MASAŻ LECZNICZY

Opracowano na podstawie :



Podstawy masażu leczniczego Zygmunta Prochowicza PZWL Warszawa Wydanie IV



Wykład Prof. Wojciecha Hagnera Uniwersytet Toruński

 
 

RYS HISTORYCZNY STOSOWANIA MASAŻU

JAKO METODY LECZNICZEJ

1.

    

Starożytny Egipt - przedstawiono na papirusach sprzed 5000 lat (3000 l p.n.e.).

2.

    

Starożytna Grecja.

3.

    

Starożytny Rzym - Juliusz Cezar w pamiętnikach z wojny galijskiej opisuje zastosowanie

metody szczypania i ugniatania w rwie kulszowej.
MASAŻ W ROZUMIENIU METODY LECZNICZEJ
 
4.

    

XVI w n.e. francuski lekarz Ambroży Par^ (1517-1590) zaczął stosować masaż jako oficjalną

lekarską metodę leczenia.
5.

    

XVII w n.e. lekarz niemiecki Friedrich Hoffinan (1600-1672) stosował masaż leczniczy po

powszechnych zabiegach amputacji kończyn.
6.

    

Właściwy znany w obecnej postaci masaż leczniczy został opracowany i zastosowany przez

lekarzy szwedzkich:


    

Per Henryk Ling (1776-1839) założyciel Centralnego Instytutu Gimnastycznego, gdzie

powstała tzw. „gimnastyka szwedzka" i zastosowano masaż leczniczy w konkretnych
jednostkach chorobowych i ich profilaktyce.
7.

    

Właściwym twórcą podstaw naukowych był: - holenderski lekarz John Mezger.

Uzyskał on szczególnie korzystne wyniki masażu w chorobach stawów.
8.

    

Zastosowanie masażu w leczeniu schorzeń internistycznych, zawdzięczamy

badaniom O.Gläsera i W.A.Dalicho (na podstawie wcześniejszych doniesień H.Heada –
1889), J.Mankenziego – 1917, W. Kohlrauscha – 1937)
9.

    

Polacy:



    

Prof. Izydor Zabłudowski (1851-1906) - Kierownik Zakładu Masażu Leczniczego w Berlinie,

swoimi publikacjami i pracami naukowymi uzyskał zrównanie masażu jako dyscypliny
klinicznej z innymi dziedzinami wiedzy medycznej.


    

Prof. Jan Zaorski - przedwojenny założyciel i twórca polskiej szkoły masażu leczniczego oraz

autor cenionego nawet obecnie w środowisku podręcznika pt. „Mieszenie lecznicze" - 1927r.


    

Prof.Józef Jankowiak - Dyrektor i twórca Instytutu Balneoklimatologii Bioklimatologii i

Medycyny Fizykalnej w Poznaniu, autor podręcznika „Masaż leczniczy" - 1974r.
 

Definicja
MASAŻ LECZNICZY jest formą fizycznego oddziaływania na organizm ludzki za
pomocą bodźców mechanicznych, głównie pod postacią ucisku na
tkanki, którego celem jest wywołanie odczynu miejscowego i ogólnego;
przemiana energii mechanicznej masażu na energię elektryczną w postaci impulsu
elektrycznego /zmiana tzw. potencjału spoczynkowego na potencjał czynnościowy/
- jedna z metod działania fizykalnego w leczeniu = usuwania zewnętrznych i wewnętrznych
objawów chorobowych,
- celem jest oddziaływanie terapeutyczne na tkanki miejscowo i na cały ustrój.
RODZAJE MASAŻU LECZNICZEGO:
1. masaż klasyczny,
2. „ segmentamy,
3. „ limfatyczny,
4. „ akupresorowy,
5. „ sportowy (odnowa biologiczna - zespół działań wspomagających proces aktywacji
wypoczynku),
6. masaż kosmetyczny,
7. „ erotyczny,
8. „ reflaksacyjny.

PODSTAWOWE ZASADY MASAŻU LECZNICZEGO
l. Wywiad.
2. Wszystkie techniki masażu stosuje się wzdłuż przebiegu naczyń limfatycznych w
kierunku do węzłów chłonnych oraz zgodnie z przebiegiem naczyń żylnych —>• od
obwodu do serca.
3. Węzłów chłonnych (i okolic) nie masuje się.
4. Masaż wykonuje się na części ciała pacjenta całkowicie obnażonej.
5. Pacjent winien być ułożony wygodnie, z rozluźnionymi mięśniami, w pozycji
zapewniającej jak najlepszy dostęp masażyście. a) pozycja leżąca tyłem, b) pozycja
leżąca przodem, c) pozycja leżąca na boku. d) pozycja siedząca.
6. Masaż nie może sprawiać pacjentowi bólu
7. Pierwsza część masażu tzw. masaż wstępny winien być wykonywany delikatnie.
8. Wraz ze wzrostem liczby zabiegów winna wzrastać siła masażu, która zależy od:
- Wieku - niemowlęta —> b. delikatnie, młodzież do 15 roku życia —>
średniej mocy
- dorośli —> mocno
- osoby starsze —> średniej mocy
- Płci - (u kobiet delikatniej)
- Zawodu
- Budowy ciała
- Stanu zdrowia

9. Czas trwania zależy od:


      

schorzenia podstawowego,



      

schorzeń współistniejących,



      

wielkości masowanej powierzchni,



      

kolejności wykonywanego w serii masażu,



      

czy dotyczy jednej części ciała, czy całego (45 – 60min.).

10. Każdy chwyt lub technikę masażu należy powtórzyć min. x 2.
11 .Nie należy przerywać rozpoczętego masażu.
12.Dokumentacja prowadzona przez masażystę winna oceniać postępy i skuteczność
masażu —> RWD.
STOSOWANE SĄ TZW. ŚRODKI POŚLIZGOWE = WSPOMAGAJCE
- zmniejszające tarcie i zapobiegające otarciom,
- rodzaj zależy od skóry , zabiegów towarzyszących, a także upodobań masażysty,
Środki te są nakładane na dłoń masażysty.
Najczęściej stosowane są:
- oliwka, wazelina, lanolina, talk kosmetyczny, mydło.
 
Stosuje się również tzw. środki wspierające zabiegi:


      

rozgrzewające: Capsiderm, Capsiplex, Ben -Gay, itp.



      

słabo rozgrzewające: Arcalen, Algesal, Butapirazol, Metindol, Voltaren, p/bólowe,

p/zapalne, itp.


      

odżywcze: Bepanten, Dermosavit, Dermosan,



      

olejki eteryczne: żywica benzoesowa, rozmaryn, palisander, itp.

MECHANIZM DZIAŁANIA MASAŻU LECZNICZEGO
1. Działanie miejscowe
- zwiększa przepływ krwi i cbłonki,
- wytwarzane jest ciepło,
- naczynia i mięśnie ulegają rozluźnianiu,
- następuje przyspieszone usuwanie produktów przemiany materii.
2. Działanie odległe:


      

przyspieszone krążenie krwi i chłonki (tzw. teoria mechaniczna) (PG)



      

uwalnianie hormonów tkankowych: histamina, aminy, prostaglandyny, (tzw. teoria

hormonalna),


      

pobudzanie wywołane zamianą energii mechanicznej na elektryczną z odruchowym

pobudzaniem poprzez drogi nerwowe OUN.
 
Typy stosowanych działań w masażu leczniczym: TECHNIKI
1.

    

GŁASKANIE,

2.

    

ROZCIERANIE,

3.

    

UGNIATANIE

4.

    

WYRABIANIE (jako szczególny rodzaj ugniatania)

5.

    

OKLEPYWANIE

6.

    

MASAŻ WIBRACYJNY

7.

    

WAŁKOWANIE

8.

    

ROZSTRZĄSANIE

9.

    

WYCISKANIE..

 
 
 
METODY MASAŻU LECZNICZEGO:
1. ręcznie,
2. za pomocą aparatów i urządzeń mechanicznych,
3. łącząca obie strony ww. metody.

FORMY MASAŻU LECZNICZEGO: /wskazania/
1. masaż leczniczy krótkobodźcowy, trwający ok. 10-20 min. odczyn miejscowy, mogący
wpływać wtórnie na funkcjonowanie wielu układów i narządów (zazwyczaj codziennie),
2. masaż leczniczy średniobodźcowy, trwający ok.20-30 min., wyzwalający podczas zabiegu
odczyn miejscowy i w części reakcje ogólne (zazwyczaj codzienne lub co 2 -gi dzień),
3. masaż długobodźcowy trwający ok. 30-45min. podczas , którego pojawiają się reakcje ogólne
(zazwyczaj co 2 - gi dzień).
ORGANIZACJA PRACY/HIGIENA MASAŻU
1.

        

Kwalifikacje zawodowe (podstawy teoretyczne + biegłość manualna).

2.

        

Cechy psychofizyczne: cierpliwość, wyrozumiałość, troskliwość, indywidualizacja

postępowania.
Pełna sprawność fizyczna i odporność psychiczna z posiadanymi zdolnościami do szybkiej
analizy pojawiających się reakcji miejscowych i ogólnych.
 
WARUNKI HIGENICZNO - SANITARNE
Gabinet winien spełniać wymogi określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia
. Wwyróżniamy:
-

gabinet

masażu suchego (nie wymaga stosowania specjalnych urządzeń),



      

gabinet masażu w środowisku wodnym (wirowy, podwodny, natryskowy itp.),



      

gabinet masażu z zastosowaniem urządzeń (wibracyjny, pneumatyczny, itp.)



    

Normatywna powierzchnia pojedynczego stanowiska zabiegowego winna wnosi 6 m oraz

jednostanowiskowego pomieszczenia do masażu ok. 12-16 m

2



    

Winien być wykonywany na stole do masażu, sztywnym równym o wymiarach: 80 cm x 200

cm
 


    

Umywalka z zimną i ciepłą wodą.

 
 


    

Dostateczne oświetlenie naturalne i sztuczne; wg Tomazowa i Oszasta, powierzchnia okien

winna wynosić 10% powierzchni podłogi, a najmniejsza wielkość oświetlenia sztucznego na
wysokości 80 cm od podłogi winna wynosić nie mniej niż 75 luksów /przy oświetleniu
luminescencyjnym - 150 luksów/.
 
Właściwy mikroklimat winien być zapewniony przez odpowiednią wentylację naturalną i
sztuczną, wilgotność i temperaturę powietrza.

HIGIENA I BEZPIECZEŃSTWO PRACY MASAŻYSTY
l. PACJENT:


      

umyta, czysta i sucha skóra,



      

,żadnych zmian ropnych, rozstępów, ubytków → przerwania ciągłości skóry, nie

zagojonych ran, świeżych blizn, dermatoz, podrażnień,


      

stany gorączkowe,



      

krwawienia i krwotoki oraz skłonność do nich,



      

czynne przetoki,



      

żylaki —> rozsiew zakrzepów,



      

zmiany nowotworowe (! czeniak),



      

stany podrażnienia i zapalenia narządów wewnętrznych,



      

zabieg winien być wykonywany min. 2-3 h po posiłku z ok. 15-30 min.okresem

wypoczynku.
2. MASAŻYSTA:


      

wysoka kultura osobista,



      

skupiony na czynności,



      

dłonie osuszone, czyste bez zadrażnień, krótko obcięte paznokcie,



      

bez biżuterii i zegarka,



      

ubranie wygodne niekrępujące ruchów, buty stabilne (oddzielne przechowywanie stroju

osobistego i pracowniczego),


      

czyste prześcieradła do okrycia i położenia pacjenta,



      

niezwykle ważna koordynacja wykonywanych ruchów z oddechem,



      

postawa ciała masażysty: stabilne obciążenie stóp (równomierne),



      

miednica nieco obniżona (obniżony środek ciężkości ciała), kręgosłup wyciągnięty

rozluźniony, biodra wychylone

NIE ZAWIESZAĆ CIAŁA NAD PACJENTEM

PRZECIWWSKAZANIA OGÓLNE DO MASAŻU LECZNICZEGO


      

przerwanie ciągłości skóry pacjenta,



      

zmiany ropne,



      

dermatozy,



      

rany,



      

nie zagojone blizny,



      

stany gorączkowe,



      

czynne przetoki, zmiany nowotworowe (uwaga czemiak),



      

zmiany zakrzepowe - zapalne żył,



      

żylaki,



      

stany krwotoczne (zwłaszcza pochodzenia naczyniowego),



      

kamica nerkowa, kamica pęcherzyka żółciowego,



      

zmiany zapalne narządów wewnętrznych,



      

krwotoki,



      

menstruacja u kobiet.

Dokumentacja masażu:


      

jest to postępowanie i metoda lecznicza wykonywana w oparciu skierowanie lekarskie,

które zawiera rozpoznanie choroby zasadniczej i schorzeń współistniejących,

Wymagane też jest określenie czy mamy do czynienia z chorobą świeżą czy też z

pozostałościami po przebytej chorobie Dawkowanie może być ściśle indywidualizowane.

Wymagane jest określenie podstawowych parametrów zabiegu:.


      

czas trwania zabiegu,



      

okolica wykonywania zabiegu,



  

liczba powtórzeń stosowanych typów masażu.

 
W środowisku wodnym:


      

temperatura,



      

ciśnienie,



      

odległość strumienia wody.

Przy tzw. specjalnych technik niezwykle ważna jest okolica stosowania.
 
Wskazania do wykonywania masażu całego ciała:
1. rekonwalescencja,'
2. zabiegi kondycyjne,
3. zapobieganie odleżynom i zaburzeniom krążenia krwi i chłonki,
4. długotrwałe przebywanie w łóżku,
5. zaburzenia psychiczne,
6. nadwaga i otyłość (miernego stopnia).

TECHNIKI STOSOWANE W MASAŻU LECZNICZYM


      

głaskanie,



      

rozcieranie,



      

ugniatanie,



      

wyrabianie,



      

oklepywanie,



      

masaż wibracyjny,



      

wałkowanie,



      

roztrząsanie,



      

wyciskanie .

Ad. GŁASKANIE:


       

każdy masaż winien rozpoczynać się i kończyć głaskaniem,



       

jest to najczęściej stosowana metoda



       

działanie lecznicze polega na : uspokajaniu i obniżaniu napięcia, usunięciu

złuszczonego naskórka.


       

usunięciu substancji wydzielniczej gruczołów skory, przemieszczeniu krwi żylnej i

chłonki, działaniu układu pobudzającemu układ nerwowy, zmniejszaniu bólu,
- jest częścią postępowania diagnostycznego,
- wykonywany od obwodu do serca,
- ok.20-25 ruchów na l minutę (powoli bez ucisku, dłoń masażysty przystosowuje się do
kształtu masowanej części ciała )

PODZIAŁ:


       

ze względu na siłę : - łagodnie= muskające opuszkami palców,

- średnio mocne całą dłonią, - mocno - kłębami kciuków
lub nadgarstkami —> odnowa biologiczna, sportowy


       

ze względu na kierunek wykonywania:

- podłużne wzdłuż przebiegu włókien mięśni lub osi ciała,
- poprzecznie,
- okrężne (gruczoły piersiowe, łopatki, itp.)
+0'.
Przeciwwskazania do wykonywania głaskania to:


     

II

o

choroby Bűrgera



     

znacznego stopnia otyłość (↑ 40%)



 

przeciwwskazania ogólne do masażu

Ad. ROZCIERANIE:


       

wykonywanie ruchów kolisto-posuwistych po masowanej tkance,



       

zadania: rozdrobnienie, rozgniecenie, rozdzielenie zrostów i blizn, zwiększenie

uelastycznienia wiązadeł i wytworzenie ciepła,


       

ok.60-100 ruchów na ł min. Podział



       

ze względu na głębokość



      

powierzchniowe = delikatne,



      

głębokie,



       

ze względu na kierunek



      

podłużne,



      

poprzeczne,



      

okrężne

Przeciwwskazania do rozcierania:


      

stany zapalne ścięgien, pochewek ścięgnistych,



      

choroba Bűrgera,



    

stany po zapaleniach (zakrzepowych) żył —> wyciskanie skrzepów, uszkodzenie naczyń,



      

skaza naczyniowa, uszkodzenie naczyń,



      

świeżo podane blokady lekowe i przeciwwskazania ogólne.

Ad. UGNIATANIE:


       

wykonywanie ruchów unoszenia, uciskania i wyciskania tkanki mięśniowej poprzez

stosowane chwyty kleszczowe. lub szczypcowe, uciskania od ich przebiegu uciskania od
przyczepu dalszego do bliższego
 
Działanie biologiczne:


      

dogłowowe, przesunięcie krwi i chłonki,



      

przyspieszenia. usuwania kwaśnych produktów przemiany materii,



      

likwidacja przykurczu,



      

wzrost siły mięśniowej,



      

zwiększenie elastyczności wiązadeł,

 
Wg Daigre: zwiększa to zakres tzw. regeneracji funkcjonalnej mięśni min. poprzez
stymulowanie wymiany tlenowej.
Wg Beard'a: powstające podrażnienia proprioceptywne poprzez drogi nerwowe stymulują
odpowiednie okolice OUN tzw. torowanie aferentywne,


     

wykonywane są w rytmie ok.40-50 ruchów na l min: poprzecznych podłużnych, pionowych

(ucisk), ze skręceniem i mieszanych.


      

zabieg kończymy głaskaniem.

Przeciwwskazania do wykonywania ugniatania:
Ruchy podłużne:
- obniżenie napięcia mięśni,
- niedowłady z obniżonym napięciem mięśni —> wydłużają się.
Ruchy poprzeczne:
- wzmożone napięcie mięśni.
Ogólne:
- ostre zespoły bólowe np. rwa kulszowa,
- małe dzieci,
- niedowład spastyczny, /wiotki jw.
- choroba Heinego - Medina.
AD. WYRABIANIE - SZCZEGÓLNY RODZAJ UGNIATANIA jw,
Ad. Oklepywanie


      

bardzo silny bodziec mechaniczny przekazywany dłonią masażysty



      

wytwarza silny odczyn miejscowy,



      

powstanie silnego odczynu ogólnego tłumaczy się pobudzaniem układu nerwowego



      

wykonywane ruchy winny być: sprężyste, równomiernie, krótkotrwałe



      

częstotliwość - 250 - 300 uderzeń na l min. (szybkie)



      

100-120 uderzeń na l min. (wolne)