KATEGORIE

KATEGORIE

SELEKTYWNE

SELEKTYWNE

RZECZOWNIKA I

RZECZOWNIKA I

PRZYMIOTNIKA

PRZYMIOTNIKA

Kategorie selektywne

Kategorie selektywne

RZECZOWNIKA:

RZECZOWNIKA:



Przypadek

Przypadek



Liczba

Liczba



Rodzaj

Rodzaj



Osoba

Osoba

Typowe wymagania akomodacyjne
rzeczownika to:

Związki z formą

Związki z formą

CZASOWNIKOWĄ:

CZASOWNIKOWĄ:



Formy rzeczownikowe wymagają

Formy rzeczownikowe wymagają

od osobowych form

od osobowych form

czasownikowych określonych

czasownikowych określonych

wartości

wartości

LICZBY

LICZBY

,

,

RODZAJU

RODZAJU

oraz

oraz

OSOBY

OSOBY

.

.



Powyższe wymagania

Powyższe wymagania

rzeczownika w stosunku do

rzeczownika w stosunku do

czasownika występują tylko

czasownika występują tylko

wtedy, gdy rzeczownik stoi w

wtedy, gdy rzeczownik stoi w

mianowniku.

mianowniku.

PRZYKŁADY:

PRZYKŁADY:



Jan spał

Jan spał

Os.3, Lp,
M1

Mian
.

Związki z formą

Związki z formą

PRZYMIOTNIKOWĄ

PRZYMIOTNIKOWĄ

:

:



Formy rzeczownikowe

Formy rzeczownikowe

wymagają od form

wymagają od form

przymiotnikowych

przymiotnikowych

określonych wartości

określonych wartości

kategorii

kategorii

PRZYPADKA

PRZYPADKA

,

,

LICZBY

LICZBY

i

i

RODZAJU

RODZAJU

.

.

PRZYKŁADY:

PRZYKŁADY:



miłej dziewczyny

miłej dziewczyny



młodszy syn

młodszy syn

Dop., Lp,
F

Mian., Lp,
M1

Związki z inną formą

Związki z inną formą

RZECZOWNIKOWĄ

RZECZOWNIKOWĄ

:

:



Formy rzeczownikowe

Formy rzeczownikowe

wymagają od innych form

wymagają od innych form

rzeczownikowych

rzeczownikowych

określonej wartości

określonej wartości

kategorii

kategorii

PRZYPADKA

PRZYPADKA

.

.

Rozróżniamy trzy rodzaje

Rozróżniamy trzy rodzaje

wymagań akomodacyjnych

wymagań akomodacyjnych

między rzeczownikami:

między rzeczownikami:

1.

1.

Kategoria selektywna

Kategoria selektywna

rzeczowników jest równa ich

rzeczowników jest równa ich

kategoriom fleksyjnym

kategoriom fleksyjnym

.

.

2.

2.

lub nadrzędny rzeczownik

lub nadrzędny rzeczownik

wymaga formy

wymaga formy

DOPEŁNIACZA

DOPEŁNIACZA

od rzeczownika podrzędnego.

od rzeczownika podrzędnego.

3.

3.

lub narzuca podrzędnemu

lub narzuca podrzędnemu

rzeczownikowi formę

rzeczownikowi formę

MIANOWNIKA

MIANOWNIKA

.

.

PRZYKŁADY:

PRZYKŁADY:

1.

1.

siostra Anna siostrze Annie

siostra Anna siostrze Annie

2.

2.

brat mamy brata mamy

brat mamy brata mamy

3.

3.

gmina Białystok gminie

gmina Białystok gminie

Białystok

Białystok

Mian
.

Mian
.

Mian
.

Cel.

Dop.

Dop.

Związki z formą

Związki z formą

LICZEBNIKOWĄ

LICZEBNIKOWĄ

:

:



Formy rzeczownikowe

Formy rzeczownikowe

wymagają od form

wymagają od form

liczebnikowych określonej

liczebnikowych określonej

wartości

wartości

RODZAJU

RODZAJU

.

.

PRZYKŁAD:

PRZYKŁAD:



pięć lalek

pięć lalek



ale chłopcy dwaj (wymaga

ale chłopcy dwaj (wymaga

rodzaju męskiego M1)

rodzaju męskiego M1)

Dop., Lm

F

Związki z

Związki z

PARTYKUŁO-

PARTYKUŁO-

PRZYSŁÓWKAMI:

PRZYSŁÓWKAMI:



Formy rzeczownikowe, choć

Formy rzeczownikowe, choć

łączą się z partykuło-

łączą się z partykuło-

przysłówkami, nie narzucają

przysłówkami, nie narzucają

żadnych kategorii

żadnych kategorii

selektywnych tym częściom

selektywnych tym częściom

mowy. Jest to

mowy. Jest to

związek

związek

nieakomodacyjny.

nieakomodacyjny.

Inne kategorie selektywne

Inne kategorie selektywne

rzeczownika:

rzeczownika:



Niektóre leksemy rzeczownikowe

Niektóre leksemy rzeczownikowe

mają dodatkowo własne

mają dodatkowo własne

wymagania składniowe. Są to:

wymagania składniowe. Są to:



rzeczowniki odczasownikowe

rzeczowniki odczasownikowe

(np.

(np.

RZĄDZENIE, KŁÓTNIA, TWIERDZENIE);

RZĄDZENIE, KŁÓTNIA, TWIERDZENIE);



rzeczowniki odprzymiotnikowe

rzeczowniki odprzymiotnikowe

(np. SKŁONNOŚĆ, ODPORNOŚĆ,

(np. SKŁONNOŚĆ, ODPORNOŚĆ,

WIERNOŚĆ).

WIERNOŚĆ).

Dziedziczą one wymagania

Dziedziczą one wymagania

składniowe po leksemach, od

składniowe po leksemach, od

których pochodzą.

których pochodzą.

PRZYKŁADY:

PRZYKŁADY:



rządzenie krajem

rządzenie krajem



kłótnia z bratem

kłótnia z bratem

Narz
.

Z+Narz
.

Narz
.

Kategoria
selektywna
PRZYPADKA

Kategoria
selektywna
PRZYIMKOWOŚCI

PRZYKŁADY:

PRZYKŁADY:



Twierdzenie, że coś…

Twierdzenie, że coś…



Skłonność do bójek

Skłonność do bójek



Wierność ideologii

Wierność ideologii

Cel
.

DO+Do
p.

Dop.

ŻE

Kategoria
selektywna
frazy
zdaniowej
typu ŻE

Kategoria
selektywna
PRZYIMKOWOŚ
CI

Kategoria
selektywna
PRZYPADKA

Kategorie selektywne

Kategorie selektywne

PRZYMIOTNIKA

PRZYMIOTNIKA

:

:

Standardowy przymiotnik w stopniu

Standardowy przymiotnik w stopniu

równym ma tylko jedno wymaganie

równym ma tylko jedno wymaganie

akomodacyjne:

akomodacyjne:



Przysłówkowość

Przysłówkowość

(w połączeniu z innymi formami

(w połączeniu z innymi formami

przymiotnikowymi)

przymiotnikowymi)

Przysł.

Przysł.

ciekawy wyjątkowo

ciekawy wyjątkowo

Standardowe przymiotniki

Standardowe przymiotniki

w stopniu wyższym i

w stopniu wyższym i

najwyższym mają kategorię

najwyższym mają kategorię

selektywną

selektywną

przyimkowości

przyimkowości

(w połączeniu z formami

(w połączeniu z formami

rzeczowników i przymiotników)

rzeczowników i przymiotników)

PRZYKŁADY:

PRZYKŁADY:



stopień wyższy

stopień wyższy

ładniejszy od Jana

ładniejszy od Jana

niż

niż



stopień najwyższy

stopień najwyższy

z

z

najładniejszy chłopców

najładniejszy chłopców

spośród

spośród

OD+Dop
.

Dop.

NIŻ+Mian
.

Mian.

Z+Dop
.

Dop.

SPOŚRÓD+Dop
.

Dop.

Wymagania nietypowych

Wymagania nietypowych

przymiotników:

przymiotników:

1.

1.

IMIESŁOWY

IMIESŁOWY

PRZYMIOTNIKOWE

PRZYMIOTNIKOWE

:

:



CZYNNE

CZYNNE

– dziedziczą

– dziedziczą

określone wymagania

określone wymagania

czasownika

czasownika



BIERNE

BIERNE

– mają swoje własne

– mają swoje własne

wymaganie:

wymaganie:

PRZYIMKOWOŚCI

PRZYIMKOWOŚCI

o wartości

o wartości

PRZEZ+B.

PRZEZ+B.

PRZYKŁADY:

PRZYKŁADY:

2.

2.

kochający mamę chłopiec

kochający mamę chłopiec

bo: kocha mamę chłopiec

bo: kocha mamę chłopiec

widziany przez Jana

widziany przez Jana

B.

Mian., Lp, M1

B.

PRZEZ+B
.

B.

PRZYKŁADY:

PRZYKŁADY:



lubiący czytać

lubiący czytać

Bezokolicznikowo
ść

Kategoria selektywna
BEZOKOLICZNIKOWOŚCI

PRZYKŁADY:

PRZYKŁADY:



wierzyć w to, że

wierzyć w to, że

wiarzący w to, że

wiarzący w to, że

Czasownik WIERZYĆ w
tym przykładzie
wymaga pojawienia się
kategorii selektywnej
TYPU FRAZY
ZDANIOWEJ, tym
samym pojawia się
zapowiednik zespolenia
W+B., który jest
wymagany przez
kategorię selektywną
czasownika zwaną
KORELATYWNOŚCIĄ.

ŻE

ŻE

W+B.

W+B.

B.

B.

Pochodzący od
czasownika przymiotnik
WIERZĄCY przejmuje
wymagania
akomodacyjne
czasownika.

Wymagania nietypowych

Wymagania nietypowych

przymiotników cd.:

przymiotników cd.:



przymiotniki relacyjne typu :

przymiotniki relacyjne typu :

SKŁONNY, GOTOWY, ZDOLNY,

SKŁONNY, GOTOWY, ZDOLNY,

WIERNY, ODPORNY,

WIERNY, ODPORNY,

PRZYKŁADY:

PRZYKŁADY:



zdolny do poświęceń

zdolny do poświęceń



ciekawy świata

ciekawy świata

DO+Dop
.

Dop
.

Dop
.

Kategoria
selektywna
PRZYPADKA

Kategoria
selektywna
PRZYIMKOWOŚCI

KONIEC

KONIEC