UZALEŻNIENIE OD

UZALEŻNIENIE OD

ALKOHOLU I INNYCH

ALKOHOLU I INNYCH

SUBSTANCJI

SUBSTANCJI

PSYCHOAKTYWNYCH

PSYCHOAKTYWNYCH

Aleksander Beszłej

Aleksander Beszłej

Zespół uzależnienia od

Zespół uzależnienia od

alkoholu według Edwardsa i

alkoholu według Edwardsa i

Grossa

Grossa

•

Ograniczony repertuar picia (utrata

Ograniczony repertuar picia (utrata

różnorodności w modelu picia)

różnorodności w modelu picia)

•

Zwiększone znaczenie picia

Zwiększone znaczenie picia

(pierwszeństwo picia nad innymi

(pierwszeństwo picia nad innymi

zachowaniami)

zachowaniami)

•

Zwiększona tolerancja na alkohol

Zwiększona tolerancja na alkohol

•

Powtarzające się próby zaprzestania picia

Powtarzające się próby zaprzestania picia

•

Picie w celu złagodzenia lub uniknięcia

Picie w celu złagodzenia lub uniknięcia

objawów abstynencyjnych

objawów abstynencyjnych

•

Nawrót objawów uzależnienia po okresie

Nawrót objawów uzależnienia po okresie

abstynencji

abstynencji

•

Subiektywne poczucie przymusu picia

Subiektywne poczucie przymusu picia

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE

UZALEŻNIENIE OD

UZALEŻNIENIE OD

ALKOHOLU wg. ICD-10

ALKOHOLU wg. ICD-10

Zespół objawów somatycznych,

Zespół objawów somatycznych,

behawioralnych, i poznawczych, w

behawioralnych, i poznawczych, w

których

których

picie alkoholu staje się

picie alkoholu staje się

priorytetowe

priorytetowe

nad innymi poprzednio

nad innymi poprzednio

ważniejszymi zachowaniami.

ważniejszymi zachowaniami.

Do rozpoznania wymagane są 3

Do rozpoznania wymagane są 3

poniższe objawy, występujące w

poniższe objawy, występujące w

czasie ostatniego roku:

czasie ostatniego roku:

OBJAWY UZALEŻNIENIA OD

OBJAWY UZALEŻNIENIA OD

ALKOHOLU

ALKOHOLU

1.

1.

Silne pragnienie, przymus lub kompulsywne picie

Silne pragnienie, przymus lub kompulsywne picie

alkoholu.

alkoholu.

2.

2.

Trudności kontrolowania rozpoczęcia, zakończenia

Trudności kontrolowania rozpoczęcia, zakończenia

picia lub ilości wypijanego alkoholu.

picia lub ilości wypijanego alkoholu.

3.

3.

Objawy abstynencyjne lub używanie alkoholu lub

Objawy abstynencyjne lub używanie alkoholu lub

środków farmakologicznych w celu złagodzenia lub

środków farmakologicznych w celu złagodzenia lub

uniknięcia objawów.

uniknięcia objawów.

4.

4.

Zmiany tolerancji.

Zmiany tolerancji.

5.

5.

Narastające zaniedbywanie alternatywnych źródeł

Narastające zaniedbywanie alternatywnych źródeł

przyjemności lub zainteresowań, zwiększona ilość

przyjemności lub zainteresowań, zwiększona ilość

czasu poświęconego na zdobywanie lub

czasu poświęconego na zdobywanie lub

przyjmowanie alkoholu, albo na odwracanie

przyjmowanie alkoholu, albo na odwracanie

następstw jego działania.

następstw jego działania.

6.

6.

Picie alkoholu mimo wyraźnych dowodów jego

Picie alkoholu mimo wyraźnych dowodów jego

szkodliwych następstw.

szkodliwych następstw.

Dodatkowo

 Zawężony repertuar wzorców

przyjmowania substancji mimo

społecznych ograniczeń.
 Przyjmowanie substancji i przymus

przyjmowania są nieodzownymi cechami

uzależnienia.

Przebieg uzależnienia

 Picie w dni wolne od pracy

 Używanie okresowe (dipsomania)

 Używanie ciągłe

1 JEDNOSTKA ALKOHOLU

1 JEDNOSTKA ALKOHOLU

= 10 g CZYSTEGO

= 10 g CZYSTEGO

SPIRYTUSU

SPIRYTUSU

•

SZKLANKA PIWA 250 ml 3,5%

SZKLANKA PIWA 250 ml 3,5%

•

LAMPKA WINA 100 ml 10%

LAMPKA WINA 100 ml 10%

•

KIELISZEK WÓDKI 25 ml 40%

KIELISZEK WÓDKI 25 ml 40%

BEZPIECZNE DZIENNE

BEZPIECZNE DZIENNE

SPOŻYCIE ALKOHOLU

SPOŻYCIE ALKOHOLU

•

MĘŻCZYŹNI:

MĘŻCZYŹNI:

3 - 4 JEDNOSTEK DZIENNIE

3 - 4 JEDNOSTEK DZIENNIE

DO 21 TYGODNIOWO

DO 21 TYGODNIOWO

•

KOBIETY:

KOBIETY:

2 - 3 JEDNOSTEK DZIENNIE

2 - 3 JEDNOSTEK DZIENNIE

DO 14 TYGODNIOWO

DO 14 TYGODNIOWO

PICIE PROBLEMOWE

PICIE PROBLEMOWE

(nadużywanie i używanie

(nadużywanie i używanie

szkodliwe)

szkodliwe)

Picie alkoholu powoduje szkody dla

Picie alkoholu powoduje szkody dla

zdrowia fizycznego, psychicznego

zdrowia fizycznego, psychicznego

lub szkody społeczne, nie przynosi

lub szkody społeczne, nie przynosi

natomiast wyraźnych skutków w

natomiast wyraźnych skutków w

stanie somatycznym i psychicznym w

stanie somatycznym i psychicznym w

chwili obecnej

chwili obecnej

.

.

Pijący o zwiększonym stopniu ryzyka

Pijący o zwiększonym stopniu ryzyka

spożywają czystego etanolu dziennie.

spożywają czystego etanolu dziennie.

- od 40 g (kobiety)

- od 40 g (kobiety)

- od 60 g (mężczyźni)

- od 60 g (mężczyźni)

PICIE SZKODLIWE (wg ICD-10)

PICIE SZKODLIWE (wg ICD-10)

Picie szkodliwe to taki wzorzec picia

Picie szkodliwe to taki wzorzec picia

alkoholu, który powoduje szkody:

alkoholu, który powoduje szkody:

•

somatyczne

somatyczne

•

psychiczne

psychiczne

•

osobowościowe

osobowościowe

•

interpersonalne

interpersonalne

PICIE SZKODLIWE

PICIE SZKODLIWE

– kryteria diagnostyczne

– kryteria diagnostyczne

A.

A.

Pewność, że picie alkoholu jest przyczyną albo

Pewność, że picie alkoholu jest przyczyną albo

współprzyczyną szkód somatycznych lub psychicznych, w

współprzyczyną szkód somatycznych lub psychicznych, w

tym upośledzonego krytycyzmu, lub zaburzonego

tym upośledzonego krytycyzmu, lub zaburzonego

zachowania, które mogą prowadzić do niesprawności

zachowania, które mogą prowadzić do niesprawności

albo mieć negatywny wpływ na stosunki międzyludzkie.

albo mieć negatywny wpływ na stosunki międzyludzkie.

B.

B.

Rodzaj szkody powinien być jasno zdefiniowany w

Rodzaj szkody powinien być jasno zdefiniowany w

kategoriach medycznych lub psychologicznych.

kategoriach medycznych lub psychologicznych.

C.

C.

Niewłaściwy wzorzec picia występował przez

Niewłaściwy wzorzec picia występował przez

przynajmniej miesiąc lub w sposób powtarzający się w

przynajmniej miesiąc lub w sposób powtarzający się w

ciągu 12 miesięcy.

ciągu 12 miesięcy.

D.

D.

Zaburzenie nie spełnia kryteriów innych zaburzeń (prócz

Zaburzenie nie spełnia kryteriów innych zaburzeń (prócz

ostrego zatrucia).

ostrego zatrucia).

KWESTIONARIUSZ

KWESTIONARIUSZ

PRZESIEWOWY

PRZESIEWOWY

“C A G E”

“C A G E”

•

Czy odczuwałeś kiedykolwiek potrzebę

Czy odczuwałeś kiedykolwiek potrzebę

ograniczenia picia (próby zaprzestania

ograniczenia picia (próby zaprzestania

picia)?

picia)?

•

Czy złości cię, gdy inni krytykują cię, że

Czy złości cię, gdy inni krytykują cię, że

pijesz (lub czy jest ci przykro)?

pijesz (lub czy jest ci przykro)?

•

Czy czułeś się kiedykolwiek źle lub miałeś

Czy czułeś się kiedykolwiek źle lub miałeś

wyrzuty sumienia z powodu picia?

wyrzuty sumienia z powodu picia?

•

Czy kiedykolwiek po obudzeniu pierwszą

Czy kiedykolwiek po obudzeniu pierwszą

myślą była myśl o wypiciu alkoholu, aby

myślą była myśl o wypiciu alkoholu, aby

uspokoić nerwy albo przerwać objawy

uspokoić nerwy albo przerwać objawy

przepicia?

przepicia?

Mayfield. Am J Psychiatry 1974

“

“

C A G E” – INTERPRETACJA

C A G E” – INTERPRETACJA

WYNIKÓW

WYNIKÓW

•

Odpowiedź tak na jedno z pytań -

Odpowiedź tak na jedno z pytań -

podejrzenie problemów

podejrzenie problemów

alkoholowych.

alkoholowych.

•

Odpowiedź tak na dwa lub więcej

Odpowiedź tak na dwa lub więcej

pytań - duże prawdopodobieństwo

pytań - duże prawdopodobieństwo

uzależnienia od alkoholu.

uzależnienia od alkoholu.

AUDIT (Test rozpoznawania

AUDIT (Test rozpoznawania

zaburzeń związanych z piciem

zaburzeń związanych z piciem

alkoholu)

alkoholu)

•

Zalecany przez WHO

Zalecany przez WHO

•

Nawiązuje do współczesnych systemów

Nawiązuje do współczesnych systemów

diagnostycznych

diagnostycznych

•

Pozwala na szybką identyfikację picia

Pozwala na szybką identyfikację picia

szkodliwego, ryzykownego i uzależnienia

szkodliwego, ryzykownego i uzależnienia

•

Uwzględnia wywiad (również

Uwzględnia wywiad (również

obiektywny), badanie fizykalne i wyniki

obiektywny), badanie fizykalne i wyniki

badań laboratoryjnych

badań laboratoryjnych

Skrócony kwestionariusz

Skrócony kwestionariusz

AUDIT (Piccinelli i wsp.

AUDIT (Piccinelli i wsp.

1997)

1997)

Uzyskana liczba punktów = 5 lub więcej

Uzyskana liczba punktów = 5 lub więcej

wskazuje na szkodliwe picie

wskazuje na szkodliwe picie

1.

Jak często pije Pan/Pani napoje zawierające alkohol?

Nigdy.......................................................................................0

pkt

Raz na miesiąc albo rzadziej................................................1 pkt

Dwa do czterech razy na miesiąc................................ …..2 pkt

Dwa do trzy razy w tygodniu .............................................3 pkt

Cztery albo więcej razy w tygodniu................................. ..4 pkt

2.

Ile porcji alkoholu zwykle wypija pan/ pani wtedy, gdy

pan/ pani pije?

0= 1 lub 2;

0= 1 lub 2;

1= 3 lub 4;

1= 3 lub 4;

2= 5 lub 6;

2= 5 lub 6;

3= 7-9;

3= 7-9;

4= 10 lub więcej

4= 10 lub więcej

3. Jak często w ostatnim roku nie mógł Pan/Pani

zaprzestać picia po jego rozpoczęciu?
Nigdy.......................................................................................
0 pkt
Rzadziej niż raz w miesiącu...................................................1
pkt
Około raz w miesiącu ................................................... …...2
pkt
Około raz w tygodniu ...........................................................3
pkt
Codziennie albo prawie codziennie......................................4
pkt

4. Jak często w ciągu ostatniego roku zdarzało się, że nie

zrobił pan/ pani tego, co powinien/ powinna z powodu
picia alkoholu?
Nigdy........................................................................................
..0 pkt
Rzadziej niż raz na
miesiąc......................................................1 pkt
Około raz w
miesiącu...............................................................2 pkt
Około raz w
tygodniu ..............................................................3 pkt
Codziennie albo prawie
codziennie.........................................4 pkt

5. Czy krewni, przyjaciele, lekarz lub inny pracownik

opieki medycznej martwił się pana/ pani piciem
alkoholu lub sugerował ograniczenie picia?
Nie...........................................................................................
...... 0 pkt
Tak, ale nie w ostatnim
roku......................................................2 pkt
Tak w ostatnim
roku ....................................................................4 pkt

ETIOLOGIA

ETIOLOGIA

Etiologia jest wieloczynnikowa, ważną rolę odrywają

Etiologia jest wieloczynnikowa, ważną rolę odrywają

zarówno czynniki biologiczne, jak i środowiskowe.

zarówno czynniki biologiczne, jak i środowiskowe.

1. Czynniki biologiczne

1. Czynniki biologiczne

•

Genetyczne

Genetyczne

Badania bliźniąt potwierdzają wyższe wskaźniki

Badania bliźniąt potwierdzają wyższe wskaźniki

zgodności występowania uzależnienia wśród bliźniąt

zgodności występowania uzależnienia wśród bliźniąt

monozygotycznych (MZ) niż dwuzygotycznych (DZ) u

monozygotycznych (MZ) niż dwuzygotycznych (DZ) u

mężczyzn (MZ : DZ=70 % : 43 %) (Pickens i wsp. 1991) w

mężczyzn (MZ : DZ=70 % : 43 %) (Pickens i wsp. 1991) w

porównaniu do kobiet (MZ: DZ= 47 % : 32 %) (Kendler i

porównaniu do kobiet (MZ: DZ= 47 % : 32 %) (Kendler i

wsp. 1992). W przypadku mężczyzn 2,5 razy wyższe jest

wsp. 1992). W przypadku mężczyzn 2,5 razy wyższe jest

także występowanie uzależnienia wśród krewnych . Udział

także występowanie uzależnienia wśród krewnych . Udział

czynników genetycznych w powstawaniu uzależnienia u

czynników genetycznych w powstawaniu uzależnienia u

kobiet nie jest tak pewny jak wśród mężczyzn

kobiet nie jest tak pewny jak wśród mężczyzn

•

Biochemiczne

Biochemiczne

Podobnie jak w przypadku wszystkich uzależniających

Podobnie jak w przypadku wszystkich uzależniających

substancji psychoaktywnych, także w rozwoju

substancji psychoaktywnych, także w rozwoju

uzależnienia od alkoholu ważną rolę odrywa

uzależnienia od alkoholu ważną rolę odrywa

dopaminergiczny szlak układu nagrody nakrywki

dopaminergiczny szlak układu nagrody nakrywki

brzusznej alkohol zwiększa uwalnianie dopaminy w jądrze

brzusznej alkohol zwiększa uwalnianie dopaminy w jądrze

półleżącym.

półleżącym.

ETIOLOGIA

ETIOLOGIA

2. Czynniki psychologiczne

2. Czynniki psychologiczne

•

Teoria psychoanalityczna

Teoria psychoanalityczna

Teoria próbuje tłumaczyć picie alkoholu konsekwencjami

Teoria próbuje tłumaczyć picie alkoholu konsekwencjami

traumatycznych wydarzeń we wczesnym okresie życia,

traumatycznych wydarzeń we wczesnym okresie życia,

potrzebą oralnej gratyfikacji, a autodestrukcyjne picie

potrzebą oralnej gratyfikacji, a autodestrukcyjne picie

alkoholu wyjaśnia silnym pragnieniem śmierci.

alkoholu wyjaśnia silnym pragnieniem śmierci.

•

Teoria warunkowania

Teoria warunkowania

•

Teorie uczenia się najczęściej tłumaczą powstawanie

Teorie uczenia się najczęściej tłumaczą powstawanie

uzależnienia mechanizmem warunkowania związanym z

uzależnienia mechanizmem warunkowania związanym z

łagodzącym, pozytywnym działaniem alkoholu i

łagodzącym, pozytywnym działaniem alkoholu i

negatywnymi skutkami po jego odstawieniu. Stąd

negatywnymi skutkami po jego odstawieniu. Stąd

zachowania mające na celu uniknięcie skutków

zachowania mające na celu uniknięcie skutków

odstawienia alkoholu i poszukiwanie alkoholu w celu

odstawienia alkoholu i poszukiwanie alkoholu w celu

doświadczenia pozytywnych skutków jego działania.

doświadczenia pozytywnych skutków jego działania.

Wydaje się, że ten drugi mechanizm odgrywa większą rolę

Wydaje się, że ten drugi mechanizm odgrywa większą rolę

w rozwoju uzależnienia.

w rozwoju uzależnienia.

ETIOLOGIA

ETIOLOGIA

•

Wydarzenia życiowe i stres

Wydarzenia życiowe i stres

Hipoteza „redukcji napięcia” tłumaczy szkodliwe

Hipoteza „redukcji napięcia” tłumaczy szkodliwe

picie pierwotnym przeciwlękowym działaniem

picie pierwotnym przeciwlękowym działaniem

alkoholu. W wielu badaniach potwierdzono

alkoholu. W wielu badaniach potwierdzono

częstsze występowanie poważnych wydarzeń

częstsze występowanie poważnych wydarzeń

życiowych w okresie poprzedzającym

życiowych w okresie poprzedzającym

nadużywanie alkoholu.

nadużywanie alkoholu.

3. Czynniki społeczne

3. Czynniki społeczne

•

Szeroko rozumiany kontekst społeczno-kulturowy

Szeroko rozumiany kontekst społeczno-kulturowy

determinuje zarówno dostęp do alkoholu, jak i

determinuje zarówno dostęp do alkoholu, jak i

postawę wobec picia i upojenia alkoholowego.

postawę wobec picia i upojenia alkoholowego.

Wyraźny wpływ na ilość alkoholu wypijaną w danej

Wyraźny wpływ na ilość alkoholu wypijaną w danej

społeczności, w przeliczeniu na osobę, mają ceny

społeczności, w przeliczeniu na osobę, mają ceny

alkoholu i inne formy kontroli ustawodawczej.

alkoholu i inne formy kontroli ustawodawczej.

PROBLEMY

PROBLEMY

NEUROLOGICZNE

NEUROLOGICZNE

•

Ostre zatrucie

Ostre zatrucie

Początkowo, objawom zatrucia towarzyszy przyspieszenie tętna i

Początkowo, objawom zatrucia towarzyszy przyspieszenie tętna i

wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz zmniejszenie zahamowanie w

wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz zmniejszenie zahamowanie w

relacjach społecznych. W miarę zwiększania się stężenia alkoholu we

relacjach społecznych. W miarę zwiększania się stężenia alkoholu we

krwi pojawia się zamazana mowa, ataksja oraz nadmierne uspokojenie,

krwi pojawia się zamazana mowa, ataksja oraz nadmierne uspokojenie,

zwiększa się ryzyko odniesienia przypadkowych obrażeń. Zaburzona

zwiększa się ryzyko odniesienia przypadkowych obrażeń. Zaburzona

jest koordynacja ruchowa, równowaga i koncentracja uwagi;.

jest koordynacja ruchowa, równowaga i koncentracja uwagi;.

•

Upojenie patologiczne

Upojenie patologiczne

Istnienie tego zespołu jest dyskusyjne i nie znajduje się w klasyfikacji

Istnienie tego zespołu jest dyskusyjne i nie znajduje się w klasyfikacji

ICD-10. Uważa się, że upojenie patologiczne spowodowane jest

ICD-10. Uważa się, że upojenie patologiczne spowodowane jest

spożyciem niewielkiej ilości alkoholu, które prowadzi do nagłych i

spożyciem niewielkiej ilości alkoholu, które prowadzi do nagłych i

wyraźnie zmienionych zachowań, często gwałtownych i agresywnych.

wyraźnie zmienionych zachowań, często gwałtownych i agresywnych.

•

Zespół amnestyczny (Korsakowa) i psychoza Wernicke’go-

Zespół amnestyczny (Korsakowa) i psychoza Wernicke’go-

Korsakowa

Korsakowa

Charakteryzuje się utrzymującymi się wyraźnymi zaburzeniami

Charakteryzuje się utrzymującymi się wyraźnymi zaburzeniami

pamięci świeżej czyli zaburzeniami uczenia się (może też dotyczyć

pamięci świeżej czyli zaburzeniami uczenia się (może też dotyczyć

pamięci odległej). Zachowane jest natychmiastowe zapamiętywanie i

pamięci odległej). Zachowane jest natychmiastowe zapamiętywanie i

pamięć operacyjna (proceduralna). Zakłócone jest też poczucie czasu i

pamięć operacyjna (proceduralna). Zakłócone jest też poczucie czasu i

kolejności, ale inne funkcje poznawcze pozostają niezaburzone.

kolejności, ale inne funkcje poznawcze pozostają niezaburzone.

Głównym objawem jest zaburzenie pamięci, o nasileniu

Głównym objawem jest zaburzenie pamięci, o nasileniu

nieproporcjonalnym do zaburzeń innych czynności poznawczych –

nieproporcjonalnym do zaburzeń innych czynności poznawczych –

konfabulacje

konfabulacje

•

Padaczka i otępienie

Padaczka i otępienie

ZABURZENIA PSYCHICZNE

ZABURZENIA PSYCHICZNE

ZWIĄZANE Z PICIEM ALKOHOLU

ZWIĄZANE Z PICIEM ALKOHOLU

•

Halucynoza alkoholowa

Halucynoza alkoholowa

•

Majaczenie alkoholowe

Majaczenie alkoholowe

•

Zaburzenia afektywne

Zaburzenia afektywne

U prawie 70% osób uzależnionych od alkoholu podczas

U prawie 70% osób uzależnionych od alkoholu podczas

intensywnego picia występuje dysforia.

intensywnego picia występuje dysforia.

U 50 % pacjentów natychmiast po detoksykacji pojawiają się objawy

U 50 % pacjentów natychmiast po detoksykacji pojawiają się objawy

depresji, a po miesiącu od detoksykacji obecne są u 15-20% osób

depresji, a po miesiącu od detoksykacji obecne są u 15-20% osób

•

Patologiczna zazdrość (zespół Otella)

Patologiczna zazdrość (zespół Otella)

•

Samobójstwo

Samobójstwo

Około jedna czwarta osób uzależnionych od alkoholu podejmuje

Około jedna czwarta osób uzależnionych od alkoholu podejmuje

próbę samobójczą, a ryzyko samobójstwa w ciągu życia oceniane

próbę samobójczą, a ryzyko samobójstwa w ciągu życia oceniane

jest na 3-4% (Edwards i wsp. 1997).

jest na 3-4% (Edwards i wsp. 1997).

•

Zaburzenie osobowości antysocjalnej

Zaburzenie osobowości antysocjalnej

•

Zaburzenia lękowe

Zaburzenia lękowe

Zapobieganie nawrotom

Zapobieganie nawrotom

po detoksykacji

po detoksykacji

•

Farmakoterapia

Farmakoterapia

Disulfiram (Anticol)

Disulfiram (Anticol)

Naltrekson i akamprozat

Naltrekson i akamprozat

•

Interwencje psychospołeczne

Interwencje psychospołeczne

np. grupy AA

np. grupy AA

•

Terapia poznawczo-

Terapia poznawczo-

behawioralna

behawioralna

ROZPOWSZECHNIENIE

ROZPOWSZECHNIENIE

uzależnień

uzależnień

•

Prawie dwie trzecie osób w wieku 16-24 lata przyjmowało

Prawie dwie trzecie osób w wieku 16-24 lata przyjmowało

nielegalne substancje psychoaktywne w ciągu ostatniego

nielegalne substancje psychoaktywne w ciągu ostatniego

roku.

roku.

•

Najpowszechniejsze jest stosowanie kanabinoli, ocenia

Najpowszechniejsze jest stosowanie kanabinoli, ocenia

się, że prawie 3 miliony osób stosowało je w ciągu

się, że prawie 3 miliony osób stosowało je w ciągu

ostatniego roku (11% w grupie wiekowej 16-24 lata).

ostatniego roku (11% w grupie wiekowej 16-24 lata).

•

Stosowanie substancji z klasy A ( opiaty, kokaina,

Stosowanie substancji z klasy A ( opiaty, kokaina,

metylenodioksymetamfetamina –MDMA, LSD,

metylenodioksymetamfetamina –MDMA, LSD,

fenocyklidyna) jest stabilne, przyjmuje je około 8% grupy.

fenocyklidyna) jest stabilne, przyjmuje je około 8% grupy.

Jedyną substancją, której popularność wzrasta w

Jedyną substancją, której popularność wzrasta w

ostatnich latach, jest kokaina. Najczęściej przyjmowana

ostatnich latach, jest kokaina. Najczęściej przyjmowana

jest w grupie wiekowej 20-24 lata.

jest w grupie wiekowej 20-24 lata.

•

Wyniki amerykańskiego badania ECA z 1991 roku (Reiger

Wyniki amerykańskiego badania ECA z 1991 roku (Reiger

i wsp. 1990) wskazują na rozpowszechnienie w ciągu

i wsp. 1990) wskazują na rozpowszechnienie w ciągu

życia w przypadku nadużywania alkoholu wyniosło 13,5%,

życia w przypadku nadużywania alkoholu wyniosło 13,5%,

nadużywania innych substancji psychoaktywnych 6,1%,

nadużywania innych substancji psychoaktywnych 6,1%,

ETIOLOGIA

ETIOLOGIA

•

Ryzyko rozwoju zaburzeń używania substancji

Ryzyko rozwoju zaburzeń używania substancji

psychoaktywnej wiąże się przede wszystkim z

psychoaktywnej wiąże się przede wszystkim z

czynnikami konstytucjonalnymi, środowiskowymi

czynnikami konstytucjonalnymi, środowiskowymi

oraz rozwojowymi. Zwykle jest to efekt wzajemnych

oraz rozwojowymi. Zwykle jest to efekt wzajemnych

oddziaływań między różnymi czynnikami.

oddziaływań między różnymi czynnikami.

•

Czynnikom ryzyka, takim jak występowanie

Czynnikom ryzyka, takim jak występowanie

zaburzeń spowodowanych używaniem substancji w

zaburzeń spowodowanych używaniem substancji w

rodzinie, maltretowanie w dzieciństwie,

rodzinie, maltretowanie w dzieciństwie,

dysfunkcjonalne sąsiedztwo, niedostateczne

dysfunkcjonalne sąsiedztwo, niedostateczne

osiągnięcia szkolne, ograniczone możliwości i

osiągnięcia szkolne, ograniczone możliwości i

odnoszenie sukcesu, zaburzenia zachowania,

odnoszenie sukcesu, zaburzenia zachowania,

zaburzenie aktywności i uwagi (ADHD), depresja,

zaburzenie aktywności i uwagi (ADHD), depresja,

zaburzenie stresowe pourazowe

zaburzenie stresowe pourazowe

•

Często towarzyszy brak czynników chroniących,

Często towarzyszy brak czynników chroniących,

takich jak miłość, rodzina, sukcesy czy religia.

takich jak miłość, rodzina, sukcesy czy religia.

Współwystępowanie zaburzeń

Współwystępowanie zaburzeń

psychicznych i uzależnień

psychicznych i uzależnień

•

Używanie substancji prowadzi do problemów

Używanie substancji prowadzi do problemów

psychologicznych, które mogą być bezpośrednim skutkiem

psychologicznych, które mogą być bezpośrednim skutkiem

działania toksycznego substancji lub pośrednim skutkiem

działania toksycznego substancji lub pośrednim skutkiem

psychospołecznych konsekwencji wynikających z używania

psychospołecznych konsekwencji wynikających z używania

substancji (Meyer 1986). Często substancja pogarsza

substancji (Meyer 1986). Często substancja pogarsza

istniejący już wcześniej nieprawidłowy stan psychiczny

istniejący już wcześniej nieprawidłowy stan psychiczny

•

Zaburzenie psychiczne może prowadzić do używania

Zaburzenie psychiczne może prowadzić do używania

substancji psychoaktywnych w celu „samo-leczenia się”

substancji psychoaktywnych w celu „samo-leczenia się”

aby złagodzić dyskomfort związany z objawami zaburzenia

aby złagodzić dyskomfort związany z objawami zaburzenia

lub z objawami niepożądanymi stosowanych leków

lub z objawami niepożądanymi stosowanych leków

psychotropowych, np. zmęczenia lub spowolnienia

psychotropowych, np. zmęczenia lub spowolnienia

myślenia po neuroleptykach.

myślenia po neuroleptykach.

•

Występują wspólne dla etiologii obu zaburzeń czynniki

Występują wspólne dla etiologii obu zaburzeń czynniki

środowiskowe, między innymi: niekorzystna sytuacja

środowiskowe, między innymi: niekorzystna sytuacja

społeczno-ekonomiczna, deprywacja uczuciowa,

społeczno-ekonomiczna, deprywacja uczuciowa,

zdezorganizowane życie społeczne, doświadczenia

zdezorganizowane życie społeczne, doświadczenia

przemocy w dzieciństwie, oraz wydarzenia traumatyczne w

przemocy w dzieciństwie, oraz wydarzenia traumatyczne w

okresie dorosłym.

okresie dorosłym.

ŁAŃCUCH PRZYCZYN I SKUTKÓW

ŁAŃCUCH PRZYCZYN I SKUTKÓW

świat jako źródło kar, wymagań i zagrożenia

duża rozbieżność między „JA realnym” i „JA idealnym”

dyskomfort psychiczny

brak wiary we własne siły – negatywna ocena siebie

brak umiejętności interpersonalnych

niezaspokojona potrzeba kontaktu

branie substancji psychoaktywnych