Podstawy

przedsiębiorczości

Temat: Dochody ze świadczeń

Dochody ze świadczeń

Dochody ze świadczeń

Dochody ze świadczeń

Świadczenia

emerytalne

(I, II i III filar)

Świadczenia

emerytalne

(I, II i III filar)

Świadczenia

rentowe

Świadczenia

rentowe

Zasiłki

Zasiłki

Świadczenia

z pomocy

społecznej

Świadczenia

z pomocy

społecznej

• macierzyński

• chorobowy

• pogrzebowy

• dla bezrobotnych

• rzeczowe

• pieniężne

Dochody ze świadczeń są, obok dochodów z pracy,

najważniejszym źródłem dochodów gospodarstw domowych w

Polsce.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Stopy procentowe składek na poszczególne rodzaje

ubezpieczeń

Stopy procentowe składek na poszczególne rodzaje

ubezpieczeń

Składki na

ubezpieczeni

e emerytalne

19,52%

podstawy

wymiaru

Składki na

ubezpieczeni

e emerytalne

19,52%

podstawy

wymiaru

Składki na

ubezpieczen

ia rentowe

13,00%

podstawy

wymiaru

Składki na

ubezpieczen

ia rentowe

13,00%

podstawy

wymiaru

Składki na

ubezpieczen

ie

chorobowe

2,45%

podstawy

wymiaru

Składki na

ubezpieczen

ie

chorobowe

2,45%

podstawy

wymiaru

Składka na

ubezpieczen

ie

wypadkowe

od 0,90%

do 3,60%

podstawy

wymiaru

Składka na

ubezpieczen

ie

wypadkowe

od 0,90%

do 3,60%

podstawy

wymiaru

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Na ubezpieczenie

emerytalne

19,52%

Na ubezpieczenie rentowe

13%

Na

ubezpieczeni

e chorobowe

2,45%

Na

ubezpiecze

nie

wypadkowe

od 0,90%

do 3,60%

pracowni

k

9,76%

pracodaw

ca

9,76%

pracownik

6,50%

pracodawc

a

6,50%

pracownik

2,45%

pracodawc

a

Ogółem

Od 35,94% do 38,83%

7,30% otwarty fundusz emerytalny

Podstawowym aktem prawnym dotyczącym ubezpieczeń społecznych

jest ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń

społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.).

W Polsce realizacją przepisów o ubezpieczeniach społecznych zajmują

się:
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) - dla pracowników

najemnych oraz ludności utrzymującej się z pozarolniczej działalności

gospodarczej, instytucja obsługująca Fundusz Ubezpieczeń

Społecznych (FUS) oraz część innych funduszy społecznych (np.

Narodowy Fundusz Zdrowia)

• Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) – dla

ludności utrzymującej się z rolniczej działalności gospodarczej.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) jest polskim funduszem

państwowym, którego środkami dysponuje Zakład Ubezpieczeń

Społecznych.

FUS realizuje zadania z zakresu I-go Filaru ubezpieczeń społecznych w

systemie redystrybutywnym.

Przychody FUS pochodzą ze składek na ubezpieczenia społeczne,

dotacji z budżetu państwa oraz krótkoterminowych kredytów

komercyjnych (pożyczki płynnościowe).

Ze środków zgromadzonych w funduszu finansowane są wypłaty

świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego

oraz wypadkowego, wydatki na prewencję rentową i inne.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (oficjalny skrót ZUS) –

państwowa instytucja publicznoprawna realizująca zadania z zakresu

ubezpieczeń społecznych w Polsce.

Emerytura (zwana dawniej rentą starczą) jest

to świadczenie pieniężne mające służyć jako

zabezpieczenie bytu na starość dla osób, które

ze względu na wiek nie posiadają już zdolności

do pracy zarobkowej albo utraciły ją w

znacznym stopniu oraz nie dysponują innymi

źródłami dochodu gwarantującymi możliwość

utrzymania się.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Metoda gromadzenia kapitału na świadczenia społeczne jest

determinowana przez system ubezpieczeń, wybrany w danej instytucji.

Wyróżnia się dwa podstawowe systemy:

System kapitałowy - pracownik przez cały czas swojej aktywności

zawodowej odkłada składki, które są lokowane na oprocentowanych

rachunkach bankowych.

Po przejściu na emeryturę pracownik może dysponować całym

kapitałem wraz z odsetkami, lub tylko comiesięcznymi świadczeniami

pochodzącymi z odsetek od kapitału, wypłacanymi dożywotnio.

Po śmierci kapitał może być dziedziczony przez rodzinę pracownika.

System redystrybutywny (repartycyjny, pay-as-you-go, PAYG)

- składki pracownika trafiają do wspólnej puli, z której wypłacane są

na bieżące świadczenia dla osób, którym one przysługują w danym

momencie.

Po przejściu na emeryturę świadczenia są wypłacane ze składek osób

płacących je w danym momencie.

Po śmierci ubezpieczonego ich wypłacanie jest wstrzymywane, zaś

suma składek wpłaconych przez pracownika kontynuuje cyrkulację w

systemie.

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Ubezpieczenia społeczne są formą zabezpieczenia społecznego
ludności przy pomocy państwa.

Nowy system ubezpieczeń społecznych składa się z trzech

odrębnych filarów.

W ramach jednego dużego systemu ubezpieczeń społecznych można

wyróżnić trzy podsystemy, z których każdy rządzi się odrębnymi

regułami.

Niektóre zasady są wspólne dla wszystkich filarów, inne są z kolei

specyficzne tylko dla poszczególnych podsystemów.

Trzy filary systemu

I FILAR Zreformowany ZUS

II FILAR Otwarte Fundusze Emerytalne

III FILAR Indywidualne ubezpieczenia

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

Ubezpieczenia społeczne w Polsce

I FILAR

ZUS

II FILAR

FUNDUSZE

EMERYTALNE

III FILAR

DODATKOWE

OSZCZĘDNOŚCI

• obowiązkowy
• umowa pokoleniowa
• zarządzany przez
państwo
• indywidualne konta

• obowiązkowy
• kapitałowy,
zarządzany przez
prywatne instytucje,
ściśle kontrolowany
przez państwo
• indywidualne konta

• dobrowolny
• kapitałowy,
zarządzany przez
prywatne instytucje,
indywidualne konta

Podstawą systemu emerytalno – rentowego są trzy filary.

Składka płacona na ubezpieczenia społeczne została podzielona na

cztery odrębne składki ubezpieczeniowe, na:

1.Ubezpieczenia emerytalne – polegają na comiesięcznej

wypłacie określonej kwoty osobom, które osiągnęły wiek emerytalny.

2. Ubezpieczenia rentowe – polegają na comiesięcznej wypłacie

określonej kwoty w okresie wyznaczonym przez specjalną komisję

np. osobom niezdolnym do pracy. Rozróżniamy rentę:
• inwalidzką – z tytułu niezdolności do pracy,
• szkoleniową – dodatek do renty inwalidzkiej na

przekwalifikowanie,

Zakres ubezpieczeń społecznych

Zakres ubezpieczeń społecznych

3. Ubezpieczenia chorobowe – polegają na wypłacie określonej

kwoty w razie chorób oraz za urlopy macierzyńskie.

4. Ubezpieczenia wypadkowe – polegają na wypłacie określonej

kwoty w postaci odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy

pracy i chorób zawodowych.

• rodzinną - jeśli osoba która zmarła pobierała lub była

uprawniona do emerytury bądź renty. Mogą ją otrzymywać:

• wdowy/wdowcy,
• sieroty, (dodatkowe zasiłki dla sierot

całkowitych),
• rodzice.

I FILAR

Emerytura z I filaru opiera się na systemie repartycyjnym, który ma

charakter umowy pokoleniowej. Oznacza to, że wypłacane emerytury

finansowane są ze składek osób aktualnie pracujących. System ten

działa sprawnie tylko wtedy, gdy zasilające system składki

pracowników wpływają w wysokości wystarczającej na wypłatę

świadczeń dla obecnych emerytów.

Generalnie roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia

emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być

wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności

prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w

gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

System emerytalny w Polsce

Rodzaje wypłat z pierwszego filaru

Zgodnie z art. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca

następujące świadczenia:

1) emeryturę,

2) rentę z tytułu niezdolności do pracy, w tym rentę szkoleniową,

3) rentę rodzinną,

4) dodatek pielęgnacyjny,

5) dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej,

6) zasiłek pogrzebowy.

Odrębne przepisy regulują ponadto wypłacanie świadczeń w

przypadku choroby, macierzyństwa, wypadku przy pracy zawodowej.

Zasady wypłacania zasiłków nie uległy zasadniczym zmianom po

wejściu w życie reformy, zmiany dotyczą głównie w kwestii

wypłacania emerytur.

System emerytalny w Polsce

II Filar – Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE). Opiera się on na

zupełnie innych zasadach. Składki wpłacane do tego podsystemu nie

zostają przeznaczone na wypłaty świadczeń dla aktualnych emerytów

i rencistów, ale trafiają do specjalnie w tym celu utworzonych

otwartych funduszy emerytalnych. Fundusze są zarządzane przez

specjalnie powołane spółki akcyjne – Powszechne Towarzystwa

Emerytalne (PTE). Władzami towarzystwa są:

· zarząd

· rada nadzorcza

· walne zgromadzenie

· ewentualnie komisja rewizyjna.

Kapitał akcyjny towarzystwa nie może być zebrany w drodze

publicznej subskrypcji. Akcje towarzystwa są wyłącznie akcjami

imiennymi i nie mogą być zamienione na akcje na okaziciela.

System emerytalny w Polsce

III Filar – Indywidualne ubezpieczenia.

W odróżnieniu od dwóch pierwszych, przystąpienie do niego jest

dobrowolne. Od każdego pracownika zależy, czy przystąpi do tego

filaru, czy nie.

Przez trzeci filar należy rozumieć wszelkie formy dodatkowego

oszczędzania na zakończenie kariery zawodowej. Osoba pracująca

może kupić akcje, żeby sprzedać je z zyskiem, może wpłacić

pieniądze do banku, kupić obligacje czy wreszcie zafundować sobie

polisę ubezpieczeniową. Takie możliwości istniały już wcześniej i

żadna reforma nie jest tu potrzebna. Nowym rozwiązaniem jest tzw.

pracowniczy program emerytalny polegający na tym, że o

dodatkową emeryturę pracownika zacznie się martwić pracodawca.

System emerytalny w Polsce

Renty

Zasady wypłaty rent są analogiczne dla wszystkich grup

ubezpieczonych. Podkreślić należy, że renty wypłacane są tylko z

pierwszego filaru.

Zgodnie z art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych renta z tytułu niezdolności do pracy

przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy,

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3) niezdolność do pracy powstała w okresach wymienionych w

ustawie jako składkowe lub nieskładkowe albo nie później niż 18

miesięcy od ustania tych okresów.

System emerytalny w Polsce

Warunek posiadania okresu składkowego i nieskładkowego uważa się

za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i

nieskładkowy, wynoszący co najmniej:

1) 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20

lat,

2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do

22 lat,

3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do

25 lat,

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do

30 lat,

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

System emerytalny w Polsce

Jeżeli chodzi o rentę rodzinną, to przysługuje ona uprawnionym

członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo

do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.

Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny:

1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,

2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem

pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach

rodziny zastępczej,

3) małżonek (wdowa i wdowiec),

4) rodzice (za rodzica uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby

przysposabiające).

System emerytalny w Polsce

Dzieci mają prawo do renty rodzinnej do ukończenia 16 lat (lub do

ukończenia nauki w szkole, ale nie dłużej niż do 25 roku życia) albo bez

względu na wiek, jeśli stały się całkowicie niezdolne do samodzielnej

egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie do 16 roku życia

albo w okresie pobierania nauki. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 rok życia

będąc na ostatnim roku studiów w wyższej szkole, prawo do renty

rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Zgodnie z art.. 73 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu

Ubezpieczeń Społecznych renta rodzinna wynosi:

1) dla jednej osoby uprawnionej – 85% świadczenia, które

przysługiwałoby zmarłemu,

2) dla dwóch uprawnionych – 90% świadczenia, które

przysługiwałoby zmarłemu,

3) dla trzech lub więcej osób – 95% świadczenia, które

przysługiwałoby zmarłemu,

Jeżeli ubezpieczony umrze nie doczekawszy emerytury, to

zgromadzone na jego koncie środki nie podlegają dziedziczeniu czy

przekazaniu osobom wskazanym przez zmarłego. Pozostaje jedynie

renta rodzinna w ściśle określonych prawem sytuacjach. Zupełnie

inaczej sytuacja wygląda w drugim i trzecim filarze, gdzie

zgromadzone środki zawsze przekazywane są osobie wskazanej jako

uposażona, a w braku wskazania takiej osoby podlegają przekazaniu

najbliższej rodzinie albo dziedziczeniu.

System emerytalny w Polsce

1. A. Kalinowska, E. Sejdel, P. Werner “Emerytury i renty po reformie” –

Ośrodek Doradztwa i Szkolenia, Jaktorów, 1999,

2. Adair Turner: Wyzwania dla systemów emerytalnych w starzejących

się społeczeństwach. Państwo i Rynek, 2007,

3. E. Jarocka: Finanse, wydanie II (podręcznik). Difin 2007,
4. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości.

Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i
technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009,

5.

http://pl.wikipedia.org

6. Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.:

Przedsiębiorczość bez tajemnic. Podręcznik do nauczania podstaw
przedsiębiorczości dla liceum
i technikum. WSiP 2009,

7. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik 2002.

Literatura