SOCJOLOGIA

Kontrola społeczna.
System normatywny.
Dewiacja.

KONTROLA SPOŁECZNA



Kontrola społeczna to zespół środków działania,

jakimi rozporządza grupa w celu zapewnienia jedności i

zwartości

wewnętrznej,

w

szczególności

zaś

podporządkowania jej członków normom grupowym.

Życie społeczne regulowane jest przez normy, które

zdefiniować można jako przyjęte przez grupę reguły

postępowania.



Uznaje się, że źródłem norm są wartości w

społeczeństwie cenione. Np. wartość taka, jak

poszanowanie dla życia ludzkiego dyktuje normę

zakazującą zabijania, a miłosierdzie i współczucie

nakazują wspomaganie ubogich.

KONTROLA SPOŁECZNA



Norma społeczna to reguła postępowania wskazująca
ludziom, jak powinni się zachowywać we wzajemnych
stosunkach. Norma społeczna uzyskuje największą
władzę kierowania zachowaniem jednostki, gdy jest
przez nią zinternalizowana.



Internalizacja normy przez jednostkę to przyjęcie jej
za własną; w takim wypadku jednostka jest przekonana,
że norma nie została jej narzucona przez grupę, lecz
wynika z natury rzeczy. Ze względu na źródło normy
dzielimy na moralne, prawne, religijne i obyczajowe

RODZAJE NORM:



Norma moralna (etyczna) rodzi się w świadomości ludzi

pod wpływem wewnętrznej oceny dobra i zła i jest

przestrzegana dobrowolnie. Obowiązek moralny

(powinność) wynika ze świadomości indywidualnej, choć

najczęściej zakorzeniony bywa społecznie.



Norma prawna to powszechnie obowiązująca reguła

postępowania ustanowiona przez upoważniony do tego

organ państwa, które ustanawia także przymus stosowania

się do normy.



Norma religijna wynika z zaleceń religii zapisanych w

księgach uznanych za święte bądź utrwalonych przez

instytucje religijne.



Norma obyczajowa to reguła postępowania przyjęta

powszechnie w danej zbiorowości społecznej i narzucona jej

członkom w oparciu o tradycję.



Ogół norm każdego rodzaju tworzy system normatywny.

SYSTEM NORMATYWNY

SYSTEMY NORMATYWNE W SPOŁECZEŃSTWIE

MORALNOŚĆ

PRAWO

OBYCZAJ

RELIGIA

DEWIACJA



Dewiacja – zachowanie odbiegające od normy.



Dewiacja może przybierać dwie formy:
pozytywną (nadnormalną) i negatywną (podnormalną).

Pojęcie dewiacji szersze od patologii społecznej (tylko
dewiacja podnormalna

)

DEWIACJA

Dwa typy teorii wyjaśniających zachowania dewiacyjne:



1. teorie typu biologicznego lub psychologicznego
zorientowane na samą dewiację



2. teorie zorientowane na grupę społeczną, w której
zachowania dewiacyjne powstają:

DEWIACJA

Wpływ czynników środowiskowych na występowanie zachowań
dewiacyjnych może być tłumaczony na różne sposoby:



Koncepcja zróżnicowanych kontaktów
Dewiacja przekazywana jest przez grupę, w której

jednostka uczestnicz i w której uczy się zachowań

dewiacyjnych.



Teoria subkultury
Grupa uznaje odmienne wartości i normy, co powoduje,

że zachowania jej członków postrzegane są przez

otoczenie jako dewiacyjne.



Teoria kontroli społecznej
Do zachowań dewiacyjnych prowadzi załamanie się

mechanizmów kontroli społecznej.

DEWIACJA



Teoria naznaczania społecznego
Dwie fazy dewiacji: dewiacja pierwotna to zachowanie

naruszające normy społeczne, dewiacja wtórna to

społeczne naznaczanie kogoś jako dewianta i zmuszenie

go do odgrywania tej roli. Zatem to społeczeństwo

stwarza dewiantów.



Koncepcja anomii
Anomia to stan zaniku lub załamania norm społecznych

regulujących zachowania społeczne. Źródłem dewiacji

jest brak spójności między kulturowo określonymi

celami a środkami ich osiągania.

Dewiacja. Koncepcja anomii

.



R.Merton: Znaczące środowisko społeczne człowieka
składa się ze struktury społecznej i struktury kulturowej.



Struktura kulturowa ma dwa elementy składowe:



wzory celów kulturowych ( kulturowo zdefiniowane
zamierzenia jako usankcjonowane cele dla członków
danego społeczeństwa)



normy kulturowe ( określają, regulują i kontrolują
przyjęte sposoby osiągania tych celów)



W zależności od akceptacji lub odrzucenia wzorów celów
kulturowych i norm instytucjonalnych Merton wyróżnia
następujące typy indywidualnego przystosowania

:

Dewiacja. Koncepcja anomii

.

Typy
indywidualnego

przystosowania

Wzory celów
kulturowych

Normy
instytucjonalne

Konformizm

+

+

Innowacja

+

-

Rytualizm

-

+

Wycofanie

-

-

Bunt

(+)
-

(+)
-