Układ nerwowy

Podział układu

nerwowego

• Zasadniczo wyróżniamy : ośrodkowy układ nerwowy oraz

obwodowy układ nerwowy (dodatkowo układ autonomiczny
stanowiący część dwóch poprzednich)

• OUN- ma najbardziej złożoną budowę; okryty oponami mózgu;

jego dolną, mniejszą część tworzy rdzeń kręgowy (leżący w
kanale kręgowym), a część górną mózgowie (większe, leżące w
jamie czaszki); w mózgowiu zauważyć można parzyste półkule
mózgu (pofałdowane), móżdżek (leżący na podstawie czaszki,
przykryty półkulami), pień mózgu

• Obwodowy układ nerwowy- utworzony przez nerwy

(stanowiące przedłużenie OUN) i związane z nimi zwoje;
wyróżniamy nerwy rdzeniowe (31 par; łączą się z rdzeniem
kręgowym) i nerwy czaszkowe(12 par;łączą się z mózgowiem)

Autonomiczny układ

nerwowy

• Zwany również wegetatywnym (znaczenie w regulacji ustroju w

stanie wegetacji)

• Zaopatruje mięśnie gładkie, mięsień sercowy i gruczoły

(generalnie tkanki narządów, których czynność nie jest zależna
od naszej woli)

• Ze względu na funkcje pozostałą część układu nerwowego

nazywa się układem somatycznym (odbieranie bodźców ze
środowiska i reagowanie na nie)

• Elementy charakterystyczne dla układu autonomicznego to pień

współczulny (leżący po obu stronach kręgosłupa) oraz sploty
nerwowe autonomiczne (liczne dookoła naczyń krwionośnych)

• Włókna i komórki nerwowe należące do tego układu prócz

tworzenia samodzielnych nerwów i splotów, wchodzą w skład
nerwów czaszkowych i rdzeniowych oraz OUN.

Tkanki układu nerwowego

• Tkanka nerwowa- komórka nerwowa (neuron) składa się z ciała

(perykarionu) i dwóch rodzajów wypustek: dendrytów i aksonu.Ciało
komórki nerwowej posiada zwykle jedno jądro, organelle (mitochondria,
lizosomy, siateczkę śródplazmatyczną), otoczone jest błoną komórkową.
Budowa dendrytów tylko w niewielkim stopniu różni się od budowy
perykarionu; w miejscu odejścia od ciałą komórki są szerokie, zwężają się
ku obwodowi, tworząc drzewo dendrytyczne. Akson rozpoczyna się na
perykarionie lub w jednym z dendrytów; na całej długości jego średnica
nie zmienia się, ale na końcu oddaje gałązki końcowe; cytoplazma aksonu
od zewnątrz otoczona osłonkami- całość tworzy włókno nerwowe; komórki
nerwowe stykają się ze soba w miejscach zwanych synapsami ( część
presynaptyczna-szczelina synaptyczna-część postsynaptyczna +
neurotransmittery)

• Tkanka glejowa- utworzona przez zespół komórek zróżnicowanych pod

względem morfologicznym i fizjologicznym (ependymocyty, astrocyty,
oligendrocyty i komórki mikrogleju). Znajdują się one w całym obszarze
OUN.

Opony rdzenia kręgowego

i mózgowia

• Błony łącznotkankowe
• Opona twarda- zewnętrzna; mocna, gruba i odporna
• Opona pajęcza- środkowa; cienka przezroczysta, lezy

od wewnątrz od opony twardej i oddzielona jest od niej
włosowatą szczeliną- jamą podtwardówkową

• Opona miękka- wewnętrzna; cienka błona ściśle

powlekająca mózgowie i rdzeń kręgowy

• Pajęczynówka i opona miękka stanowią jednolity układ

( stany zapalne zawsze dotyczą obu opon); połączone
są pomiędzy sobą siecią beleczek, pomiędzy którymi
znajdują się szczeliny wypełnione płynem mózgowo-
rdzeniowym

Opona twarda

• Opona twarda rdzenia kręgowego- składa się z blaszki

zewnętrznej i wewnętrznej, które łączą się w okolicy otworu
wielkiego; blaszki rozdzielone jamą nadtwardówkową, przez
którą przebiegają liczne sploty żylne; jama nadtwardówkowa
pełni funkcje ochraniające dla poruszającego się rdzenia; blaszka
wewnętrzna obejmuje rdzeń kręgowy; na wysokości S2-S3 kończy
się stożkiem opony twardej,a ten przechodzi w nić opony twardej
(mocującą się do k.guzicznej)

• Opona twarda mózgowia- nie rozdziela się, jak w rdzeniu, ale oba

listki zrastają się ze sobą; tworzą się pomiędzy nimi zatoki żylne
odprowadzające krew z kości i mózgowia; w tym miejscu leży
również zwój trójdzielny; wypustki opony twardej to sierp mózgu
(oddziela obie półkule), namiot móżdżku (oddziela obie półkule
mózgu od móżdżku), sierp móżdżku (oddziela obie półkule
móżdżku) i przepona siodła(tworzy sklepienie komory przysadki)

Opona pajęcza

• Od opony twardej oddziela jama podtwardówkowa, a od opony

miękkiej jama podpajęczynówkowa.

• Pajeczynówka rdzenia ma kształt worka opony twardej. Przez jamę

podpajęczynówkową przebiegają korzenie brzuszne i grzbietowe
nerwów rdzeniowych.

• Pajęczynówka mózgowia jest dostosowana do powierzchni

wewnętrznej czaszki; pomiędzy nią a opona miękką jama
podpajęczynówkowa, rozszerzająca się w niektórych miejscach. Te
rozszerzenia wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym (ok.135 ml;
krąży, wymieniając się ok. 4 razy na dobę)

• Płyn mózgowo-rdzeniowy z komór bocznych dostaje się przez

otwory międzykomorowe do komory trzeciej, z niej przez wodociąg
mózgu do komory czwartej, a stamtąd wydostaje się przez trzy
otwory do jamy podpajęczynówkowej. Z jamy podpajęczynówkowej
płyn wydostaje się np. przez ściany naczyń włosowatych

Opona miękka

• Silnie unaczyniona; bogato unerwiona włóknami

wegetatywnymi i czuciowymi nerwów czaszkowych i
rdzeniowych

• Opona miękka rdzenia kręgowego przedłuża się na

korzenie i pnie nerwów oraz naczynia rdzenia
kręgowego. Prócz tego obejmuje nić końcową, ale
kończy się poniżej jej zakończenia. Oponę miękką z
pajęczynówką łączy więzadło ząbkowane i przegroda
tylna

• Opona miękka mózgowia- obejmuje ściśle powierzchnię

mózgowia i ściśle wyściela jego bruzdy i wgłębienia;
wraz ze splotami naczyniówkowymi wnika do komór
mózgu;

Rdzeń kręgowy

• Rozciągnięty w postaci podłużnego walca przez całą część

szyjną, piersiową oraz odcinek części lędźwiowej kanału
kręgowego

• Na zewnątrz otoczony oponami oraz płynem mózgowo-

rdzeniowym; pomiędzy oponami a ścianami kanału
kręgowego znajduje się ponadto wiotka tkanka łączna i
tłuszczowa zawierająca sploty żylne (zabezpieczenie rdzenia
przed uciskiem w trakcie ruchu)

• U góry w otworze wielkim łączy się z dolną częścią

mózgowia rdzeniem przedłużonym, a u dołu kończy się
najczęściej na wysokości I lub II kręgu lędźwiowego (poniżej
biegnie już szczątkowy odcinek rdzenia- nić końcowa)

• Przeciętna długośc u kobiet to 43 cm, u mężczyzn 45 cm

Rdzeń kręgowy

• Rozróżniamy w nim dwa zgrubienia- szyjne i lędźwiowe
• Na przedniej powierzchni rdzenia biegnie podłużna

głęboka szczelina pośrodkowa przednia (dzieli rdzeń na
2 połowy)

• Za pośrednictwem korzeni brzusznych i grzbietowych

łączy się z nim 31 par nerwów rdzeniowych (8 szyjnych,
12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych i 1
guziczny)- odcinek łaczący się z jedna parą nerwów nosi
nazwę segmentu

• Pęczki włókien nerwowych, tworzące korzenie brzuszne i

grzbietowe przebijają powierzchnię każdej połowy
rdzenia, dzieląc ją na trzy sznury: przedni, boczny i tylny

2. Zgrubienie rdzenia w
odc.szyjnym

3. Zwężenie rdzenia w
odc.piersiowym

4.Zgrubienie rdzenia w odc.
lędźwiowym

Rdzeń kręgowy

• Wewnątrz rdzenia znajduje się istota szara otoczona istotą białą.
• Istota szara na przekroju poprzecznym ma kształt litery H
• Krótkie ramie poziome łączy obie połowy rdzenia, a ramiona

pionowe, wygięte na bokach tworzą w każdej połowie róg przedni
i róg tylny

• Pomiędzy rogami znajduje się istota szara pośrednia
• Istota biała otacza istotę szarą w postaci trzech par widocznych

również na powierzchni sznurów

• Korzenie grzbietowe zawierają włókna czuciowe
• Korzenie brzuszne zawierają włókna ruchowe i włókna

przedzwojowe należące do układu autonomicznego

• Włókna ruchowe zaczynają się w dużych komórkach ruchowych

rogów przednich, tworzących jądra ruchowe, które unerwiają
mięśnie szkieletowe