Filozofia pozytywistyczna

Filozofia pozytywistyczna

• Pozytywizm XIX w. stanowi istotny punkt wyjścia dla

wszelkich filozofii XX w. o nastawieniu
scjentystycznym np. filozofia analityczna, filozofia
umysłu;

• Twórca - August Comte (1798-1857);

• Jest to stanowisko filozoficzne dotyczące ludzkiej

wiedzy; tzn. jest przede wszystkim zbiorem reguł
oraz kryteriów wartościowania odnoszących się do
poznania ludzkiego;

Sam pozytywizm jest raczej projektem
metodologicznym niż filozofią

Skąd nazwa nurtu?

1. Liczą się tylko ‘fakty rzeczywiste’ (świat materialny), czyli

pozytywne.
Pozytywizm jest antypsychologiczny.

2. Należy skoncentrować się na tym, co pozytywne w sensie

tego, co pożyteczne.
Wszelkie ludzkie poznanie ma służyć ulepszaniu życia.

3. Wezwanie do pracy pozytywnej, konstruktywnej. Nie

wystarczy tylko negatywna krytyka, trzeba też tworzyć coś
pozytywnego

Comte wyróżnia trzy

etapy w rozwoju

ludzkości:

Nauki w fazie

pozytywnej

Nauki w fazie

pozytywnej

• Stwierdzanie i przewidywanie faktów to jedyne zadania

nauki!

• Najważniejsze nauki to: matematyka, fizyka, astronomia,

biologia, chemia, socjologia.

• Comte – twórca socjologii:

– Def. Socjologia jest to ogólna nauka o społeczeństwie

- Def. Społeczeństwo to organizm

• Socjologia dzieli się na:

- statyka społeczna – nauka o porządku
- dynamikę społeczną – nauka o postępie

A co z filozofią?

• Filozofia nie jest żadną autonomiczną nauką!

• Metafizyka – to fikcja – zbiór pojęć abstrakcyjnych

(jako druga faza w rozwoju ludzkości jest
już przeszłością);

• Filozofii pozostaje następująca ‘działka’ :

• Ogólna metodologia nauk – filozofia nie ma

żadnego innego przedmiotu badania, jak tylko
analizować fakt nauki!

• Encyklopedyzm – ewentualnie może gromadzić i

systematyzować wyniki nauk szczegółowych

• Filozofia pozytywistyczna nadała scjentystyczny

koloryt wielu nurtom XIX wieku;

• Przykładem tego są utylitaryzm Milla oraz

komunizm Marksa i Engelsa;

• Filozofia pozytywistyczna nadała scjentystyczny

koloryt wielu nurtom XIX wieku;

• Przykładem tego są utylitaryzm Milla oraz

komunizm Marksa i Engelsa;

John Stuart Mill

(1806-1873)

Jeden z najbardziej
wpływowych myślicieli
brytyjskich XIX wieku

Jego filozofia była
odpowiedzią na
ówczesne zjawiska
kryzysowe

Gł. dzieła:
Zasady ekonomii politycznej,
O wolności,
Utylitaryzm,
O rządzie reprezentatywnym.

Wedle niektóry interpretatorów

etyka utylitarystyczna Milla jest

komplementarna z etyką

nietzscheańską

?

Etyka utylitarystyczna

• Ta koncepcja etyczna,

obok etyki kantowskiej,
stanowi jedną z
najpowszechniej
stosowanych współcześnie
teorii działania

• J.S. Mill jako

pozytywista, a zatem i
empirysta, za punkt
wyjścia w swoich
rozważaniach nad tym,
co powinno stanowić
zasadę ludzkiego
działania, przyjmuje
obserwację
psychologiczną

Psychologiczny punkt wyjścia etyki
utylitarystycznej

• Liczą się tylko fakty, a najbardziej nie dającym się

zaprzeczyć faktem co do człowieka jest to, że pragnie
on szczęścia i unika cierpienia.

• Dobrem jest to, co pożądane przez wszystkich ludzi,

czyli szczęście, a to sprowadza się do przyjemności.

• (Składnikiem szczęścia są rzeczy przyjemne)

Etyka utylitarystyczna jako etyka

zasad

Skoro jest psychologicznym faktem, że ludzie kierują się w

swoim działaniu widokami na przyjemności i obawami
przed cierpienie, zatem należy kierować się zasadą:

Jak najwięcej szczęścia dla jak największej liczby

ludzi

• Etyka

utylitarystyczna
jest
wyrafinowanym
hedonizmem, jako
że uznaje, że
istnieją
przyjemności
wyższego i
niższego rodzaju.
Nadto hedonizmu
Mill nie pojmował
egoistycznie i
sensualistycznie

Lepiej być

niezadowolonym

Sokratesem niż

zadowolonym

głupcem

Millowi bez wątpienia przydałaby się, wypracowana
współcześnie psychologiczna hierarchia potrzeb. (W
istocie częściowo sam ją wypracował).

Szczegółowo uczynił to jednak psycholog - Maslow.

• U podstawy myślenia Milla leży humanizm

oświeceniowy, wiara w postęp ludzkości na drodze
do szczęścia powszechnego; zarazem ogromna wiara
w ludzki rozum!

(czy to jednoznacznie nie pokazuje, iż etyka ta jest

zupełnie inną jakością w zestawieniu z etyką
Nietzschego?)

(Nietzsche prawdopodobnie podpisałby się w pełni pod

słowami ‘żyj i pozwól żyć innym’. Czy jednak Mill
również podpisałby się pod tym w pełni?)

• Etyka Nietzschego, to w dużym stopniu etyka egoizmu (co

wynikało z założeni metafizycznych i antropologicznych
tego filozofa).

• Etyka utylitarystyczna poniekąd wyklucza egoizm, głosi

bowiem, iż dyrektywą naszego postępowania ma być
użyteczność dla szczęścia, ale szczęścia nie tylko własnego.

• Etyka utylitarystyczna zatem domaga się od nas

„obrachunku hedonistycznego”, dającemu przewagę
przyjemnościom trwalszym nad mniej trwałymi, pewnym
nad niepewnymi, nie powodujących w dalszej perspektywie
cierpień nad tymi, które do przyszłych cierpień prowadzą.

„moralność można zdefiniować jako zespół
takich reguł i przepisów ludzkiego
postępowania, których przestrzeganie
zapewniłoby w największym stopniu istnienie
wolne od cierpień i jak najbardziej bogate w
przyjemności, nie tylko całej ludzkości, lecz w
miarę możliwości wszystkim istotom
czującym”

Utylitaryzm

Pamiętajmy też, że w punkcie wyjścia całej swojej filozofii Mill

przyjął „romantyczną” koncepcję człowieka jako istoty
złożonej, mającej potrzeby nie tylko materialne ale i duchowe.

Głosił hasło, że człowiekowi należy zapewnić podstawy do

pełnego rozwoju.

Bronił autonomii jednostki.
Wolność polega na tym, że każdy ma prawo postępować tak,

jak uważa za stosowne w sprawach, które nie dotyczą nikogo
poza nim samym. [jedynym suwerenem jest prawo].

• Zwróć uwagę na:

pojęcie wolności u Schopenhauera i Nietzschego
a
pojęcie wolności u Milla

Poddaństwo kobiet – to broszura, którą

napisał wraz z żoną Harriet Taylor, gdzie
przedstawili projekt równouprawnienia kobiet.

Wcześniej jednak, bo w 1866 r. Mill przedstawił

w parlamencie brytyjskim petycję w sprawie
przyznania prawa wyborczego kobietom.

(1928-Anglia; 1918-Polska – przyznanie praw

wyborczych kobietom)

J.S. Mill – jeden z pierwszych

feministów

Nic mnie nie przekona, bym głosował za

powszechnym prawem wyborczym kobiet.

Winston Churchill (+1965)

„Równość dla kobiet?

To szaleństwo. Kobiety

są naszą własnością.

Rodzą nam dzieci i

należą do nas tak, jak

drzewo owocowe

należy do ogrodnika.”

Napoleon

Bonaparte

Jedną z pierwszych feministek była Mary

Wollstonecraft,

żyjąca w Anglii w XVIII w.

A Vindication Of The Rights

Of Woman (1792)

Po przeszło dwóch stuleciach
mamy wydanie polskie:
Wołanie o prawa kobiet, 2011

Karol Marks (1818-

1883)

Fryderyk Engels

(1820-1895

Ich teoria społeczna i
gospodarcza zawarta w

Marksowskim Kapitale
najpierw podbiła
Międzynarodowe

Stowarzyszenie Robotników,
I Międzynarodówkę (1864),
a po Rewolucji

Październikowej

w formie zdogmatyzowanej
niemal pół świata

(pamiętajmy, że po I
wojnie światowej liberałów
była garstka)

• U podstawy myśli Marksa i Engelsa znajdował się

obraz nędzy ludzkiej. W punkcie dojścia wielka wizja
wyzwolenia ludzkości od wszelkich utrapień.

- Skutek praktyczny??????????????!!!!!!!!!!!!!!

Materializm dialektyczny,

czyli Marksa teoria

rzeczywistości

• Wątek pozytywistyczny – rzeczywistość należy sprowadzić

do tego, co można badać naukowo, czyli do faktów.
Zasadniczy składnik rzeczywistości nie ma charakteru
duchowego, lecz materialny [monizm i materializm
metafizyczny]

• Wątek heraklitejski - rzeczywistość nie jest stanem rzeczy,

ale dziejącym się procesem – ciągłą zmianą.
Proces dokonuje się na zasadzie dialektycznej:

teza

walczące przeciwieństwa

antyteza dochodzą do syntezy

Materializm historyczny,

czyli Marksa filozofia społeczna

• Rzeczywistość ludzka to proces historyczny

zdobywania wolności

• Ponadto całą historią ludzką rządzą istniejące stosunki

produkcyjne, czyli relacje zachodzące między uczestnikami
procesu produkcji, innymi słowy walki klasowe;

• Dialektyka pana i sługi

Zmieniały się tylko formy

wolny-niewolnik ucisku, przeciwieństwa
patrycjusz-plebejusz

klasowe pozostawały!

feudał –chłop
kapitalista-robownik

Materializm dialektyczny i historyczny - podsumowanie

• Marks powiedział:
• Byt określa świadomość.

• Etyka wg Marksa nie jest żadnym obiektywnie

istniejącym systemem wartości, lecz jest zawsze
pochodną istniejących stosunków produkcji.

tzn. systemy wartości i przekonań wyznaczone są przez

interesy klasowe – światem rządzą zatem ideologie;

Instytucje społeczne, polityczne, religijne, sztuka,

filozofia to wszystko stanowi nadbudowę
istniejących stosunków produkcji.

Rewolucja – koniec

historii

Dla Marksa kapitalizm jest

ostatnim etapem rozwoju
historycznego przed
nastaniem społeczeństwa
bezkonfliktowego.

Kolejnym krokiem będzie

rewolucja robotników i
przejęcie przez nich
środków produkcji.

(rewolucja jest prawa i

słuszna gdyż walczy z
uciskiem)

Rewolucja jest punktem

kulminacyjnym, wraz z nią
następuje likwidacja
podziału klasowego,
zatem i konfliktów.

Moralność nie będzie już

żadną ideologią, gdyż nie
będzie już
podporządkowana żadnym
partykularnym interesom,
będzie moralnością
prawdziwą.

(powszechna równość)

A teraz kilka uwag krytycznych, co do

wskazanych tez Marksa,

czyli co żywe a co martwe w filozofii Marksa ?

• Marks głosił hasła:

emancypacji klas,
ludzi upośledzonych,
głosił ogromną wiarę
w ludzki rozum i
rozwój gospodarczy

Mamy zatem to, co

żywe w filozofii

Marksa (te hasła są

charakterystyczne

również dla innych

nurtów)

• Marks posiadał

„prometejską ambicję”
zbudowania nowych
stosunków społecznych,
nowego człowiek, nowego
świata.

• Wierzył więc w zbawczą moc

rewolucji, misję proletariatu,
społeczeństwo bezklasowe i
ostateczne rozwiązanie
zagadki historii

Racjonalista i pozytywista staje się
więc wizjonerem, prorokiem, utopistą

Oto, co MARTWE

w filozofii

Marksa

(nie przeszło

próby czasu)