1

Struktura

osobowości

2

Plan wykładu:

1

.

pojęcie osobowości

2. źródłosłów pojęcia

3. podejście psychologiczne
i pedagogiczne do osobowości

4. charakterystyka składników
osobowości

5. czynniki kształtujące osobowość

3

OSOBOWOŚĆ – zespół
względnie stałych cech i
mechanizmów wewnętrznych, od
których zależy organizacja
zachowania się człowieka, jego
tożsamość, kierunki
i sposoby przystosowania się do
otaczającej rzeczywistości oraz
jej przekształcania.
(B. Milerski, B. Śliwerski,
LP, 2000)

4

OSOBOWOŚĆ – zespół stałych
właściwości i procesów
psychofizycznych odróżniających
jednostkę od innych, wpływających
na organizację jej zachowania, a
więc na stałość
w nabywaniu i porządkowaniu
doświadczeń, wiadomości i
sprawności, w reagowaniu
emocjonalnym w stosunkach z
innymi ludźmi oraz na stałość w
wyborze celów i wartości.
(W. Okoń,
NSP,1992)

5

Źródłosłów terminu osobowość

-

związany jest z pojęciem osoby

- wywodzi się z gr. prosopon; (łac. persona),
w staroż. maska teatralna używana przez
aktorów celem wyeksponowania
określonych cech

- w myśli filoz. pojęcie osoby zdefiniowane
zostało po raz pierwszy przez Boecjusza
(„osoba jest indywidualną substancją o
naturze rozumnej”)

- II poł. XIX w. z filozofii wyłania się
psychologia, która skupia uwagę nie tyle na
pojęciu osoby co osobowości

6

W psychologii osobowość jest
pojmowana:

1. realistycznie - zespól cech lub
czynników konstytucjonalnych

2. instrumentalnie – konstrukt
teoretyczny służący do naukowego
opisu i wyjaśniania zintegrowanego i
całościowego funkcjonowania
psychicznego człowieka

7

Ad. 1 Realistyczne podejście:

- teorie cech i indywidualnie różnicujących
wymiarów (Catell, Eysenck)

- teorie konstytucjonalne (Kertschmer,
Sheldon)

- teorie organicystyczne (Goldstein, Angyal)

- teorie psychoanalityczne (Freud, Jung,
Adler, Erikson)

- teorie fenomenologiczne (Rogers)

8

Ad. 2 Instrumentalne
podejście:

- teorie behawiorystyczne (Skinner, Watson,
Dollard)

- teorie kognitywne (Kelley)

9

W pedagogice osobowość
jest traktowana jako:

- przedmiot i cel oddziaływań
wychowawczych - osobowość
wychowanka

- konstytutywny dla zawodu pedagoga
zespół cech
i zachowań - osobowość wychowawcy

10

SKŁADNIKI / SKŁADOWE

OSOBOWOŚCI

(konstrukt realistyczny):

11

1. TEMPERAMENT – to zespół
najbardziej stałych właściwości
psychicznych przejawiających
się
w reakcjach emocjonalnych i
motoryce. Wyróżniamy cztery
typy temperamentne:
sangwinik, choleryk,
melancholik, flegmatyk;
różnicują je właściwości układu
nerwowego: siła, równowaga,
ruchliwość procesów
pobudzania
i hamowania.

12

2. ZDOLNOŚCI – to
właściwości psychiczne,
które warunkują pomyślne
rezultaty działania, rozwijają
się na podłożu zadatków
anatomiczno-fizjologicznych.
Składają się na nie określone
struktury nerwowe
i sprawność funkcjonowania
analizatorów.

13

3. UZDOLNIENIA – to
zespół zdolności
umożliwiający wyjątkowo
skuteczne działanie w
określonej dziedzinie.

 

14

4. TALENT – wyższy stopień
uzdolnień, najbardziej
korzystne połączenie
uzdolnień umożliwiające
twórcze wykonywanie jakiejś
działalności.

15

5. POTRZEBY – są swego
rodzaju brakiem do
zaspokojenia którego
człowiek dąży, aby zachować
równowagę (homeostazę)
między organizmem a
środowiskiem.

16

6. ZAINTERESOWANIA –
to specyficzne nastawienie
poznawcze
i emocjonalne na przedmioty

i zjawiska w rzeczywistości
oraz aktywne działanie,
rozwijające się pod wpływem
oddziaływania środowiska.

17

7. POSTAWA – względnie trwała
dyspozycja przejawiająca się w
zachowaniach, których cechą jest
pozytywny lub negatywny stosunek
emocjonalny do jakiegoś przedmiotu,
osoby, sytuacji.
Składniki postawy:
-

element poznawczy

; poglądy,

przekonania, opinie na temat obiektu
postawy;

-

element emocjonalno - uczuciowy

;

pozytywna lub negatywna ocena
rzeczywistości;

-

element behawioralny

(wykonawczy); czynności
i zachowania będące realizacją postawy
w działaniu.

18

8. OBRAZ ŚWIATA
(ŚWIATOPOGLĄD) i
OBRAZ SIEBIE
(SAMOOCENA) - to
całokształt wiedzy,
wyobrażeń
i pojęć jakie jednostka ma na
temat otaczającej
rzeczywistości i własnej
osoby oraz uczuciowy
stosunek do samego siebie
związany z samooceną.

19

9. CHARAKTER - zespół
dyspozycji psychicznych,
które decydują o
postępowaniu człowieka/ siła
postanowień, działanie,
sposób bycia/.

20

10. INTELIGENCJA -
złożona sprawność umysłowa
przejawiająca się w zdolności
logicznego myślenia oraz w
umiejętności wykorzystania
posiadanej wiedzy i
doświadczeń
w nowych sytuacjach.

21

11. POPĘD - biologicznie
uwarunkowana potrzeba
motywująca
i warunkująca zachowanie
zmierzające do jej
zaspokojenia.
 

22

12. WOLA - sfera ludzkiego
działania, w której zawarte są
chęci, pragnienia, motywy,
decyzje, powiązane
z ideałami, nawyki, oraz
przemyślane
i świadome działanie.

 

23

CZYNNKI

WYWIERAJĄCE WPŁYW

NA KSZTAŁTOWANIE

OSOBOWOŚCI:

24

1. ŚRODOWISKO
CZŁOWIEKA:

- biologiczne/geograficzne
- społeczne
- kulturowe
- instytucjonalne

25

2. PROCES
WYCHOWANIA:

- wychowanie zamierzone
- wychowanie
niezamierzone
- samowychowanie
- wzorce osobowe

26

3. PROCES
KSZTAŁCENIA:

- nauczanie
- uczenie się
- samokształcenie

27

4. AKTYWNOŚĆ
WŁASNA JEDNOSTKI.

28

5. WRODZONE
ZADATKI
ANATOMICZNO-
FIZJOLOGICZNE.

29

6. ŚRODKI
MASOWEGO
PRZEKAZU.

30

Bibliografia:

Gałdowa A.: Współczesne koncepcje

Gałdowa A.: Współczesne koncepcje

osobowości. Wyd. UJ, Kraków 1995

osobowości. Wyd. UJ, Kraków 1995

Milerski B., Śliwerski B. (red.):

Milerski B., Śliwerski B. (red.):

Pedagogika.

Pedagogika.

Leksykon. Wyd. PWN, Warszawa 2000

Leksykon. Wyd. PWN, Warszawa 2000

Okoń W.: Nowy słownik pedagogiczny.

Okoń W.: Nowy słownik pedagogiczny.

Wyd. „Żak”, Warszawa 1996

Wyd. „Żak”, Warszawa 1996