Psychopatologia człowieka dorosłego -

objawy i klasyfikacja

■Definicja pojęcia psychopatologia

■ Definicja pojęcia funkcjonowanie odbiegające

od normy

■ Opis objawów zaburzeń psychicznych

■ Klasyfikacja zaburzeń psychicznych –

grupowanie objawów w zespoły

■ Definicja pojęcia zaburzenie psychiczne jako

zespołu objawów

■ Etiologia

■ Modele leczenia

Pojęcie psychopatologia

Psychopatologia to dziedzina wiedzy z pogranicza psychologii

i medycyny. Opisuje i kategoryzuje zjawiska psychiczne

odbiegające od normy

● ogólna opisuje objawy zaburzeń w zakresie (1) funkcji

poznawczych, (2) procesów emocjonalnych i motywacji do

działania i (3) zachowania

● szczegółowa klasyfikuje, w ten sposób, że łączy objawy w

syndromy i tworzy jednostki chorobowe, podaje etiologię i sposób

leczenia tych jednostek chorobowych

● rozwojowa analizuje czynniki, które wiążą się z powstawaniem

zjawisk psychicznych odbiegających od normy w różnych

okresach życia człowieka

Pojęcie norma

Norma to wzorzec

■ przebiegu procesów psychicznych

■ zachowania

■ osobowości

■ rozwoju

1.

Norma ilościowa funkcjonowania psychologicznego to wzorzec przeciętnego

poziomu funkcjonowania w danym zakresie, np. przeciętny poziom objawów

depresji. Jest wynikiem pomiaru i odzwierciadla, jak funkcjonuje większość ludzi

2. Norma społeczno – kulturowa to wzorzec zachowania uznanego w danej kulturze

za pożądany.

■ wyrażone są w kodeksie prawnym

■ wyrażone są w kodeksie moralnym np. kodeks zawodowy

3. Norma teoretyczna to wzorzec zachowania podany w teoriach osobowości

■ pozytywna postawa wobec własnej osoby i poczucie tożsamości

■ zdolność do rozwoju i samorealizacji

■ zdolność do integracji doświadczeń

■ autonomia - niezależność od wpływów i samoregulacja

■ realistyczne postrzeganie rzeczywistości.

■ radzenie sobie z wymaganiami; zdolność do adaptacji w zmieniającym się świecie.

Wskaźniki zaburzenia psychicznego –

Funkcjonowanie

odbiegające od normy charakteryzuje co najmniej jedna z następujących
cech:

Zestaw podstawowy

1.Statystyczna rzadkość

występowania

2. Naruszanie norm

społecznych

3. Zachowania

nieprzystosowawcze – szkoda

wyrządzana sobie lub

ludziom.

4. Osobiste cierpienie

Zestaw rozszerzony

1. cierpienie towarzyszące

przejawianiu

2. nieracjonalność

3. nieprzystosowanie

4. naruszanie norm społecznych,

5. budzenie poczucia

dyskomfortu u obserwatora.

6. nieprzewidywalność zachowań

i brak nad nimi kontroli,

7. rzadkość występowania i

niekonwencjonalność

8. niemożność zaspokojenia

potrzeb

9. niemożność obrony własnej

osoby przed

niebezpieczeństwami

Psychopatologia ogólna –
Opis objawów zaburzeń psychicznych

w zakresie:
1. funkcji poznawczych:
■Zaburzenia uwagi
■Zaburzenia pamięci
■Zaburzenia spostrzegania
■Zaburzenia myślenia
■Zaburzenia świadomości.
2.procesów emocjonalnych i motywacji do

działania

3.zachowania

Objawy zaburzenia uwagi

1. stała niemożność lub stałe ograniczenie zogniskowania uwagi.

Powoduje brak wytrwałości w wykonywaniu czynności. To zaburzenie
czujnego podtrzymywania uwagi,

2. wahania możliwości koncentracji uwagi. Powoduje brak wytrwałości

w wykonywaniu czynności. To zmienność w zakresie czujności uwagi

3. nadmierne koncentrowanie uwagi to ograniczenie przerzutności.

•

Uwaga jako mechanizm ograniczający nadmiar informacji w procesie
przetwarzania informacji powinna być selektywna, czujna (trwała,
przerzutna, podzielna) o szerokim zakresie

Objawy zaburzenia pamięci - jakościowe i
ilościowe

ZABURZENIA PAMIĘCI JAKOŚCIOWE

1. Złudzenia (iluzje) pamięci – zniekształcenie wspomnień rzeczywistych pod

wpływem przeżyć

1.1. Rozpoznanie, że wydarzenie podobne do wydarzenia obecnego wydarzyło się w

przeszłości: „już widziałem”; „już przeżywałem” ; podczas gdy nie miało ono miejsca

(przeżycie oswajające)

1. 2. Brak rozpoznania, że wydarzenie podobne do obecnego wydarzyło się w

przeszłości: „nigdy nie widziałem”; „nigdy nie przeżywałem”; podczas gdy

wydarzenie podobne miało miejsce (przeżycie wyobcowujące)

1.3. Przeżywanie wspomnienia z przeszłości jako aktualnie się dziejącego

wydarzenia (Kryptomnezja) Wspomnienie jest nieuświadamiane jako wspomnienie

Np.popełnia się w tej sytuacji nieświadomy plagiat.

2. Fałszywe wspomnienia – przekonanie o realności wydarzeń, które nie miały

miejsca

2.1.Konfabulacje wypełniające luki pamięciowe o małym stopniu przekonania

2.2. Wspomnienia zafałszowane urojeniowo o dużym stopniu przekonania (Omamy)

.

ZABURZENIA PAMIECI ILOŚCIOWE

1. Trudność zapamiętania lub przypomnienia sobie zdarzeń odległych lub niedawnych

(hipomnezja)

2. Luka pamięciowa (amnezja) – niemożność odtworzenia zdarzeń z jakiegoś

odcinka czasu

3. Pamięć wzmożona (hipermnezja) – występuje rzadko i tylko stanach zmienionej

świadomości

Składniki pamięci: zapamiętywanie, przypominanie, odtwarzanie

Objawy zaburzenia spostrzegania

1. Zniekształcenie właściwości przedmiotów i osób fizycznych relacji

przestrzennych i czasowych (pozostaje świadomość zniekształcenia)

2.Utrata wrażeń zmysłowych częściowa lub całkowita
3.Złudzenia (iluzje) błędne rozpoznawanie właściwości przedmiotów lub

osób, bez świadomości popełniania błędu)

4. Omamy (halucynacje) rozpoznawanie nieistniejących przedmiotów lub

osób, bez świadomości popełniania błędu

•

wrażenia – proste informacje z narządów zmysłów

•

spostrzeżenia – wynik dopasowania do wrażeń schematów poznawczych i
przypisania wrażeniom znaczenia

Objawy zaburzenia myślenia w zakresie treści i
formy

ZABURZENIA MYŚLENIA W ZAKRESIE TREŚCI

1. Myśli nadwartościowe – przekonanie, które ma nadmierną ważność i zachowanie jest mu

podporządkowane.

Np. idea naprawy społeczeństwa lub osiągnięcia sprawności fizycznej.

2. Urojenia - Fałszywe przekonania, niezgodne z rzeczywistością

Np. urojenia oddziaływania to przekonanie, że ktoś lub instytucja ma wpływ nadnaturalny – magiczny, duchowy,

parapsychologiczny na uczucia i zachowania osoby lub, że się samemu ma taki wpływ na kogoś.

Np. urojenia prześladowcze - przekonanie, że inni mają złe zamiary i pozbawią życia, zdrowia lub dóbr.

Np. urojenia wyższościowe lub małej wartości, hipochondryczne, winy, grzeszności, zubożenia, nihilistyczne (ja lub

świat nie istnieje).

3. Automatyzmy psychiczne - przekonanie, że się nie ma się wpływu na własne przeżycia i zachowania

i odczuwanie ich jako nie podlegających własnej woli.

Np. Ruchy lub myśli nasłane

4. Obsesje - myśli natrętne z poczuciem niemożności odsunięcia ich, o treści neutralnej lub zagażającej np.

bluźniercze u osoby religijnej.

ZABURZENIA MYŚLENIA W ZAKRESIE FORMY

1.Spowolnienie lub przyspieszenie myśli. Nasilone spowolnienie to zaleganie jednej myśli; nasilone

przyspieszenie to bezproduktywna gonitwa

2. Natłok myśli lub otamowanie chwilowe myśli (pustka w głowie)

3 Rozwlekłość polega na niekończeniu wątku i rozpoczynaniu nowego, zbytecznego

4. Zubożenie myślenia (alogia) manifestuje się w wypowiadaniu niewielu myśli lub podejmowaniu niewielu

wątków tematycznych (stereotypie).

5. Myślenie nielogiczne manifestuje się w niezrozumiałych wypowiedziach. Np. używanie neologizmów, myślenie

nazbyt konkretne lub nazbyt abstrakcyjne.

6. Myślenie nieskładne manifestuje się w niegramatyzmach i nieskładnym toku wypowiedzi.

7. Myślenie niekomunikatywne manifestuje się w wypowiedziach oderwanych od rzeczywistości, na tematy

abstrakcyjne lub koncentracji na własnym życiu wewnętrznym.

Objawy zaburzenia świadomości
w zakresie (1) uświadamianie sobie i (2)
przytomności

1. Zaburzenia w zakresie uświadamiania sobie otoczenia

1.1. Zaburzenia poczucia otoczenia (derealizacja)- poczucie zagrażającej, nieokreślonej zmiany otoczenia.

1.2. Zaburzenia poczucia czasu – poczucie przyspieszenia, zaniku, przeżywanie czasu obecnego wraz z innym

czasem, dezorientacja –niezdolność oceny czasu obecnego.

1.3. Zaburzenie poczucia przestrzeni –niemożność przestrzennego usytuowania przedmiotów lub znalezienia

drogi.

2. Zaburzenia w zakresie uświadamiania sobie własnej osoby

2.1. Zaburzenia poczucia realności własnej osoby: „ja to nie ja” (depersonalizacja); przeżycia oceniane jako

obce, sztuczne i niespójne z własnym ja.

2.2. Poczucie zdrowia podczas gdy jest się chorym psychicznie – niezdolność do oceny, że stany chorobowe są

chorobowe, uważa się je za subiektywną rzeczywistość.

2.3. Poczucie choroby fizycznej podczas gdy nie stwierdza się zmian chorobowych w tkankach ciała lub

podłoża neurologicznego.

2.4. Poczucie utraty świadomej kontroli nad przeżywaniem i zachowaniem

Np. nieświadoma wędrówka (fuga) lub osobowość mnoga

W ZAKRESIE PRZYTOMNOSCI

1. Zaburzenia ilościowe polegają na wyłączeniu świadomości różnego stopnia

1.1. Senność

1.2. Śpiączka

2. Zaburzenia jakościowe

2.1. Przymglenie polega na nieostrości spostrzegania i trudności oceny relacji przestrzennych przedmiotów w

polu widzenia (reakcje spowolniałe, zaburzona orientacja w miejscu i czasie, oraz co do własnej osoby pozostaje

niepamięć, że stan taki miał miejsce.

2.2. Zmącenie polega na zmienności w zakresie ostrości spostrzegania (dominują zaburzenia spostrzegania,

iluzje i omamy, zaburzona orientacja w miejscu i czasie, oraz co własnej osoby, pozostaje niepamięć, że taki stan

miał miejsce

2.3. Zwężenie polega na tym, że pole percepcji staje się ograniczone, brak kontaktu z otoczeniem, reakcje

niezrozumiałe i nieproporcjonalne do sytuacji. Pozostaje niepamięć zaburzenia.

Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie procesów
emocjonalnych i motywacji do działania

WYSTĘPOWANIE EMOCJI OKREŚLONEGO TYPU NADMIERNIE INTENSYWNYCH I

NIEDOSTOSOWANYCH DO OKOLICZNOSCI

1. Obniżenie nastroju

1.1. Depresyjny - poczucie małej wartości, winy lub bezsilności

1.2. Dysforyczny - poczucie żalu, krzywdy, zniechęcenia

1.2.Astenia - poczucie wyczerpania i lękliwość

2. Podwyższenie nastroju

2.1. Mania - radość; poczucie dużej wartości i osiągnięć, ekspansywne pomysły

2.2.Euforia - wesołość, samozadowolenie, poczucie szczęścia, emocje te są niedostosowane do realnej sytuacji

osoby

2.3. Ekstaza - poczucie niezwykłej doniosłości własnej roli

3. Lęk i poczucie zagrożenia

3.2. Uogólniony

3.2. Napadowy (panika)

3.3. Fobie (unikanie sytuacji lękotwórczych)

4. Złość - poczucie krzywdy lub ograniczenia, upokorzenia, lub żalu wobec siebie. Emocje te są niewspółmierne do

okoliczności, które je wywołują.

4.1. Wybuchy złości krótkotrwałe

4.2. Złość uogólniona, długo utrzymująca się

ZABURZENIA EMOCJI W ZAKRESIE DYNAMIKI (niezależnie od typu emocji)

1. Apatia - brak uczuć

2. Spłycenie - ograniczenie intensywności

3. Zubożenie - przewaga emocji związanych zaspokojeniem potrzeb biologicznych a zmniejszenie emocji

związanych z zaspokajaniem potrzeb społecznych

4.Zaleganie - długotrwale utrzymywanie się emocji

5. Chwiejność - szybka zmiana przeciwstawnych emocji

6. Nietrzymanie – występowanie gwałtownych emocji o ujemnym lub dodatnim znaku pod wpływem błahych

bodźców

Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie zachowania

1. Zahamowanie ruchowe

1.1. Zastyganie w bezruchu

■ (stupor) brak ruchów, reakcji na bodźce, kontrolowania czynności fizjologicznych i

mowy brak kontaktu z otoczeniem

■ katalepsja - zesztywnienie lub giętkość nadmierna mięśni

1.2. Spowolnienia ruchów; towarzyszy mu uległość sugestiom otoczenia

2. Wzmożenie aktywności ruchowej

■ dużego stopnia - poruszanie się stale, brak działania celowego, słowotok,

wyczerpanie organizmu i podejmowanie działań ryzykownych, ponieważ brak

oceny tych działań.

■ małego stopnia – niepokój, działanie celowe zachowane

3. Natrętne czynności - nieracjonalne i przymusowe (natręctwa ruchowe,

kompulsje)

4. Zaburzenia impulsów sfery popędowej - łaknienia, snu, popędu płciowego, i

realizacji seksualnej: wytrysk przedwczesny, impotencja, brak orgazmu.

5. Zaburzenia w sferze nawyków – wyuczone impulsy do podejmowania działania

lub unikania działania:

■ do podejmowania działania - kradzież , podpalanie, hazard

■ do unikania działania - fobie: agorafobia, społeczna, specyficzna

Klasyfikowanie zaburzeń psychicznych

Psychopatologia szczegółowa klasyfikuje, to znaczy łączy objawy w

syndromy, tworzy w ten sposób jednostki chorobowe (nozologiczne),

podaje etiologię i sposób leczenia tych jednostek chorobowych

Systemy klasyfikowania zaburzeń psychicznych

1.Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania (ICD-10)

Opracowana przez Światową Organizację Zdrowia (1992)

2. Podręcznik Diagnostyczny i Statystyczny Zaburzeń Psychicznych (DSM-

IV) Opracowany przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (1994)

Klasyfikowanie zaburzeń w obu systemach jest oparte na założeniu,

że różnica między zaburzeniem a normalnością jest jakościowa i

zaburzenia psychiczne reprezentują jakość odrębną od

normalności. Jest to podejście kategorialne.

Jest podejście, które zakłada, że różnica między normą i nienormalnością

jest ilościowa i objawy zaburzeń psychicznych są wyolbrzymionymi

uczuciami lub zachowaniami, których wszyscy ludzie doświadczają. Jest

to podejście dymensjonalne.

Zasada konstruowania operacyjnych kryteriów
diagnostycznych dla zaburzeń psychicznych w DSM-IV i
ICD-10

●1 lub 2 podstawowe objawy (czas występowania np.

ostatnie 1-2 tygodnie)

● Kilka innych objawów współwystępujących

● Objawy, które nie powinny wystąpić

Definicja zaburzenia psychicznego jako
jednostki chorobowej

Definicja 1.

według DSM-IV

•

Wzór zachowania

•

związany z cierpieniem i upośledzeniem w jednym lub

więcej obszarach funkcjonowania

•

nie jest kulturowo uprawnioną reakcją na wydarzenie

•

odzwierciedla psychologiczne lub biologiczne dysfunkcje

Definicja 2.

•

„zaburzenie ma miejsce, kiedy nie udaje się wewnętrznym

mechanizmom człowieka sprawować ich funkcji, zgodnie z

ich naturą, co szkodliwie wpływa na funkcjonowanie

człowieka wyznaczone przez społeczne wartości”

(Wakefild, 1992, s. 373).

Konstrukcja diagnozy zaburzenia w DSM-IV
Oś 1 = diagnoza zaburzenia (taka sama w ICD-10)
(+ 4 dodatkowe osie = dodatkowe informacje diagnostyczne

● Oś 1,2, 3 – określa kliniczny stan danej osoby
●Oś 1 – podstawowe rodzaje zaburzeń. (Podobne, jak w klasyfikacji ICD-10)

(1) Zaburzenia występujące w dzieciństwie: uczenia się , rozwojowe, związane z deficytem uwagi i nadpobudliwością , autyzm.
(2) Zaburzenia przytomności (majaczenie): otępienie, zaburzenia amnestyczne.
(3) Zaburzenia związane z używaniem środków psychoaktywnych.
(4) Schizofrenia i inne psychotyczne
(5) Zaburzenia nastroju
(6) Zaburzenia lękowe
(7) Pod postacią somatyczną i dysocjacyjne
(8) Seksualne i tożsamości płciowej
(9) Odżywiania się i snu
(10) pozorowane
(11) adaptacyjne
(12) Kontroli impulsów

● Oś 2 – trwałe stany - upośledzenie umysłowe i zaburzenia osobowości (paranoidalne, schizoidalne ,

antyspołeczne, i narcystyczne – całe życie trwające nieprzystosowawcze zachowania. Mogą się przyczyniać do

powstania zaburzeń osi 1.

● Oś 3 – dolegliwości medyczne, które mogą wywołać zaburzenie psychiczne osi 1. Np..ból stały spowodowany

chorobą medyczną powoduje depresję

● Oś 4 – stresory - problemy rodzinne, ekonomiczne, zawodowe i prawne np. złe relacje rodzinne =

problemy z podstawową grupą wsparcia, mające wpływ na powstanie zaburzenia osi 1.

● Oś 5 – całościowa ocena funkcjonowania. Na skali 100-punktowej. Zakres , w jakim stan psychiczny osoby

przeszkadza jej w codziennym funkcjonowaniu.

100punktów =osoba funkcjonuje wielu dziedzinach aktywności życiowej, potrafi się uporać z każdym problemem,

ludzie ceną jej towarzystwo. Brak objawów.

1punkt=ryzyko, że siebie skrzywdzi (próby samobójcze) lub innych (jest stale agresywna).

Przykład diagnozy według DSM-IV

Oś 1 - Fobia społeczna

Oś 2 - Zaburzenie osobowości zależnej

Oś 3 - Brak dolegliwości fizycznych

Oś 4 - Uzależnienie od matki. Brak wsparcia od ojca i siostry

Oś 5 - Ogólne funkcjonowanie: 40

Objawy poważne (nie słyszy , gdy odczuwa lęk). Wykazuje

upośledzenie zdolności oceny rzeczywistości =uważa, że

ludzie go wykluczą z grupy i unika rozmów ,z powodu lęku

przed wykluczeniem i nie komunikuje się z innymi. Nie

utrzymuje relacji z ludźmi. Nie rozwiązuje problemów =

nie załatwia spraw w dziekanacie lub u lekarza.

Główne grupy zaburzeń psychicznych wyróżnionych ze
względu na przyczyny - w DSM-IV

1. ZRÓDŁO W PSYCHICE LUB POWSTAJĄ POD WPŁYWEM DZIAŁANIA CZYNNIKOW

SPOLECZNYCH.

Nie dające się wytłumaczyć stanem chorobowym mózgu – lękowe, pod postacią somatyczną i

dysocjacyjne, psychoseksualne, zaburzenia osobowości diagnozowane według osi 2. Ponadto

głębokie zaburzenia psychiczne, co do których nie udowodniono, że powstały w rezultacie

określonych zmian w mózgu, chociaż dużo badań świadczy o tym, że zaburzenia te mogą być

spowodowane nieprawidłowym funkcjonowaniem mózgu. Są nimi zaburzenia nastroju,

schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne (cechujące się występowaniem urojeń (fałszywych

przekonań) , halucynacji (fałszywego spostrzegania), zaburzonego myślenia, czasowej lub trwałej

utraty kontaktu z rzeczywistością).

2. UZYWANIE ŚRODKOW PSYCHOAKTYWNYCH. Pod wpływem środka psychoaktywnego zmienia

się funkcjonowanie psychiczne.

3. NIEPRAWIDŁOWE FUNKCJONOWANIE TKANKI MÓZGOWEJ. Trwałe lub odwracalne zmiany

organiczne w mózgu. Np. delirum - zaburzenia przytomności (majaczenie), zaburzenia

amnestyczne itd. otępienie – zaburzenie poznawcze typowe dla wieku starszego, które dotyczą

nieodwracalnego pogorszenia funkcjonowania poznawczego i funkcjonowania psychicznego.

4. ODCHYLENIE OD NORMALNEGO ROZWOJU. Zaburzenia pojawiające się w niemowlęctwie lub

dzieciństwie lub w okresie dorastania. Polegają na upośledzeniu procesów poznawczych. Np.

opóźnienie umysłowe i upośledzenie uczenia się lub zaburzone zachowania, jak zespół

nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi.

Rzetelność i trafność klasyfikowania według
systemów DSM-IV i ICD -10

■Wysoka jest rzetelność diagnoz schizofrenii , zaburzeń nastroju, zaburzeń

lękowych. Rzetelność rozpoznania podtypów niska. (ICD-10;Sagitarus 1993).

Rzetelność dotyczy stopnia , w jakim diagnozy stawiane przez 2 osoby są ze sobą zgodne.
■ Trafność jest wysoka dla diagnozy schizofrenii i zaburzenia dwubiegunowego.
Trafność określa stopień, w jakim można zróżnicować diagnozę A, B i C.
Trafność zbieżna jest wysoka dla diagnozy schizofrenii.
Trafność zbieżna oznacza, że wszyscy ludzie z takim samym rozpoznaniem powinni

przejawiać cechy wspólne, inne niż objawy określone jako wspólne kryteria

diagnostyczne.

■ Pogorszenie pamięci u ludzi za schizofrenią (Stirling, i in., 1997).
Trafność prognostyczna jest wysoka dla diagnoz schizofrenii i zaburzenia

dwubiegunowego.

Trafność prognostyczna oznacza, że osoby zaliczone do tej samej grupy diagnostycznej

powinny cechować się podobnym przebiegiem choroby, reakcją na leczenie i wynikami

leczenia.

■ Niekorzystna jest prognoza osób, które zapadły na schizofrenię w młodym wieku i

przejawiają objawy negatywne.

■ Pozytywna jest reakcja na leczenie litem ludzi z zaburzeniem dwubiegunowym.

ETIOLOGIA –
modele wyjaśniania powstawania zaburzeń
psychicznych

1. Model biologiczny - zaburzenia psychiczne są spowodowane przez

zaburzone procesy biologiczne w mózgu, które wpływają na percepcję,

nastrój i zachowanie.

■genetyczne czynniki - czynniki genetyczne kształtują podatność na

wystąpienie zaburzeń psychicznych (wpływając na aktywność neuronów w

mózgu, co z kolei wpływa na nastrój i zachowanie)

■ biochemiczne czynniki – zaburzona komunikacja między neuronami w

mózgu

na skutek braku równowagi w działaniu substancji chemicznych w mózgu lub

na skutek uszkodzenia mózgu, powoduje zaburzenia percepcji, nastroju i

zachowania

2. Model psychologiczny - psychiczne procesy wpływają na nastrój i

zachowanie

3. Model społeczny – zaburzone relacje w rodzinie rodzące stres wpływają na

nastrój i zachowanie lub społeczno-kulturowe czynniki powodują stres i

działają na nastrój i zachowanie.

4. Model biopsychospołeczny - genetyczne i biochemiczne czynniki są

czynnikami ryzyka. To, czy się rozwinie zaburzenie zależy od tego, czy

działają stresory w rodzinie lub dalszym otoczeniu społecznym i czy osoba,

na którą działa stres ma wewnętrzne zasoby, aby poradzić siebie ze stresem

Model biologiczny wyjaśniania powstawania zaburzenia
-
czynniki genetyczne: dziedziczenie podatności na
wystąpienie zaburzenia psychicznego + stres w
środowisku

● Podatność na wystąpienie zaburzenia psychicznego jest dziedziczona w

wyniku działania genów przechodzących z rodziców na dzieci.

● Stres jest spowodowany działaniem szkodliwego wydarzenia (stresor), stres

wchodzi w interakcję z podatnością i ma funkcję wyzwalacza.

● Interakcja podatności i stresu w życiu płodowym lub po urodzeniu

powoduje, że zaburzenie występuje.

Dziedziczone są predyspozycje, a nie same zaburzenia. Przy braku stresorów

działanie genów się nie ujawni i zaburzenie psychiczne nie wystąpi.

● Stres przed urodzeniem
Ułożenie płodu w macicy i dostęp do składników pokarmowych i tlenu. Szkodliwie

działają: niedożywienie matki, alkohol spożywany przez matkę, stres matki

Brak lub niedobór określonych substancji chemicznych wpływa szkodliwie na rozwój

mózgu i sprawia, że ekspresja genów następuje. Np. brak pewnych hormonów.

●Stres po urodzeniu
środowisko oddziaływa szkodliwie przez uraz fizyczny lub społeczny.
Stresory:
-Psychologiczne – psychiczny uraz w dzieciństwie powodujący nieprzystosowawcze

poznawcze reakcje na otoczenie

-Społeczne- trudne warunki ekonomiczne; brak wsparcia; konfliktowe relacje

Genetyka zachowania
Sposoby badania genetycznej predyspozycji do
wystąpienia zaburzeń psychicznych

1. Porównuje się częstość występowania zaburzenia wśród krewnych osób z

zaburzeniem i wśród przeciętnej populacji. Jeśli predyspozycja genetyczna do

wystąpienia zaburzenia jest dziedziczona, to powinno ono częściej występować wśród

krewnych osób z zaburzeniem (50% genów wspólnych) niż wśród przeciętnej populacji.

2. Porównuje się dzieci rodziców z zaburzeniami wychowanych przez rodziców

adopcyjnych z dziećmi z przeciętnej populacji. Eliminowanie wpływu uczenia się

zachowania zaburzonego od rodziców biologicznych. Jeśli predyspozycja do

wystąpienia zaburzenia jest dziedziczona, to dzieci rodziców z zaburzeniami powinny

częściej przejawiać to samo zaburzenie niż dzieci z przeciętnej populacji.

3. Porównuje się pary bliźniąt. Jeśli predyspozycja do zaburzenia jest dziedziczona, to

zaburzenie powinno częściej występować wśród bliźniąt jednojajowych niż wśród

dwujajowych (jednojajowe są identycznie genetycznie, dwujajowe są w 50% identyczne).

4. Szukanie genu odpowiedzialnego za predyspozycję. Bada się krew dzieci i

rodziców z zaburzeniem. Bada się gen, którego lokalizacja w chromosomie jest

znana, wśród chorych i zdrowych członków rodziny. Np. badano geny w

chromosomie 11 pod katem powodowania predyspozycji do zaburzenia depresyjnego

dwubiegunowego (Egeland, Hostetter 1983).

Albo robi się badania na zwierzętach w celu rozpoznania genów odpowiedzialnych za

działanie niektórych substancji biochemicznych zwanych neuroprzekaźnikami. Dopiero

potem szuka się podobnych genów u osób z zaburzeniami i członków ich rodzin.

Model biologiczny wyjaśniania powstawania
zaburzeń -
czynniki biochemiczne

Zaburzenia psychiczne powstają, gdy jest zaburzona równowaga

nauroprzekaźników i hormonów w mózgu lub anomalie w
budowie mózgu – wtedy przekazywanie informacji między
neuronami jest zaburzone i wtedy mózg nie reguluje prawidłowo
percepcji, nastroju i zachowania.

Biochemia systemu nerwowego (zachowania)
komunikacja między neuronami

Jeśli komunikacja między neuronami jest zaburzona, zaburzone są zachowania.
U podstaw zachowania leży działanie układu nerwowego. Rolę zasadniczą odgrywają komórki nerwowe w

mózgu zwane neuronami i komunikacja między nimi. Wszystkie czynności psychiczne i fizyczne

wymagają komunikacji między neuronami. Komunikacja polega na przekazywaniu sygnałów

elektrycznych i chemicznych.

Podstawowym sposobem komunikacji między neuronami jest wydzielanie neuroprzekaźników

(neurotransmisja). Są to substancje chemiczne zawarte w komórce

Gdy sygnał elektryczny dochodzi do neuronu następuje wyładowanie neuroprzekaźnika do szczeliny

synaptycznej oddzielającej jeden neuron od drugiego.

Neuroprzekaźniki zwiększają lub zmniejszają aktywność neuronu otrzymującego informację

(neuron postsynaptyczny).

Neuron odbiera informację przez receptory. Receptory są wyspecjalizowane w odbiorze różnego typu

neuroprzekaźnikow. Gdy receptor rozpoznaje neuroprzekaźnik, wtedy neuron reaguje i odbiera

informację

Jeśli receptor jest pobudzający, to neuroprzekaźnik zwiększa aktywność neuronu odbierającego informację

(postsynaptycznego). Jeśli receptor jest hamujący, to aktywność neuronu maleje.

Po przekazaniu informacji (impulsu nerwowego) z jednego neuronu do drugiego, neuroprzekaźnik

jest usuwany z przestrzeni między neuronami.

Najczęściej neuroprzekaźnik jest usuwany drogą ponownego wychwytu (z powrotem) przez neuron

wysyłający informację (presynaptyczny) albo drogą zlewania się z innymi substancjami poza neuronem

albo jest rozkładany przez enzymy.

Jeśli neuroprzekaźnik nie jest usunięty z przestrzeni między neuronami, powstają zaburzenia w

przepływie informacji przez mózg.

Nienormalne zachowanie może być spowodowane niedoborem lub nadmiarem neuroprzekaźników.
Nadmiar lub niedobór wynika z dwóch przyczyn:
1. trudności syntetyzowania neuroprzekaźnika lub jego ponownego wchłaniania po uwolnieniu.
2. receptory neuronu postsynaptycznego nie reagują na neuroprzekaźniki.

Biochemia systemu nerwowego (zachowania)
Kluczowe neuroprzekaźniki

1. Noroepinefryna jest neuroprzekaźnikiem obwodowego systemu

sympatycznego, gdzie jest włączona w tworzenie stanów pobudzenia.

Wydzielanie noroepinefryny zwiększa się pod wpływem stresu. Wpływa na

nastrój i zachowanie. Nadmiar ma związek z występowaniem lęku i

depresji (Ninan 1999) oraz manii.

2. Serotonina w mózgu. Wpływa na sposób przetwarzania informacji

(Spoont 1992). Niedobór serotoniny ma związek z występowaniem

depresji i uzależnienia od alkoholu. Leki przeciwdepresyjne działają

zwiększając aktywność serotoniny (hamując ponowne wychwytywanie

serotoniny z przestrzeni synaptycznej). Prozac zwiększa stężenie

serotoniny w mózgu łagodząc depresję i lek.

3. Dopamina w mózgu. W niektórych obszarach mózgu wydzielanie

dopaminy zwiększa się pod wpływem stresu. Działa w mózgowym

systemie nagradzania powodując emocje przyjemności. Dopamina wpływa

na uwagę, motywację, kieruje ruchami mięsni. Nadmiar dopaminy ma

związek ze schizofrenią. Pobudzenie jej przez substancję psychoaktywną

daje efekt przyjemności i ma związek uzależnieniami.

4. Kwas gamma -aminomasłowy (GABA) (neuroprzekaźnik

aminokwasowy) występuje w wielu częściach mózgu. Hamuje impulsy

nerwowe. Receptory GABA odrywają rolę w lęku. Niedobór GABA jest

związany z występowaniem lęku.

Model psychologiczny i społeczny wyjaśniania
powstawania zaburzeń psychicznych

1. Teoria uczenia się. Zachowanie niedostosowane jest wyuczonym nawykiem albo

powstaje w wyniku braku pożądanych nawyków. Trzy mechanizmy uczenia się

kształtują nawyk: (1) Warunkowanie sprawcze; (2) warunkowanie klasyczne; (3)

naśladowanie.

2. Teoria poznawcza. Niedostosowane emocje i zachowania są spowodowane

nieracjonalnymi przekonaniami dotyczącymi własnej osoby i ludzi, przez pryzmat

których człowiek interpretuje wydarzenia oraz deficytami poznawczymi.

3. Teoria psychoanalityczna. Nastrój i zachowanie są pod wpływem doświadczeń z

dzieciństwa. Problemy emocjonalne powstają w wyniku powstania w dzieciństwie

konfliktu wewnętrznego między popędami seksualnym i agresywnym a lękiem

przed karą lub poczuciem winy oraz działania psychologicznych mechanizmów

obronnych nie dopuszczających konfliktu do świadomości. Objawy

psychopatologiczne są jednym z sposobów obrony przed uświadomieniem sobie

lęku i istnienia konfliktu.

4. Teoria humanistyczna. Zachowanie i emocje są pod wpływem dążenia do

realizacji siebie. Gdy wrodzona potrzeba rozwoju jest zablokowana przez

rezygnację z własnych dążeń a przyjęcie wartości rodziców, i własne dążenia są

usunięte ze świadomości za pomocą mechanizmów obronnych, powstają problemy

emocjonalne.

5. Teoria systemów. Zaburzone relacje między rodzicami a dziećmi lub między

małżonkami powodują wystąpienie zaburzeń psychicznych u dzieci lub u

małżonków. Czynniki społeczno kulturowe to np. zatrudnienie lub warunki życia,

ubóstwo.

Biologiczny model leczenia zaburzeń psychicznych
-Leki

Wszystkie leki stosowane w leczeniu zaburzeń i chorób psychicznych zmieniają

aktywność neuroprzekaźników.

Leki psychoaktywne działają na czynności psychiczne na zasadzie naśladowania

substancji naturalnych. Działają na organizm w jednym lub kilku etapach

procesu neurotansmisji.

►Są leki zwiększające aktywność w danym systemie neuroprzekaźników (agoniści).

Ich działanie polega na pobudzeniu syntezy neuroprzekaźnika. Lub na

ograniczeniu jego powtórnego wychwytu, dzięki czemu zwiększa się dostępność

neuroprzekaźnika.

►Są leki zmniejszające aktywność neuroprzekaźnika (antagoniści) przez

oddziaływanie na jego syntezę lub przez blokowanie receptorów

postsynaptycznych, aby uniemożliwić do nich dostęp.

Jeśli niedobór lub nadmiar substancji biochemicznej leży u podłoża lub przyczynia

się do wystąpienia zaburzenia, należy poprawić brak równowagi.

Np. trankwilizatory, jak Valium redukują napięcie związane z lękiem, stymulując

neurony GABA , aby zahamować inne systemy nerwowe, które tworzą objawy

lęku.

Leki przeciwdepresyjne, jak Prozac zwiększają przewodnictwo nerwowe w

neuronach, które używają serotoninę jako neurotransmiter, przez zahamowanie

powtórnego wychwytu serotoniny.

Leki antypsychotyczne, jak Thorazine używane w leczeniu schizofrenii redukują

aktywność neuronów, które używają dopaminę jako neuroprzekaźnika, przez

blokowanie ich receptorów.

Farmakoterapia. Leki zwiększają lub zmniejszają aktywność neuroprzekaźników, regulując brak równowagi.

•

Neurochirurgia

Psychologiczny i społeczny model leczenia

1. Teoria uczenia się. Modyfikowanie zachowania niedostosowanego polega

albo (1) na oduczeniu nawyku niepożądanego albo (2) na nauczeniu

zachowania pożądanego. Do modyfikowania nawyków używane są trzy

mechanizmy uczenia się: warunkowanie sprawcze; (2) warunkowanie

klasyczne; (3) naśladowanie.

2. Teoria poznawcza. Modyfikowanie zaburzonych emocji i zachowania polega

na zmianie nieracjonalnych przekonań o sobie i ludziach na racjonalne i

uzupełnienie braków poznawczych, co sprawia, że człowiek reaguje na

wydarzenia emocjami i zachowaniami dostosowanymi.

3. Teoria psychoanalityczna. Eliminowanie objawów psychopatologicznych

polega na doprowadzeniu do świadomości (1) działania psychologicznych

mechanizmów obronnych, (2) lęku przez karą lub poczuciem winy (3) istnienia

konfliktu z dzieciństwa między impulsami seksualnymi lub agresywnymi a

lękiem przed karą lub poczuciem winy. Uświadomienie konfliktu rozwiązuje go.

Gdy nie ma konfliktu nie ma potrzeby utrzymywania objawów

psychopatologicznych jako obrony przed uświadomieniem sobie konfliktu.

4.Teoria humanistyczna. Eliminowanie problemów emocjonalnych polega na

doprowadzeniu do świadomości istnienia odrzuconych potrzeb organizmu,

które domagają się realizacji i muszą być zaakceptowane.

5.Teoria systemów. Eliminowanie zaburzeń psychicznych u dzieci lub dorosłych

członków rodziny polega na modyfikacji relacji między małżonkami lub między

rodzicami i dziećmi.