Zagadnienia wprowadzające
Psychologia
kliniczna
Psychologia
kliniczna
Zagadnienia wprowadzające
Psychologia
kliniczna
Psychologia
kliniczna
Badacze rozwoju psychologii zgodnie
stwierdzają, że psychologia kliniczna
powstała w 1896r.
Jej narodziny związane są z
utworzeniem przez Lightnera Witmera
pierwszej kliniki psychologicznej (cel:
wykorzystanie psychologii empirycznej
w praktyce, stworzenie doktorantom
psychologii możliwości zdobywania
umiejętności praktycznych).
Rys historyczny
Rys historyczny
Witmer stwierdził, że psychologia kliniczna
jest ściśle związana z medycyną, ale także
socjologią i pedagogiką. To klasa szkolna,
ulica i grupy rówieśnicze są naturalnym
laboratorium psychologii. Witmer pisał, że
podejście kliniczne to nastawienie na
indywidualne badanie i rozwiązywanie
problemów dzieci i dorosłych, jest ono
ważne także wówczas, gdy mamy do
czynienia z szeroko pojmowaną normą.
Współcześnie psychologia kliniczna jest
dziedziną psychologii mającą bardzo
szeroki obszar zastosowań; zajmuje się
zarówno zdrowiem, jak i wieloma
postaciami zaburzeń w różnych fazach
życia człowieka, grup i społeczności. Jest
dziedziną bardzo zróżnicowaną,
zarówno pod względem obszaru
zainteresowań, jak i przedmiotu badań i
praktyki.
Tendencja do poszerzania obszaru i
różnicowania spowodowała
wyodrębnianie się w ramach psychologii
klinicznej różnych subdyscyplin, jak np.
psychologia uzależnień, kliniczna
psychologia zdrowia, psychologia
katastrof, interwencja kryzysowa itp.
Psychologia kliniczna –
obszar, przedmiot i zadania
Psychologia kliniczna –
obszar, przedmiot i zadania
Obszar zainteresowań – dziedziny
rzeczywistości związane ze zdrowiem i
chorobą, z zaburzeniami, kryzysami i
dysfunkcjami, z sytuacjami warunkującymi
rozwój zdrowia i jego ochronę oraz z
leczeniem zaburzeń.
Zatem obszarem badań i praktyki
psychologa klinicznego są zjawiska zdrowia
i choroby, przyczyny zdrowia i choroby,
czynności rozpoznawania tych zjawisk
i praktycznego działania, czyli pomocy,
opieki, leczenia i rehabilitacji.
Sposoby określania psychologii klinicznej:
podejście wąskie (ograniczające obszar,
przedmiot i praktykę do zaburzeń);
Psychologia kliniczna to dziedzina badań i
praktyki psychologicznej, zajmująca się
opisem i wyjaśnianiem zaburzonego
zachowania i przeżywania, określaniem ich
psychospołecznych przyczyn oraz
stosowaniem tej wiedzy w diagnozie i
pomocy psych.
podejście szerokie (zwolennicy tego podejścia
zajmują się koncepcjami zdrowia, promocji
zdrowia, prewencji zaburzeń); Psychologia
kliniczna to dziedzina badań i praktyki
psychologicznej, zajmująca się opisem i
wyjaśnianiem zdrowych i zaburzonych form
zachowania, przeżywania i funkcjonowania
somatycznego, określaniem przyczyn zdrowia
i zaburzeń oraz wypełnianiem zadań
praktycznych, polegających na diagnozie
zdrowia i/lub zaburzeń w celu zastosowania
psych. form pomocy.
Psychologia kliniczna nie jest tylko
zastosowaniem wiedzy psychologicznej.
jest ważną dziedziną odrębnych studiów
i badań, w ramach których tworzy się,
umacnia i rozwija przedmiot tej
dziedziny.
Przedmiot psychologii klinicznej obejmuje
zespół koncepcji i twierdzeń:
opisujących i wyjaśniających zdrowe i
zaburzone funkcje psychiczne, somatyczne
oraz zachowania osób, grup i społeczności,
wyjaśniających przyczyny zdrowie i zaburzeń
oraz ich biopsychospołeczne mechanizmy,
ustalających zasady badania naukowego i
jednostkowej diagnozy zdrowia i zaburzeń,
opisujących i wyjaśniających zasady oraz
mechanizmy różnych interwencji pomocnych.
Zadania teoretyczne psychologa
klinicznego: to tworzenie i rozwijanie tej
wiedzy podstawowej.
Zadania praktyczne: polegają na
profesjonalnym stosowaniu wiedzy i
umiejętności do rozwiązywania
problemów zdrowotnych osób, grup,
społeczności i instytucji.
Praktyczne i profesjonalne zadania
psychologa
klinicznego polegają na:
diagnozie zdrowia i zaburzeń,
interwencji i pomocy psychologicznej
ukierunkowanej na promocję zdrowia,
prewencję zaburzeń, interwencje w
stanach kryzysu i przejściowych
trudności oraz psychoterapię.
Wiedza teoretyczna powinna być ściśle
powiązana z praktyczną wiedzą
profesjonalną.
Warunkiem profesjonalnego postępowania są
jednak nie tylko wiedza i praktyczne
doświadczenie, ale także przygotowanie
osobiste (poznanie własnych ograniczeń i
mocnych stron).
Warunkiem koniecznym w badaniach i
praktyce psychologa klinicznego jest
zinternalizowanie zasad etycznych tego
zawodu (jako zawodu zaufania publicznego).
Pojęcie normy i normalności
Pojęcie normy i normalności
Pojęcia normy, normalności, zdrowia i
dobrostanu są pojęciami podstawowymi
dla psychologii klinicznej.
Przez normę rozumie się na ogół idealny
lub realny wzorzec właściwości. Może to
być wzorzec zachowania, przebiegu
procesów psychicznych, osobowości,
rozwoju. To oznacza, że normy mają
różne przedmiotowe odniesienia.
Normalność jest natomiast zbiorem
właściwości przypisywanych osobom,
grupom, społecznościom i instytucjom,
które są zgodne ze wzorcem, czyli
normą.
W psychologii klinicznej najbardziej
rozpowszechniony jest podział na normy:
ilościowe (statystyczne),
społeczno-kulturowe,
teoretyczne.
Norma ilościowa - to liczba, zakres liczb,
miara tendencji centralnej, reprezentatywna
dla pewnej populacji i może być stosowana
jako podstawa do międzyosobniczych
porównań. Przy pomocy tej normy
normalność (różnych właściwości) określa się
jako takie nasilenie, które mieści się w
granicach nie odbiegających od przeciętnych
w danej populacji. Miarą tych norm są
najczęściej pewne zakresy wartości, które
nie odbiegają od średniej o więcej niż jedno,
czasem dwa odchylenia standardowe.
Normy biologiczne to np. określone wartości
w zakresie wzrostu, masy ciała (indeks wagi
jest istotny dla zab. odżywiania), tętna,
ciśnienia krwi, zapisu EEG itp.
Wiele jest też treściowych konkretyzacji
norm psychicznych. Mogą się one odnosić
do obserwowalnego zachowania, do
procesów psychicznych, przekonań i
właściwości jednostki; może to być np. czas
reakcji, zakres uwagi, pojemność pamięci,
poziom inteligencji itp.
Znając normy ilościowe różnych cech,
możemy wyniki konkretnego człowieka
do nich porównać i określić, czy
przysługuje mu atrybut normalności
(pod jakimś względem, np. poziomu
inteligencji).
Normy społeczne to kulturowo
ukształtowane definicje zachowania
uznawanego za pożądane. Określają jakie
zobowiązania ciążą na jednostce w związku
z pełnieniem przez nią określonych ról
społecznych (ojca rodziny, opiekuna,
przyjaciela, pracownika). Za normalne
uznaje się też to, co jest powszechne,
typowe dla danej kultury; są to zachowania
zgodne ze zwyczajami i ustaloną
konwencją. Człowiek normalny – to typowy
dla danej grupy czy kultury.
Spełnianie wymagań kultury i oczekiwań
społecznych, związanych także z
przepisami ról społecznych, warunkuje i
ułatwia harmonijne współżycie,
uczestnictwo w kulturze i rozwój społeczny.
Osoba, która nie spełnia powszechnych
norm społeczno-kulturowych, etycznych i
prawnych uspołecznionej kultury – jest
nienormalna – w tym sensie, że narusza
ład społeczny i zagraża funkcjonowaniu
społeczności i rozwojowi jednostek.
Norma teoretyczna jest stosowana
wówczas, gdy odnosi się dane
jednostkowe do uznanych teorii
naukowych. O stanie normalnym
wnioskuje się, przyrównując
obserwowane wskaźniki do wzorca
idealnego lub realnego. Przyrównuje się
więc zachowania osoby do zachowań i
wyjaśnień jakie proponuje się w różnych
teoriach osobowości.
Możemy np. stwierdzić czy daną osobę
cechuje normalny rozwój przewidziany
dla określonej fazy życia, czy jest ona
osobą normalną w sensie posiadania
spójnej struktury Ja i poczucia
tożsamości, czy jest normalna w tym
sensie, że zaspokaja swoje potrzeby,
realizuje swoje możliwości i spełnia
wymagania życiowe.
Pojęcie zdrowia
Pojęcie zdrowia
Zdrowie psychiczne nierzadko
traktowano jako synonim normalności.
Normalność i zdrowie często
przeciwstawiano też pojęciom
nienormalności i patologii. Takie
podejście do zdrowia wynikało z
dominacji modelu biomedycznego,
zgodnie z którym zdrowie definiowano
jako brak zaburzeń i choroby
(negatywna definicja zdrowia).
Wraz z rozwojem terapii, profilaktyki i
promocji zdrowia konieczne okazało się
stworzenie pozytywnych koncepcji
zdrowia („zdrowie jest pełnym
dobrostanem fizycznym, psychicznym
i społecznym, a nie tylko brakiem
choroby lub niedomagania” – definicja
zdrowia zamieszczona w konstytucji
Światowej Organizacji Zdrowia).
Współczesne klasyfikacje
zaburzeń psychicznych
Współczesne klasyfikacje
zaburzeń psychicznych
W zależności od przyjętych kryteriów,
wyróżnia się trzy typy klasyfikacji:
opisowe,
wyjaśniające,
konstrukcyjne.
opisowe, w których zachowania są
porządkowane w określone klasy bądź
zespoły zaburzeń np. na podstawie
zestawienia studiów przypadków,
wyjaśniające, w których tworzy się klasy
zaburzeń według arbitralnie przyjętych
kryteriów np. patogenezy czy
dominujących w zaburzeniu
mechanizmów obronnych.
konstrukcyjne, w których wszystkie
dotąd wyodrębnione zaburzenia
psychiczne zajmują określone miejsce w
złożonym hierarchicznie systemie
klasyfikacyjnym, utworzonym według
najistotniejszych – wspólnych
i odrębnych – dla zaburzeń właściwości.
Dwa najbardziej rozpowszechnione
systemy klasyfikacji diagnostycznej
zaburzeń psychicznych to:
ICD-10
DSM-IV
Międzynarodowa Statystyczna
Klasyfikacja Chorób i Problemów
Zdrowotnych (International
Classification of Diseases and Related
Health Problems – ICD), opracowana
przez Światową Organizację Zdrowia,
która od 1992 r. ma już swoje dziesiąte
wydanie.
Klasyfikacja Amerykańskiego
Towarzystwa Psychiatrycznego -
Podręcznik diagnostyczny i statystyczny
zaburzeń psychicznych (Diagnostic and
Statistical Manual of Mental Disorders –
DSM), który ukazał się pierwszy raz w
1952 r. i aktualnie jest w użyciu jego
czwarta, poprawiona edycja.
Klasyfikacje zaburzeń psychicznych w
podręcznikach DSM mają, zgodnie
z założeniami modelu medycznego,
charakter symptomatyczny.
W przypadku ICD, oprócz miernika
objawowego, uwzględnia się jeszcze
kryterium etiologiczne.