryzację.

SYNAPSA

• jest połączeniem czynnościowym w którym impuls

nerwowy jest przekazywany z jednej komórki do
drugiej,

• składa się z dwóch części – presynaptycznej i

postsynaptycznej

Pole

elektryczne

powstałe

w

przewężeniach przenosi się skokowo do

następnego

przewężenia

z

dużą

prędkością, 15-120m/sek.

We

włóknach

mielinowych

(w

układzie

centralnym)

osłonka

mielinowa

jest

„izolatorem” a kanały dla jonów sodowych
znajdują się w przewężeniach Ranviera.

Jest

to

tzw.

przewodnictwo
skokowe

.

SYNAPSA

• ze względu na sposób przekazywania i charakter

bodźców synapsy dzieli się na:



chemiczne

(z

udziałem

neutoprzekaźnika)

,



elektryczne

(bez

udziału

neuroprzekaźnika)

• ze względu na lokalizację synapsy dzieli się na:

 aksono- dendrytyczne (AD),
 aksono-somatyczne (AS),
 aksono-aksonalne (AA)

SYNAPSA

Budowa:

• część presynaptyczna → buławka końcowa

aksonu:

 pęcherzyki synaptyczne (neuroprzekaźniki) – ø 60 nm,

 mitochondria,

 lizosomy,

 SER,

 nieliczne neurotubule (brak neurofilamentów)

• szczelina synaptyczna (20 nm),

• część postsynaptyczna

 receptory,

 kanały jonowe

W błonie odcinka postsynaptycznego występują
receptory wiążące neuroprzekażniki.

Pomiędzy odcinakami pre- i postsynaptycznymi
występuje

szczelina

synaptyczna

wypełniona

mostkami.
Mostki tworzą glikoproteidy (kadheryny) w błonach.

impuls nerwowy dociera do części presynaptycznej, do pęcherzyków

błony pęcherzyków łączą się z błoną, aksolemmą

w wyniku egzocytozy mediator (poprzez

szczelinę w synapsie) dociera do błony

postsynaptycznej

mediator reaguje z odpowiednimi receptorami

otwierają się kanały jonowe

W błonie odcinka postsynaptycznego występują
receptory wiążące neuroprzekażniki.

Pomiędzy odcinakami pre- i postsynaptycznymi
występuje

szczelina

synaptyczna

wypełniona

mostkami.
Mostki tworzą glikoproteidy (kadheryny) w błonach.

impuls nerwowy dociera do części presynaptycznej, do pęcherzyków

błony pęcherzyków łączą się z błoną, aksolemmą

w wyniku egzocytozy mediator (poprzez

szczelinę w synapsie) dociera do błony

postsynaptycznej

mediator reaguje z odpowiednimi receptorami

otwierają się kanały jonowe

napływające jony chlorowe wywołują

hyperpolaryzacje i zmniejszenie wrażliwości na bodźce

w synapsach pobudzających następuje przepływ jonów

depolaryzacja i powstanie impulsu

w synapsach hamujących otwierają się kanały chlorowe

• GABA (kwas gamma-aminomasłowy)

SYNAPSA CHEMICZNA

Uwalnianie

neuroprzekaźnika

do

szczeliny

synaptycznej

zachodzi

wtórnie do aktywacji kanałów Ca

2+

,

Transmitery pobudzające:

• acetylocholina,

• adrenalina,

• noradrenalina,

• dopamina,

• serotonina,

• kwas glutaminowy,

• glicyna,

Transmitery hamujące:

Uwalnianie neuroprzekaźników do
szczeliny synaptycznej może być
dodatkowo

modyfikowane

obecnością neuromodulatorów:

SYNAPSA CHEMICZNA

• endorfiny,
• enkefaliny,
• motylina,
• oksytocyna,
• wazopresyna

Pień nerwowy

Zwój nerwowy