Objawy i zespoły

w neurologii

Andrzej Szczudlik

Katedra i Klinika Neurologii

Uniwersytet Jagielloński Collegium

Medicum

Pielęgniarstwo –

studia niestacjonarne

pomostowe

Kraków 13.04.2012

Neurologia

Neurologia

Nauka o budowie i czynności
układu nerwowego w warunkach
normy (fizjologii) i patologii

• neurologia kliniczna
• nauki neurologiczne (neuroanatomia,

neurofizjologia, neurobiologia,
neurofarmakologia, neuropatologia, itd.)

• specjalności graniczne (neuroradiologia,

neurochirurgia, neuroonkologia, itd.)

Neurologia kliniczna

Neurologia kliniczna

Część medycyny klinicznej poświęcona

chorobom ośrodkowego i obwodowego

układu nerwowego.

Wyodrębniona z psychiatrii i interny na

przełomie XIX i XX wieku z powodu:

• specyficznego obrazu klinicznego, ściśle

związanego z lokalizacją anatomiczną

uszkodzenia

• specyficzności badania i wnioskowania

neurologicznego

Rozpoznawanie

Rozpoznawanie

w neurologii:

w neurologii:

• objaw
• zespół
• choroba

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

– objawy:

– objawy:

• Ruchowe:

osłabienie siły (niedowład),

męczliwość, zanik lub przerost mięśni, ruchy
mimowolne

• Czuciowe:

parestezje, przeczulica,

niedoczulica

• Autonomiczne:

suchość skóry, nadmierne

pocenie, tachycardia, biegunka

• Psychiczne

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

–

–

objawy

objawy

:

:

• Psychiczne :

• Zaburzenia przytomności/świadomości
• Zaburzenia funkcji korowych:

• Mowa – dysfazja, afazja
• Praksja – dyspraksja, apraksja
• Gnozja – dysgnozja, agnozja

• Zaburzenia funkcji poznawczych:

• pamięci , orientacji, krytycyzmu, myślenia, itp.)

• Zaburzenia emocjonalne (lęk, depresja)

Objaw – definicja:

Objaw – definicja:

Odbiegający od normy element zachowania

chorego lub wynik jego badania

przydatny w rozpoznaniu choroby lub w

diagnostyce różnicowej

Objaw – przykłady:

Objaw – przykłady:

• brak (osłabienie) lub patologiczne

wzmożenie odruchu fizjologicznego

– wzmożony odruch kolanowy
– rzepkotrząs (klonus rzepki)

• obecność odruchu patologicznego

– objaw Babińskiego

• osłabienie siły mięśniowej

– globalne osłabienie siły w kończynie dolnej

Objaw - definicja

Objaw - definicja

• Odbiegający od normy

element

zachowania chorego lub wynik jego
badania przydatny w rozpoznaniu
choroby lub w diagnostyce różnicowej

Objaw - definicja

Objaw - definicja

• Przykład: odruch kolanowy

• brak

• słaby ?

• żywy
• bardzo żywy

• wygórowany (wzmożony) ?

• polikinetyczny
• rzepkotrząs

Objaw - definicja

Objaw - definicja

• Odbiegający od normy

element zachowania

chorego lub wynik jego badania przydatny w

rozpoznaniu choroby lub w diagnostyce

różnicowej

• Przykład: ból

bodziec nocycepcja ból (odczucie) 

ból (cierpienie) 

ból (zachowanie)

Objaw - definicja

Objaw - definicja

• Odbiegający od normy element

zachowania chorego lub

wynik jego

badania

przydatny w rozpoznaniu

choroby lub w diagnostyce różnicowej

• Przykład: wynik badania CT

TOMOGRAFIA

KOMPUTEROWA

• Czas: 3- 6 h
• Obraz:

– objaw zatarcia tasiemki

wyspy

– hipodensja jąder podstawy
– zatarcie rowków
– zwężenie komór
– objaw hiperdensyjnej

tętnicy

Objaw - definicja

Objaw - definicja

• Odbiegający od normy element

zachowania chorego lub wynik jego
badania

przydatny w rozpoznaniu

choroby lub w diagnostyce różnicowej

• Przykład: ból głowy

Objaw - definicja

Ból głowy:

• nagły, silny, połowiczy, pulsujący, nasilający

się przy wysiłku fizycznym

objaw migreny

• przewlekły, tępy, mniej odczuwany przy

wysiłku fizycznym lub aktywności

psychicznej

objaw napięciowego bólu głowy

Objaw – pochodzenie

Uszkodzenie

struktury

Zaburzenie

funkcji

Objaw

Zespół – definicja:

• Nieprzypadkowy zbiór objawów typowy

dla uszkodzenia (dysfunkcji) określonej
części lub miejsca układu nerwowego

Zespół - definicja

Objaw

Objaw

Objaw

Zespół

Zespół – przykłady:

Zespół – przykłady:

Dysmetria

Drżenie

zamiarowe

Oczopląs

Zespół móżdżkowy

Zespół – przykłady:

Zespół – przykłady:

Porażenie/

niedowład

Brak/osłabienie

odruchów skórnych

brzusznych

Odruch

Babińskiego

Zespół

piramidowy

Wygórowanie

odruchów

Choroba - definicja

Choroba - definicja

• Charakterystyczny zespół objawów mający

określoną (mniej lub bardziej poznaną)
etiopatogenezę

Czynnik

etiologiczny

Mechanizm

patogenetyczny

Choroba

Choroba - przykłady

Choroba - przykłady

Choroba Parkinsona:

Choroba Parkinsona:

Zanik komórek

istoty czarnej

Niedobór

dopaminy

Choroba

Parkinsona

Choroba – przykłady:

Choroba – przykłady:

Parkinsonizm naczyniowy

Parkinsonizm naczyniowy

Niedokrwienie

komórek

istoty czarnej

Niedobór

dopaminy

Parkinsonizm

naczyniowy

Choroba-definicja

Choroba-definicja

Disorder

• np.: udar mózgu,

padaczka

• zbliżony obraz

kliniczny (objawy

+ przebieg),

różna

etiopatogeneza,

podobne

postępowanie

Disease

• np.:stwardnienie

rozsiane,

choroba

Parkinsona

• homogenny

obraz kliniczny

(różne postaci)

wspólna

etiopatogeneza

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

- podział

- podział

:

:

• etiologiczny
• strukturalny (poziom

uszkodzenia układu
nerwowego)

• patofizjologiczny

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

-

-

podział

podział

etiologi

etiologi

czny:

czny:

• zapalne; infekcyjne i nieinfekcyjne
• nowotworowe
• naczyniowe; niedokrwienne i krwotoczne
• urazowe
• zwyrodnieniowe
• genetyczne
• metaboliczne
• toksyczne
• immunologiczne
• niedoborowe

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

-

-

poziomy uszkodzenia

poziomy uszkodzenia

:

:

Kora (istota biała półkul)

Jądra podkorowe

Móżdżek

Pień mózgu

Rdzeń kręgowy

Korzenie

Sploty

Nerw obwodowy

Połączenie n-m

Mięsień

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

- podział

- podział

wg poziomu uszkodzenia:

wg poziomu uszkodzenia:

• Choroby mięśni: dystrofie, miopatie,

zapalenie mięśni

• Choroby styku nerwowo-mięśniowego:

miastenia i zespoły miasteniczne

• Choroby nerwów obwodowych i

czaszkowych: neuropatie, polineuropatie,
oftalmopatie

• Choroby korzeni nerwowych; dyskopatie,

zmiany zwyrodnieniowo-zniekształcające
kręgosłupa

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

- podział

- podział

wg poziomu uszkodzenia:

wg poziomu uszkodzenia:

• Choroby rdzenia kręgowego
• Choroby pnia mózgu
• Choroby móżdżku
• Choroby mózgu (także choroby układu

limbicznego i podwzgórza)

Choroby układu nerwowego

Choroby układu nerwowego

- podział patofizjologiczny

- podział patofizjologiczny

Przykłady:

• Bóle głowy: samoistne (migrena,

napięciowy ból głowy), objawowe
(zapalne, nowotworowe)

• Padaczka: etiologia nieznana,

poudarowa, pourazowa

• Śpiączka i stany zaburzeń przytomności
• Zaburzenia snu

Choroby układu nerwowego-

Choroby układu nerwowego-

podział patofizjologiczny

podział patofizjologiczny

Przykłady:

• Choroby i zespoły otępienne
• Choroby układu pozapiramidowego
• Choroby demielinizacyjne
• Choroby neuronu ruchowego
• Choroby układu autonomicznego

Objawy uszkodzenia układu

ruchowego

• osłabienie siły mięśniowej
• nieprawidłowe odruchy głębokie

(własne mięśni)

• nieprawidłowe napięcie mięśni
• zanik mięśni i fascykulacje
• obecność odruchów patologicznych
• ruchy mimowolne / spowolnienie

ruchowe

Ocena siły mięśnia

0 – brak skurczu
1 – migotanie mięśnia lub ślad skurczu
2 – czynny ruch po wyeliminowaniu siły

ciążenia

3 – czynny ruch przeciwko sile ciążenia
4 – czynny ruch przeciwko sile ciążenia i

przeciw oporowi

5 – prawidłowa siła mięśnia

Ocena niedowładu

Rozkład

• Grupa mięśni

• Kończyna

• Obie kończyny dolne (parapareza)

• Obie kończyny po tej samej stronie (niedowład

połowiczy)

Rodzaj niedowładu

• Uszkodzenie górnego neuronu ruchowego

• Uszkodzenie dolnego neuronu ruchowego

Ewolucja niedowładu

• Nagły początek, następnie poprawa

• Stopniowo narastający w ciągu dni lub tygodni

• Rozwijający się w ciągu miesięcy lub lat

Odruchy

• Pojęcie odruchu
• Łuk odruchowy (bodziec, receptor,

droga aferentna, ośrodek, droga
eferentna, efektor)

• Odruchy głębokie (miotatyczne,

rozciągowe)

• Odruchy powierzchniowe (skórne)

Technika wywoływania odruchu głębokiego

Ośrodki rdzeniowe

podstawowych odruchów

ścięgnistych (głębokich)

• Odruch z m. dwugłowego:

C5

-C6

• Odruch promieniowy:

C5-

C6

• Odruch z m. trójgłowego:C6-

C7

• Odruch kolanowy:

L2-L4

• Odruch skokowy:

S1

Ośrodki rdzeniowe podstawowych

odruchów skórnych

(powierzchniowych)

• Odruchy skórne brzuszne:

- górny:

Th8-Th9

- środkowy:

Th10

- dolny:

Th11-Th12

• Odruch nosidłowy: L1
• Odruch podeszwowy:

S1-S2

• Odruch odbytniczy: S3-S4

Stopniowana ocena odruchu

głębokiego

0

brak odruchu

+ odruch osłabiony
++ odruch żywy, prawidłowy
+++

odruch wygórowany

++++ odruch wygórowany z obecnością

klonusu (stopotrząsu, rzepkotrząsu)

Niezwykle istotna jest symetria odruchów
(lub jej brak)

Nieprawidłowości odruchów

głębokich

Odruchy wygórowane i / lub klonusy

• zespół górnego neuronu ruchowego

Odruch(y) osłabione lub ich brak

• zespół dolnego neuronu ruchowego

(uszkodzenie rogu przedniego rdzenia,
korzenia, splotu, nerwu obwodowego)

– neuropatia
– polineuropatia
– miopatia

Technika
wywoływani
a objawu
Babińskiego

Objawy uszkodzenia górnego neuronu

ruchowego

(zespół piramidowy)

• niedowład
• wzmożone spastycznie napięcie mm.
• wygórowanie odruchów głębokich
• brak lub osłabienie odruchów

powierzchniowych

• obecność odruchów patologicznych

(np. objawu Babińskiego)

• współruchy patologiczne

Objawy uszkodzenia dolnego

neuronu ruchowego

• niedowład
• obniżone napięcie mięśniowe
• brak lub osłabienie odruchów głębokich
• zanik mięśni
• fascykulacje
• zmiany troficzne