Odporność wrodzona i nabyta

Odporność

• zdolność do czynnej i biernej ochrony organizmu przed patogenami

• Odporność nieswoista (wrodzona):

bierna i czynna

- bierna: występowanie niskiego pH na powierzchni skóry (pH 3-5), w

pochwie (kwas

mlekowy) oraz żołądku (kwas solny); występowanie bakteriobójczych

składników

wydzielin: lizozym w łzach, interferon we krwi

-

czynna: gwałtowne reakcje oczyszczające drogi oddechowe i pokarmowe:
kaszel, kichanie, wymioty, biegunka; podwyższona temperatura ciała i
przyspieszony metabolizm, fagocytoza

• Odporność swoista (nabyta):

bierna (naturalna i sztuczna) i czynna

(naturalna i sztuczna), komórkowa, humoralna

-

bierna polega na posiadaniu limfocytów B i T oraz przeciwciał,
pochodzących spoza organizmu - w odporności swoistej, biernej, naturalnej
źródłem tych czynników obronnych jest krew matki, przekazującej je
dziecku przez łożysko, zaś w odporności swoistej, biernej, sztucznej ich
źródłem jest podana surowica

-

czynna: wytworzone przez organizm limfocyty B, które w wyniku kontaktu z
antygenem ulegają aktywacji i przekształceniu w plazmocyty; przeciwciała,
czyli immunoglobuliny, które mają zdolność do swoistego wiązania się z
antygenem; limfocyty T, które dojrzewają w grasicy, gdzie nabywają
zdolności do odporności immunologicznej

- humoralna: odpowiedź immunologiczna z udziałem przeciwciał

(przeciwciała są produkowane i następnie uwalniane przez uczulone
limfocyty B w odpowiedzi na pojawiający się w organizmie antygen)

- komórkowa: odporność, za którą odpowiedzialne są leukocyty obdarzone

zdolnością do pochłaniania i wewnątrzkomórkowego trawienia lub
usuwania ciał obcych

Różnice między odpornością nabytą i

wrodzoną

Różnice

Odporność

wrodzona

(nieswoista)

Odporność

nabyta

(swoista)

System detekcji

Receptory

Typy receptorów

odpowiedzialnych

za odporność

Wykrywane

struktury

Nabyte w

procesie ewolucji

TLR, NKG2D

obecne na

komórkach NK,

SR

PAMP, obecne na

dużej grupie

patogenów

Nabyte w

procesie

rearanżacji

genów

Swoiste dla

poszczególnych

epitopów

Poszczególne

epitopy, swoiste

dla danego

patogenu

Odporność wrodzona

Odporność nabyta

Mechanizmy efektorowe

Nieswoiste, rozwijane

bardzo szybko po

zakażeniu:

-Fagocytoza z

wewnątrzkomórkowym

zabijaniem patogenów

- Produkcja i aktywność

cytokin- interferonów

IFN, TNF(rodziny

czynnika martwicy

nowotworów),

interleukin(IL-12, IL-18),

cząsteczek adhezyjnych,

chemokin

Swoiste, rozwijane

wolniej:

-Odporność komórkowa

-Odporność humoralna

Odporność wrodzona

Odporność nabyta

Mechanizmy efektorowe

- Nieswoiste zabijanie

patogenów i zakażonych

nimi komórek przez

limfocyty NK oraz przez

dopełniacz aktywowany

na drodze alternatywnej

i lektynowej

- Cytokinozależna

oporność leukocytów na

zakażenie

- Zabijanie zakażonych

komórek przez

komplement

aktywowany na drodze

klasycznej, zależny od

przeciwciał

Komórki

Makrofagi, komórki

dendrytyczne DC,

komórki NK, limfocyty

γ/δT, neutrofile,

mastocyty, granulocyty

APC- komórki

prezentujące antygen,

limfocyty T i B

Pamięć immunologiczna

Brak

Obecna

Receptory TLR:

• 12 poznanych u człowieka
• zadaniem ich jest wykrywanie obcych struktur na patogenach
• wykrywane cząsteczki nazwano PAMP, które występują w dużej grupie

patogenów,

należy do nich lipopolisacharyd LPS obecny u bakterii Gram-ujemnych

Receptory NKG2D:

• receptory stymulujące komórki NK (natural killer)

• Zachwianie mechanizmów wzmacniających wrodzoną odporność

powoduje deficyt tej odporności objawiający się zwiększoną wrażliwością
na zakażenia

• Nadmierna aktywacja systemu odporności wrodzonej prowadząca do

nadprodukcji cytokin i do nadmiernego zabijania komórek zakażonych,
może być przyczyną zniszczeń i wychudzenia organizmu. Początkowe
zaburzenia fagocytozy z równoczesną nadmierną apoptozą prowadzi do
uwalniania autoantygenów i zapoczątkowuje rozwój chorób o podłożu
autoimmunologicznym; nadprodukcja cytokin, stres oksydacyjny,
nadmierne wytwarzanie tlenku azotu prowadzi do rozwoju chorób o podłożu
autoagresji, schorzeń neurodegeneracyjnych, fibrozy płuc, zapalnej
choroby jelit, ciężkiego przebiegu astmy

Immunomodulacyjna aktywność preparatów

roślinnych

• Immunomodulacja to zdolność preparatów roślinnych do stymulacji cytokin

czy aktywacji komórek, jak również do hamowania tych procesów.

• Immunosupresyjna aktywność preparatów polega na wyciszeniu

nadmiernej aktywacji komórek i produkcji cytokin:

-

Ekstrakty uzyskane z Scutellaria baicalensis, z Echinacea angustifolia,
Echinacea purpurea, Echinacea pallida, z Ginkgo biloba czy Aloe sp.
wpływają na wytwarzanie cytokin

• Immunomodulatory roślinne to drobnocząsteczkowe oraz

wielkocząsteczkowe substancje: alkaloidy, chinony, laktony
seskwiterpenowe, fenole, fenolokwasy, polisacharydy, białka i
glikoproteiny, lektyny.

Przeciwwirusowa aktywność preparatów

roślinnych

Roślina/surowiec

Substancje, ekstrakty

Etap zahamowania

wirusów

Rosa rugosa

Prunus sargentii

Caragana rosea

Listea vericillata

Polygonum tinctorum

Rośliny afrykańskie:

Peltophorum africanum

Combretum molle

Ekstrakty

Rosamultin (preparat)

Ekstrakty

Ekstrakty

Anty HIV

Proteaza wirusowa

Replikacja

Wbudowanie wirusa,

tworzenie komórek

olbrzymich

Odwrotna transkryptaza

RNA-za

Roślina/surowiec

Substancje, ekstrakty

Etap zahamowania

wirusów

Bupleurum chinense

Agrimonia eupatoria

Polygonum cuspidatum

Saikosaponiny

Wodny ekstrakt

Ekstrakt

Anty HBV

HBeAg

HBsAg

HBeAg

Surowce TMC:

Citrus unshiu

Radix Gentianae

Radix Sophorae

Fructus Gardeniae

Ekstrakt

Anty HCV

Adsorpcja wirusa

Replikacja wirusowego

RNA

Abies sibirica

Poliprenole w aerozolu

Antygrypowa

Redukcja

zachorowalności

Przeciwwirusowa aktywność tarczycy

bajkalskiej (Scutellaria baicalensis)

Wirus i jego

rodzina

Budowa

wirusa

Flawonoid

Hamowanie

EBV

Herpesviridae

DNA osłonka

5,7,2`-

trihydroksyflawon

5,7,2`,3`-

tetrahydroksyflawon

Wytwarzania

wczesnego antygenu

wirusowego EBV-EA

HBV

Hepadnaviridae

DNA osłonka

Wogonina

Wytwarzania

powierzchniowego

antygenu HBsAg

HIV

Retroviridae

RNA osłonka

Bajkaleina i bajkalina

Ekstrakt

Bajkaleina i bajkalina

Wnikania wirusa,

syntezy wirusowej,

proteazy

Infekcyjności,

rozwoju AIDS,

wbudowania się

wirusa do CCR4 i

CCR5, syntezy RT HIV

Wirus i jego

rodzina

Budowa wirusa Flawonoid

Hamowanie

HCV

Flaviviridae

RNA osłonka

Ekstrakt roślinny

Nieznane wirusa

poprzez

stymulację IL-12

Grypa A i B

Myxoviridae

RNA osłonka

5,7,8,4`-

tetrahydroksyflawon

Ph- zależnej fuzji

wiązania

wirusowej

sialidazy

Działanie immunostymulujące aloesu

• Oddziaływanie aloesu na układ immunologiczny uwarunkowane jest

obecnością związków białkowych i cukrowych (frakcja glikoproteinowa)
oraz kwasów organicznych w żelu aloesowym (Aloe gel)

• Frakcja glikoproteinowa

to mieszanina substancji lektynopodobnych,

głównie aloktyny A i B:

-

substancje te pobudzają do wzrostu i podziału limfocyty B (produkujące
przeciwciała) i T (uwalniające limfokiny), odpowiedzialne za humoralny
system odpornościowy organizmu

-

biorą one także udział w procesach immunologicznych związanych z
niszczeniem komórek nowotworowych, komórek zakażonych wirusami lub
bakteriami.

• Lektyny S-1 i P-2 wyodrębnione z aloesu charakteryzują się tym, że:

-

wykazują zdolność aglutynacji komórek poprzez wiązanie fragmentów
polisacharydowych błon tych komórek z aktywnym centrum lektyny

-

biorą udział w nieswoistej odpowiedzi immunologicznej, wiążąc się z

α

2

–makroglobulinami

- lektyna P-2 stymuluje proces mitozy limfocytów B, aktywuje system

dopełniacza surowicy krwi ludzkiej

• Związki cukrowe aloesu:

-

acemannan:

a) długołańcuchowy polisacharyd mający zdolność bezpośredniego

aktywowania makrofagów. Stymulacja makrofagów powoduje produkcję
czynnika martwicy nowotworu TNFα, który odgrywa istotną rolę w
odpowiedzi komórkowej przeciwko nowotworom.

b) aktywowane acemannanem makrofagi produkują również cytokiny-

monokiny oraz wydzielają ogromne ilości reaktywnych form tlenu

c) monokiny odpowiadają za zwiększenie proliferacji limfocytów T i B,

nasilenie właściwości cytotoksycznych limfocytów T oraz indukcję produkcji
interferonu odpornościowego IFN-γ

• Kwasy organiczne zawarte w aloesie:

-

cytrynowy, jabłkowy, bursztynowy, salicylowy, winowy,
cynamonowy, oksycynamonowy

-

mają zdolność hamowania syntezy i unieczynniania nadtlenków

W przypadku ekspozycji na promieniowanie UV istnieje zwiększone ryzyko

rozwoju nowotworu na skutek osłabienia reakcji układu odpornościowego.

Ekstrakt z

Aloe barbadensis

o właściwościach immunostymulujących

zapobiega tej fotoreakcji.

Charakterystyka preparatów aloesowych o

działaniu immunostymulującym

• Żel aloesowy (Aloe gel):

-

otrzymywany jest z komórek miękiszowych wewnętrznej części liści
uprzednio ściętych i pozbawionych skórki, pochodzących z różnych
gatunków aloesów: Aloe vera, Aloe ferox, Aloe arborescens

-

skład chemiczny żelu: śluz (ok.30%) oraz polisacharydy nieśluzowe
(acemannan, betamannan, glukomannan); glikoproteiny (lektyny); aloktyna
A i B; fitosterole: kampesterol, β-sitosterol, cholesterol; pochodne α-pironu:
aloenina (Aloe ferox, Aloe arborescens); triterpeny, kwasy fenolowe (16-
63%); enzymy.

-

żel aloesowy usprawnia funkcje systemu immunologicznego, działa
przeciwzapalnie, głównie w obrębie przewodu pokarmowego,
hipoglikemicznie, antyseptycznie na skórę i błony śluzowe

-

preparaty z żelu aloesowego podaje się osobom w podeszłym wieku, w
zwiększonej podatności na choroby (immunostimulans), w chorobie
wrzodowej (antiulcerosum), w cukrzycy insulinoniezależnej oraz przy
uczuleniach

-

preparaty z żelu stosowane są także zewnętrznie w oparzeniach,
odmrożeniach, owrzodzeniach (antiphlogisticum, dermaticum), w alergiach
i w nieżycie nosa

-

wyciągi z żelu wykorzystuje się w kosmetyce, np. w pastach do zębów

• świeże, trzyletnie liście aloesu drzewiastego służą do otrzymywania

wodnego wyciągu (preparat Biostymina) i Aloe extractum fluidum, który
wchodzi w skład syropów: Bioaron C i Profilaktin (immunostimulantia)

• z miąższu liści Aloe vulgaris otrzymuje się preparaty stosowane

wewnętrznie jako stymulające funkcje układu pokarmowego i
immunologicznego: Aloe vera Drinking Gel 85%, 90%, 95%, Aloe vera
Tablets i preparaty stosowane zewnętrznie jako dermatica: Aloe Vera
Lotion/Gel/Cream/ Liniment, Aloes Plus, żel świetlikowo-aloesowy
(stosowany w stanach zapalnych powiek)