Przykłady metod oceny

ryzyka zawodowego

W metodzie RISC SCORE wartościowanie ryzyka

opisuje wyrażenie:

R = S * E * P

gdzie parametrami ryzyka są:

S- możliwe skutki zdarzenia, straty spowodowane przez
zdarzenia,

E – ekspozycja na zagrożenie ,

P – prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia.
 

Znaczenie poszczególnych wartości parametrów ryzyka
przedstawiono w tablicach:

Metoda RISC SCORE

Wskaźnik ryzyka

Tablica nr 1 RISC SCORE – szacowanie skutków

zdarzenia

Wartość S

Szacowanie

straty

Straty ludzkie

Straty

materialne

100

Poważna
katastrofa

Wiele ofiar
śmiertelnych

> 30 mln zł

40

Katastrofa

Kilka ofiar
śmiertelnych

10-30 mln zł

15

Bardzo duża

Jedna ofiara
śmiertelna

0,3-1 mln zł

7

Duża

Ciężkie
uszkodzenie
ciała

30-300 tys. zł

3

Średnia

Absencja

 3 - 30 tys. zł

1

Mała

Udzielenie
pierwszej
pomocy

< 3 tys. zł

Tablica nr 2 RISC SCORE – szacowanie ekspozycji na

zagrożenie.

E

Opis ekspozycji

10

Stała

6

Częsta (codzienna)

3

Sporadyczna (raz na tydzień)

2

Okazyjna (raz w miesiącu)

1

Minimalna (kilka razy w roku)

0,5

Znikoma (raz w roku)

Tablica nr 3 RISC SCORE – szacowanie

prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia.

Wartość

S

Opis

Szansa w %

10

Bardzo
prawdopodobne

50

6

Całkiem możliwe

10

3

Mało prawdopodobne,

możliwe

1

1

Tylko sporadycznie

możliwe

10

-3

0,5

Możliwe do pomyślenia

10

-4

0,2

Praktycznie

niemożliwe

10

-5

0,1

Teoretycznie możliwe

10

-6

Tablica nr 4 RISC SCORE – wartościowanie ryzyka

Wartość ryzyka R

Kategoria ryzyka

Działania

zapobiegawcze

R <= 20

Akceptowalne

Wskazana

kontrola

20 < R < 70

Małe

Potrzebna

kontrola

70 < R < 200

Istotne

Potrzebna

poprawa

200 < R < = 400 Duże

Potrzebna

natychmiastowa
poprawa

R > 400

Bardzo duże

Wskazane

wstrzymanie
pracy

Wskaźnik ryzyka WPR

Wskaźnikowa metoda jakościowa oceny ryzyka, w której określane w
definicji ryzyka prawdopodobieństwo skutków zdarzenia jest uszczegółowione
i przedstawione przez trzy parametry ryzyka tj.:
- częstotliwość występowania narażenia (ekspozycja),
- zakres szkód
- i prawdopodobieństwo wystąpienie zdarzenia.
 
W metodzie WPR wartościowanie ryzyka opisuje wyrażenie:

WPR = A * B * C * D

gdzie parametrami wartości wskaźnika WPR są:

A – prawdopodobieństwo zdarzenia,
B – częstość występowania narażenia,
C – rodzaj szkód,
D – zakres szkód.

Wskaźnik ryzyka WPR

A – prawdopodobieństwo zdarzenia

Waga

Charakterystyka

0

niemożliwe

1

bardzo małe

2

małe

5

możliwe

8

prawdopodobne

10

spodziewane

15

pewne

B – częstość występowania

Waga Charakterystyka

0,1 bardzo rzadko
0,2 raz w roku

1

raz w miesiącu

1,5 raz w tygodniu
2,5 raz dziennie

4

raz na godzinę

5

ciągle

C – rodzaj szkód

Waga

Charakterystyka

0,1

otarcie, stłuczenie

0,5

skaleczenie, zmiażdżenie

1

złamanie kości krótkich (palca)

2

złamanie kości długich

4

utrata kończyny, utrata oka, poważna choroba

8

utrata dwóch kończyn, utrata oczu, stała utrata

zdrowia

15

śmierć

D – zakres szkód

Waga

Charakterystyka

1

1 – 2 osoby

2

3 – 7 osób

4

8 – 15 osób

8

16 – 30 osób

12

Ponad 50 osób

WPR – wskaźnik ryzyka

WPR

Ryzyko

Działania zapobiegawcze

0 - 1

akceptowalne akceptacja ryzyka

1 – 5

bardzo małe

działania podjąć w ciągu roku

5 – 10

małe

działania podjąć w ciągu trzech

miesięcy

10 – 50

znaczące

działania podjąć w ciągu miesiąca

50 - 100

wysokie

działania podjąć w ciągu tygodnia

100 – 500

bardzo wysokie działania podjąć w ciągu jednego

dnia

500 - 1000

ekstremalne

działania podjąć natychmiast

ponad 1000 niedopuszczalne wstrzymać pracę

Wskaźnik ryzyka WPR

Przykład:

Operator oczyszczalni ścieków – zagrożenie- poślizgnięcie się i upadek.
Przewidywane skutki – złamanie kończyny. Czas pracy – do 8 godz. dziennie. Jeden
taki wypadek w okresie ostatnich 10 lat.

Szacowanie parametrów ryzyka:

- prawdopodobieństwo zdarzenia:

A = 1 – bardzo małe,

- częstość występowania narażenia:

B = 5 – ciągłe – praca codzienna

- zakres szkód

D = 1 – jedna, dwie osoby.

- rodzaj szkód

C = 2 – złamanie kości długich,

Wartościowanie ryzyka:

Wskaźnik ryzyka

WPR = A * B * C * D = 10

Dla wartości WPR od 10 do 50 – ryzyko jest znaczące i działania w celu jego
zmniejszenia należy podjąć w ciągu miesiąca.

Metoda PHA – Preliminary Hazard Analysis

Metodę matrycową PHA czyli wstępnej analizy zagrożeń stosuje się,
wykorzystując:
1.

informację stanowiącą zestawienie znanych zagrożeń

występujących w obrębie obiektu (stanowisko pracy, proces, obiekt
użytkowy, produkcyjny, inne),
2.

     

wyniki analizy własnej dotyczącej potencjalnej możliwości

oddziaływania obiektu lub procesu na otoczenie i wystąpienie
zagrożeń.
Metoda może być zastosowana do oceny ryzyka zawodowego na
stanowiskach pracy oraz analizy ryzyka w fazie projektowania
obiektu czy procesu. Głównymi etapami metody są:

a)

     

sporządzenie listy spodziewanych zagrożeń,

b)

     

dokonanie oceny dotkliwości skutku (szkody) według

przyjętej skali,

c)

     

dokonanie oceny prawdopodobieństwa wystąpienia szkody

wg przyjętej skali,

d)

     

oszacowanie ryzyka jako iloczynu wskaźników

prawdopodobieństwa wystąpienia szkody przez jej stopień.

Poziom ryzyka: R = S x P

Skala oceny

Poziom

ryzyka (R)

Stopień szkód

(S)

Prawdopodobieństwo

(P)

1

Znikome urazy, lekkie
szkody

Bardzo
nieprawdopodobne

2

Lekkie obrażenia,

wymierne szkody

Mało prawdopodobne,

zdarzające się raz na 10

lat

3

Ciężkie obrażenia,

znaczne szkody

Doraźne wydarzenie (raz

w roku)

4

Pojedyncze wypadki
śmiertelne, ciężkie

szkody

Dosyć częste wydarzenie

(np. raz w miesiącu)

5

Zbiorowe wypadki

śmiertelne, szkody na

bardzo dużą skalę na
terenie zakładu

Częste regularne

wydarzenie (np. raz w
tygodniu)

6

Zbiorowe wypadki

śmiertelne, szkody na

dużą skalę poza terenem

zakładu

Duże

prawdopodobieństwo

wydarzenia

Ocena skutków i częstości

zagrożeń

Stopień
skutku

(szkody
)

Prawdopodobieństwo

1

2

3

4

5

6

1

1

2

3

4

5

6

2

2

4

6

8

10

12

3

3

6

9

12

15

18

4

4

8

12

16

20

24

5

5

10

15

20

25

30

6

6

12

18

24

30

36

1 – 3 - ryzyko akceptowalne (małe),
4 – 9 - dopuszczalna akceptacja ryzyka po ocenie ryzyka,
10 – 25 (36) – ryzyko niedopuszczalne – wymagane zmniejszenie ryzyka, (do 25 –
na terenie zakładu)

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO wg PN-18002

(Matryca)

Skala trójstopniowa

Ciężkość następstw

Prawdopodobieństwo

Mała

Średnia

Duża

Mało

prawdopodobne

małe

1

małe

1

średnie

2

Prawdopodobne

małe

1

średnie

2

duże

3

Wysoce

prawdopodobne

średnie

2

duże

3

duże

3

Skala pięciostopniowa

Ciężkość następstw

Prawdopodobieństwo

Mała

Średnia

Duża

Mało

prawdopodobne

bardzo małe

1

małe

2

średnie

3

Prawdopodobne

małe

2

średnie

3

duże

4

Wysoce

prawdopodobne

średnie

3

duże

4

bardzo duże

5

PN-18002 OCENA RYZYKA

ZAWODOWEGO

- do następstw o małej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które nie

powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to czasowe

pogorszenia stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia,

podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.

- do następstw o średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które

powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości

związane z okresami absencji; są to zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej

powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły

przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp.

- do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują

ciężkie i stałe dolegliwości lub/i śmierć; są to np. oparzenia III stopnia, oparzenia

II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z

następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów

wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne,

zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.

Ciężkość następstw:

PN-18002 OCENA RYZYKA

ZAWODOWEGO

Prawdopodobieństwo zdarzenia:

- Do małoprawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie

powinny wystąpić podczas okresu aktywności zawodowej pracownika,

- Do prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą

wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej

pracownika,

- Do wysoce prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które

mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej

pracownika,

Algorytm szacowania

ryzyka zawodowego dla

środków chemicznych

Algorytm

szacowania ryzyka

zawodowego dla

środków

chemicznych

Czy

L

EX,8h

(L

EX,w

) > 85 dB

lub

TAK

L

Amax

> 115 dB

lub

L

Cpeak

> 135 dB

NIE

Czy

L

EX,8h

(L

EX,w

) < 82 dB

i

L

Amax

< 109 dB

NIE

i

L

Cpeak

< 129 dB

TAK

L

EX,8h

(L

EX,w

), L

Amax

, L

Cpeak

Ryzyko zawodowe duże

Ryzyko zawodowe

średnie

Ryzyko zawodowe małe

DOPUSZCZALNOŚĆ RYZYKA ZAWODOWEGO

i działania korygujące dla skali 3 stopniowej

Oszacowanie ryzyka

zawodowego

Dopuszczalność

ryzyka

zawodowego

Niezbędne działania

DUŻE

Niedopuszczaln

e

(nieakceptowalne)

Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane

z pracą już wykonywaną, działania w

celu jego zmniejszenia należy podjąć

natychmiast (np. przez zastosowanie

środków ochronnych). Planowana

praca nie może być rozpoczęta do

czasu zmniejszenia ryzyka

zawodowego do poziomu
dopuszczalnego.

ŚREDNIE

Dopuszczalne

Zaleca się zaplanowanie i podjęcie

działań, których celem jest

zmniejszenia ryzyka zawodowego.

MAŁE

(akceptowalne)

Konieczne jest zapewnienie, że

ryzyko zawodowe pozostaje co

najmniej na tym samym
poziomie.

DOPUSZCZALNOŚĆ RYZYKA ZAWODOWEGO

i działania korygujące dla skali 5 stopniowej

Oszacowanie ryzyka

zawodowego

Dopuszczalność

ryzyka

zawodowego

Niezbędne działania

BARDZO DUŻE

Niedopuszczalne

(nieakceptowalne)

Praca nie może być rozpoczęta ani
kontynuowana do czasu zmniejszenia
ryzyka zawodowego do poziomu
dopuszczalnego

DUŻE

Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z
pracą już wykonywaną, działania w celu
jego zmniejszenia należy podjąć
natychmiast (np. przez zastosowanie
środków ochronnych). Planowana praca
nie może być rozpoczęta do czasu
zmniejszenia ryzyka zawodowego do
poziomu dopuszczalnego.

ŚREDNIE

Dopuszczalne

(akceptowalne)

Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań,
których celem jest zmniejszenia ryzyka
zawodowego.

MAŁE

Zaleca się rozważenie możliwości dalszego
zmniejszania poziomu ryzyka zawodowego
lub zapewnienie, że ryzyko zawodowe
pozostaje najwyżej na tym samym
poziomie.

BARDZO MAŁE

Nie jest konieczne prowadzenie żadnych
działań.

Ogólne zasady oszacowania ryzyka zawodowego w skali

trójstopniowej na podstawie wartości wielkości charakteryzującej

narażenie.

Wartość wielkości

charakteryzującej narażenie

(P)

Oszacowanie ryzyka

zawodowego

P > Pmax

duże

Pmax ≥ P ≥ 0,5 Pmax

średnie

P < 0,5 Pmax

małe

UWAGA – Pmax – wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie,

ustalana na ogół na podstawie odpowiednich przepisów (może to być

odpowiednia wartość NDS – najwyższego dopuszczalnego stężenia lub NDN –

najwyższego dopuszczalnego natężenia). W przypadku braku ustalonych

wymagań przy jej ustalaniu można wykorzystać opinie ekspertów i/lub wziąć

pod uwagę opinie pracowników.

Przy zastosowaniu środków ochrony indywidualnej, wartościowane według
przedstawionej zasady ryzyko zawodowe można zmniejszyć o jeden poziom, np.. z
dużego na średnie.

Przy wartościowaniu ryzyka zawodowego dla grup pracowników podlegających
szczególnej ochronie (kobiety w ciąży i okresie karmienia oraz młodociani)
wartościowane ryzyko zawodowe należy zwiększyć o jeden poziom, np. ze średniego na
duże.

Graf Ryzyka 2

(wg normy DIN V 19250)

Metoda Graf Ryzyka jest jakościowa metodą oceny ryzyka.

Prawdopodobieństwo skutków zdarzenia jest uszczegółowione i przedstawione
przez trzy parametry ryzyka tj.:

- okres (czas) przebywania w strefie zagrożenia,
- odwrócenie zagrożenia (ukierunkowanie zagrożenia),
- prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanego zdarzenia.

Za parametry ryzyka przyjmowane są:

- zakres możliwych wielkości szkód (strat)

S

, jakie może spowodować

zagrożenie,

- okres (czas) przebywania w strefie zagrożenia

B

,

- odwrócenie zagrożenia (ukierunkowanie zagrożenia – możliwość zastosowania
ochrony przed zagrożeniem)

G

,

- prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanego zdarzenia

W

,

Graf Ryzyka 2

GRAF RYZYKA

W5 W4 W3 W2 W1

1 1 0 0 0
4 3 2 1 0
5 4 3 2 1
5 5 4 2 1
6 6 5 3 2
7 7 5 4 2
8 8 6 6 2
8 8 8 6 3

Poziom ryzyka

Punkt

początkowy

S1

S2

S3

S4

A1

A2

A2

A1

G1

G2

G2

G1

S - zakres możliwych
szkód:

S1 – zagrożenie systemu

S2 – lekkie obrażenia ludzi,
uszkodzenia systemu

S3 – ciężkie obrażenia
ludzi, poważne uszkodzenie
systemu

S4 – ofiary śmiertelne

A - okres przebywania w
strefie zagrożenia:

A1 – okresowe do częstego

A2 – od częstego do stałego

G - możliwość
odwrócenia zagrożenia:

G1 – można zapobiec po
spełnieniu określonych
warunków

G2 – trudno zapobiec
zagrożeniu

Szacowanie
ryzyka

Graf Ryzyka 2

GRAF RYZYKA

W5 W4 W3 W2 W1

1 1 0 0 0
4 3 2 1 0
5 4 3 2 1
5 5 4 2 1
6 6 5 3 2
7 7 5 4 2
8 8 6 6 2
8 8 8 6 3

Poziom ryzyka

Punkt

początkowy

S1

S2

S3

S4

A1

A2

A2

A1

G1

G2

G2

G1

W- prawdopodobieństwo wystąpienia szkód:
W1 – nieprawdopodobne wystąpienie zdarzenia podczas życia indywidualnej
jednostki lub systemu, a także podczas życia dużej liczby jednostek i systemów
W2 – nikłe, ale możliwe wystąpienie zdarzenia podczas życia indywidualnej jednostki lub

systemu, względnie spodziewane wystąpienie zdarzenia podczas życia dużej liczby

jednostek i systemów
W3 - okazjonalne wystąpienie zdarzenia podczas życia indywidualnej jednostki lub

systemu, względnie kilkanaście razy podczas życia dużej liczby jednostek i systemów
W4 – możliwe wystąpienie zdarzenia kilkakrotnie podczas życia indywidualnej jednostki

lub systemu, względnie częste podczas życia dużej liczby jednostek i systemów
W5 – częste wystąpienie zdarzenia podczas życia indywidualnej jednostki lub systemu,

bardzo częste podczas życia dużej liczby jednostek i systemów

Szacowanie
ryzyka

Graf Ryzyka 2

W5 W4 W3

W2

W1

1

1

0

0

0

4

3

2

1

0

5

4

3

2

1

5

5

4

2

1

6

6

5

3

2

7

7

5

4

2

8

8

6

6

2

8

8

8

6

3

- ryzyko akceptowalne

Poziom ryzyka

-

ryzyko dopuszczalne, akceptacja ryzyka po ocenie ryzyka

,

- ryzyko niedopuszczalne, wymagane zmniejszenie ryzyka,

Punkt

początkowy

S1

S2

S3

S4

A1

A2

A2

A1

G1

G2

G2

G1

1 – 2

3 – 5
6 – 8

Przykład:

Stolarz przecina materiał piłą tarczową – zagrożenie odrzut materiału. Przewidywane skutki –
uszkodzenie organów wewnętrznych. Czas pracy – do 4 godz. dziennie. Praca pilarką wymaga
stosowania urządzeń zabezpieczających przed odrzutem oraz odpowiedniego bezpiecznego
zachowania się pracownika. Jeden wypadek odrzutu materiału w okresie ostatnich 5 lat.

Szacowanie parametrów ryzyka:

- zakres szkód:

S3 – ciężkie obrażenia ludzi,

- okres przebywania w strefie zagrożenia:

A1 – okresowe do częstego (stolarz pracuje do

połowy zmiany roboczej)

- odwrócenie zagrożenia

- metoda nie przewiduje na tym poziomie

zakresu szkód,

- prawdopodobieństwo wystąpienia

W2 – nikłe ale możliwe – wypadek miał miejsce w

okresie ostatnich 5 lat,

niepożądanego zdarzenia

Ocena ryzyka

Graf Ryzyka

(CIOP)

Konsekwencje:

- katastrofalne – śmierć, utrata systemu lub jego istotnej części połączona z utratą

możliwości produkcyjnych lub funkcjonalnych, znaczne zainteresowanie społeczne
lub wystąpienie interwencyjnej kontroli albo możliwość jej wystąpienia.

- krytyczne – ciężkie uszkodzenia ludzi, poważne uszkodzenie systemu lub inne

wydarzenia, powodujące rozległe straty produkcyjne.

- marginalne – małe poszkodowanie osób lub poważne uszkodzenie systemu o

zauważalnym efekcie.

- nieistotne – mniejsze niż powyższe.

Gradacja poziomów ryzyka przy odczycie z grafu

Ilość punktów

Poziom ryzyka

0

ryzyko nie występuje

1-2

ryzyko tolerowane

3-4

ryzyko umiarkowane

5-6

ryzyko istotne, rzeczywiste

7-8

ryzyko nie tolerowane

Graf Ryzyka

(CIOP)

Zakres niezbędnych działań, które należy podjąć w zależności od uzyskanej
oceny:

a)      przy ryzyku tolerowanym: wymagany jest monitoring zagrożeń dla ich
utrzymania w stanie kontrolowanym,

b)      przy ryzyku tolerowanym umiarkowanym: konieczne jest obniżenie
poziomu ryzyka, lecz koszty z tym związane powinny być proporcjonalne do
uzyskanych korzyści; jeżeli występujące ryzyko wiąże się z poważnymi
konsekwencjami, należy przeprowadzić dokładniejszą analizę i ustalić
dokładne metody monitorowania w ryzyka w przyszłości,

c)      przy ryzyku tolerowanym istotnym: nie można rozpocząć pracy bez
obniżenia poziomu ryzyka do poziomu ryzyka umiarkowanego,

d)      przy ryzyku nie tolerowanym: obowiązuje kategoryczny zakaz
podjęcia lub kontynuowania pracy, zanim poziom ryzyka nie zostanie
zredukowany.

Graf Ryzyka 1

GRAF RYZYKA 1

W3 W2 W1

1

-

-

2

1

-

3

2

1

3

2

1

4

3

1

5

4

2

6

5

3

7

5

3

Poziom ryzyka

- ryzyko małe

- ryzyko średnie

- ryzyko poważne

3 – 5
6 – 7

1 – 2

Punkt

początkowy

S1

S2

S3

S4

A1

A2

A2

A1

G1

G2

G2

G1

S- wielkość szkód:
S1 – lekkie obrażenia lub

dyskomfort,
S2 – ciężkie lub nieodwracalne

obrażenia jednej lub większej

liczby osób,
S3 – śmierć najwyżej jednej

osoby,
S4 –śmierć większej liczby osób.

Szacowanie wartości parametrów ryzyka

A- czas występowania

zagrożenia:
A1 – rzadkie do częstego
A2 –częste do stałego.

G- ochrona przed

zagrożeniem:
G1 – efektywna przy

spełnieniu pewnych

warunków
G2 – nie dająca żadnych

efektów.

W- prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanego

zdarzenia:
W1 – bardzo małe,
W2 – małe,
W3 – relatywnie duże

Graf Ryzyka 1

W3

W2

W1

1

-

-

2

1

-

3

2

1

3

2

1

4

3

1

5

4

2

6

5

3

7

5

3

Poziom ryzyka

-

ryzyko małe

- ryzyko średnie

- ryzyko poważne

3 – 5
6 – 7

1 –

2

Punkt

początkowy

S1

S2

S3

S4

A1

A2

A2

A1

G1

G2

G2

G1

Przykład:

Tokarz – zagrożenie- pochwycenie rękawa kurtki przez obrabiany przedmiot. Przewidywane
skutki – utrata ręki. Czas pracy – do 8 godz. dziennie. Praca na tokarce wymaga zapięcia rękawów
kurtki roboczej. Jeden taki wypadek w okresie ostatnich 10 lat.

Szacowanie parametrów ryzyka:

- wielkość szkód:

S2 – ciężkie nieodwracalne obrażenia jednej osoby,

- czas występowania narażenia:

A2 – częste do stałego – praca codzienna

- ochrona przed zagrożeniem

G1 – efektywna przy spełnieniu pewnych

warunków, postępowanie tokarza

zgodne z

przepisami.

- prawdopodobieństwo wystąpienia

W2 – nikłe ale możliwe – wypadek miał miejsce

raz na10 lat,

niepożądanego zdarzenia