1

Podstawowe

regulacje

normujące

rachunkowość banku:

1. Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości i

wydane na jej podstawie akty wykonawcze:
•

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29
sierpnia 2008 r.
w sprawie szczególnych zasad rachunkowości
banków,

•

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16
grudnia 2008 r.
w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko
związane
z działalnością banków,

•

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15
października 2008 r. w sprawie określenia
wzorcowego planu kont banków,

•

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12
grudnia 2001r.
w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod
wyceny, zakresu ujmowania i sposobu prezentacji
instrumentów finansowych

2. Międzynarodowe

Standardy

Sprawozdawczości

Finansowej

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

2

Rachunek majątku i kapitału

Aktywa – zasoby majątkowe, które:
1. pozostają pod kontrolą banku,
2. o wiarygodnie określonej wartości,
3. powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń,
4. spowodują w przyszłości wpływ do banku korzyści

ekonomicznych.

Zobowiązania - obowiązki wykonania świadczenia:
1. o wiarygodnie określonej wartości
2. powstałe w wyniku zdarzeń przeszłych,
3. spowodują w przyszłości wypływ zasobów banku

przynoszących korzyści ekonomiczne (wykorzystanie
już posiadanych lub przyszłych aktywów banku).

Kapitał własny = Aktywa - Zobowiązania

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

3

Rachunek majątku i kapitału

Uproszczony układ bilansu banku:

BILANS

ŚRODKI PIENIĘŻNE

ZOBOWIĄZANIA

NALEŻNOŚCI

INNE PASYWA

I REZERWY

PAPIERY WARTOŚCIOWE

i

INNE AKTYWA

FINANSOWE

AKTYWA TRWAŁE

KAPITAŁY

(FUNDUSZE)

INNE AKTYWA

AKTYWA

PASYWA

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

4

Rachunek majątku i kapitału

Środki pieniężne

Gotówka w kasie

i skarbcu banku

Operacje

z bankiem centralnym

Pozostałe środki

w kasie

• Czeki podróżnicze obce

• Czeki bankierskie obce

• Złoto niemonetarne

• Inne metale szlachetne

• Znaki wartościowe

(blankiety wekslowe,
znaczki sądowe)

• Środki na rachunku
bieżącym nostro

• Rezerwa obowiązkowa

• Lokaty aukcyjne

• Lokaty terminowe

Monety i banknoty
krajowe i zagraniczne

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

5

Rachunek majątku i kapitału

Należności

Sektor finansowy

Sektor instytucji

rządowych

i samorządowych

Sektor niefinansowy

•Środki na rachunkach
bieżących nostro
w innych bankach
•Lokaty w bankach

Udzielone kredyty

Udzielone pożyczki (w tym podporządkowane)

Skupione wierzytelności

Zrealizowane gwarancje i poręczenia

•Zabezpieczenia

pieniężne

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

6

Rachunek majątku i kapitału

•Bank centralny (Narodowy Bank Polski)
•Banki
•Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe
•Międzynarodowe instytucje finansowe,
•Instytucje ubezpieczeniowe i fundusze emerytalne
•Fundusze inwestycyjne
•Domy maklerskie
•Przedsiębiorstwa leasingowe
•Giełdy papierów wartościowych i giełdy towarowe
•Brokerzy, agenci, doradcy ubezpieczeniowi i emerytalni
•Towarzystwa funduszy inwestycyjnych i emerytalnych
•Inne instytucje finansowe (np. kantory)

Sektor finansowy

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

7

Rachunek majątku i kapitału

•Przedsiębiorstwa i spółki państwowe
•Przedsiębiorstwa prywatne
•Spółdzielnie
•Przedsiębiorcy indywidualni
•Osoby prywatne
•Rolnicy indywidualni
•Fundacje
•Stowarzyszenia
•Partie polityczne
•Towarzystwa i stowarzyszenia zawodowe i naukowe
•Związki zawodowe
•Kościoły i związki wyznaniowe
•Partie polityczne
•Inne jednostki wykonujące działalność niefinansową

Sektor niefinansowy

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

8

Rachunek majątku i kapitału

•Instytucje rządowe szczebla centralnego (np.

ministerstwa, wojewodowie,

państwowe szkoły

wyższe, instytucje kultury, pomocy społecznej, PAN,
kluby i biura poselskie, państwowe zakłady budżetowe,
państwowe

fundusze celowe, państwowe osoby prawne)

•Instytucje samorządowe (organy administracji

samorządowej i podległe im

jednostki organizacyjne)

•Fundusze ubezpieczeń społecznych (ZUS, KRUS oraz

zarządzane przez

nie fundusze)

Sektor instytucji rządowych i

samorządowych

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

9

Rachunek majątku i kapitału

Papiery wartościowe

i inne aktywa finansowe

Przeznaczone do
obrotu
(wyceniane w
wartości godziwej
przez wynik
finansowy)

Utrzymywane do

terminu
wymagalności

Dostępne do

sprzedaży

a)

Dłużne

b)

Z prawem do
kapitału

c)

Instrumenty
pochodne

a)

Dłużne

a)

Dłużne

b)

Z prawem do
kapitału

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

10

Rachunek majątku i kapitału

Aktywa trwałe

Finansowe

Rzeczowe

Wartości

niematerialne i

prawne

a)

Dotacje dla własnych
oddziałów poza
granicami kraju lub
biur maklerskich
znajdujących się w
strukturze banku,

b)

Akcje i udziały w
jednostkach:

•

zależnych,

•

współzależnych,

•

stowarzyszonych,

c)

Udziały
mniejszościowe,

a)

Środki trwałe i
zrównane z nimi
składniki

•

Nieruchomości

•

Pozostałe

b)

Środki trwałe w
budowie,

c)

Nieruchomości
inwestycyjne

d)

Aktywa trwałe do
zbycia

a)

Nabyte prawa
majątkowe,

b)

Wartość firmy,

c)

Koszty
zakończonych prac
rozwojowych

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

11

Rachunek majątku i kapitału

Inne aktywa

Rozliczenia o
charakterze
należnościowy
m

Należności od
dłużników
różnych

Rozliczenia
międzyokresow
e

Pozostałe
aktywa

•z oddziałami

banku

•z innymi

bankami

•w obrocie

papierami
wartościowymi

•z tytułu

operacji
instrumentami
pochodnymi

•z Pocztą Polska

z tytułu obsługi
zastępczej

•z ZUS
•z budżetem
•z

pracownikami

•z tytułu kart

płatniczych

•rozliczenia

międzyokresowe
kosztów czynne

•aktywa z tytułu
odroczonego

podatku

•zapasy

związane
z działalnością
uboczną banku

•zapasy

przejęte za
długi od klientów

banku

•(*)

instrumenty
pochodne

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

12

Rachunek majątku i kapitału

Zobowiązania

Sektor
finansowy

Sektor
niefinansowy

Sektor
instytucji
rządowych i
samorządowyc
h

Emisja
własnych
papierów
dłużnych

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

13

Rachunek majątku i kapitału

1. Sektora finansowego <= wynikają z operacji

dokonywanych z:

 bankiem centralnym w zakresie zaciągania kredytów

refinansowych, kredytu aukcyjnego (operacje sprzedaży
papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem
odkupu),

 bankami innymi niż centralne, które obejmują środki

zgromadzone na rachunkach loro, na rachunkach
terminowych i zablokowanych, środki otrzymywane z tytułu
kredytów i pożyczek, wystawione przez bank czeki
podróżnicze lub czeki bankierskie, zabezpieczenia
pieniężne,

 z innymi instytucjami finansowymi, które obejmują

środki zgromadzone na rachunkach bieżących,
terminowych, zablokowanych oraz inne zobowiązania,
zabezpieczenia pieniężne,

 z własnymi oddziałami poza granicami kraju lub biurem

maklerskim.

Zobowiązania banku wobec:

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

14

Rachunek majątku i kapitału

2. Sektora niefinansowego <= wynikają ze środków

deponowanych przez:

 Przedsiębiorstwa, spółdzielnie, przedsiębiorców i

rolników indywidualnych oraz inne podmioty
niefinansowe na rachunkach bieżących, terminowych,
pomocniczych, inwestycyjnych,

 Osoby prywatne na rachunkach oszczędnościowo –

rozliczeniowych, oszczędnościowych, książeczkach
oszczędnościowych, nabywaniu przez nie bonów
oszczędnościowych i certyfikatów depozytowych,
rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych.

Zobowiązania banku wobec:

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

15

Rachunek majątku i kapitału

3. Sektora instytucji rządowych i samorządowych <=

wynikają
z operacji dokonywanych z:

 Instytucjami rządowymi szczebla centralnego oraz

instytucjami samorządowymi (gminą, powiatem), które
gromadzą środki na rachunkach bieżących, pomocniczych,
terminowych, zablokowanych,

 Funduszami ubezpieczeń społecznych, które gromadzą

środki na rachunkach bieżących, pomocniczych,
terminowych.

4. Zobowiązania z tytułu emisji przez bank własnych papierów

wartościowych, np. obligacji, bankowych papierów
wartościowych.

Zobowiązania banku wobec:

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

16

Rachunek majątku i kapitału

Inne pasywa

i rezerwy

Rozliczenia o
charakterze
zobowiązaniow
ym

Zobowiązania
w/c wierzycieli
różnych

Koszty i
przychody
rozliczane w
czasie

Pozostałe
pasywa

•z oddziałami

banku

•z innymi

bankami

•w obrocie

papierami
wartościowymi

•z tytułu

operacji
instrumentami
pochodnymi

•w/c Poczty

Polskiej z
tytułu obsługi
zastępczej

•w/c ZUS
•w/c budżetu
•w/c

pracowników

•inni

wierzyciele

•z tytułu kart

płatniczych

•rozliczenia

międzyokresowe
kosztów bierne

•przychody

przyszłych
okresów

•przychody

zastrzeżone

•rozliczenia z

tytułu majątku
przejętego do
zbycia

•(*) instrumenty
pochodne

Rezerwy

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

17

Rachunek majątku i kapitału

•

z tytułu odroczonego podatku dochodowego w związku
z przejściową różnicą z tytułu podatku dochodowego od
osób prawnych, spowodowaną odmiennością momentu
uznania przychodu za osiągnięty lub kosztu za poniesiony,
w myśl ustawy i przepisów podatkowych,

•

na ryzyko ogólne, która służy pokryciu
niezidentyfikowanego ryzyka związanego z prowadzeniem
działalności bankowej (tylko banki będące pod uor),

•

rezerwy celowe na zobowiązania pozabilansowe, jeżeli
mogą zagrażać bezpieczeństwu wkładów
oszczędnościowych i lokat gromadzonych w bankach lub
istotnie zniekształcić sytuację finansową banku,

•

na przyszłe zobowiązania

Rezerwy tworzone przez bank

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

18

Rachunek majątku i kapitału

Kapitały (fundusze własne) banku

(art.127

P.B)

1. Fundusze podstawowe

2. Fundusze uzupełniające

Fundusz (kapitał) podstawowy

Fundusz (kapitał) zapasowy

Fundusz (kapitał) rezerwowy

Fundusz ogólnego ryzyka

Zobowiązania podporządkowane

Fundusz z aktualizacji

wyceny majątku trwałego

Inne

•Niepodzielony wynik finansowy

z lat ubiegłych

•Wynik finansowy netto roku obrotowego

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

19

Rachunek majątku i kapitału

Bank państwowy

Bank spółdzielczy

Bank w formie

spółki akcyjnej

•Fundusz statutowy

•Inne fundusze

tworzone

z zysku

po podatkowaniu

(określane w statucie
banku)

-fundusz zapasowy

-fundusz rezerwowy

•Fundusz ogólnego

ryzyka

Fundusze (kapitały) podstawowe w

bankach

•Wpłacony i

zarejestrowany kapitał
akcyjny

•Inne fundusze

tworzone

z:

-zysku po

opodatkowaniu

-z nadwyżki osiągniętej

przy wydaniu akcji
ponad ich wartość
nominalną,

-z uiszczanych przez

akcjonariuszy dopłat

•Fundusz ogólnego

ryzyka

•Fundusz udziałowy

•Inne fundusze

tworzone

z zysku

po podatkowaniu,
w tym fundusz zasobowy

•Fundusz ogólnego

ryzyka

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

20

Rachunek majątku i kapitału

1. Zobowiązania podporządkowane

2. Fundusz z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych

3. Część dodatkowej odpowiedzialności członków BS

4. Inne pozycje bilansu (określone przez KNF):

a) fundusze tworzone ze środków własnych lub obcych

b) Zobowiązania z tytułu papierów wartościowych o

nieokreślonym terminie wymagalności oraz inne
instrumenty o podobnym charakterze

Kapitały uzupełniające

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

21

Rachunek majątku i kapitału

Format bilansu - uor

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart

22

Rachunek majątku i kapitału

Format bilansu - uor

Rachunkowość w banku – dr Marta Gawart