Leczenie zaburzeń

afektywnych

w minionym wieku

Prof. Stanisław Pużyński

II Klinika Psychiatryczna

Instytut Psychiatrii i

Neurologii

Terapia depresji i chorób afektywnych –

najważniejsze wydarzenia

FARMAKOTERAPIA

Laudanum (“arcanum”), Paracelsus (początek XVI

w.)
Tinctura opii, E. Kraepelin (koniec XIX w.)
Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO):

izoniazyd, iproniazyd, M. Luria i H. Salzer (1952), J.

Delay (1952), Bloch (1954), N. Kline (1957)
Inhibitory wychwytu NA/5HT: TLPD –

imipramina,

R. Kuhn (1957)

TLPD – wprowadzenie do terapii depresji ok. 15

nowych leków (lata 60 i 70-te)
IMAO – nieselektywne, wprowadzenie ok. 15

nowych leków (lata 60 i 70-te)

Terapia depresji i chorób afektywnych –

najważniejsze wydarzenia

FARMAKOTERAPIA

IMAO-B selektywne, selegilina, J. Knoll (1965)
Leki przeciwdepresyjne “atypowe”: mianseryna,

trazodon (lata 70-te)
Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny

(SSRI), zimelidyna (wycofana w 1983r.), citalopram,

fluoksetyna (koniec lat 80-tych, początek lat 90-tych)
IMAO-A, selektywne, odwracalne (RIMA):

moklobemid (koniec lat 80-tych)
Selektywne inhibitory wychwytu NA (NRI):

reboksetyna (lata 90-te)
Selektywne inhibitory wychwytu NA i 5HT

(SNRI): wenlafaksyna, milnacipran
Izomery już stosowanych leków

przeciwdepresyjnych: escitalopram

Terapia depresji i chorób afektywnych –

najważniejsze wydarzenia

FARMAKOTERAPIA

Węglan litu, w manii: J.F.K. Cade (1949), M.
Schou (1954), w profilaktyce chorób afektywnych:
C.D. Hartigan (1963), M. Schou (1964)
Pochodne kwasu walproinowego (walproiniany),
P.A. Lambert i wsp. (1966-1971)
Karbamazepina, H. Takezaki (1971), T. Okuma i
wsp. (1971)
Lamotrigina i inne leki przeciwpadaczkowe (lata
90-te i początek 21-wieku)

Klasyfikacja leków przeciwdepresyjnych

A. Inhibitory wychwytu monoamin (NA, 5HT, DA)

Leki przeciwdepresyjne, których mechanizm działania jest wiązany

głównie z hamowaniem wychwytu zwrotnego monoamin, pełniących

rolę substancji neuroprzekaźnikowych w o.u.n., głównie

noradrenaliny (NA) i serotoniny (5HT). W grupie tej można

wyodrębnić:
Inhibitory wychwytu NA i 5HT nieselektywne (wywierające

również wpływ na inne rodzaje neuroprzekaźnictwa):

amitriptylina
amoksapina
dezipramina
dibenzepina
doksepina
dotiepina
imipramina
klomipramina
ofepramina
nortriptylina
trimipramina

Klasyfikacja leków przeciwdepresyjnych

A. Inhibitory wychwytu monoamin

Inhibitory wychwytu NA i 5HT (SNRI)

niewywierające znaczącego wpływu na inne rodzaje

neuroprzekaźnictwa (względnie selektywne):

milnacipran
wenlafaksyna
duloksetyna

Inhibitory wychwytu NA (NRI):

maprotylina
reboksetyna

Klasyfikacja leków przeciwdepresyjnych

A. Inhibitory wychwytu monoamin

Inhibitory wychwytu 5HT (SSRI):

citalopram
s-citalopram
fluoksetyna
fluwoksamina
paroksetyna
sertralina

Inhibitory wychwytu NA i DA (NDRI):

bupropion

Klasyfikacja leków przeciwdepresyjnych

B. Leki głównie o receptorowych mechanizmach działania

Antagoniści receptora alfa

2

:

mianseryna

Inhibitory wychwytu 5HT, blokujące receptor 5HT

2

:

nefazodon
trazodon

Antagoniści receptorów adrenergicznych alfa-2, 5HT

2

, 5HT

3

:

mirtazapina

Klasyfikacja leków przeciwdepresyjnych

C. Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO)

Nieselektywne, nieodwracalne:

fenelzyna
izokarboksazyd
tranylcypromina

Selektywne odwracalne (IMAO-A, RIMA):

moklobemid
D. Leki o innych mechanizmach działania:
mirtazapina

Koncepcje patogenezy depresji

Hipotezy

monoamergiczne

(konkurencyjne

 NA,  5HT, ACh 

lata 60 - 70 lata 70 - 80 lata 90 lata 2000 - 2002

Farmakoterapia depresji

(TLPD, IMAO)

(SNaRI, dual action)

 NA,  HT,  ACh,  DA,  H

1,2

 NA,  5HT

 Na +  5HT

(SSRI, SNRI)

 5HT lub  NA

lata 50 - 60 lata 80 – 90 lata 90 - 02

Hipotezy

monoamergiczne

(konkurencyjne)

 NA,  5HT,  ACh

Koncepcje

zmienionej równowagi

neuroprzekaźnictwa
5HTNA AChDA

Koncepcje

monoaminergiczne

(konkurencyjne)
 NA
 5HT

Koncepcje zmienionego

transportu błonowego i

przekaźnictwa wewnątrz

neuronu (kanały wapniowe,

kinazy białkowe, cykl

fosfatydyloinozytolu,

CAMP)

LP nieselektywne

LP selektywne

LP nieselektywne

Terapia depresji i chorób afektywnych –

najważniejsze wydarzenia

METODY FIZYKALNE

Elektrowstrząsy, Cerletti i Bini (1938)
Elektrowstrząsy w zwiotczeniu mięśniowym
(sukcynylocholina), Holmberg (1951)
Wymuszona bezsenność (sleep deprivation), B.
Pflug i R. Tolle (1971)

Fototerapia, A.J. Lewy i wsp. (1982)
Stymulacja magnetyczna mózgu, Barker i wsp.
(1985), Pascual-Leone i wsp. (1992-1996)
Stymulacja nerwu błędnego, Sackheim i wsp. (2001),
Marangell i wsp. (2002)

Terapia depresji i chorób afektywnych –

najważniejsze wydarzenia

PSYCHOTERAPIA

Terapia kognitywna (poznawczo-behawioralna),
A. Beck (1963-1976, 1979)
Terapia interpersonalna, G. Klerman i M.
Weissman (lata 70-te)

Pozytywne następstwa wprowadzenia

leków przeciwdepresyjnych

oraz normotymicznych

Możliwość leczenia większości chorych z depresją w
warunkach ambulatoryjnych
Skrócenie okresu utrzymywania się ciężkich
zaburzeń i związanego z tym ryzyka
Możliwość zapobiegania nawrotom zaburzeń
afektywnych
Zmniejszenie ryzyka samobójstw w populacji osób
dotkniętych depresją

Poznanie patogenezy chorobowych zaburzeń nastroju

Terapia depresji – perspektywy

(Manji i wsp. 2003, Shytle i wsp. 2002,

Stahl i Grady, 2003, Tamminga i wsp. 2003)

Środki wykazujące antagonistyczne działanie w
odniesieniu do CRF (np. antyalarmin) lub hamujące
syntezę glukortykoidów (mefipriston i in.)
Środki wzmagające działanie (syntezę) neutrofin
(rekombinowany metionyl – BDNF i in.)
Antagoniści receptorów NMDA (m.in. felbamat,
riluzol, memantyna)
Antagoniści receptorów nikotynowych (np.
mekylamina)