Etyka biznesu

mgr Eliza Chodkowska

Katedra Makroekonomii

Olsztyn 2008

mgr Eliza Chodkowska

Katedra Makroekonomii, pok. 105

[e-mail]

Literatura:

1. Dietl J., Gasparski W.: Etyka biznesu, PWN,
Warszawa 1999;

2. Dylus A.: Globalizacja: refleksje etyczne, ZN,
Wrocław 2005;

3. Gasparski W. (red.): Etyka biznesu w
zastosowaniach praktycznych: inicjatywy, programy,
kodeksy, Warszawa 2003;

4. Pogonowska B. (red.): Elementy etyki gospodarki
rynkowej, PWE, Warszawa 2000;

5. Pratley P.: Etyka w biznesie, Wydawnictwo
Gebethner i Ska, Warszawa 1999;

6. Sułek M., Świniarski J.: Etyka jako filozofia
dobrego działania zawodowego, Dom Wydawniczy
Bellona, Warszawa 2001.

Zagadnienia

Zagadnienia

1. Znaczenie kodeksów etycznych w

1. Znaczenie kodeksów etycznych w

funkcjonowaniu firmy

funkcjonowaniu firmy

2. Etos przedsiębiorcy

2. Etos przedsiębiorcy

3. Rola administracji publicznej w

3. Rola administracji publicznej w

kształtowaniu etycznego biznesu

kształtowaniu etycznego biznesu

4. Kradzież własności intelektualnej z punktu

4. Kradzież własności intelektualnej z punktu

widzenia etyki

widzenia etyki

5. Etyka a globalizacja.Etyka globalna

5. Etyka a globalizacja.Etyka globalna

ETYKA

– jest wiedzą o tym, co dobre i złe w

obyczajach,

zwyczajach

oraz

zachowaniach ludzi zmierzających do

doskonalenia cnót i unikania lub

eliminowania wad w swym działaniu i

jego skutkach.

Etykę

można

określić

jako

dyscyplinę

filozoficzną,

obejmującą

zespół

zagadnień

związany z określeniem istoty powinności
moralnej

(dobra

lub

zła

moralnego),

z

determinacją jej szczegółowej treści (słuszności),
ostatecznym wyjaśnieniem faktu powinności
moralnej działania (metafizyka moralności) oraz
genezą zła (upadku) moralnego i sposobami jego
przezwyciężenia (soterologia etyczna).

(1983 r.)

Etyka

Etyka

dotyczy dobra, które powinno kierować

dotyczy dobra, które powinno kierować

zachowaniami i postępowaniami ludzi. Jej celem

zachowaniami i postępowaniami ludzi. Jej celem

jest wskazanie metodycznie sprawdzonych

jest wskazanie metodycznie sprawdzonych

podstaw dla sprawiedliwego, rozumnego i

podstaw dla sprawiedliwego, rozumnego i

sensownego działania oraz (wspólnego) życia.

sensownego działania oraz (wspólnego) życia.

Zasady i podstawy etyki powinny być

Zasady i podstawy etyki powinny być

powszechnie ważne i racjonalnie

powszechnie ważne i racjonalnie

przekonywujące, bez powoływania się na

przekonywujące, bez powoływania się na

zewnętrze autorytety i konwencje, dlatego

zewnętrze autorytety i konwencje, dlatego

wobec panującej moralności zajmuje ona

wobec panującej moralności zajmuje ona

nadrzędne, krytyczne stanowisko.

nadrzędne, krytyczne stanowisko.

(1999 r.)

(1999 r.)

Podstawowe kategorie etyczne

Podstawowe kategorie etyczne

1. Wartość

1. Wartość

Podstawowa kategoria aksjologiczna, oznaczająca

Podstawowa kategoria aksjologiczna, oznaczająca

wszystko co cenne, godne pożądania lub wyboru, co

wszystko co cenne, godne pożądania lub wyboru, co

stanowi cel ludzkich dążeń. Jest ona cechą, która może

stanowi cel ludzkich dążeń. Jest ona cechą, która może

być traktowana pozytywnie (wartość dodatnia – dobro,

być traktowana pozytywnie (wartość dodatnia – dobro,

cnota, zaleta) lub negatywnie (wartość ujemna – zło,

cnota, zaleta) lub negatywnie (wartość ujemna – zło,

wada).

wada).

Specyfiką wartości moralnych jest to, że są one

Specyfiką wartości moralnych jest to, że są one

aprobowane i przyjmowane wewnętrznie przez ludzi,

aprobowane i przyjmowane wewnętrznie przez ludzi,

tkwią w nich, w ich sumieniach i postawach.

tkwią w nich, w ich sumieniach i postawach.

Podział wartości:

Podział wartości:

-

-

autoteliczne (substancjonalne)

autoteliczne (substancjonalne)

– takie, których

– takie, których

uznanie lub realizacja nie wymaga innych wartości;

uznanie lub realizacja nie wymaga innych wartości;

-

-

instrumentalne

instrumentalne

– służą osiąganiu innych, wyższych i

– służą osiąganiu innych, wyższych i

bardziej cennych wartości.

bardziej cennych wartości.

Funkcje wartości

Funkcje wartości

a) Mobilizująca

a) Mobilizująca

–

–

polega na zaznajomieniu z tym co dobre

polega na zaznajomieniu z tym co dobre

i słuszne oraz uwrażliwieniu na to co, niesłuszne, złe i

i słuszne oraz uwrażliwieniu na to co, niesłuszne, złe i

wadliwe,

wadliwe,

b) Zabezpieczająca

b) Zabezpieczająca

– polega na zapobieganiu

– polega na zapobieganiu

przeistaczania się konfliktu społecznego w konflikt

przeistaczania się konfliktu społecznego w konflikt

moralny, polega na strzeżeniu sprawiedliwego życia

moralny, polega na strzeżeniu sprawiedliwego życia

społecznego,

społecznego,

c) Podmiotowa

c) Podmiotowa

– stanowi treść najogólniejszych kategorii

– stanowi treść najogólniejszych kategorii

i nazw moralnych,

i nazw moralnych,

d) Kategoriologiczna

d) Kategoriologiczna

– polega na tworzeniu ocen i sądów

– polega na tworzeniu ocen i sądów

moralnych, rozróżnianiu dobra i zła, cnót i wad.

moralnych, rozróżnianiu dobra i zła, cnót i wad.

2. Ideał - wzór moralny (osobowy)

2. Ideał - wzór moralny (osobowy)

Całość, którą określają cele stawiane w życiu i środki ich

Całość, którą określają cele stawiane w życiu i środki ich

realizacji. Zawiera on rejestr zalecanych, moralnie

realizacji. Zawiera on rejestr zalecanych, moralnie

właściwych form działania.

właściwych form działania.

Ideał jest interpretacją pojęć abstrakcyjnych (np. ideał

Ideał jest interpretacją pojęć abstrakcyjnych (np. ideał

męstwa, sprawiedliwości).

męstwa, sprawiedliwości).

Wzór osobowy jest zaczerpnięty z życia społecznego,

Wzór osobowy jest zaczerpnięty z życia społecznego,

historii lub literatury, jest on personifikowaniem realizacji

historii lub literatury, jest on personifikowaniem realizacji

norm i ocen moralnych (np. Zawisza Czarny).

norm i ocen moralnych (np. Zawisza Czarny).

3. Dobro i zło

3. Dobro i zło

Dobro:

Dobro:

- to co jest pożądane (jest urzeczywistnieniem pragnień,

- to co jest pożądane (jest urzeczywistnieniem pragnień,

pożądań i intencji)

pożądań i intencji)

- to, co pozytywne i stanowiące wartość pozytywną,

- to, co pozytywne i stanowiące wartość pozytywną,

- własność bytu ujawniająca się z pożądaniem i wolą –

- własność bytu ujawniająca się z pożądaniem i wolą –

pragnieniem i postanowieniem osiągania czegoś, czego

pragnieniem i postanowieniem osiągania czegoś, czego

chcemy.

chcemy.

Zaprzeczeniem dobra moralnego jest zło moralne.

Zaprzeczeniem dobra moralnego jest zło moralne.

Dobro najwyższe to:

Dobro najwyższe to:

*szczęście – dobre jest to co służy szczęściu jednostek i

*szczęście – dobre jest to co służy szczęściu jednostek i

zbiorowości (Arystoteles)

zbiorowości (Arystoteles)

*przyjemność (hedonizm),

*przyjemność (hedonizm),

*pożytek (utylitaryzm),

*pożytek (utylitaryzm),

*życie (rewerentyzm).

*życie (rewerentyzm).

4. Sumienie

4. Sumienie

Jest świadomością moralną, która pozwala oceniać wartości

Jest świadomością moralną, która pozwala oceniać wartości

moralne czynów.

moralne czynów.

Stadia rozwoju moralnego i sumienia:

Stadia rozwoju moralnego i sumienia:

a) stadium anomii

a) stadium anomii

– brak artykulacji norm i zasad moralnych,

– brak artykulacji norm i zasad moralnych,

odczuwanie przykrości lub przyjemności, do jakiej prowadzi

odczuwanie przykrości lub przyjemności, do jakiej prowadzi

dane działanie,

dane działanie,

b) stadium heteronomii

b) stadium heteronomii

– przejmowanie norm i zasad

– przejmowanie norm i zasad

moralnych od autorytetów (np. rodziców),

moralnych od autorytetów (np. rodziców),

c) stadium socjonomii

c) stadium socjonomii

– respektowanie zasad wzajemności,

– respektowanie zasad wzajemności,

liczenie się z opinią środowiska i pragnienie uzyskania

liczenie się z opinią środowiska i pragnienie uzyskania

aprobaty otoczenia,

aprobaty otoczenia,

d) stadium autonomii

d) stadium autonomii

– ocenianie czynu bez względu na

– ocenianie czynu bez względu na

sankcje zewnętrzne, wewnętrzne przekonanie o słuszności

sankcje zewnętrzne, wewnętrzne przekonanie o słuszności

lub niesłuszności danych zachowań moralnych.

lub niesłuszności danych zachowań moralnych.

5. Norma etyczna

5. Norma etyczna

Typ regulacji, który nie potrzebuje i nie stosuje sankcji

Typ regulacji, który nie potrzebuje i nie stosuje sankcji

zewnętrznych – pozaaksjologicznych. Motywem

zewnętrznych – pozaaksjologicznych. Motywem

postępowania etycznego nie jest zewnętrzna nagroda czy

postępowania etycznego nie jest zewnętrzna nagroda czy

kara, ale wartość sama w sobie – dobro.

kara, ale wartość sama w sobie – dobro.

6. Norma moralna

6. Norma moralna

Ma ona szerszy zakres znaczeniowy niż norma etyczna,

Ma ona szerszy zakres znaczeniowy niż norma etyczna,

gdyż obejmuje nie tylko normy etyczne, ale również

gdyż obejmuje nie tylko normy etyczne, ale również

zwyczajowe, obyczajowe i faktyczne zachowania ludzi

zwyczajowe, obyczajowe i faktyczne zachowania ludzi

poddawane ocenom etycznym.

poddawane ocenom etycznym.

Norma moralna to taka, która jest związana z sankcjami

Norma moralna to taka, która jest związana z sankcjami

grupy społecznej wyrażanymi w opinii jej członków, od

grupy społecznej wyrażanymi w opinii jej członków, od

grupy społecznej po opinię publiczną wspólnoty.

grupy społecznej po opinię publiczną wspólnoty.

7. Obowiązek

7. Obowiązek

Czyli powinność moralna jest determinacją do wykonania

Czyli powinność moralna jest determinacją do wykonania

lub zaniechania czegoś, wynikającą z subiektywnie

lub zaniechania czegoś, wynikającą z subiektywnie

rozpatrywanego nakazu moralnego – etycznego lub

rozpatrywanego nakazu moralnego – etycznego lub

określonej społecznie normy moralnej (etycznej,

określonej społecznie normy moralnej (etycznej,

zwyczajowej, obyczajowej).

zwyczajowej, obyczajowej).

8. Sankcja

8. Sankcja

Sankcje o charakterze nagrody i kary.

Sankcje o charakterze nagrody i kary.

Sankcje moralne:

Sankcje moralne:

- samoocena – głos sumienia, wyrzuty sumienia, spokój

- samoocena – głos sumienia, wyrzuty sumienia, spokój

sumienia.

sumienia.

- ocena społeczna – sankcje zwyczajowe i obyczajowe, w

- ocena społeczna – sankcje zwyczajowe i obyczajowe, w

formie:

formie:

* najogólniejszej – jako ocena werbalna czyjegoś

* najogólniejszej – jako ocena werbalna czyjegoś

zachowania,

zachowania,

* ostrzejszej - jako pozbawienie pewnych

* ostrzejszej - jako pozbawienie pewnych

uprawnień,

uprawnień,

* najostrzejszej – jako ignorowanie jednostki przez

* najostrzejszej – jako ignorowanie jednostki przez

grupę lub

grupę lub

całkowite z niej wykluczenie.

całkowite z niej wykluczenie.

9. Szczęście

9. Szczęście

„

„

Szczęście jest trwałym, pełnym i uzasadnionym

Szczęście jest trwałym, pełnym i uzasadnionym

zadowoleniem z życia. Albo: jest nim życie

zadowoleniem z życia. Albo: jest nim życie

dające trwałe, pełne i uzasadnione

dające trwałe, pełne i uzasadnione

zadowolenie”.

zadowolenie”.

10. Odpowiedzialność

10. Odpowiedzialność

Odpowiedzialność polega na gotowości sprawcy czynu

Odpowiedzialność polega na gotowości sprawcy czynu

moralnego do ponoszenia konsekwencji , wzięciu na

moralnego do ponoszenia konsekwencji , wzięciu na

siebie dobrych i złych skutków swego postępowania.

siebie dobrych i złych skutków swego postępowania.

Zasady i reguły etyczne

1. Sprawiedliwości – równości, proporcjonalności i wzajemności
(Złota Reguła),

2. Umiaru – optymalności, rozwagi, dwoistości (ani mało ani
dużo, a w sam raz),

3. Słuszności – aktywności, zgodności i racjonalności (czyń sobie
ziemię kochaną),

4. Praworządności (autonomii) – uczciwości, prawości, tolerancji
(czyń to co chciałbyś aby i tobie czyniono i było to ogólnie
obowiązującym prawem).

1. Sądzę, że elity rządowe w naszym

kraju kierują się zasadami etyki.

a) zdecydowanie prawda,

b) raczej prawda,

c) raczej nieprawda,

d) zdecydowanie nieprawda.

2. Konkretne korzyści finansowe są dla

mnie ważniejsze niż poczucie uczciwości

a) zdecydowanie prawda,

b) raczej prawda,

c) raczej nieprawda,

d) zdecydowanie nieprawda.

3. Kupując nagrania muzyczne kieruję

się bardziej ceną niż ich legalnością

a) zdecydowanie prawda,

b) raczej prawda,

c) raczej nieprawda,

d) zdecydowanie nieprawda.

4. Nie czuł bym się osobiście winny,

gdyby udało mi się oszukać Urząd

Skarbowy

a) zdecydowanie prawda,

b) raczej prawda,

c) raczej nieprawda,

d) zdecydowanie nieprawda.

5. Jestem przeciwnikiem ściągania na

egzaminach

a) zdecydowanie prawda,

b) raczej prawda,

c) raczej nieprawda,

d) zdecydowanie nieprawda.