-laktamy



PENICYLINY



CEFALOSPORYNY



KARBAPENEMY



MONOBAKTAMY

Budowa chemiczna

Mechanizm działania



hamowanie syntezy ściany komórkowej

(nie działają na Mycoplasma, Chlamydia,
Legionella)



przyłączenie leku do białek wiążących

penicyliny (PBP),



zablokowanie transpeptydazy -

zahamowanie syntezy peptydoglikanów,



aktywacja enzymów autolitycznych i liza

bakterii.

PENICYLINY



mała toksyczność ogólna i narządowa,



szybko wydalane - konieczność częstego

podawania,



nieliczne przeciwwskazania:



nadwrażliwość na penicyliny,



ostrożność u chorych na astmę oskrzelową, z

nadwrażliwością na inne leki, chorobami

alergicznymi w wywiadzie,



podając duże dawki penicyliny G należy zachować

ostrożność w niewydolności nerek,

prawokomorowej niewydolności serca lub

jednocześnie stosując leki zawierające potas lub

moczopędne (lek występuje w postaci soli potasu

lub sodu).



oporność na -laktamy:



najczęstszy mechanizm - produkcja -laktamaz,



geny -laktamaz posiadają zarówno bakterie

Gram (+), jak i Gram (-),



innym mechanizm oporności - modyfikacja

białek wiążących penicyliny (PBP) - modyfikacja

istniejącego lub nabycie nowego genu PBP,



kolejny mechanizm, u bakterii Gram (-), to

modyfikacja genów kodujących białka ściany

komórkowej (poryny) - zmniejszenie

przepuszczalności dla penicylin,



wszystkie powyższe mechanizmy mogą

dotyczyć jednego mikroorganizmu.

Penicyliny podział

1. Penicyliny naturalne



Benzylopenicylina (penicylina G, penicylina krystaliczna)



Penicylina prokainowa



Benzylopenicylina benzatynowa (debecylina)



Fenoksymetylopenicylina (V-cylina)

2.

Penicyliny półsyntetyczne oporne na działanie penicylinazy



penicyliny izoksazolilowe (oksacylina, kloksacylina,

dikloksacylina, fluksoklacylina);

3. Penicyliny półsyntetyczne o szerokim zakresie działania



Aminopenicyliny (Ampicylina, Amoksycylina)



Karboksypenicyliny



Karbenicylina



Tikarcylina



Ureidopenicyliny



azlocylina, mezlocylina, piperacylina, apalcylina;



Amidynopenicyliny

Penicyliny naturalne



otrzymywane biosyntetycznie z pleśni

Penicillium notatum i Penicillium
chrrysogenum;



wąskie spektrum - Gram (+), niektóre

Gram (-): gonokoki, meningokoki, krętki i
promieniowce.

Benzylopenicylina
(penicylina G, penicylina
krystaliczna)



działa na paciorkowce, laseczki Gram (+)

(Bacillus anthracis, Clostridium), Gram (-)
ziarenkowce (N. gonorrhoeae,N.
meningitidis);



podawana wyłącznie pozajelitowo (ulega

hydrolizie w żołądku);



dawkowanie - co 6 h;

Benzylopenicylina
(penicylina G, penicylina
krystaliczna)



wskazania: zapalenia płuc, angina,

meningokokowe zapalenie opon
mózgowych, kiła, rzeżączka



działania niepożądane: skórne odczyny

alergiczne, wstrząs anafilaktyczny,
drgawki, po dużych dawkach -możliwość
uszkodzenia nerek, upośledzenie agregacji
płytek krwi, hiperpotasemia,
hipernatremia.

Penicylina prokainowa



połączenie benzylopenicyliny z prokainą -

wolniejsze wchłanianie i wydalanie z
organizmu;



dawkowanie - co 12-24 h;



jeden z najbardziej drgawkotwórczych -

laktamów;



zakaz stosowania penicyliny prokainowej u

dzieci w warunkach ambulatoryjnych.

Benzylopenicylina
benzatynowa (debecylina)



połączenie 2 cząsteczek benzylopenicyliny

z dibenzyloetylenodiaminą - bardzo długo
się wchłania i wydala z organizmu;



dawkowanie - co 7-14 dni;



zastosowanie: przewlekłe zakażenia

bakteriami wrażliwymi (choroba
reumatyczna, kiła, rzeżączka, zakażenia
układu oddechowego).

Fenoksymetylopenicylina (V-
cylina)



może być podawana doustnie (odporna na

HCl),



łatwo wchłania się z przewodu

pokarmowego,



zastosowanie - angina,



dawkowanie: co 4 h; 1 h przed posiłkiem

lub 2 h po nim.

2. Penicyliny półsyntetyczne
oporne na działanie
penicylinazy



penicyliny izoksazolilowe (oksacylina, kloksacylina,
dikloksacylina, fluksoklacylina);



wąski zakres działania - zakażenia gronkowcowe;



trwałe w środowisku kwaśnym (żołądek) - można
podawać doustnie i pozajelitowo;



w bardzo dużym procencie wiążą się z białkami krwi;



dawkowanie - co 6 h, 1 h przed posiłkiem lub 2 h po
nim;



działania niepożądane występują rzadko: skórne
odczyny alergiczne, objawy dyspeptyczne, działanie
drażniące przy podaniu i.m..



metycylina, nafcylina - znaczenie historyczne.

Penicyliny półsyntetyczne o
szerokim zakresie działania



Aminopenicyliny



ampicylina



szerokie spektrum przeciwbakteryjne (nie

działa na Pseudomonas, Enterobacter,
indolo-dodatnie szczepy Proteus);



rozkładana przez penicylinazy;



powinna być podawana pozajelitowo; po

podaniu p.o. wchłania się niecałkowicie;
stosowana co 6-8 h;

Ampicylina cd.



treść pokarmowa upośledza wchłanianie;



wydalana głównie przez nerki;



zastosowanie: zakażenia florą mieszaną

(układ moczowy,



oddechowy, przewód pokarmowy, dury,

paradury); o połączenie z sulbaktamem
(inhibitor -laktamaz) o estry ampicyliny

(piwampicylina, bakampicyna,
talampicyna) - lepsze wchłanianie z
przewodu pokarmowego

Amoksycylina



szybko i prawie całkowicie wchłania się po

podaniu p.o.;



obecność pokarmu nie wpływa na jej

wchłanianie;



zastosowanie: zakażenia układu

oddechowego, dróg moczowych,
eradykacja H. pylori;



połączenie z kwasem klawulanowym

(inhibitor beta-laktamaz);



dawkowanie co 8 h.

Karboksypenicyliny



Są szczególnie skuteczne w zakażeniach P.

aeruginosa, i ndolo-dodatnimi szczepami
Proteus. Mało skuteczne w infekcjach
bakteriami Gram (+). Są rozkładane przez
penicylinazy gronkowcowe.



Karbenicylina



tikarcylina

karbenicylina



nietrwała w środowisku kwaśnym -

podawana wyłącznie pozajelitowo; o
wydalana głównie przez nerki;



zastosowanie: zakażenia P. aeruginosa i

innymi bakteriami Gram (-) układu
moczowego, oddechowego, dróg
żółciowych, zapaleniu opon mózgowych, w
zakażeniach pooperacyjnych;



nie należy jej podawać w ciąży;



działania niepożądane: ból w miejscu

wstrzyknięcia, trombocytopenia i
zaburzenia krzepnięcia (duże dawki);



dawkowanie - co 6 h;



karindacylina i karfecylina - estry trwalsze

w środowisku kwaśnym - stosowane w
zakażeniach układu moczowego.

tikarcylina



stosowana w leczeniu ciężkich zakażeń

wywołanych przez P. aeruginosa (działa
silniej od karbenicyliny) i indolo-dodatnie
szczepy Proteus.



Timentin



połączenie tikarcyliny i kwasu

klawulanowego.

Ureidopenicyliny



azlocylina,



mezlocylina,



piperacylina,



apalcylina;

Ureidopenicyliny



bardzo szerokie spektrum działania

przeciwbakteryjnego;



szczególnie skuteczne w zakażeniach

Enterobacteriaceae, beztlenowcami, P.
aeruginosa;



są rozkładane przez penicylinazy

gronkowcowe, bardziej oporne na ft-
laktamazy bakterii Gram (-);

Ureidopenicyliny



zastosowanie: ciężkie zakażenia układu

oddechowego, moczowego, zapalenie opon
mózgowych, zakażenia mieszane;



mogą być kojarzone z penicylinami

izoksazolilowymi oraz z niektórymi
aminoglikozydami;



połączenie piperacyliny z tazobaktamem

(Tazocin).

CEFALOSPORYNY



I

gen.

–

cefalotyna, cefazolina, cefradyna, cefadroksyl,

cefaleksyna (paciorkowce, gronkowce penicylinazo(+),

E.coli,Klebsiella,Proteus)



II

gen. –

cefaklor, cefuroksym, cefamandol, cefprozil

j.w. + Haemophilus, Moraxella laktamazo(+)
cefoksytyna, cefotetan - beztlenowce



III

gen.

– bardziej oporne na  laktamazy, penetrują do

CUN –

cefotaksym, ceftriakson
ceftazydym, cefoperazon (+

Pseudomonas,

Acinetobacter)

doustne: cefiksym, ceftibuten, cefetamet,

cefpodoksym, lorakarbef

nie działają na Pseudomonas, słabiej na gronkowce



IV

gen. –

cefepim, cefpirom

lepiej na gronkowce, bardziej oporne na laktamazy,

Cefalosporyny



antybiotyki -laktamowe;



pochodne kwasu 7-

aminocefalosporanowego;



działają bakteriobójczo - hamowanie

syntezy ścian komórkowych bakterii;



do OUN najlepiej wnikają cefalosporyny III

generacji;



najbardziej oporne na działanie p-laktamaz

- cefalosporyny III generacji;



oporność na nie narasta powoli;



często wrażliwe na -laktamazy wytwarzane

przez bakterie Gram (-), tzw.
chromosomalne cefalosporynazy; ich
powstanie jest indukowane przez
stosowanie cefalosporyn II i III generacji;



postaci doustne nie powinny być stosowane
w poważnych zakażeniach;



interakcje: nie podaje się ich z
tetracyklinami, chloramfenikolem,
makrolidami, sulfonamidami;



toksyczność ogólna i narządowa jest mała.

Cefalosporyny - działania
niepożądane



odczyny alergiczne ( wysypka skórna, gorączka,
eozynofilia, choroba posurowicza);



bolesność i stwardnienie w miejscu podania
domięśniowego;



stan zapalny żył i tworzenie przyściennego
zakrzepu - po podaniu i.v.;



objawy ze strony przewodu pokarmowego;



reakcje disulfiramopodobne (cefoperazon,
cefamandol);



skazy krwotoczne (hipoprotrombinemia) -
zapobiegawczo podawać witaminę K;



alergia krzyżowa z penicylinami.

Cefalosporyny I generacji



cefalotyna, cefazolina, cefradyna,
cefadroksyl, cefaleksyna



zakres działania jak aminopenicyliny +

penicyliny izoksazolilowe (silne działanie
na bakterie Gram (+));



wydalane przez nerki;



zastosowanie: infekcje układu

oddechowego, ZUM, cellulitis, zapalenia
tkanek miękkich.

Cefalosporyny II generacji



cefaklor, cefuroksym, cefamandol, cefprozil,

cefoksytyna, cefotetan



w porównaniu do I generacji działają silniej na

bakterie Gram(-), a słabiej na Gram (+);



skuteczne w leczeniu zakażeń H. influenzae;



stosunkowo skuteczne wobec beztlenowców;



cefuroksym (jako jedyny z tej grupy)

przechodzi przez barierę krew-mózg;



zastosowanie: zakażenia bakteryjne oporne na

aminopenicyliny, ZUM, infekcje układu

oddechowego, rzeżączka, IZW, zakażenia dróg

rodnych, zakażenia pooperacyjne.

Cefalosporyny III
generacji



cefotaksym, ceftriakson, ceftazydym,

cefoperazon, cefiksym, ceftibuten, cefetamet,

cefpodoksym, lorakarbef



szerokie spektrum przeciwbakteryjne - głównie na

bakterie Gram (-), na Gram (+) działają słabiej niż I

generacja;



skuteczne w leczeniu wielu zakażeń opornych na inne

antybiotyki;



Cefotaksym, ceftriakson, ceftazydym i

cefoperazon przechodzi przez barierę krew-mózg i

jest skuteczna w leczeniu zapalenia opon

mózgowych;



znaczna oporność na działanie beta-laktamaz;



bardzo szerokie zastosowanie;

Cefalosporyny IV
generacji



cefepim, cefpirom



skuteczne w ciężkich zakażeniach

wywołanych przez Enterobacteriaceae



oporne na ft-laktamazy rozkładające

cefalosporyny III generacji;



podawane wyłącznie pozajelitowo;



zastosowanie: ciężkie zakażenia układu

moczowego i oddechowego.

KARBAPENEMY



Imipenem



Meropenem

Mechanizm działania



hamowanie syntezy ściany komórkowej.



Cechy: najszersze spektrum działania

przeciwbakteryjnego (bakterie Gram (+) i

Gram (-), tlenowe i beztlenowe);



imipenem jest wyjątkowo oporny na

działanie -laktamaz;



rozkłada go nerkowa dwuhydropeptydaza I

(imituje działanie -laktamaz), której

inhibitorem jest cilastatyna - połączenie jej z

imipenemem (preparat Tienam) chroni

antybiotyk przed unieczynnieniem; dodatkowo

cilastatyna działa ochronnie na nerki;

Mechanizm działania



nefrotoksyczność - metabolizm w nerkach z
tworzeniem toksycznych produktów;



słabo przenika do OUN;



wydalane z moczem (głównie w postaci nie
zmienionej i częściowo w postaci
metabolitów);



wiązanie imipenemu z białkami wynosi 20%;
cilastatyny - 40%



działają po zakończeniu podawania - efekt
poantybiotykowy.

 

Karbapenemy - działania
niepożądane:



nudności, wymioty, biegunka



eozynofilia i neutropenia



drgawki (wysokie dawki)



odczyny miejscowe



rzekomobłoniaste zapalenie jelit - lek należy odstawić



nadwrażliwość



ciąża, okres karmienia piersią,



niemowlęta do 3 m.ż. i dzieci z niewydolnością nerek



ostrożnie stosuje się u pacjentów z padaczką,

zapaleniem okrężnicy i niewydolnością nerek



nie należy go łączyć z innymi antybiotykami -

laktamowymi (możliwość indukcji -laktamaz)



nie zaleca się stosowania w zapaleniu opon mózgowo-

rdzeniowych

Karbapenemy - zastosowanie



Posocznica



zakażenia układu moczowego,



zakażenia układu oddechowego,



zakażenia wewnątrz jamy brzusznej,



zakażenia narządów rodnych,



zakażenia skóry, tkanek miękkich, kości i

stawów,



leczenie zakażeń wewnątrzszpitalnych.

Monobaktamy



Aztreonam



Mechanizm działania: hamowanie syntezy
ściany komórkowej.



Działanie: działa silnie bakteriobójczo na
tlenowe bakterie Gram (-)
(Enterobacteriaceae, Haemophiilus
influenzae, Neisseria spp., Pseudomonas
aeruginosa);



nie działa na bakterie beztlenowe oraz Gram
(+);



wyjątkowo oporny na działanie -laktamaz;

Aztreonam



nie daje krzyżowych reakcji uczuleniowych

z penicylinami i cefalosporynami;



może zastępować aminoglikozydy;



wiązanie z białkami osocza wynosi 56%;



przenika m.in. do kości, płynu maziowego,

otrzewnowego, opłucnowego, mózgowo-
rdzeniowego;



wydala się głównie z moczem. w postaci

niezmienionej

Aztreonam

Wskazania:



posocznica



zakażenia o ciężkim przebiegu:



dróg moczowych,



oddechowych,



zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,



zakażenia kości, stawów, skóry (także oparzenia) i tkanek

miękkich,



zakażenia w obrębie jamy brzusznej i miednicy małej,



rzeżączka, zapalenie gruczołu sterczowego



szczególnie zalecany u pacjentów uczulonych na inne antybiotyki -

laktamowe;



w zakażeniach mieszanych łączony z metronidazolem,

klindamycyną, wankomycyną, amikacyną, penicylinami w celu

rozszerzenia spektrum przeciwbakteryjnego.



nadwrażliwość na lek,



okres karmienia piersią, laktacja,



noworodki poniżej 7 dni życia,



ostrożnie stosować u pacjentów z niewydolnością wątroby.

Inhibitory -laktamaz



KWAS KLAWULANOWY - naturalny,



TAZOBAKTAM - syntetyczny,



SULBAKTAM - syntetyczny.

Inhibitory -laktamaz

Cechy:



mają w swej budowie pierścień p-laktamowy;



posiadają niewielką aktywność
przeciwbakteryjną;



umożliwiają antybiotykom p-laktamowym
wnikanie do komórek bakteryjnych i
wiązanie z PBP;



blokowanie p-laktamaz jest nieodwracalne;



najbardziej aktywnym inhibitorem p-
laktamaz jest tazobaktam.

Przykłady połączeń
antybiotyków z inhibitorami
-laktamaz:



kwas klawulanowy + amoksycylina

(Augmentin, Amoksiklav, Curam),



kwas klawulanowy + tikarcylina

(Timentin),



sulbaktam + ampicylina (Unasyn),



tazobaktam + piperacylina (Tazocin).