KLASYFIKACJA PRÓCHNICY I JEJ OBJAWY

Nieleczona próchnica może być przyczyną utraty uzębienia. Każda utrata zęba niesie za sobą spore konsekwencje ponieważ braki zębowe działają upośledzająco na czynność całego narządu żucia
oraz na prawidłowe działanie kolejnych odcinków przewodu pokarmowego.

 UTRATA ZĘBÓW DZIAŁA NIEKORZYSTNIE NA:
- wygląd,
- samopoczucie
- kontakty międzyludzkie.

BRAK WIĘKSZEJ ILOŚCI ZĘBÓW POGŁĘBIA ZGRYZ CO MOŻE PROWADZIĆ DO:
- rozchwiania zębów,
- nadmiernego ścierania zębów,
- zaburzeń w pracy stawów skroniowo- żuchwowych, -  powstawania parafunkcji tkj. nocne zgrzytanie czy zaciskanie zębów.

JAK ROZPOZNAĆ PRÓCHNICĘ?

Właściwe rozpoznanie próchnicy wymaga usunięcia ewentualnych złogów nazębnych, dobrego oświetlenia i dokładnego osuszenia zęba. W diagnostyce próchnicy pomocne są zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe, na których można zobaczyć próchnicę powierzchni stycznych, próchnicę korzenia czy bruzd na powierzchniach żujących.

* Należy pamiętać, że użycie zgłębnika w diagnostyce próchnicy może uszkodzić zewnętrzną (powierzchowną) warstwę plamy próchnicowej. Zamiast zgłębnika  bezpieczniej jest użyć np. zgłębnika periodontologicznego zakończonego kuleczką. 

PODZIAŁ PRÓCHNICY

Próchnica zębów w obrazie klinicznym objawia się ubytkiem twardych tkanek zęba. Zatem kliniczny podział próchnicy polega na umiejscowieniu ubytku próchnicowego w szkliwie i zębinie oraz jego odległości od miazgi.

1. PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA STADIUM ROZWOJU:
PRÓCHNICA POCZĄTKOWA (caries incipiens), zwana plamą próchnicową występuje na powierzchni szkliwa. Objawia się na początku jako kredowo-białe lub żółte zabarwienie, z czasem może przybrać kolor brunatny lub czarny.

Dolegliwości:

Plama próchnicowa nie wykazuje żadnych dolegliwości
Leczenie:
Może ulec samoistnemu wyleczeniu, bądź po zastosowanie związków fluoru
Konsekwencje:

Plama próchnicowa bardzo często ulega dalszej mineralizacji, z czasem może sięgać na większy obszar szkliwa i zębiny tworząc ubytek.

PRÓCHNICA POWIERZCHOWNA(caries superficjalis) Obejmuje jedynie powierzchnię szkliwa, w którym powstał już ubytek.
Dolegliwośći:
reakcja na bodźce chemiczne tkj. słodkie, kwaśne oraz mechaniczne np. zgłębnikowanie.
Leczenie:
Opracowanie i wypełnieni ubytku

PRÓCHNICA SREDNIA (caries media) Dotyczy szkliwa i zębiny, w którym jest głębszy ubytek jednak jest wyraźna granica między warstwą zdrowej zębiny a miazgą.
Dolegliwośći:
Reakcja na słodkie, kwaśne, zmianę temperatur czy zglębnikowanie
Leczenie:
Opracowanie i wypełnienie ubytku

PRÓCHNICA GŁĘBOKA (caries profunda) ubytek jest głęboki, jego dno oddziela od miazgi bardzo cienka granica jaką jest warstwa zdrowej zębiny lub zębiny próchniczej.
dolegliwości:
silny ból szczególnie na bodźce termiczne i mechaniczne (zgłębnikowanie)

2. PODZIAŁ UWZGLĘDNIAJĄCY PRZEBIEG:

PRÓCHNICA OSTRA (caries acuta) dotyczy przede wszystkim dzieci i młodzieży. Szybko się rozprzeszczenia
objawy: zębina próchnicowa jest żółta lub jasnobrązowa,miękka i krucha oraz łatwa do usunięcia
dolegliwośći: ból wywołany bodźcami termicznymi, chemicznymi, mechanicznymi
konsekwencje: może przybrać charakter próchnicy kwitnącej

PRÓCHNICA PRZEWLEKŁA (caries chronica) charakterystyczna dla osób starszych, może rozwijać się przez dłuższy czas bezobjawowo, nie dając dolegliwości.
objawy: zębina próchnicowa jest ciemnobrązowa lub czarna, jej konsystencja jest zbita, mocno zwapniała w efekcie remineralizacji
Może dotyczyć dzieci i młodzieży objętych fluorkową profilaktyką próchnicy.

PRÓCHNICA PROSTA (caries simplex) dotyczy twardych tkanek zęba, ubytek może być rozległy i głęboki
Dolegliwości: ból na bodźce w czasie ich działania i ustanie bólu natychmiast po zaprzestaniu działania bodźców, brak dolegliwości ze strony miazgi.

PRÓCHNICA POWIKŁANA (caries complicata) Daje dolegliwości ze strony miazhi, charakteryzuje się występowaniem bólu samoistnego.

3. INNE POSTACI PRÓCHNICY:

- PRÓCHNICA OKRĘŻNA (caries circularis) występuje okolicy przyszyjkowej lub(i) w obrębie korzenia, obejmując przynajmniej dwie powierzchnie. W zaawansowanej formie obejmuje ząb pierścieniowo.

- PRÓCHNICA WTÓRNA (caries secundaria, secondary caries, recurrent caries) dotyczy powierzchni wokół wypełnienia lub po jego wypadnięciu. Czasem bywa trudna do zdiagnozowania, szczególnie będąc na powierzchniach stycznych przy brzegu dziąsła przedtrzonowców lub trzonowców. Można wyróżnić próchnicę wtórną zewnętrzną (outer lesion) będącą wynikiem zalegającej płytki wokół wypełnienia i wewnętrzną (wall lesion) rozwijającą się wzdłuż ścian ubytku z powodu szczeliny w następstwie mikroprzecieku bakteryjnego. W wyniku pozostawienia zmian w ubytku pod wypełnieniem rozwija się tzw. resztkowa próchnica z czasem podminowująca wypełnienie.

- PRÓCHNICA NIETYPOWA (caries atypica) dotyczy zębów martwych (pozbawionych żywej miazgi) Wyodrębnienie tej postaci próchnicy znajduje uzasadnienie w jej obrazie morfotycznym, gdyż z powodu braku miazgi nie powstają odczyny obronne.

- PRÓCHNICA CEMENTU KORZENIOWEGO LUB KORZENIA (caries cementi, caries radicis dentis, root caries) dotyczy powierzchni odsłoniętego korzenia, najczęściej u osób starszych.

- PRÓCHNICA UKRYTA (hidden or occult or covered caries) Rozwija się na powierzchni żującej pod makroskopowo zdrowym szkliwem, a wykrywana jest radiologicznie na zdjęciach skrzydłowo-zgryzowych. Na radiogramach pod zdrowym szkliwem obserwuje się wzrost przepuszczalności na promieniowanie obejmujący zębinę od połączenia ze szkliwem do 1 /3–1 /2 grubości warstwy zębiny.

- PRÓCHNICA KWITNĄCA (caries florida, rampant caries) jest to inaczej nagła, gwałtowna destrukcja wielu zębów, często obejmująca powierzchnie zębów zazwyczaj wolne od próchnicy. Stwierdza się ją w uzębieniu stałym u młodzieży w wyniku częstego spożywania kariogennych przekąsek i słodkich napojów między posiłkami. Występuje też u osób ze znacznym zmniejszeniem wydzielania śliny (kserostomia) powstałym w następstwie napromieniowania okolicy gruczołów ślinowych lub jak efekt uboczny niektórych leków.

- PRÓCHNICA BUTELKOWA (nursing caries, nursing bottle caries) Jest to postać próchnicy kwitnącej występującej w uzębieniu mlecznym niemowląt i małych dzieci. Stwierdza się ją u dzieci, które zasypiają z butelką wypełnioną słodzonym napojem (w tym mlekiem), a także u dzieci używających smoczka zanurzonego w słodkim produkcie lub z nawykiem przedłużonego karmienia piersią na żądanie. karmienia piersią na żądanie. W obrazie klinicznym najbardziej dotknięte zmianami są zęby sieczne górne.


 4. KLASYFIKACJA PRÓCHNICY UWZGLĘDNIAJĄCA ZAAWANSOWANIE ZMIAN (WHO):

D1- zmiana w szkliwie, bez naruszenia jego powierzchni odpowiadająca próchnicy początkowej
D2- zmiana w szkliwie z niewielkim ubytkiem – odpowiada próchnicy powierzchownej
D3- zmiana w obrębie zębiny z ubytkiem tkanek lub bez ubytku – odpowiada próchnicy  średniej
D4- zmiana sięgająca miazgi –odpowiadająca próchnicy glębokiej

*D – decay (próchnica)

5. KLASYFIKACJA PRÓCHNICY WEDŁUG BLACK’A:

Klasa I - ubytki w anatomicznych zagłębieniach wszystkich powierzchni zębów (powierzchni żujących trzonowców i przedtrzonowcych, powierzchni policzkowych trzonowców dolnych i powierzchni podniebiennych trzonowców górnych oraz ubyki na powierzchniach podniebiennych siekaczy górnych)

Klasa II - ubytki na powierzchniach stycznych trzonowców lub przedtrzonowców
Klasa III - ubytki na powierzchniach stycznych kłów i siekaczy z zachowaniem brzegu siecznego
Klasa IV – ubytki na powierzchniach stycznych kłów i siekaczy bez zachowania brzegu siecznego
Klasa V -  ubytki przyszyjkowe na powierzchniach językowych i przedsionkowych wszystkich zębów