Pedagogika

Nowego

Wychowania

DEFINICJA I

CHARAKTERYSTYKA



okres rozkwitu i rozwoju pedagogiki

nowego wychowania przypada na
ostatnie dziesięciolecie XIX w, zaś
datą jej zakończenia przyjmuje się
wybuch
II wojny światowej



ruch społeczny narastający głównie

w Europie i Stanach Zjednoczonych



krytyka szkoły tradycyjnej powstałej

na podłożu pedagogiki J.F. Herbarta



nowa

koncepcja

kształcenia

i

wychowania

Nowe wychowanie to

„ruch pedagogiczny

zmierzający do odnowy

szkoły i radykalnej zmiany

w wychowaniu”

D. Drynda

Właściwości Nowego
Wychowania:



krytyka

oderwanej

od

rzeczywistości tradycji



rozwój nowej psychologii oraz

jej

głównego

narzędzia

-

metody eksperymentalnej



próba

przedefiniowania

podstawowych

pojęć

pedagogiki

Nowe wychowanie
charakteryzowało się:



radykalizmem pedagogicznym

oraz społecznym



większą swobodą, ekspresją,

ucieka od schematów



społeczną

krytyką

rzeczywistości wychowawczej



oddolnym

dążeniem

pedagogów

praktyków

do

reformy

ich

pracy

i życia młodego pokolenia



mieszaniną wielu odrębnych

zjawisk

Nowe wychowanie:



rozwijało się w okresie napięć

politycznych , społecznych
i gospodarczych



było

zarówno

lekiem

na

ówczesne

problemy

jak

i

jednym

z

elementów

radykalizujących

nastroje

społeczne

Nowe wychowanie było ruchem
tragiczno - wizjonerskim



+ przyszłościowe, postulowane

cele



+ oryginalny w formach i

środkach wychowania



- pełen wewnętrznych napięć



- ostateczny cios zadały mu

obie wojny światowe

Pedagogika

Nowego

wychowania była przejawem
„pedagogicznego
romantyzmu”, jej kontynuacja
po zakończeniu II Wojny
Światowej była częściowa.
Zwracała się bardziej ku
rozwiązaniom metodycznym
i praktycznym.

ELLEN KEY

„STULECIE DZIECKA”

Ellen Key (1849-1926)



szwedzka nauczycielka, publicystka

i działaczka ruchu kobiecego



propagatorka skrajnie

indywidualistycznego wychowania



występowała w obronie prawa

dziecka do swobodnego rozwoju



autorka publikacji „Stulecie dziecka”

Stulecie dziecka:



książka Ellen Key, wydana w

1900 roku



symbol

ruchu

„Nowe

wychowanie”



postulat dzieła „Dajmy żyć

dzieciom naszym”



XX wiek miał być wiekiem

dziecka

Postulaty Ellen Key:



hasło XX wieku „Dajmy żyć

dzieciom naszym”



odrzucenie dorobku doczesnej

pedagogiki

(poza

poglądami

Rousseau)



cel wychowawczy: wzmocnienie

indywidualizmu



nauczanie domowe miało

zastąpić szkołę i ogródki
dziecięce



docenienie ważności kontaktu

dziecka z rodzicem



sprzeciwienie się narzucaniu

dzieciom schematów
wychowawczych



sprzeciwienie się naciskowi grupy

na dostosowanie się do
społeczeństwa

Wiek XX wiekiem dziecka?



postęp wiedzy medycznej



rozwój nauk psychologicznych

oraz nauk o wychowaniu i

edukacji



postęp

cywilizacyjny,

gospodarczy
i kulturalny



stulecie barbarzyństwa



powszechność

ksenofobii

i

dyskryminacji



terroryzm polityczny i mafijny



dehumanizacja życia i zachowań

ludzkich – „mieć” nad „być”

Maria Montessori(1870
- 1952)

Lekarka, pedagog, urodzona we Włoszech. Swoją pedagogikę opierała głownie na badaniach fizjologicznych i psychicznych dziecka co było
wynikiem jej kierunkowego wykształcenia - odbyła ona studia medyczne w Rzymie i tak także obroniła doktorat.

Bardzo ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka- sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne: szybko i chętnie się uczy. Respektuje kolejne fazy
zainteresowań, związane z rozwojem dziecka. Wszystkie materiały są uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne- umieszczone w zasięgu ręki dziecka. Nauczyciel jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie
odkrywać rzeczywistość.
Pedagogika Montessori pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania.

Pomoc dziecku w:



rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,



wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,



wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do
pracy indywidualnej i zbiorowej,



osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym
zadaniem,



wypracowaniu postaw posłuszeństwa opartego na
samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,



uniezależnieniu od nagrody,



formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,



szacunku dla pracy innych,



rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności
współpracy,



osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z
dziecięcego posłuszeństwa

Zadania pedagogiki Montessori:



uczenie przez działanie – dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności
poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy
współpracy z nauczycielami,



samodzielność – dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę
pracy(indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają
indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności,



koncentracja- dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu
konkretnych zadań,



lekcje ciszy- dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i
grupowych,



porządek- dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w
otoczeniu i swoim działaniu,



społeczne reguły- dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy,
sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się
przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj,



obserwacja- jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z
szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i rudności dziecka, jest jego
przewodnikiem,



indywidualny tok rozwoju każdego dziecka- dziecko jest serdecznie przyjęte,
znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego
tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.

Ważną częścią Pedagogiki Montessori jest oryginalny
zestaw pomocy dydaktycznych. Jego cechy to:



prostota, precyzja i estetyka wykonania,



uwzględnianie zasady stopniowania
trudności,



dostosowany do potrzeb rozwojowych
dziecka,



logiczna spójność ogniw ciągów
tematycznych,



konstrukcja umożliwiająca samodzielną
kontrolę błędów,



ograniczenie- dany rodzaj występuje tylko
raz, w jednym egzemplarzu.

Pięć kategorii materiałów :



materiał do ćwiczeń z praktycznego życia-
związany z samoobsługą, troską o środowisko,
zwyczajami i normami społecznymi,



materiał sensoryczny- rozwijający poznanie
zmysłowe, służy pobudzeniu aktywności
umysłowej,



materiały do nauki języka, matematyki, kultury i
innych dziedzin wiedzy,



materiały artystyczne związane z ekspresją
muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka,



materiały religijne, np. przedstawiające
przypowieści biblijne.

Peter Petersen (1884-
1952)

Pedagog niemiecki, profesor
uniwersytetu w Jenie, twórca
oryginalnego systemu wychowania
i nauczania, realizowanego od
1924, w szkole eksperymentalnej
stworzonej przez Petersena i
zwanego planem jenajskim.
Zbiorowość uczniów w szkole
Petersena tworzyła wspólnotę,
wzorowaną na rodzinie, nie było
przedmiotów nauczania ani
podziału na klasy.

Poglądy pedagogiczne Petera Petersena:



Krytykował mocno pedagogikę
herbartowską,



Harmonia uczuć, woli i działania,



Realizm pedagogiczny,



Promował pedagogikę społeczną



Promował pedagogikę społeczną



Każde dziecko jest członkiem
wspólnoty,



Jedną z ważniejszych wspólnot jest
rodzina, a drugą szkoła.

Poglądy pedagogiczne Petera Petersena
Cechy wspólnoty szkolnej:



Każde dziecko jest istotą wartościową,



Należy zaakceptować różnice między
dziećmi,



Dziecko należy postrzegać całościowo,



Dziecko należy postrzegać całościowo,



Wychowanie to pomoc w
samorealizacji,



Wychowanie wymaga dialogu,



Szkoła to miejsce jednoczące dzieci,
nauczycieli i rodziców.

Poglądy pedagogiczne Petera Petersena:



Szczególną rolę odgrywa wychowanie – jest
zawsze pierwsze przed nauczaniem, realizowane
jest we wspólnocie,



Nauczanie przebiega wieloetapowo:



1.Okres harmonijnego i wielostronnego
kształcenia,



2. Okres wstępny,



3. Okres pracy,



Uczniowie muszą sami ustalać zasady, wówczas
pilnują

ich przestrzegania,



Wychowawca jest przewodnikiem grupy, tworzy

atmosferę pracy

Celestyn Freinet (1896-
1966)

Francuski pedagog, twórca francuskiej szkoły nowoczesnej, zaliczany do przedstawicieli pedagogiki naturalistycznej, na którego bardzo silnie wpłynęły także miedzy innymi takie prądy jak psychoanaliza czy psychologia funkcjonalna. twórca własnego oryginalnego systemu
wychowawczego, w którym tradycyjne przedmioty zostały zastąpione przez swobodną ekspresję dziecka wyrażaną przy pomocy tzw. techniki Freineta. Postulował dostarczanie dziecku możliwości uczenia się i rozwoju przez własne, pozytywne i negatywne doświadczenia.

 

Pedagogika Celestyna Freineta:



Opiera się na poglądach pedagogicznych J.
H. Pestalozziego,



Szczególną uwagę poświęcił Freinet
dzieciom biednym z zaniedbanych
środowisk,



Punktem wyjścia tej pedagogiki jest dziecko i
maksymalny rozwój jego osobowości,



Cechą systemu freinetowskiego jest
otwartość,



Głównym założeniem Freineta było to, by
przystosować szkołę do dziecka, nie na
odwrót.

Pedagogika Celestyna Freineta
Krytyka szkoły tradycyjnej – 3 krzywdy dziecka:



Lekcje dzielące wiedzę na

przedmioty,



Nieodpowiednie podręczniki,



Stereotypowe ćwiczenia.



Stereotypowe ćwiczenia.

Pedagogika Celestyna Freineta
3 fazy rozwoju dziecka według Freineta:



1. Faza prób i błędów,



2. Faza urządzania się,



3.Faza zabawy –pracy.

Jon Dewey (1859 - 1952)

Filozof, pedagog, czołowy przedstawiciel amerykańskiego progresywizmu. Głosił tezę o współzależności ludzkiej działalności poznawczej i praktycznej: w psychologii rozwinął w duchu funkcjonalizmu teorię myślenia jako czynności rozwiązywania problemów; w
pedagogice domagał się, by wychowanie włączało się proces doświadczania świata przez dziecko, rekonstruowało i rozwijało jego doświadczenie, nie zaś narzucało obce formy zachowania w imię zewnętrznych celów.

Trzy główne obszary poglądów Deweya:

1. Uczenie się przez doświadczenie

i działanie,

2. Indywidualizm pedagogiczny,
3.Edukacja i demokracja.

Poglądy pedagogiczne Johna Deweya:

1. Uczenie się przez doświadczenie i działanie:



Bezpośredni związek edukacji z codziennym życiem,



Szkoła to miejsce wzajemnej wymiany doświadczeń,



Istotne jest nie tylko nabywanie doświadczeń przez uczniów, ale i
refleksja nad nimi,



Doświadczenia i potrzeby uczniów to punkt wyjścia w konstruowaniu
programów kształcenia,



Nauczyciel to kolejne źródło doświadczeń dla ucznia,



Proces uczenia się w dużej mierze przypomina proces badawczy.

2. Indywidualizm pedagogiczny:



Każde dziecko jest inne, należy szanować indywidualność dziecka,



Należy akceptować różnice między uczniami, najgorsze jest
uśrednianie,



Edukacja musi być ukierunkowana na różnorodność,



Wychowanie ma uczyć umiejętności działania w różnych warunkach.

 
 

3. Edukacja i demokracja:



Duże znaczenie w wychowaniu ma
wspólnota,



Wychowanie musi wyrabiać u uczniów
umiejętność działania w grupie,



Działania wspólnotowe mają charakter



demokratyczny,



Edukacja musi prowadzić do
sprawiedliwości

społecznej i postępu (progresywizm).

Rudolf Steiner (1861-
1925)

Austriacki filozof, pedagog, działacz społeczny. Swoją myśl filozoficzną obejmującą radykalnie nowe spojrzenie na człowieka, jego rozwój, możliwości poznawcze, współczesną kulturę, naukę, życie społeczne. Pedagogika Waldorfska - wywodzi się od wsi Waldorf, w której właściciel
fabryki papierosów "Waldorf-Astoria" postanowił założyć w 1915 roku szkołę dla dzieci pracowników. Myśl Steinera zainspirowała utworzenie Waldorf Schule, ruchu oświatowego, którego zadaniem było wychowywanie młodzieży poprzez rozwój "ciała, duszy i ducha". W ruchu tym
aktualnie uczestniczy kilkadziesiąt tysięcy osób.

W szkole typu Waldorf brak tradycyjnych ocen. Uczniowie dostają świadectwo opisowe, wystawione przez wychowawcę oraz pozostałych nauczycieli. Znajduje się tam charakterystyka osiągnięć szkolnych, rozwoju ucznia wystawiona w formie opinii nauczycieli. Opinia ta wystawiana jest pod
koniec roku szkolnego i składa się z 2 części: obiektywnej – „ogólny opis postawy ucznia, jego postępów i braków) i subiektywnej – forma dialogu skierowanego wprost do ucznia. Nauczyciel najpierw odkrywa w uczniach coś pozytywnego, aby następnie wskazać na jego błędy, niedociągnięcia
i możliwe formy pomocy.

Wg. myśli Steinera nauczyciele w jego szkołach :



mają postrzegać dzieci jako dające się
formować istoty, których struktury są
określone przez poprzednie życie ,



w szkołach najważniejsza jest inicjacja do
medytacji czyli doświadczenie odmiennych
stanów świadomości,



jest tutaj zamazana granica między kulturą
a religią, między prywatnym objawieniem
Steinera a obiektywizmem nauki,



współpraca z domem rodzinnym ma
stwarzać podobną atmosferę również w
domu,

Ogólne zasady szkoły Waldorfskiej:

1) Szkoła obejmowała wszystkie dzieci bez względu na

płeć, zdolności, majątek czy wyznanie.

2) Szkoła jednolita, koedukacyjna.
3) Nauczyciele byli sobie równi: wszyscy dostawali

takie samo wynagrodzenie, mieli te sama prawa i
obowiązki.

4) O wszystkich sprawach szkoły decyduje samorząd

nauczycielski, podejmując decyzje jednomyślnie, na
cotygodniowych konferencjach.

5) Pod względem organizacyjnym kształcenie dzieli się

na 3 stopnie: niższy, średni i wyższy. Każdy obejmuje
4 klasy, przy czym do pierwszej przychodzą
uczniowie po ukończeniu 7 roku życia.

6) Brak zjawiska drugoroczności

Założenia szkoły Waldorfskiej:



Nauka epokowa.



Nauka języków obcych od pierwszego roku szkolnego.



Wielostronne nauczanie artystyczne i rzemieślnicze.



Eurytmia łącząca mowę, muzykę i ruch.



Rysowanie i ruchowe przeżywanie pierwotnych form
geometrycznych.



Orkiestra szkolna i święta szkolne.



Artystycznie wyposażone klasy.



Wykorzystywanie terapeutycznych walorów pracy.



Łączenie edukacji ogólnej z zawodową.



Ścisła współpraca z rodzicami.



Trójfazowy plan zajęć.



Wychowanie do wolności.



Opisowe ocenianie.

Szkoły Waldorfskie:



Zajęcia muszą być zorganizowane odpowiednio



do rytmu dziennego funkcjonowania człowieka,



Od 8.00 do 10.00 odbywają się lekcje,
stosowane



jest nauczanie epokowe,



Od 10.00 do 11.00 odbywają • się ćwiczenia



techniczne,



Od 11.00 do 12.00 odbywają się zajęcia



rzemieślniczo-artystyczne



Lekcje trwają po 20 minut.

Janusz Korczak (Henryk Goldszmit)
(w 1878 lub 1879-1942)

Polsko-żydowski lekarz, pedagog, pisarz, publicysta, działacz społeczny. Teoretyk i praktyk wychowania, twórca oryginalnego systemu pracy z dziećmi, opartego na partnerstwie, samorządnych procedurach i
instytucjach oraz pobudzaniu samowychowania. Badacz świata dzieci. Był pionierem działań w dziedzinie diagnozowania wychowawczego oraz prekursorem działań na rzecz praw dziecka-człowieka.

Bardzo ważną postulowaną przez Korczaka ideą pedagogiczną jest partnerstwo w relacjach pomiędzy wychowawcą a wychowankiem. Partnerstwo to powinno opierać się wzajemnym zaufaniu. Dziecko powinno ufać wychowawcy, ale także wychowawca powinien
posiadać zaufanie do dziecka, do jego umiejętności i rozsądku. Interpersonalne relacje pomiędzy wychowawcą a wychowankiem powinny opierać się na pełnym porozumieniu obu stron, na wspólnym działaniu i na wspólnym podejmowaniu decyzji ważnych dla obu
stron.

Trzy główne przesłania Nowego Wychowania widoczne w dziełach
Korczaka to:



treści ogólne, które powinny być
przedstawiane wszystkim członkom
społeczeństwa, zarówno rodzicom, jak i
dzieciom



treści pedagogiczne, które powinny być
umiejętnie wykorzystane podczas
kształcenia kadry pedagogicznej



treści szczegółowe, które powinny służyć
pomocą zwłaszcza wychowawcom
pracującym w instytucjach opiekuńczo
wychowawczych

Podstawowe założenia pedagogiki Janusza
Korczaka:



dziecku należy się szacunek, powinno być
traktowane jako podmiot, gdyż rozwija się dzięki
własnej aktywności



wychowanie powinno być traktowane jako proces
oparty na partnerstwie



dziecko powinno mieć zapewnione prawo do opieki



całe społeczeństwo dorosłych powinno być
odpowiedzialne za warunki życia dziecka



powinno się poszukiwać i pogłębiać wiedzę o
dziecku



wszelkie techniki zastosowane w działaniach
pedagogicznych powinny wynikać z założeń
danego systemu opiekuńczo - wychowawczego

Bibliografia



Pedagogika. Podręcznik akademicki, pod
red.
Z. Kwiecińskiego, B. Śliwerskiego,
Warszawa 2004



Mała Encyklopedia PWN, Warszawa
1996



Historia

wychowania.

Skrypt

dla

studentów pedagogiki, pod red. D.
Dryndy, Warszawa 2006