Teorie emocji

Zajęcia 4/5

Teorie emocji

Klasyczne:

Teoria Jamesa-
Langego
Teoria Canon-Barda
Aktywacyjne teorie
emocji
Dwuczynnikowa
teoria emocji
Schachtera i
Singera

Poznawcze:

Koncepcja emocji
Lazarusa
Ujęcie Frijdy
Koncepcja
psychicznej
reprezentacji
emocji

Teoria Jamesa-Langego

charakterystyka

Zaliczana do obwodowych teorii emocji
Źródłem emocji są:

działania
zmiany napięcia mięśni
zmiany w narządach wewnętrznych

Emocje występują wtedy, gdy podmiot

interpretuje swoje reakcje cielesne

(ocenia).

Teoria Jamesa-Langego

Jak powstają emocje?

Spostrzeżenie bodźca

Zmiany fizjologiczne

Spostrzeżenie zmian fizjologicznych przez

jednostkę

Interpretacja zmian fizjologicznych

Emocja

•

Proces nadawania znaczenia ewaluatywnego

przeniesiony wgłąb organizmu

Teoria Jamesa-Langego

Jakie zmiany fizjologiczne są przyczyną powstawania

emocji?

Początkowo

Zmiany napięcia mięśni poprzecznie

prążkowanych

Ekspresja mimiczna i pantomimiczna
Działania instrumentalne

Zmiany napięcia mięśni gładkich

Narządy wewnętrzne

Później

Zmiany powodowane przez autonomiczny

układ nerwowy (Lange)
Ograniczyło to zakres trafności koncepcji,

podatne na podważające argumenty

Teoria Jamesa-Langego

Wzorce pobudzenia?

Idea specyficzności pobudzenia
fizjologicznego – odmienne dla
różnych emocji

Dopiero w latach 80 i 90 uzyskano
wyniki potwierdzające hipotezę, że
poszczególne emocje charakteryzują
się odmiennymi wzorcami pobudzenia
fizjologicznego – teoria ekspresyjnego
sprzężenia zwrotnego

Teoria Jamesa-Langego

Koncepcja uczuć wyższych?

Istnieją uczucia moralne, intelektualne i

estetyczne –

koncepcja uczuć wyższych

Pojawiają się na poziomie odbioru wrażeń

wzrokowych/słuchowych
Wrażenia z wnętrza organizmu – znaczenie

drugoplanowe
Pojawiają się w wyniku uruchomienia

prostszego mech. fizjologicznego niż uczucia

podstawowe (tylko:

eksteroreceptory-

>uczucie

, zamiast:

ekteroceptory-

prioprioceptory-interoceptory->uczucie

)

Co spostrzega to pobudzenie? -> SELF

Teoria Jamesa-Langego

Uczucia dla Jamesa?

Uczucie dla Jamesa było jądrem emocji, a

także jądrem psychologii – stanowi istotę myśli

i świadomości, dostarcza poczucia tożsamości

osobistej i nadaje znaczenie pojęciu samego

siebie
Podstawa tworzenia indywidualności i

tożsamości
Dają poczucie bezpośredniości i naoczności

poznania

Działania pod ich wpływem realizowane dynamicznie

i bezdyskusyjnie

Siła dynamizująca zachowanie
Najważniejsza część osobowości człowieka

Teoria Canon-Barda

Talamiczna teoria

uczuć.

Centralna teoria emocji

Podstawą emocji – zmiany w mózgu
Emocje to procesy zachodzące w jądrach wzgórza
Siedliskiem emocji są ośrodki podkorowe – ich

pobudzenie dodaje poznawczym czynnościom kory

komponent emocjonalny

Badania eksperymentalne –> koty bez kory mózgowej –

nieskoordynowane ataki; kora hamuje emocje

powstające we wzgórzu

Aktywność na obwodzie ma znaczenie drugoplanowe
Pobudzenie emocjonalne ma charakter rozlany i

niespecyficzny – nie może być źródłem generowania

różnorodnych stanów emocjonalnych
Stawia pytanie: co sprawia, że pewne bodźce

wywołują pobudzenie w ośrodkach odpowiedzialnych

za powstawanie emocji?

Teoria Canona-barda

Emocje jako zdarzenia wyłącznie

poznawcze?

Wydarzenie

Informacja przetwarzana przez wzgórze,

przesyłana jednocześnie do kory i do ciała

Reakcja Instrumentalna Ocena wydarzenia

przez korę

Emocja

Boję się, ponieważ wiem, że wilki są niebezpieczne

Teoria Canona-Barda

Podważając teorię Jamesa-

Langego.

Zmiany w narządach wewnętrznych pojawiają

się z pewnym opóźnieniem w stosunku do

bodźca emotogennego – trwa o zbyt długo
Jeśli do mózgu nie docierają informacje z

narządów wewnętrznych, to nie powinno się

odczuwać emocji

Życie emocjonalne pacjentów po uszkodzeniu

rdzenia kręgowego

Hohman (1966) – 25 pacjentów z wykształceniem

średnim: spadek intensywności doznań seksualnych,

przeżywanie słabszego strachu, gniew jako b.

poznawczy, sentymentalność (płaczliwość, ściskanie w

dołku)
Bermond, Fasotti, Nieuvenhuyse i Schuerman (1991) –

pytano o subiektywną intensywność emocji i o

odczuwanie doznań z wnętrza ciała

–

Strach: słabsze wraż. fizjolog., subiektywne takie same

–

Gniew: uczucie somatyczne nie uległo zmianie, wzrost

subiektywnej siły emocji (podobnie przy innych

emocjach)

Teoria Canona-Barda

Podważając teorię Jamesa-Langego.

cz2

Wątpliwości co do badań nad

pacjentami z uszkodzonym
rdzeniem kręgowym:

Nie uwzględniano zmian napięcia
mięśni poprzecznie prążkowanych
Informacje o przeżywanych emocjach
pochodziły z pamięci

Emocje zmieniają dostępność materiału
pamięciowego

Aktywacyjne teorie emocji

Charakterystyka.

Założenia:

Emocje są stanem podwyższonego pobudzenia

oznakowanego afektywnie
Znak afektywny może być dodatni lub ujemny

Idea znaku pojawiła się już u Wundta
Olds i Milner (1954) – w mózgu szczurów występują

wyspecjalizowane ośrodki odpowiedzialne za

przeżywanie emocji pozytywnych i negatywnych

(implantowanie elektrod - samowzmocnienia)

Zwracają uwagę na jeden wymiar emocji –

intensywność

Odpowiedzialny jest za to poziom pobudzenia

ośrodkowego układu nerwowego -> poziom

aktywacji (pojęcie-klucz do zrozumienia wszelkich

zjawisk emocjonalnych)

Aktywacyjne teorie emocji

Poziom aktywacji.

Aktywacja – odnosi się do stanu ośrodkowego układu

nerwowego

Zmiany na obwodzie nie muszą być prostym

odzwierciedleniem zmian występujących w OUN

Aktywność narządów wewn. może się zmieniać pod wpływem

wzrostu poziomu aktywacji, jest regulowana przez

autonomiczny UN (sympatyczny i parasympatyczny)

– Np.: perystaltyka jelit, ciśnienie krwi

Lindsley – zmiany zachowania pojawiające się przy

różnych poziomach aktywacji

Wspomniane tylko emocje negatywne, w odniesieniu do

najwyższego poziomu aktywacji – sam poziom aktywacji

nie wystarcza do pełnej charakterystyki emocji

Hebb – emocje korelują z aktywacją, lecz nie są z nią

identyczne, istotną cechą emocji są procesy myślowe
Arnold – proces emocjonalny z 5 faz;

pomost między tradycyjnymi i współczesnymi teoriami

emocji,
wprowadzenie procesu oceny -> duże znaczenie procesu

interpretacji znaczenia docierających do jednostki bodźców

Aktywacyjne teorie emocji

Lindsley – aktywacja i zmiany zachowania.

Charakterystyka zachowania.

Intensywne podniecenie

emocjonalne (strach,

wciekłość, lęk)
Czujność, pogotowie

Swobodne czuwanie
Senność

Lekki sen

Głęboki sen

Koma

Charakterystyka stanów

świadomości.

Świadomość ograniczona, uwaga

rozproszona, zamglenie świad.,

splątanie

Pełna świadomość, uwaga

selektywna, przerzutna,

koncentracja i antycypacja

Labilna uwaga sprzyjająca

swobodnym skojarzeniom

Świadomość częściowo osłabiona,

stany niepełnej przytomności

Redukcja świadomości, marzenia

senne

Całkowity brak świadomości,

chrapanie, niepamięć snów oraz

stymulacji

Brak świadomości i brak reakcji na

jakąkolwiek sytuację

Aktywacyjne teorie emocji

Hebb – skąd się bierze znak emocjonalny?

Pobudzenie ośrodka przyjemności/przykrości
Wpływ powstającej aktywacji na aktywność

zespołów komórkowych (działające

zamknięte obwody neuronów, w których

krążą impulsy nerwowe)

Bodźce podtrzymujące aktywność zespołów

komórkowych -> emocje pozytywne
Bodźce zmieniające aktywność/powodujące

rozpad zespołów komórkowych -> emocje

negatywne

ALE:

powstawanie lub rozpad aktywności zespołów

komórkowych nie musi mieć związku ze zmianami

poziomu aktywacji!!!
Emocje pozytywne i negatywne mogą wiązać się

za wzrostem lub spadkiem poziomu aktywacji

Aktywacyjne teorie emocji

Hebb – poziom aktywacji a znak emocji?

Między poziomem aktywacji a znakiem emocji

zachodzą związki.

aktywacja b. wysoka lub b. niska -> emocje o znaku

ujemnym

Strach –> aktywacja + procesy pośredniczące

zawierające wyobrażenie urazu i powodujące tendencję

do ucieczki i unikania
Wstręt -> aktywacja + procesy pośredniczące z

tendencją do unikania wszystkiego co wiąże się z

przedmiotem budzącym emocję

aktywacja umiarkowana -> emocje o znaku dodatnim

Radość i miłość -> aktywacja + procesy prowadzące do

ciągłego i głębszego kontaktu z obiektem budzącym

emocję

Procesy pośredniczące – procesy psychiczne

wiązane specyficznie z wyborem pewnego

kierunku działania

Emocje są uwikłane w planowanie działania

Aktywacyjne teorie emocji

Magda Arnold – 5 faz powstawania procesu

emocjonalnego.

Naturalna recepcja

Rejestrowanie neutralnej stymulacji, np.: obraz na

siatkówce

Ocena

Ocenianie odebranej stymulacji jako dobrej/złej,

korzystnej/niekorzystnej dla jednostki
Pojawia się znak procesu emocjonalnego

Pojawienie się tendencji do działania

Zbliżanie/unikanie
Ujawnia się motywacyjne działanie stymulacji

Wystąpienie emocji

Przeżycie subiektywne + komponent wisceralny

Pojawienie się działania sterowanego przez

emocję

Duża dynamika + ograniczona kontrola intelektualna

–

Hipoteza Easterbrooka – ograniczenie zakresu uwagi

–

Tendencyjne interpretowanie bodźców, by były zgodne z

dominującym u jednostki nastrojem/uczuciem

Dwuczynnikowa teoria emocji

Schachtera i Singera.

Nawiązanie do idei Jamesa-Langego – emocje

jako wynik spostrzegania własnego pobudzenia
Czy do powstawania emocji wystarczy samo

pobudzenie fizjologiczne, którego jednostka nie

jest w stanie wyjaśnić?

Eksperyment Maranona – wstrzykiwał badanym

adrenalinę i pytał, czy odczuwają jakieś emocje
Eksperyment Schachtera i Singera (1962)

Warunkiem powstania emocji pobudzenie

fizjologiczne, którego pojawienie się można było

wyjaśnić odwołaniem się do czynników

sytuacyjnych
Emocja jako wynik interakcji procesów

występujących wewnątrz organizmu z

informacjami docierającymi ze środowiska oraz z

informacjami zarejestrowanymi w doświadczeniu

jednostki (2 niezależne czynniki)

Dwuczynnikowa teoria emocji Schachtera i

Singera.

Eksperyment (1962) cz.

1

Dożylnie wstrzykiwano adrenalinę lub placebo – jako

preparat witaminowy Suproxin.

Poinformowani

o rzeczywistym

działaniu

Poinformowani

fałszywie

Nie udzielono

informacji

Gniew

Euforia

Gniew

Gniew

Euforia

Euforia

Nie przejawiali reakcji

emocjonalnych, albo

były one słabe

Reakcje emocjonalne

zgodne z warunkiem

Reakcje emocjonalne

zgodne z warunkiem

Wstrzyknięcie adrenaliny

Dwuczynnikowa teoria emocji

Schachtera i Singera.

Eksperyment (1962) cz. 2

W grupie placebo także pojawiły się reakcje

emocjonalne -> tutaj nie powinny

występować, jednak sama sytuacja

eksperymentalna mogła wywołać pobudzenie
Nie mierzono bezpośrednio pobudzenia

fizjologicznego – manipulowano nim tylko

farmakologicznie

Dodatkowy eksperyment: fragment komedii +

adrenalina, chloropromazyna (najmniej śmieszna)

lub placebo

Interpretacja: ludzie poszukują przyczyn

własnych emocji w sytuacjach zewnętrznych

Sytuacje naturalne nie muszą być tak jednoznaczne

jak eksperymentalne
Znaczenie nadawane bodźcom może zależeć od

wcześniejszych doświadczeń, socjalizacji, kontekstu

sytuacyjnego

Dwuczynnikowa teoria emocji

Schachtera i Singera.

Dutton i Aron (1974) – przejście przez

most.

Proszono mężczyzn o przejście przez most, na końcu którego
stała atrakcyjna dziewczyna – prosiła o odpowiedź na kilka
pytań kwestionariusza

Badani przechodzący przez most linowy odczuwali lęk,
towarzyszące mu pobudzenie fizjologicznie mylnie interpretowali
jako spowodowane widokiem atrakcyjnej dziewczyny

Przemawia za teorią niespecyficznego pobudzenia Cannona-Barda
ALE – możliwe, że badani mieli problem z analizą własnego
pobudzenia fizjologicznego – mężczyźni są bardziej aleksytymiczni niż
kobiety

Most linowy

Most kamienny

Chcę się z nią umówić!

Zwykła reakcja

Dwuczynnikowa teoria emocji

Schachtera i Singera.

Jak powstaje stan emocjonalny?

Wydarzenie

Poznawcza

ocena

wydarzenia

Nieinterpretowalne

reakcje

fizjologiczne

Reakcja

Instrumentalna

_____________________________

Reakcja

wisceralna

Poznawcza ocena

reakcji

fizjologicznych

Emocja

(np.: strach)

Dwuczynnikowa teoria emocji

Schachtera i Singera.

Jak powstaje stan emocjonalny?

Muszą być spełnione 3 warunki:

Znalezienie się w stanie pobudzenia
Poznawcza analiza zmian fizjologicznych i

sytuacji zewnętrznych (w jakich do nich doszło)
Werbalne oznaczenie stanu, w jakim się znalazł

podmiot

Błędne wyjaśnianie i błędne spostrzeganie

własnego pobudzenia fizjologicznego

Może się przyczynić do zredukowania

intensywności przeżywania emocji
Young, Hirschman i Clark (1982) – słuchanie

nagrania bicia serca: szybsze/wolniejsze niż

rzeczywiste -> tętno badanych dopasowuje się do

tego co słyszą

Poznawcze teorie emocji