Sylwia

Lutostańska

Ocena ryzyka zawodowego

Metody oceny ryzyka

zawodowego

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Stosowane metody podzielić można

na:

• Metody indukcyjne –

polegają na

przewidywaniu skutków złego działania lub

uszkodzenia poszczególnych elementów obiektu

lub procesu. Wnioski ogólne wywodzone są z

jednostkowych, szczegółowych zdarzeń.

• Metody dedukcyjne –

pozwalają określić

przyczyny wystąpienia określonego,

niepożądanego następstwa (metody dedukcyjne

zajmują więcej czasu i są trudniejsze do

opracowania niż indukcyjne)

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Ze względu na charakter otrzymywanego

wyniku metody możemy podzielić na:

• Metody ilościowe –

Ilościowe szacowanie może być prowadzone, gdy

ma się do dyspozycji odpowiednią liczbę danych

statystycznych dotyczących ilości osób i rodzaju

wypadków, zdarzeń niebezpiecznych, chorób

zawodowych, czasu narażenia na czynniki

środowiska pracy, liczby zatrudnionych itp.

• Metody jakościowe –

Gdy nie mamy dostępu do danych, które

pozwalają na wiarygodne ilościowe szacowanie

ryzyka, lub gdy nie jest uzasadnione stosowane

skomplikowanych metod ilościowych.

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

• Metody jakościowe wartościują ryzyko,

czyli przypisują ryzyku umowną wielkość
charakteryzującą jego wartość.

• Wartość ta określana jest według przyjętej w

metodzie skali określonej liczbowo lub słownie.
Wykorzystywane w ocenie ryzyka, najprostsze
skale mogą być najmniej trójstopniowe.
Optymalna wydaje się skala pięciostopniowa
wykorzystywana w różnych opracowanych
metodach. W zakładach stosowane są również
rozbudowane skale siedmiostopniowe.

Metody jakościowe

Szacowanym skutkom zdarzenia - S

i

prawdopodobieństwu lub częstości

wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego - P
przypisywane są umowne wielkości
charakteryzujące ich wartości:
OPISOWO lub LICZBOWO.

W ten sposób tworzone są skale szacowania
skutków i prawdopodobieństwa lub
częstości skutków.

Metody jakościowe

• Analizę ryzyka przeprowadza się oddzielnie

dla każdego możliwego zagrożenia, które

może spowodować określone skutki.

R = f (S,P)

gdzie:

S

–

skutki (straty) spowodowane zdarzeniem

P

–

prawdopodobieństwo lub częstość wystąpienia

skutków zdarzenia

P = f ( E,W,G)

gdzie:

E

– częstotliwość, z jaką występuje zagrożenie

lub ekspozycja na zagrożenie

W

– prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia

G

– możliwość zmniejszenia lub ograniczenia

zagrożenia / zdarzenia

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

• Metoda listy kontrolnej

Polega na stworzeniu odpowiednich zestawów

pytań umożliwiających sprawdzenie stanu

bezpieczeństwa obiektów i procesów.

Przygotowuje je zespół projektantów,

technologów, operatorów. Bardzo przydatna do

określania możliwych sytuacji niebezpiecznych i

identyfikacji problemów, które powinny być

poddane dalszej analizie.

Metoda ta jest uniwersalna i może być stosowana zarówno

do szybkiego, prostego oszacowania ryzyka, jak i do

bardziej wnikliwego badania. Ze względu na to, że

niektóre zagadnienia mogą być przez listę kontrolną

pominięte, metoda ta jest łączona z innymi technikami

oceny ryzyka.

Koszt stosowania tej metody jest na ogół niski.

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda Analizy bezpieczeństwa pracy (JSA)

Polega na systematycznym badaniu kolejnych

czynności wykonywanych na stanowisku.

Przeprowadzając analizę zagrożeń związanych z

wykonywaniem poszczególnych czynności, należy

rozważyć:

• Jakiego rodzaju wypadki mogą wystąpić podczas

wykonywania czynności?

• Czy podczas wykonywania pracy mogą wystąpić

problemy lub odchylenia od jej normalnego

przebiegu?

• Czy wykonywanie zadań jest związane z dużym

wysiłkiem fizycznym lub obciążeniem psychicznym?

• Czy czynności mogą być wykonywane w sposób inny

niż ustalony procedurami?

Ta lista pytań może być rozszerzona o oddziaływanie innych

czynników, a także o problemy ergonomiczne.

Metoda Analizy bezpieczeństwa
pracy (JSA)

Przygotowanie do analizy, zebranie niezbędnych

informacji

Określenie realizowanych na stanowisku zadań

Ustalenie listy czynności

wykonywanych podczas realizacji zadań

Identyfikacja zagrożeń

Oszacowanie i wyznaczenie dopuszczalności

ryzyka

Określenie wynikających z oceny działań.

Podsumowanie wyników

Metoda Analizy bezpieczeństwa
pracy (JSA)

• Konsekwencje wydarzenia

KLASA OPIS

KONSEKWENCJE

C1

Nieznaczn
e

Brak zwolnienia
lekarskiego

C2

Marginaln
e

Krótsza niezdolność do
pracy

C3

Poważne

Dłuższa niezdolność do
pracy

C4

Bardzo
poważne

Śmierć

Metoda Analizy bezpieczeństwa
pracy (JSA)

• Prawdopodobieństwo P=f+o+a

PUNKT

Y

f

częstotliwość

o

prawdopodobieństwo

a

możliwość

uniknięcia szkody

1

Mniej niż 1

raz w roku

Nieistotne

Oczywiste

2

1 raz w

roku

Mało

prawdopodob
ne

Prawdopo

-dobne

3

1 raz w

miesiącu

Wyobrażalne

Możliwe

4

1 raz w
tygodniu

Prawdopodob
ne

Niezbyt
możliwe

5

Codzienni
e

Zwykłe

Niemożliw
e

Metoda Analizy bezpieczeństwa
pracy (JSA)

• RYZYKO

P=3-
4

P=5-
7

P=8-
10

P=11-
13

P=14-
15

C1

1

2

3

4

5

C2

2

3

4

5

6

C3

3

4

5

6

7

C4

4

5

6

7

8

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

• Metoda Analizy

bezpieczeństwa pracy (JSA)

Ćwiczenie

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda wstępnej analizy zagrożeń

(PHA -preliminary hazard analysis)

Polega na zidentyfikowaniu zagrożeń, sytuacji i

zdarzeń niebezpiecznych mogących prowadzić do

wypadku i mogących powstać we wszystkich

składnikach rozpatrywanego systemu. W metodzie

tej szacuje się więc prawdopodobieństwo

zdarzenia, a nie skutku powstałego w jego wyniku.

Metoda identyfikuje możliwości oraz poddaje

jakościową ocenę możliwego urazu lub utraty

zdrowia.

Szacowanie stopnia szkód S i prawdopodobieństwa

szkód P odbywa się wg skali na 6 poziomach dla

każdego zidentyfikowanego zagrożenia.

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda PHA obejmuje następujące

etapy:

1. Określenie granic obiektu (charakterystyki

stanowiska pracy), dla którego wykonywana jest
ocena.

2. Sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń.
3. Oszacowanie ryzyka, tzn. określenie możliwych

strat poprzez stopień szkód S i
prawdopodobieństwo szkód zdarzenia P,
z jakim szkody mogą wystąpić.

4. Wartościowanie ryzyka wyrażone poprzez:

W = S * P

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda PHA obejmuje następujące

poziomy:

Metoda PHA

• KRYTERIA PODEJMOWANIA RYZYKA

PRAWDOPODOBIEŃSTWO

SZKÓD

6

5

4

3

2

1

6

36

30

24

18

12

6

5

30

25

20

15

10

5

4

24

20

16

12

8

4

3

18

15

12

9

6

3

2

12

10

8

6

4

2

1

6

5

4

3

2

1

1-3 JEST
DO
PRZYJĘCIA

4-9 MOŻLIWE DO PRZYJĘCIA POD
WARUNKIEM DOKONANIA
PRZEGLĄDU

10-36 JEST
NIE DO
PRZYJĘCIA

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

• Metoda PHA

ĆWICZENIE

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda „Co - gdy”( „What – if”?)

• Technika zbliżona do burzy mózgów. Często

stosowana jest we wczesnych etapach życia

obiektu i cieszy się dobrą opinią. Zespół 3-5 osób

dyskutuje na temat możliwych niepożądanych

zdarzeń. Określa możliwe sytuacje wypadkowe,

ich konsekwencje oraz istniejące środki

ochronne. Wynikiem jest najczęściej lista pytań i

odpowiedzi lub scenariusze zdarzeń, ich

konsekwencje, środki bezpieczeństwa i możliwe

warianty działań zmierzających do redukcji

ryzyka.

Pytania stawiane w trakcie dyskusji mogą dotyczyć różnych

obszarów i są formułowane na podstawie doświadczenia,

istniejących rysunków, schematów oraz procedur.
Metoda ta bywa łączona z listami kontrolnymi.

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda wskaźnika poziomu ryzyka

(WPR)
Polega na przyporządkowaniu wskaźników
wagi czynnikom składającym się na
ryzyko. Iloczyn wskaźników daje poziom
ryzyka (WPR).

WPR = A*B*C*D

gdzie: A –

prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia

B –

częstotliwość ekspozycji na zagrożenie

C –

największa spodziewana strata

D –

liczba osób narażonych na zagrożenie

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda wskaźnika poziomu ryzyka
(WPR)

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

• Metoda Wskaźnika Poziomu

Ryzyka – WPR

• Ćwiczenie

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda kalkulatora ryzyka

Polega ona na umieszczeniu na
przygotowanym nomogramie punktów
dla przyjętego prawdopodobieństwa
zdarzenia oraz częstotliwość dostępu do
strefy niebezpiecznej i czasu
przebywania w tej strefie, by dla
złożonych skutków zdarzenia otrzymać
poziom ryzyka.
Metoda ta należy do prostych i szybkich
metod określania ryzyka.

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

W kalkulatorze ryzyka ustalono 4

następujące poziomy ryzyka:

A – WYSOKI –

ryzyko nie może być pod żadnym

warunkiem akceptowalne

B – ISTOTNY –

poziom ryzyka powinien być

zmniejszony tak dalece, jak to jest praktycznie
możliwe

C – UMIARKOWANY –

ryzyko może być

zaakceptowane, jeżeli koszty jego redukcji
przewyższają wartość korzyści

D – NISKI –

ryzyko może być zaakceptowane

bez podejmowania środków prewencyjnych

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Kalkulator ryzyka

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda rodzajów awarii i ich skutków

(FMEA)

W metodzie tej składowym elementom systemu

przypisuje się możliwe defekty (awarie), a następnie

określa się częstotliwość i analizuje skutki i

konsekwencje defektu. Zalecana do analizy

złożonych procesów mechanicznych i ich elementów.

Metoda ta może być prowadzona na 3 poziomach:

1.

Poziom wysoki – analizuje awarie systemu

2.

Poziom średni – analizuje podsystemy

3.

Poziom niski – analizuje elementy składowe

Jest to metoda czasochłonna i droga, ponieważ dla każdego

elementu składowego trzeba określić wszystkie możliwe awarie.

Analizę rozpoczyna się od całego systemu, przechodząc

stopniowo do jego części składowych, lub (częściej) od

rozpatrywania poszczególnych elementów, skąd następnie

przechodzi się „w górę” do poziomu całego systemu.

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda rodzajów awarii i ich

skutków (FMEA)

ĆWICZENIE

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda Studium zagrożeń i zdolności

operacyjnych (HAZOP)
Jest to usystematyzowana technika służąca do

identyfikacji zagrożeń w dużych zakładach

przemysłowych oraz badania zdolności

operacyjnych. Identyfikuje się głównie

zagrożenia i problemy funkcjonowania

związane z nowym procesem. HAZOP stosuje

usystematyzowany zespół słów kluczowych –

haseł, nad którymi prowadzona jest dyskusja i

w konsekwencji stawiane są zadania

poprawiające sytuację i wyznaczane osoby

odpowiedzialne za wykonanie tych zadań.

Metoda ta wymaga dużej wiedzy o przebiegu

procesu, oprzyrządowaniu i przeprowadzonych

operacjach.

ODCHYLENIE = PARAMETR +
HASŁO

Hasła stosowane w metodzie
HAZOP

HASŁO

KOMENTARZ

Utrata szczelności

Nieszczelność zbiorników lub rurociągów

Pożar

Możliwość pożaru i jego skutki

Eksplozja

Możliwość eksplozji i jej skutki

Utrata zasilania

Skutki utraty zasilania energetycznego

Korozja

Możliwość wystąpienia korozji i jej skutki

Wentylacja

Zapewnienie wentylacji i skutki jej braku

Zagrożenia
zewnętrzn

Np. ingerencja człowieka, temperatura itp.

Metody i procedury

Prawidłowość metod i procedur

Kontrola

Metody i środki kontroli i skutki ich braku

Konserwacja

Zagrożenia związane z błędami w konserwacji

Dostosowanie do
celu

Adekwatność rozpatrywanego elementu
instalacji do celu

Dostęp

Dostępność do instalacji, elementów
nastawczych, środków bezpieczeństwa

Efekt domina

Rozpatruje się możliwość wystąpienia sekwencji
zdarzeń o wspólnej przyczynie

Zagrożenia
chemiczne

Zagrożenia związane z materiałami i produktami
reakcji

Hasła stosowane w metodzie
HAZOP II

NIE

Brak parametru lub niewykonanie

czynności

MNIEJ

Ubytek ilościowy

WIĘCEJ

Wzrost ilościowy

CZĘŚĆ

Ubytek jakościowy

ZARÓWNO

Wzrost jakościowy

ODWROTNI

E

Logiczne przeciwieństwo

INNE NIŻ

Całkowite zastąpienie

Parametry stosowane w metodzie
HAZOP II

Działanie

Przepływ

Prędkość Częstotliwo

ść

Ciśnienie

Czas

Mieszani
e

Ciśnienie
atm.

Temperatur

a

Dodatki

Separacj

a

PH

Skład

Poziom

Informacj
a

Lepkość

Napięcie

Prąd

Reakcja

Ruch

ODCHYLENIE = PARAMETR + HASŁO

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda drzewa zdarzeń (Event tree)

Metoda ta oparta jest na logicznych strukturach
drzewiastych, określa się nią potencjalne skutki,
jakie mogą spowodować wydarzenia podstawowe.
Proces działania „do przodu” dostarcza informacji o
rozwoju wydarzeń. Drzewo zdarzeń budujemy
udzielając odpowiedzi tak/nie na pytania związane
z kolejno po sobie następującymi zdarzeniami.

Metoda ta jest indukcyjną metodą jakościowo-
ilościową przydatną na wszystkich etapach: od
projektu do złomowania, a także do badania
wypadków.

Metoda drzewa zdarzeń (Event
tree)

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda analizy drzewa błędów (FTA)

Fault Tree Analysis

Jest logicznym przedstawieniem zależności między

wydarzeniem krytycznym i przyczynami

powodującymi to wydarzenie – metoda dedukcyjna.
Drzewo błędu jest modelem przedstawiającym

stany elementów systemu (wydarzenia

podstawowe) i połączeń między tymi

wydarzeniami, a wydarzeniem szczytowym. W

analizie ryzyka zdarzenie szczytowe może być

założone lub zidentyfikowane za pomocą innych

metod, a następnie wszystkie kombinacje mogące

prowadzić do tego wydarzenia są przedstawione w

logicznej postaci drzewa błędów. Używane tu są

symbole graficzne, które ilustrują połączenia

między wydarzeniami – są to tzw. „bramki

logiczne”

Metoda drzewa błędów FTA

Najczęściej stosowane symbole w
metodzie drzewa błędów to:

Prostokąt informacyjny służący do
opisu stanu

Wydarzenie podstawowe

Bramka „i” AND; wydarzenie powyżej
bramki zachodzi, jeżeli zajdą wszystkie
wydarzenia wejściowe jednocześnie

Bramka „lub” OR; wydarzenie powyżej
bramki ma miejsce, jeśli zajdzie dowolne
zdarzenie wejściowe

Wydarzenie nierozwinięte; nie jest dalej
badane z braku informacji lub jego skutki
są nieznaczne

Metoda drzewa błędów FTA

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

• Metoda drzewa błędów

Ćwiczenie

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda Graf ryzyka

Jest to jakościowa metoda, w której określane w
definicji ryzyka prawdopodobieństwo skutków
zdarzenia jest uszczegółowione i przedstawione
przez trzy parametry ryzyka:

•czas występowania zagrożenia (ekspozycja) A
•możliwość zastosowania ochrony przed

zagrożeniem G

•prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanego

zdarzenia W
+

•wielkość szkód (strat) S, jakie może spowodować

zagrożenie

Graf ryzyka:
S - wielkość szkód

Oznaczenie Charakterystyka

S1

Lekkie obrażenia lub
dyskomfort

S2

Ciężkie lub nieodwracalne

obrażenia jednej lub większej
liczby osób

S3

Śmierć najwyżej jednej osoby

S4

Śmierć większej liczby osób

Graf ryzyka:
A - czas występowania zagrożenia

Oznaczeni

e

Charakterystyka

A1

rzadkie do częstego

A2

częste do stałego

Graf ryzyka:
G – ochrona przed zagrożeniem

Oznaczeni

e

Charakterystyka

G1

Efektywna przy spełnieniu
warunków

G2

Nie dająca prawie żadnych

efektów

Graf ryzyka: W –
prawdopodobieństwo wystąpienia
niepożądanego zdarzenia

Oznaczeni

e

Charakterystyka

W1

Bardzo małe

W2

Małe

W3

Relatywnie duże

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Schemat grafu ryzyka

1-2 ryzyko małe 3-5 ryzyko średnie 6-7
ryzyko duże

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Metoda Pięciu Kroków

–

Pięć kroków do

oceny ryzyka z ang. Five Steps – Five
Steps to risk assessment) jest jakościową
metodą oceny ryzyka, w której
prawdopodobieństwo skutków zdarzenia
jest uszczegółowione i przedstawione
przez 3 dodatkowe parametry ryzyka, tj:

• częstotliwość narażenia (ekspozycję),
• liczbę osób narażonych
• prawdopodobieństwo wystąpienia

zdarzenia.

Metoda Pięciu Kroków

W metodzie tej wartościowanie ryzyka

opisuje wyrażenie:

R=P*F*S*I

Gdzie elementami ryzyka R są:
P – prawdopodobieństwo wystąpienia

zdarzenia,

F - częstotliwość narażenia

(ekspozycja),

S – następstwa zdarzenia (skutki),
I - liczba osób narażonych.

Metoda Pięciu Kroków

Szacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia

zdarzenia P

Wartość P

Charakterystyka

0,033

Prawie niemożliwe

1

Bardzo mało prawdopodobne, ale

możliwe

1,5

Mało prawdopodobne, ale może się

zdarzyć

2

Możliwe, ale niecodzienne

5

Równa szansa

8

Prawdopodobne

10

Zdarza się

15

Pewne

Metoda Pięciu Kroków

Szacowanie częstotliwości narażenia F

Wartość F

CHARAKTERYSTYKA

0,5

Raz na rok

1

Raz na miesiąc

1,5

Raz na tydzień

2,5

Raz dziennie

4

Co godzinę

6

Ciągle

Metoda Pięciu Kroków

Szacowanie następstw zdarzenia S

Wartość

S

CHARAKTERYSTYKA

0,1

Zadrapania, siniaki

0,5

Skaleczenia, łagodne obrażenia

2

Proste złamania, lekka choroba

4

Skomplikowane złamania, poważna
choroba

6

Utrata jednej kończyny, trwała utrata
słuchu

10

Utrata dwóch kończyn, utrata oczu

15

Śmierć

Metoda Pięciu Kroków

Szacowanie liczby osób narażonych - I

Wartość

I

CHARAKTERYSTYKA

1

1-2 osoby

2

3-7 osób

4

8-15 osób

12

16-50 osób

Metoda Pięciu Kroków

Wartościowanie ryzyka R

Wartość R

CHARAKTERYSTYKA

0-5

Pomijalne

5-50

Niskie, ale istotne

50-500

Wysokie

Powyżej 500 Nie do przyjęcia

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

• Metoda Pięciu Kroków

Ćwiczenie

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Wskaźnik ryzyka - Risk Score

Jest to metoda jakościowa, w której określane w
definicji ryzyka prawdopodobieństwo skutków
zdarzenia jest uszczegółowione i przedstawione
przez dwa parametry ryzyka, tj. ekspozycję na
zagrożenie i prawdopodobieństwo wystąpienia
zdarzenia.

R = S * E * P

gdzie: S – możliwe skutki zdarzenia (straty

spowodowane przez zdarzenie),

E – ekspozycja na zagrożenie,
P – prawdopodobieństwo wystąpienia

zdarzenia

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

S – skutki zdarzenia

Wartoś

ć S

Szacowanie

straty

Straty ludzkie

Straty

materialn
e

100

Poważna
katastrofa

Wiele ofiar

>30 mln zł

40

Katastrofa

Kilka ofiar
śmiertelnych

10-30 mln
zł

15

Bardzo duża

Jedna ofiara
śmiertelna

0,3 – 1 mln
zł

7

Duża

Ciężkie
uszkodzenie
ciała

30-300 tys.
zł

3

Średnia

Absencja

3-30 tys. zł

1

Mała

Udzielenie

pierwszej
pomocy

< 3 tys. zł

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

E - ekspozycja na zagrożenie

Wartość E Charakterystyka

10

stała

6

częsta (codzienna)

3

sporadyczna (raz na
tydzień)

2

okazyjna (raz w
miesiącu)

1

minimalna (kilka razy w
roku)

0,5

znikoma (raz do roku)

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

P- prawdopodobieństwo wystąpienia

zdarzenia

Wartoś

ć P

Charakterystyka

Szans

a w %

Prawdopodobieńst

wo

10

Bardzo

prawdopodobne

50

0,5

5*10(-1)

6

Całkiem możliwe

10

0,1

10(-1)

3

Praktycznie możliwe 1

0,01

10(-2)

1

Mało

prawdopodobne,

możliwe

10(-1)

0,001

10(-3)

0,5

Tylko sporadycznie

możliwe

10(-2)

0,0001

10(-4)

0,2

Możliwe do

pomyślenia

10(-3)

0,00001

10(-5)

0,1

Teoretycznie

możliwe

10(-4)

0,000001

10(-6)

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

R - ryzyko

Wartość
R

Kategoria
ryzyka

Działanie
zapobiegawcze

R<20

Bardzo małe
-akceptowalne

Wskazana

20<R<70

Małe

Potrzebna kontrola

70<R<20
0

Średnie - istotne

Potrzebna poprawa

200<R<4
00

Duże

Potrzebna
natychmiastowa

poprawa

R>400

Bardzo duże

Wskazane wstrzymanie
prac

Metody szacowania ryzyka
zawodowego

Wskaźnik ryzyka - Risk Score

• Ćwiczenie

Metody oceny ryzyka zawodowego

• Metody ilościowe (z wiarygodnych

danych statystycznych) określają
prawdopodobieństwo wystąpienia
awarii, której następstwa można
przewidzieć.

• Metody jakościowe (wartościują

ryzyko, czyli przypisują ryzyku umowną
wielkość charakteryzującą jego wartość,
np. skala trój-, pięcio- lub
siedmiostopniowa).

Zasady wyboru metody

Aby wybrać najbardziej odpowiednią metodę

analizy ryzyka, należy ustalić zakres prowadzenia
analizy i stopień jej szczegółowości oraz charakter
wyników, jakie chcielibyśmy osiągnąć.

Wybrana metoda powinna:
- dawać wyniki (weryfikowalne i powtarzalne)

zrozumiałe dla osób decydujących o zarządzaniu
ryzykiem

- być łatwa w użyciu
-być adekwatna dla rozważanego obiektu.

Prawidłowa ocena ryzyka na stanowisku pracy nie musi

być związana z zastosowaniem metod
skomplikowanych!

Metody oceny ryzyka zawodowego

• Oszacowanie ryzyka zawodowego wg

Polskiej Normy PN-N-18002:2000
Systemy zarządzania
bezpieczeństwem pracy. Ogólne
wytyczne do oceny ryzyka
zawodowego - norma do dobrowolnego
stosowania, zawiera ogólne wytyczne do
stosowania w każdym rodzaju zakładu.
Zalecanym sposobem w normie jest
oszacowanie ryzyka w skali trójstopniowej.

Tabela poniżej

Polska Norma PN-N-18002 -
matryca ryzyka

Szacowanie ciężkości następstw

Następs

-twa

Charakterystyka

O małej
szkodliw
ości

Urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych
dolegliwości i absencji w pracy; są to: czasowe
pogorszenie stanu zdrowia np. niewielkie stłuczenia i

zranienia, podrażnienia oczu, niewielkie zatrucia, bóle
głowy.

O

średniej
szkodliw
ości

Urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale

długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości,
związane z absencją, np. zranienia, niewielkie oparzenia
drugiego stopnia, alergie skórne, nieskomplikowane

złamania, zespoły przeciążeniowe ukł. mięśniowo-
szkieletowego np. zapalenie ścięgna.

O dużej
szkodliw
ości

Urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe
dolegliwości i/lub śmierć, np. oparzenia III st., duże
oparzenia II st., amputacje, skomplikowane złamania z

następową dysfunkcją, choroby nowotworowe,
toksyczne uszkodzenia narządów wew. i ukł.
nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne,

zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenie słuchu,
astma, zaćma, itp.

Polska Norma PN-N-18002 -
matryca ryzyka

Szacowanie prawdopodobieństwa

następstw

Prawdopodobieńs
two

Charakterystyka

Mało
prawdopodobne

Następstwa zagrożeń,
które nie powinny

wystąpić pod-czas całego
okresu aktyw-ności

zawodowej pracownika.

Prawdopodobne

Następstwa zagrożeń,
które mogą wystąpić nie

więcej niż kilkakrotnie
podczas okresu

aktywności zawodowej
pracownika.

O dużej szkodliwości Następstwa zagrożeń,

które mogą wystąpić

wielokrotnie podczas
okresu aktywności

zawodowej pracownika.

Polska Norma PN-N-18002:2000

Ciężkość następstw

Prawdopodobieńs

two

Mała

Średnia Duża

Mało
prawdopodobne

Małe
1

Małe
1

Średni
e 2

Prawdopodobne

Małe
1

Średnie
2

Duże
3

Wysoce

prawdopodobne

Średni

e 2

Duże
3

Duże
3

Cyfry zawarte w tabeli odpowiadają kategoriom:
1- kategoria ryzyka małego, 2 - kategoria ryzyka średniego, 3 - kategoria
ryzyka dużego.
Przez ciężkość następstw rozumiemy kolejno:
mała - wywołująca absencję chorobową, średnia - wywołująca ciężkie
uszkodzenie ciała, duża - wywołująca śmierć pracownika

Polska Norma PN-N-18002:2000

Ciężkość następstw

Prawdopodobieńst
wo

Mała

Średnia Duża

Mało
prawdopodobne

Bardzo
małe
1

Małe

2

Średni
e

3

Prawdopodobne

Małe
2

Średnie
3

Duże
4

Wysoce

prawdopodobne

Średnie

3

Duże

4

Bardzo

duże
5

Ocenę w skali pięciostopniowej wygodnie jest stosować tam,
gdzie proces technologiczny jest bardziej zaawansowany lub
pracownik wykonuje wiele różnych czynności np. sekretarka,
konwojent, kierowca.

Polska Norma PN-N-18002:2000

Działania profilaktyczne dla

wartościowania ryzyka w skali
trójstopniowej

Poziom
ryzyka

Wartościow
a-nie ryzyka

Działania profilaktyczne

Bardzo
duże

Niedopuszczal
ne

Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z
już wykonywana pracą, to działania w
celu jego zmniejszenia trzeba podjąć

natychmiast, np. przez zastosowanie
środków ochronnych. Planowana praca
nie może być rozpoczęta do czasu
zmniejszenia ryzyka zawodowego do

poziomu dopuszczalnego.

Średnie

Dopuszczalne

Zaleca się zaplanowanie i podjęcie
działań, których celem jest

zmniejszenie ryzyka zawodowego.

Małe

Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko
zawodowe pozostaje, co najmniej na
tym samym poziomie.

Polska Norma PN-N-18002:2000

Działania profilaktyczne dla

wartościowania ryzyka w skali
pięciostopniowej

Pozio

m

ryzyka

Wartościowa

-nie ryzyka

Działania profilaktyczne

Bardzo
duże

Nie
-dopuszczalne

Praca nie może być rozpoczęta ani
kontynuowana do czasu zmniejszenia ryzyka

zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z już
wyko-nywaną pracą, to działania w celu jego
zmniejsze-nia trzeba podjąć natychmiast.

Planowana praca nie może być rozpoczęta
do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego
do poziomu dopuszczalnego.

Duże

Średni
e

Dopuszczalne

Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań,
których celem jest zmniejszenie ryzyka

zawodow.

Małe

Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko
zawodowe pozostaje, co najmniej na tym

samym poziomie.

Bardzo
małe

Nie jest konieczne prowadzenie żadnych
działań.

Metody oceny ryzyka zawodowego

• Polska Norma PN-N-

18002:2000

• Ćwiczenie

Polska Norma PN-N-18002:2000

• Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali

trójstopniowej dla czynników mierzalnych

• Gdzie Pmax – wartość dopuszczalna wielkości

charakteryzującej narażenie, ustalona na podstawie

obowiązujących przepisów i norm, lub jeśli przepisy nie

istnieją, innych wymagań, wytycznych, opinii ekspertów,

itp., np.

 NDS – najwyższe dopuszczalne stężenie
 NDN – najwyższe dopuszczalne natężenie

Wielkość
charakteryzująca

narażenie

Wartość ryzyka

P > P max

Ryzyko duże

Pmax >P> 0,5

Pmax

Ryzyko średnie

P < 0,5 Pmax

Ryzyko małe

Polska Norma PN-N-18002:2000

Wielkości charakteryzujące narażenie:
P

s –

wskaźnik narażenia umożliwiający ocenę

stężenia średniego ważonego dla całej zmiany
roboczej,

P

ch –

wskaźnik narażenia umożliwiający ocenę stężeń

chwilowych

,

P

p

– wskaźnik narażenia umożliwiający ocenę stężeń

pułapowych.

Wartości dopuszczalne:

NDS – najwyższe dopuszczalne stężenie,
NDSCh – najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe,
NDSP – najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe

Polska Norma PN-N-18002:2000

Polska Norma PN-N-18002:2000

Algorytm oszacowania w skali trójstopniowej
ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na
hałas jako czynnik szkodliwy dla narządu słuchu

L

EX,8h

(L

EX,W

),L

Amax

, L

Cpeak

Czy

L

EX,8h

(L

EX,W

)>85dB

lub L

Amax

>115dB

lub

L

Cpeak

>135dB

Czy

L

EX,8h

(LEX,W)<82dB

i L

Amax

<109dB

i

L

Cpeak

<129dB

Ryzyko zawodowe małe

Ryzyko zawodowe duże

Ryzyko zawodowe średnie

Tak

Tak

Ni
e

Nie

Ryzyko zawodowe związane z narażeniem
na hałas

• L

EX,8h - poziom narażenia na hałas

odniesiony do 8 godzinnego dnia pracy lub

• L

A,8h – narażenie dzienne na hałas

(odpowiadające narażeniu odniesionemu do 8-

godzinnego dnia pracy)

• L

EX,W – poziom narażenia na hałas

odniesiony do tygodnia pracy lub

• E

A,W – narażenie tygodniowe na hałas

(odpowiadające narażeniu odniesionemu do

tygodnia pracy)

• L

Amax – maksymalny poziom dźwięku A

• L

Cpeak – szczytowy poziom dźwięku C.

Wartości ciśnienia akustycznego (Pa) i
poziomu ciśnienia akustycznego (dB)
wybranych źródeł hałasu

Wpływ hałasu na organizm
człowieka

Źródło hałasu w maszynach i
urządzeniach

Środki techniczne ograniczające
hałas

Ryzyko zawodowe - oświetlenie

• Dobre oświetlenie to nie tylko problem z

natężeniem światła, to również olśnienie,

możliwość rozróżniania barw i wpływania na

otoczenie świetlne.
W sytuacjach wymagających ciągłej obserwacji,

szczególnie w trudnych warunkach –

niedoświetlenie, zbyt duże natężenie światła,

prace precyzyjne, itp. powodują przyjmowanie

przez pracowników nieprawidłowej postawy przy

pracy, co wiąże się z różnymi dolegliwościami.

• Efekty zdrowotne: zmęczenie mięśni aparatu

wzrokowego, szczypanie i pieczenie oczu,

zaburzenia wzroku, inne dolegliwości, np. układu

ruchu - bóle pleców - z powodu przyjmowania

„złych pozycji” w pracy spowodowanych

nieodpowiednim oświetleniem stanowiska.

Patrz: lista kontrolna do oceny oświetlenia na stanowisku

(tabela 1)

Maszyny – ocena ryzyka

Polska Norma PN-EN 1050 Maszyny-

Bezpieczeństwo - Zasady oceny ryzyka:
określa ogólne zasady postępowania przy ocenie

ryzyka, w których zebrano wiedzę o

konstruowaniu, użytkowaniu, zdarzeniach prawie

wypadkowych, wypadkach i szkodach

związanych z maszynami. W normie znajdują

się informacje o sposobach identyfikowania

zagrożeń i oszacowania ryzyka. Zgodnie z

Normą, analizy powinny zawierać dane o

ograniczeniach maszyny, wymaganiach dla jej

określonych faz życia, rysunki konstrukcyjne i

inne środki pozwalające na określenie

charakterystyki maszyny, informacje o sposobie

zasilania, historie wypadków i zdarzeń prawie

wypadkowych oraz informacje dotyczące utraty

zdrowia.

Polska Norma PN-EN 1050
Maszyny - Bezpieczeństwo- Zasady oceny
ryzyka

Załącznik A: Przykłady zagrożeń, sytuacji oraz
zdarzeń zagrażających związanych z
wykorzystywaniem maszyn
1.

Zagrożenia mechaniczne: zgniecenia, obcięcia,

wplątania, wciągnięcia/oderwania, uderzenia,
ukłucia/przebicia, starcia/otarcia.
2.

Zagrożenia elektryczne: zbliżenia (człowieka,

przedmiotu) do części będących pod wysokim
napięciem, zjawiska elektrostatyczne, promieniowanie
cieplne, wyrzucanie roztopionych cząstek,
przeciążenia.
3.

Zagrożenia termiczne: oparzenia, odmrożenia,

promieniowanie, pogorszenie stanu zdrowia w
mikroklimacie zimnym, gorącym lub zmiennym.
4.

Hałas: utrata słuchu-głuchota, zaburzenia

równowagi, ograniczenie zdolności porozumiewania się,
odbierania sygnałów akustycznych.

Polska Norma PN-EN 1050
Maszyny - Bezpieczeństwo- Zasady oceny
ryzyka

Załącznik A: przykłady zagrożeń, sytuacji oraz zdarzeń
zagrażających związanych z wykorzystywaniem maszyn
5. Drgania mechaniczne: zaburzenia neurologiczne i
naczyniowe, drgania całego ciała związane z tzw.
wibracjami ogólnymi.
6. Promieniowanie: o niskiej częstotliwości, o często-
tliwości radiowej, z mikrofalami, światło widzialne,
podczerwone, ultrafiolet, promienie Roentgena, gamma,
alfa, beta, elektrononowe, jonowe, laserowe.
7. Zagrożenia związane ze stosowanym materiałem
i substancjami: przez kontakt, wdychanie szkodliwych
cieczy, gazów, mgieł, par i pyłów używanych substancji.
8. Nieprzestrzegania zasad ergonomii:
niedostateczne uwzględnienie anatomii człowieka,
przemęczenie, stres, niewłaściwe oświetlenie,
niewystarczająca widoczność.

Polska Norma PN-EN 1050
Maszyny - Bezpieczeństwo- Zasady oceny
ryzyka

Załącznik A: przykłady zagrożeń, sytuacji oraz

zdarzeń zagrażających związanych z

wykorzystywaniem maszyn
9. Awarie układu sterowania: jak zatrzymać

maszynę?, niewłaściwa lokalizacja i/lub konstrukcja

elementów sterowniczych.
10. Czynnik ludzki: możliwość poślizgnięcia,

potknięcia, upadku, zasłabnięcia, przemęczenia,

błędu i nieodpowiedniego /nieprzewidywalnego

zachowania.
11. Zagrożenia związane ze stanowiskiem

pracy przy maszynie: upadek przy dojściu/zejściu

ze stanowiska pracy, narażenie na spaliny,

łatwopalność kabiny.
12. Niewłaściwe instrukcje: operatora, kierowcy.

Ocena ryzyka – maszyny

Metody służące analizie zagrożeń z
maszynami:

1. Wstępna analiza zagrożeń PHA.
2. Metoda What – if?
3. Analiza rodzajów awarii i ich oddziaływania –

FMEA.

4. Analiza Drzewa błędów – FTA.

Ocena ryzyka – maszyny

• WAŻNE:

Elementem ograniczającym ryzyko
związane z obsługą maszyn jest
zapewnienie pracownikom dostępu do
informacji, w tym pisemnych instrukcji
użytkowania maszyn.

Działania zmierzające do
ograniczenia skutków zagrożeń

Podstawową zasadą, jaką należy
kierować się podejmując działania
zmierzające do ograniczenia skutków
zagrożeń jest:

- eliminowanie ich /najlepiej u źródła/
- stosowanie takich środków, które będą

chronić jak największą liczbę
pracowników, które powinny być
stosowane w odpowiedniej kolejności.

Ograniczanie lub eliminowanie
ryzyka

W myśl zasady środki ochronne
prowadzące do ograniczania
zagrożeń powinny być stosowane w
kolejności:

- środki techniczne eliminujące lub

ograniczające zagrożenia u źródła

- środki ochrony zbiorowej
- środki organizacyjne i proceduralne
- środki ochrony indywidualnej

Środki ochrony zbiorowej i
indywidualnej

• Środki ochrony zbiorowej:

wentylacja

(ogólna lub miejscowa), ochrona
przeciwporażeniowa potwierdzona badaniami i
pomiarami instalacji elektrycznej, urządzenia
ochronne stosowane przy maszynach i
urządzeniach (osłony, kurtyny, bariery,
elektroniczne systemy alarmujące)

• Środki ochrony

indywidualnej/osobistej:

urządzenia,

wyposażenie przewidziane do noszenia bądź
trzymania przez użytkownika w celu jego ochrony
przed jednym lub większą liczbą zagrożeń

Środki ochrony indywidualnej

Obowiązkiem pracodawcy jest :

- ustalenie zasad przydziału środków w zakładzie –

zwykle w tzw. normach przydziału. Wyposażenie

pracowników w środki ochrony indywidualnej

powinien także ustalać obowiązujący w zakładzie

regulamin pracy /np. w załączniku do

regulaminu/. Jeżeli nie ma regulaminu, ustalenia

dotyczące norm wyposażenia pracowników w

środki ochrony osobistej powinny być zawarte w

odrębnym dokumencie.

- dostarczanie środków ochrony indywidualnej

spełniających wymagania oceny zgodności, co

tez gwarantuje ich skuteczność,

- właściwa konserwacja środków, jak również ich

naprawa, odpylanie i odkażanie.

Zapisy związane z oceną ryzyka
zawodowego

• Rejestr wyników badań i pomiarów

czynników szkodliwych dla zdrowia na

stanowisku pracy:

- charakterystyka stanowiska

- wykaz czynników szkodliwych i uciążliwych

/czynniki chemiczne, pyły, czynniki

fizyczne, biologiczne, uciążliwe/

- pracownicy zatrudnieni na stanowisku

pracy

• Karty pomiarów czynników szkodliwych

Karta bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia na stanowisku pracy

 Rejestr wyników badań i pomiarów

czynników szkodliwych dla zdrowia na
stanowisku pracy

 Karty pomiarów czynników szkodliwych

 Dokumentowanie działań

profilaktycznych

Zapisy związane z oceną ryzyka
zawodowego

Zapisy sporządzane i utrzymywane
w zakładzie pracy:

 Wyniki oceny

 Potwierdzenie, że wszyscy pracownicy

znają wyniki oceny

 Plany działań wynikających z oceny

ryzyka

Ocena ryzyka zawodowego

Ocena ryzyka zawodowego powinna być
dokonywana:

•okresowo zgodnie z przyjętą w zakładzie

procedurą, w której określa się jej
częstotliwość

•przy zmianie stosowanych środków ochrony

indywidualnej i zbiorowej

•gdy w środowisku pracy wprowadzono jakieś

zmiany, które mogłyby spowodować zmianę
poziomu ocenianego ryzyka na stanowisku

•w przypadku zmiany wymagań dopuszczalnych

parametrów stężeń i i natężeń czynników
środowiska pracy, np. zmian prawnych.

Zarządzanie ryzykiem

• to proces, w którym w sposób

usystematyzowany ocenia się i
eliminuje bądź ogranicza ryzyko
związane z planowanymi lub
wykonywanymi działaniami w celu
osiągania stałych korzyści
wynikających z ich realizacji.

Zarządzanie ryzykiem

• Wspiera osiąganie ustalonych w

organizacji celów.

• Usprawnia procesy decyzyjne i

planowanie.

• Przyczynia się do lepszego

wykorzystania posiadanych zasobów.

• Sprzyja poszerzaniu wiedzy

posiadanej przez ludzi i organizację.

Sylwia

Lutostańska

 

ń