1

ZABEZPIECZENIA

ELEKTROENERGETYCZNE

Prowadzący
dr hab. inż. W. Korniluk, prof. PB

Wykład 1

Wiadomości wstępne

2

Treść pierwszego wykładu

1. Literatura przedmiotu.

2. Rola i zadania elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej w

układzie

elektroenergetycznym.

3. Podstawowe kryteria identyfikacji zakłóceń stosowane w EAZ.

4. Klasyfikacja przekaźników elektrycznych.

5. Wymagania stawiane zabezpieczeniom elektroenergetycznym.

6. Niezawodność zabezpieczeń elektroenergetycznych.

7. Wykaz ważniejszych symboli graficznych stosowanych w schematach

EAZ.

3

Literatura

1. Synal B., Rojewski W., Dzierżanowski W. : Elektroenergetyczna

automatyka

zabezpieczeniowa. Podstawy. Wyd.II poprawione i uzupełnione.
Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej. Wrocław 2003.
2. Winkler W., Wiszniewski A.: Automatyka zabezpieczeniowa w

systemach

elektroenergetycznych. WNT, Warszawa 1998.
3. Kowalik R., Januszewski M., Smolarczyk A.: Cyfrowa

elektroenergetyczna

automatyka zabezpieczeniowa. Oficyna Wydawnicza Politechniki

Warszawskiej.

Warszawa 2006.
4. Żydanowicz J., Namiotkiewicz M.: Automatyka zabezpieczeniowa w
elektroenergetyce. WNT, Warszawa 1983.
5. Wróblewski J.: Zespoły elektroenergetycznej automatyki

zabezpieczeniowej.

WNT, Warszawa 1993.
6. Borkiewicz A. : Automatyka zabezpieczeniowa, regulacyjna i

łączeniowa w

systemie elektroenergetycznym. ZIAiDZ, Bielsko – Biała 1997.
7. Czasopismo „Automatyka elektroenergetyczna”.
8. Konspekt wykładów opracowany przez prowadzącego zajęcia.

4

Treść wykładów – studia niestacjonarne

1. Rola elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej w układzie

elektroenergetycznym. Zakłócenia i główne i kryteria ich identyfikacji

2. Wymagania stawiane zabezpieczeniom. Niezawodność i skuteczność

zabezpieczeń

3. Struktura urządzeń elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej

4. Teletechnika w elektroenergetyce

5. Budowa elementów składowych automatyki zabezpieczeniowej

6. Zabezpieczenia linii elektroenergetycznych

7. Zabezpieczenia transformatorów elektroenergetycznych

8. Zabezpieczenia prądnic synchronicznych i silników wysokiego napięcia
9. Automatyka przeciwawaryjna i poawaryjna

5

1.Wiadomości wstępne

1.1.

Rola

elektroenergetycznej

automatyki

zabezpieczeniowej w układzie elektroenergetycznym

Zadaniem układu elektroenergetycznego jest niezawodne i

bezpieczne

dostarczenie

energii

elektrycznej

użytkownikom.

Wykonanie tego zadania w pełni jest niemożliwe ponieważ
przeciwdziałają temu przypadkowe czynniki nazywane zakłóceniami.

Zakłócenia w pracy układu elektroenergetycznego można

podzielić na zaburzenia, przy których niemożliwa jest praca układu
lub jego elementu oraz zagrożenia, przy których dopuszczalna jest
praca przez określony czas. Najczęściej występującymi i groźnymi
zaburzeniami są zwarcia – winny być one wyłączane w krótkim
czasie. Natomiast najczęściej występującym zagrożeniem w pracy
układu elektroenergetycznego lub jego elementu jest przeciążenie
cieplne i może ono być sygnalizowane lub, w przypadku przedłużania
się, eliminowane samoczynnie.

6

Zwarcia w urządzeniach elektrycznych spowodowane są

nadmiernym

wzrostem

naprężeń

elektrycznych, cieplnych

bądź

mechanicznych. Pośrednimi przyczynami zwarć mogą być:



zmiany i wadliwe własności materiałów izolacyjnych,

 błędy montażowe,

 omyłki łączeniowe dokonywane w układzie elektroenergetycznym,

 wpływy klimatyczne, atmosferyczne i geologiczne,

 wpływy postronne spowodowane przez ludzi, zwierzęta i rośliny,

 wpływy elektryczne i magnetyczne.

Bezpośrednimi skutkami zwarć mogą być nieszczęśliwe wypadki z

ludźmi, uszkodzenia dynamiczne i cieplne urządzeń elektrycznych, spadki
napięć w sieci, przerwy w zasilaniu odbiorców, utrata równowagi
współpracujących podsystemów i inne.

Do zaburzeń w pracy systemu elektroenergetycznego zalicza się

również długotrwałe kołysania mocy.

Rola elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej w układzie elektroenergetycznym

7

Zagrożenie przeciążeniem cieplnym elementów układu

elektroenergetycznego spowodowane jest najczęściej (z wyjątkiem
pogorszenia warunków chłodzenia) nadmiernym wzrostem prądu
płynącego przez przewody fazowe linii czy urządzeń. Wzrost ten może być
spowodowany zwiększonym poborem mocy czynnej i biernej, obniżką
napięcia w sieci zasilającej silniki, zmiana konfiguracji systemu lub
niewłaściwą praca niektórych urządzeń, np. regulatorów napięcia lub
regulatorów baterii kondensatorowych. Przeciążenia cieplne przyśpieszają
znacznie proces starzenia się izolacji urządzeń a więc czas użytkowania
tych urządzeń. Do zagrożeń w pracy układu elektroenergetycznego zalicza
się również asymetrię obciążenia, kołysania mocy i obniżenie napięcia.

Elektroenergetyczna automatyka zabezpieczeniowa reaguje na

zakłócenia w pracy układu elektroenergetycznego. Ma ona za zadanie
ograniczać skutki zakłóceń przez dokonywanie następujących
czynności:

 wyłączenie elementu uszkodzonego lub zagrożonego,

 odpowiednie przełączanie w układzie elektroenergetycznym
powodujące
zmniejszenie lub likwidacje zagrożenia,

 sygnalizowanie nienormalnego stanu pracy elementu czy
układu.

Rola elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej w układzie elektroenergetycznym

8

Elektroenergetyczną automatykę zabezpieczeniową można podzielić
na prewencyjną, eleminacyjną i restytucyjną.

Automatyka zabezpieczeniowa prewencyjna samoczynnie

zapobiega lub likwiduje niektóre zakłócenia, stwarzające w systemie
elektroenergetycznym stan zagrożenia (rys.1.1), eliminując zupełnie lub
ograniczając skutki tych zakłóceń. Dotyczy to między innymi takich
zakłóceń jak przeciążenia cieplne, zmniejszenie się częstotliwości, wzrosty
napięcia i kołysania mocy.

Automatyka zabezpieczeniowa eleminacyjna wyłącza elementy

układu dotknięte zakłóceniem zwanym zaburzeniem (rys.1.1). Dotyczy to
takich elementów i zakłóceń, przy których bezpieczna praca układu jest
niemożliwa. Najczęstszym i najgroźniejszym rodzajem zakłócenia, przy
którym działa automatyka eleminacyjna są zwarcia.

Automatyka restytucyjna ma za zadanie doprowadzić układu

elektroenergetyczny do normalnej pracy poprzez dokonanie na nim
odpowiednich czynności łączeniowych w stanie pozakłóceniowym po
eleminacji zakłócenia (rys.1.1). Przykładami działalności automatyki
restytucyjnej mogą być:

 SPZ - samoczynne ponowne włączenie do pracy elementów
uprzednio
wyłączonych przez automatykę eleminacyjną,

 SZR - samoczynne włączenie do pracy elementów rezerwowych.

Rola elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej w układzie elektroenergetycznym

9

Rys.1.1. Stany systemu elektroenergetycznego i rola w nich EAZ

Rola elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej w układzie elektroenergetycznym

10

1.2. Podstawowe kryteria identyfikacji zakłóceń stosowane
w EAZ

Urządzenia elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej
odróżniają stan zakłócenia od stanu pracy normalnej na podstawie
wybranego zbioru informacji o wartości prądów, napięć, częstotliwości,
temperatury itd. Obróbka tej informacji a następnie diagnoza
dotycząca stanu pracy przebiega według uprzednio zaprogramowanego
algorytmu postępowania.

Identyfikacja przez zabezpieczenie stanu zakłóceniowego w
dowolnym elemencie lub systemie elektroenergetycznym opata jest na
pomiarze wielkości fizycznych, których odpowiednia zamiana w czasie
charakteryzuje wystąpienie stanu zakłóceniowego.
W tablicy 1.1 podano zestawienie najczęściej występujących rodzajów
zakłóceń w elementach lub w układzie elektroenergetycznym oraz kryteria
ich identyfikacyjne.

11

Tablica 1.1. Kryteria identyfikacji wybranych zakłóceń

Rodzaj zakłócenia

Kryterium identyfikacji

zwarcie ogólne

wzrost prądu

obniżenie się lub zanik napięcia

zmniejszenie się impedancji

zwarcie niesymetryczne

pojawienie

się

składowej

przeciwnej prądu, napięcia lub

mocy

przeciążenie cieplne

wzrost prądu

wzrost

temperatury

części

wiodących

lub izolacji

deficyt mocy czynnej

obniżenie się częstotliwości

szybkość zmian częstotliwości

kołysanie moc

szybkość

zmian

impedancji

ruchowej

lub prądu obciążenia

Podstawowe kryteria identyfikacji zakłóceń

12

1.3. Struktura urządzeń elektroenergetycznych automatyki
zabezpieczeniowej

Urządzenia elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej
ogólnie można podzielić na następujące człony:

 człony doprowadzające i przekształcające wielkości pomiarowe,

 człony pomiarowe,

 człony sterowniczo – sygnalizacyjne,

 człony energii pomocniczej.

Do członu pomiarowego informacja o stanie pracy obiektu
zabezpieczanego może być przekazywana przez:
 obwody przyłączone do uzwojeń wtórnych przekładników prądowych i
napięciowych,

 obwody przyłączone do przetworników łącza radiowego lub wysokiej
częstotliwości zestyków innych urządzeń zabezpieczających, czujników
itp.

Konieczne jest w szeregu przypadkach przekształcenie wielkości
pomiarowych np. z prądu na napięcie, prądów fazowych na składowe
symetryczne prądów fazowych z częstotliwości na napięcie itp.

13

Rys.1.2. Schemat blokowy uogólnionego układu elektroenergetycznej
automatyki
zabezpieczeniowej

Obiekt zabezpieczany

Przekładniki
prądowe, napięciowe,
czujniki, itp

Przetworniki np.
prąd/napięcie=
napięcie/na-pięcie

=

Zespoły
przekaźni-ków
np.
pradowe,
impedancyjneitd
.

Stero-
wanie

Źródło
napięcia
pomocni
czego

Sygnalizacja

Rejestracja

Struktura urządzeń elektroenergetycznych automatyki zabezpieczeniowej

14

W członie pomiarowym dokonywane są operacje porównania
doprowadzonych wartości wielkości elektrycznych z wartościami
rozruchowymi. W następstwie tego podejmowana jest decyzja o istnieniu,
czy nie, stanu zakłóceniowego. Zadanie to spełniają najczęściej
przekaźniki elektryczne. Przekaźnik taki dokonuje przewidziane
skokowe zmiany w jednym lub w większej liczbie obwodów wyjściowych
pod wpływem powstania odpowiednich warunków w obwodzie
elektrycznym lub obwodach elektrycznych wejściowych sterujących tym
przekaźnikiem.

Człon sterowniczo – sygnalizacyjny ma za zadanie wysyłanie
impulsu sterującego do wyłączników lub innych urządzeń, przekazywanie
informacji obsłudze oraz rejestrowanie stanu zagrożenia lub sposobie
likwidacji zaburzenia.

Źródła napięć pomocniczych dostarczają energii niezbędnej do
działania urządzeń automatyki elektroenergetycznej.
Obecnie urządzenia zabezpieczające są z reguły tak konstruowane, że
człony pomiarowe, sterowniczo sygnalizacyjne i układy przekształcające a
często źródła energii pomocniczej stanowią pewna całość. Taki zespół
automatyki

zabezpieczeniowej

(ZAZ)

konstruuje

się

jako

specjalizowany przystosowany do zabezpieczenia określonego urządzenia
elektroenergetycznego.

Struktura urządzeń elektroenergetycznych automatyki zabezpieczeniowej

15

1.4. Klasyfikacja przekaźników elektrycznych

Przekaźnik elektryczny składa się z członu rozruchowego,
reagującego na wystąpienie warunków w obwodzie (w obwodach)
sterującym tym przekaźnikiem oraz z członu wykonawczego,
wykonującego przewidziane skokowe zmiany w obwodzie (w obwodach)
sterowanym tym przekaźnikiem. Przez wystąpienie odpowiednich
warunków w obwodach sterujących należy rozumieć pojawienie się,
zanik lub zmianę wartości wielkości, która doprowadza się do
przekaźnika w celu spowodowania jego działania.

W zależności od sposobu doprowadzania wielkości zasilającej
przekaźniki dzieli się na pierwotne (zasilane bezpośrednio) i wtórne
(zasilanie za pośrednictwem przekładników).
Ze względu na zastosowanie przekaźniki dzieli się na pomocnicze,
które reagują na pojawienie się lub zanik wielkości zasilającej i
pomiarowe, które działają przy określonej wartości doprowadzonej
wielkości pomiarowej.

Do przekaźników pomocniczych zalicza się przekaźniki
pośredniczące, zwłoczne i sygnałowe.

16

Funkcjonują jeszcze następujące podziały przekaźników:

 pod względem rodzaju wielkości pomiarowej na pomiarowe
prądowe,
napięciowe, częstotliwościowe, impedancyjne, mocowe, itd.

 pod względem zasady działania na elektromagnetyczne, indukcyjne,
elektrodynamiczne, indukcyjno – elektrodynamiczne, magnetyczne,
cieplne,
elektroniczne analogowe (na wzmacniaczach operacyjnych) i cyfrowe
(mikroprocesorowe).

W urządzeniach EAZ oprócz przekaźników elektrycznych (zasilanych na
wejściu wielkościami elektrycznymi) stosowane są również przekaźniki
mechaniczne reagujące na zmiany temperatury, ciśnienia, prędkości
przepływu cieczy.

Wszystkie przekaźniki stosowane w EAZ zwane są przekaźnikami
elektroenergetycznymi.
Zespół przekaźników wraz z obwodami zewnętrznymi pomiarowymi i
pomocniczymi przeznaczony do ochrony obiektu od określonego
zakłócenia zwany jest zabezpieczeniem elektroenergetycznym.
Odróżnia się dwa rodzaje zabezpieczeń – podstawowe i rezerwowe.

Klasyfikacja przekaźników

17

Wyróżnić można trzy generacje rozwiązań EAZ:

 elektromechaniczne – najstarsze, udoskonalane wraz z rozwojem
elektroenergetyki (od początku XX wieku),

 elektroniczne analogowe – lata 70-te XX wieku – okres wdrożeń i
zastosowań
praktycznych,

 cyfrowe – lata 90-te XX wieku – produkcja seryjna i zastosowanie na
szeroką
skalę.

W eksploatacji znajdują się wszystkie trzy rodzaje zabezpieczeń. Na
terenie Zakładu Energetycznego Białystok SA udział poszczególnych typów
w ogólnej liczbie zainstalowanych zabezpieczeń sieci ŚN w 2003r. wynosił:

 elektromechanicznych – 24%,

 elektronicznych analogowych – 48%,

 cyfrowe – 28%.

Ogólne zasady realizacji trzech generacji zabezpieczeń przedstawiono
symbolicznie na rys. 1.3. i 1.4 na przykładzie przekaźnika pomiarowego
reagującego na jedną wielkość wejściową (prąd).

Klasyfikacja przekaźników

18

a)

b)

Rys. 1.3. Schemat ideowy zabezpieczeń:
a) elektromechanicznego, 1 – przekaźnik pomiarowy, 2 – wyjściowy

przekaźnik pośredniczący;

b) elektronicznego analogowego, 1 – przetwornik sygnału pomiarowego, 2

– układ pomiarowy, 3 – wzmacniacz sygnału wykonawczego, 4 –
wyjściowy przekaźnik pośredniczący, 5 – zasilacz

Klasyfikacja przekaźników

19

Rys. 1.4. Schemat zabezpieczenia cyfrowego:
1 – przetwornik sygnału pomiarowego (dopasowujący) plus filtracja
analogowa,
2 – układ próbkująco-pamiętający (i ewentualnie filtracja cyfrowa),
3 – jednostka centralna,
4 – wzmacniacz sygnału wykonawczego,
5 – zespół końcowych przekaźników pośredniczących,
6 – port szeregowy (wprowadzanie i wyprowadzanie danych),
7 – przetwornik sygnałów dwustanowych, 8 – zasilacz

Klasyfikacja przekaźników

20

Do podstawowych wad zabezpieczeń elektromechanicznych
należą: bezwładność części mechanicznych (co utrudnia uzyskanie
dużej szybkości działania), ograniczone możliwości realizowania
bardziej wyrafinowanych charakterystyk i kryteriów działania,
niezbędna jest precyzja wykonania. Zaletą jest prostota i duża
długotrwała niezawodność (do 30 lat).
Zabezpieczenia elektroniczne analogowe są wrażliwe na
zakłócenia w agresywnym środowisku elektromagnetycznym, posiadają
także zmniejszoną niezawodność długotrwałą (czas „życia” od 15 do 20
lat). Do ich zalet należy szybkość działania, większe możliwości
stosowania bardziej wyrafinowanych kryteriów działania, typizacja
elementów składowych, możliwość modularyzacji i integracji wielu
funkcji w jednym zabezpieczeniu.
Zabezpieczenia cyfrowe, podobnie jak analogowe, cechują się
szybkim zużyciem „moralnym” powodowanym postępem technologicznym
w zakresie techniki cyfrowej. Zalety tych zabezpieczeń są podobne jak
zabezpieczeń elektronicznych analogowych. Dochodzą jednak do
tego możliwości programowej realizacji wyrafinowanych kryteriów
pomiarowych

i

funkcji

logicznych,

ogromne

możliwości

informatyczne (dane o przebiegu zakłócenia, rejestracja i lokalizacja
zakłóceń), samokontrola i autotestowanie zwiększające niezawodność
eksploatacyjną, możliwe rozwiązania adaptacyjne.

Klasyfikacja przekaźników

21

1.5. Wymagania stawiane zabezpieczeniom elektroenergetycznym

Żąda się od zabezpieczeń aby działały możliwie jak najszybciej
przy maksymalnym zachowaniu wybiórczości i niezawodności
działania.
Możliwie duża szybkość działania jest potrzebna w celu:

 zwiększenia bezpieczeństwa pracy obsługi i osób postronnych,

 ograniczenie skutków od łuku i prądu zwarciowego,

 zmniejszenie wpływu zaniku napięcia w sieci na pracę

odbiorników, szczególnie silników,

 zabezpieczenie synchronicznej współpracy generatorów,

 niedopuszczenie do przekształcania się zwarć doziemnych w

międzyfazowe (w sieci z nieuziemionym punktem zerowym),

 zwiększenie skuteczności działania urządzeń SPZ.

Nowoczesne zabezpieczenia działają z czasem około 0,02 0,04 s,

natomiast czas wyłączania szybkich wyłączników wysokonapięciowych
wynosi 0,02-0,04s.

Najdłuższe czasy trwania zwarć trójfazowych w liniach przesyłowych,
wynikające z warunków zapewnienia stabilności współpracy
generatorów, wynoszą od 0,1 do 0,35 s.

22

Wybiorcze działanie zabezpieczenia polega na tym, że
zabezpieczenie spowoduje odłączenie od źródeł zasilających jedynie
element uszkodzony. Wybiórczość może również dotyczyć rodzaju zwarcia
np. w zabezpieczeniu odległościowym. Zadziałanie niewybiorcze
(zbędne) niektórych zabezpieczeń może spowodować olbrzymie straty
materialne. W praktyce dopuszcza się niewybiorcze szybkie działanie
zabezpieczeń w przypadkach gdy po takim działaniu następuje włączenie
elementu rezerwowego w miejsce wyłączonego przez zabezpieczenie.
Czułość zabezpieczenia może być scharakteryzowana jako zdolność
na reagowanie na minimalne zakłócenie, które nie spowoduje jeszcze
dużych skutków. Duża czułość działania zabezpieczeń jest wymagana
wtedy gdy stan zakłócenia i stan pracy normalnej scharakteryzowany przez
określone parametry mało się różnią, przykładowo wartość prądu zwarcia
w dolinie obciążenia przy włączonej małej liczbie generatorów od wartości
prądu obciążenia w szczycie obciążenia.

Niezawodność

zabezpieczenia

definiuje

się

jako

prawdopodobieństwo, że zabezpieczenie będzie spełniało swą funkcję
prawidłowo przez określony czas. Niezawodność działania zabezpieczenia
zależy od materiałow i elementów użytych do jego konstrukcji, poprawnego
doboru wartości rozruchowych i warunków eksploatacji.
Wskaźniki niezawodnościowe działania zabezpieczeń
elektroenergetycznych wylicza się na podstawie statystyki zadziałań
(rys.1.4, tab.1.2).

Wymagania stawiane zabezpieczeniom

23

Rys. 1.5. Klasyfikacja działania zabezpieczeń elektroenergetycznych

Wymagania stawiane zabezpieczeniom

24

N

N

a

a



N

N

b

b



1

b

2

b

1

c

2

c

Tab.1.2.Wskaźniki niezawodnościowe działania zabezpieczeń

Zadziałanie potrzebne

Zadziałanie niepotrzebne

c

a = 0,9 
0,97

brakujące

z winy

przekaźnikó

w

z innych

przyczyn

z winy

przekaźnikó

w

z innych

przyczyn

n i e p r a w i d ł o w e

Pobór mocy zabezpieczeń powinien być możliwie mały, gdyż koszt
przekładników prądowych i napięciowych w dużym stopniu zależy od
mocy, które one winny dostarczać zabezpieczeniom w czasie ich działania.

Podstawowe normy i przepisy dotyczące EAZ zestawiono w tab.1.3.
Najważniejszych krajowych producentów aparatury zabezpieczeniowej
podano w tab.1.4.

Wymagania stawiane zabezpieczeniom

25

Tab.1.3. Podstawowe normy i przepisy dotyczące EAZ

PN-IEC 60050-
448:2000

Międzynarodowy słownik terminologiczny elektryki.
Elektroenergetyczna automatyka zabezpieczeniowa

IEV 60050-444

International Electrotechnical Vocabulary – Part 444.
Elementary relaks (Przekaźniki pośredniczące). Słownik
Terminologiczny z terminami również w języku polskim

IEV 60050-445

International Electrotechnical Vocabulary – Part 445: Time relays
(Przekaźniki czasowe). Słownik terminologiczny z terminami również
w języku polskim

PN-86/E-88601

Przekaźniki energoelektryczne – Przekaźniki i zespoły automatyki
energoelektrycznej – Terminologia.

PN-86/E-88600

Przekaźniki energoelektryczne – postanowienia ogólne

PN-93/E-88641

Układy zabezpieczeniowe (odpowiednik IEC 60255-20:1984)

PN-EN 60255-3:1999

Przekaźniki energoelektryczne- Przekaźniki pomiarowe z jedną
wejściową wielkością zasilającą, o niezależnym lub zależnym czasie
działania

PN-IEC 255-12:1994

Przekaźniki energoelektryczne - Przekaźniki kierunkowe i przekaźniki
mocowe z dwoma wielkościami wejściowymi zasilającymi

PN-IEC 255-13:1994

Przekaźniki energoelektryczne- Przekaźniki różnicowe stabilizowane

PN-IEC 255-16:1997

Przekaźniki energoelektryczne – Impedancyjne przekaźniki
pomiarowe

PN-EN 60255-21-
1:1999

Przekaźniki energoelektryczne – Badanie odporności przekaźników
pomiarowych i urządzeń zabezpieczeniowych na wibracje, udary
pojedyncze i wielokrotne oraz wstrząsy sejsmiczne – Badania
odporności na wibracje (sinusoidalne)

26

PN-EN 60255-21-
2:2000

J.w.- Badania odporności na udary pojedyncze i wielokrotne

PN-EN 60255-21-
3:1999

J.w. – badania sejsmiczne

PN-92/E-88608

Przekaźniki energoelektryczne – Próby odporności przekaźników
pomiarowych i urządzeń zabezpieczeniowych na zakłócenia – Próba
udarami oscylacyjnymi o częstotliwości 1 MHz (odpowiada IEC 60255-
22-1:1988)

PN-EN 60255-22-
2:1999

Przekaźniki energoelektryczne- Badanie odporności przekaźników
pomiarowych i urządzeń zabezpieczeniowych na zakłócenia
elektryczne – Badanie odporności na zakłócenia od wyładowań
elektrostatycznych

PZPN-IEC 60255-22-3
(Projekt)

J.w.- Badania odporności na zakłócenia od pól elektromagnetycznych

PN-IEC 60255-22-
4:1996

J.w.- Badania odporności na szybkozmienne zakłócenia przejściowe

PN-EN 60255-23:1998

Przekaźniki energoelektryczne – Działanie zestyków

PN-EN 60255-25:2002

Przekaźniki energoelektryczne- Część 25; Badanie zaburzeń
elektromagnetycznych emitowanych przez przekaźniki pomiarowe i
urządzenia zabezpieczeniowe

PN-EN 60255-26:2004

Przekaźniki elektroenergetyczne – Część 26: Wymagania dotyczące
kompatybilności elektromagnetycznej przekaźników pomiarowych i
urządzeń zabezpieczeniowych

PN-EN 61810-1:2002

Elektromechaniczne przekaźniki pomocnicze z niestawialnym czasem
działania – Część 1: Postanowienia ogólne

PN_EN 61810-5:2001

Elektromechaniczne przekaźniki pomocnicze z nienastawialnym
czasem działania – Koordynacja izolacji

Podstawowe normy i przepisy dotyczące EAZ

27

PN-EN 61811-1:2001

Elektromechaniczne przekaźniki pomocnicze z nienastawialnym czasem
działania, o określonej jakości – Część 1: norma wspólna

PN-EN 61812-1:1999

Przekaźniki czasowe nastawne do zastosowań przemysłowych – Część 1:
Wymagania i badania

PN-EN 11600-2:2002

Specyfikacja wspólna: Elektromechaniczne przekaźniki pomocnicze –
Część 2: Postanowienia ogólne i metody badań przekaźników czasowych

PN-EN 11600-3:2002

Specyfikacja wspólna. Elektromechaniczne przekaźniki pomocnicze –
Część 3: procedury badań i pomiarów

PN/G-42042:1998

Środki ochronne i zabezpieczające w elektroenergetyce kopalnianej –
Zabezpieczenia zwarciowe i przeciążeniowe Wymagania i zasady
doboru

PN-EN 60617-7:2004

Symbole graficzne stosowane w schematach. Aparatura łączeniowa,
sterownicza i zabezpieczeniowa

Tab.1.4. Krajowi producenci aparatury zabezpieczeniowej

Producent

Asortyment produkcji

Computers & Control S.C.Katowice
www.candc.pl

Zabezpieczenie odległościowe linii. Zabezpieczenie
ziemnozwarciowe kierunkowe. Zabezpieczenie
różnicowoprądowe

Elkomtech S.A. Łódź www.elkomtech.pl

Zabezpieczenia SN (EX)

Podstawowe normy i przepisy dotyczące EAZ

28

Energopomiar -Elektryka Gliwice
www.energopomiar.com.pl

Zabezpieczenia porównawczo-fazowe. Sprzęt do
badania zabezpieczeń, Urządzenia telesterowania

Energotest Energopomiar Gliwice
www.energotest.com.pl

Synchronizatory. Automatyka SZR. Zabezpieczenia
potrzeb własnych elektrowni. Zabezpieczenie
ziemnozwarciowe dla sieci SN

Instytut Energetyki Laboratorium
Automatyki
i Zabezp. Warszawa www.ien.com.pl

Zabezpieczenie różnicowe transformatora. Sprzęt
do badania zabezpieczeń

Instytut Tele i Radiotechniczny Warszawa
www.itr.org.pl

Zabezpieczenia SN (MUPASZ)

JM-Tronik Warszawa www.jmtronik.com.pl

Zabezpieczenia SN (MUZ) Automatyka SZR

RELPOL S.A Żary www.relpol.com.pl

Przekaźniki pomocnicze

RELPOL- Polon Zielona Góra

Zabezpieczenia SN (CZIP)

ZEG Energetyka Sp.z o.o. Tychy www.zeg.pl

Zabezpieczenia generatorów i silników.
Zabezpieczenie linii WN. Zabezpieczenia SN
(CZAZ). Przekaźniki pomiarowe, czasowe
i specjalne

ZIAD Bielsko Biała www.ziad.bielsko.pl

Zabezpieczenia Sygnalizatory. Testery

ZPrAE Sp.z Sp.o. Siemianowice www.zprae.pl

Zabezpieczenie szyn i LRW (TSL i TL)

ALSTOM T&D Protecrion & Control S.A.
Świebodzice www.refa.alstom.pl.

Zabezpieczenia SN (SMAZ). Przekaźniki
pomiarowe. Przekaźniki czasowe

Krajowi producenci aparatury zabezpieczeniowej

29

Wykaz ważniejszych symboli graficznych stosowanych w

schematach elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej

3

G

3

3

a )

b )

a )

b )

*

Generator

Transformator

dwuuzwojeniowy

Transformator

trójuzwojeniowy

Autotransformator

Silnik indukcyjny

trójfazowy

Silnik synchroniczny

o magnesie trwałym

Przekładnik

prądowy

Przekładnik

napięciowy

Wyłącznik otwarty

Wyłącznik zamknięty

Odłącznik

Bezpiecznik

Przekaźnik

Przekaźnik nadprądowy

zwłoczny

Bateria

akumulatorów

30

-

-

f

f

~~

~ ~

~

~ ~

~

~ ~

&

&

= 1

1

1

1

M U X

Wykaz ważniejszych symboli graficznych stosowanych w schematach elektroenergetycznej automatyki
zabezpieczeniowej

Prostownik

pełnookresowy

Przetwornik DC/DC

Przetwornik

częstotliwości

Filtr

dolnoprzepustowy

Filtr

górnoprzepustowy

Filtr

środkowoprzepustowy

Filtr

środkowozaporowy

Człon logiczny

AND(i)

Człon logiczny

NAND(nie - i)

Człon logiczny

wyłącznie OR

Człon logiczny

OR(lub)

Człon negacji

NO

Człon logiczny

NOR (nie - lub)

Człon opóźniający

nastawny

Człon opóźniający

Multiplexer