Układ dokrewny jest drugim poza układem nerwowym układem regulującym i koordynującym czynności rozmaitych części ciała. Układ ten jest ogółem narządów wytwarzających do krwi lub chłonki swoiste substancje chemiczne zwane hormonami, które regulują przede zmiany przystosowawcze związane z metabolizmem, wzrostem i rozmnażaniem.
Układ dokrewny tworzą wielokomórkowe gruczoły dokrewne: szyszynka, podwzgórze, przysadka mózgowa, gruczoł tarczowy, gruczoły mleczne, trzustka, nadnercza, grasica, gruczoły przytarczycowe, gruczoły płciowe - gonady, zespół komórek nerwowych wytwarzających neurohormony, komórki błony śluzowej żołądka oraz jelita cienkiego wytwarzające hormony tkankowe.
Przysadka mózgowa jest kolejnym gruczołem dokrewnym, zbudowanym z płata przedniego i tylnego. Znajduje się na siodełku tureckim w jamie czaszki i jest zawieszona na szczypule odchodzącej od międzymózgowia.
Zadaniem przysadki mózgowej jest sterowanie czynnością innych gruczołów dokrewnych, oraz wydzielanie: hormonu wzrostu, prolaktyny, hormony adrenokortykotropowgo, hormonu tyreotropowego, fikulotropowego, luteinizującego, endorfiny, oksytocyny, wazopresyny oraz hormonu melanoforowego.
Budowa układu nerwowego człowieka
1. Centralny układ nerwowy
Zaliczamy do niego:
- Kresomózgowie na obszarze, którego znajduje się kora mózgowa podzieloną na dwie półkule zbudowaną od zewnątrz z tzw. istoty szarej, zaś od wewnątrz z istoty białej;
-Śródmózgowie - mocno zredukowane, gdyż jego funkcje przejęła kora mózgowa. Na jego obszarze znajdują się struktury odpowiadające z skurcz i rozkurcz źrenic;
-Międzymózgowie - tworzy je wzgórze wraz z podwzgórzem, które posiada połączenie z przysadką mózgową;
-Móżdżek - również podzielony na dwie półkule; odpowiada za koordynację ruchową i dokładność wykonywanych ruchów;
-Rdzeń przedłużony - na jego obszarze znajdują się ośrodki odruchowe oraz te odpowiedzialne za mechanizm oddychania płucnego;
Dokładniejsza charakterystyka mózgowia oraz pnia mózgu:
MÓZGOWIE
-Kresomózgowie: tworzą je dwie półkule mózgowe, które łączą się ze sobą za pomocą spoidła wielkiego zwanego inaczej ciałem modzelowatym. Od zewnątrz półkule kresomózgowia wykazują silnie pofałdowanie. Rzeźba jest tak wyraźna, iż pozwala ona na określenie poszczególnych jej elementów tj. zakręty czy bruzdy. Na obszarze każdej półkuli wyróżnia się tzw. płaty. Mamy zatem płaty: czołowy, skroniowy, ciemieniowy oraz potyliczny. Wysoce specyficzną budowę posiada tu kora mózgowa, która to zbudowana jest aż z sześciu 6 warstw komórek nerwowych - określa się ją mianem "kory nowej". Półkule kontaktują się między sobą za pomocą różnych dróg nerwowych.
-Międzymózgowie: jego nadrzędnym zadaniem jest koordynowanie procesów nerwowych oraz gospodarki hormonalnej organizmu. Na jego obszarze występują liczne ośrodki motywacyjne tj. ośrodek głodu i sytości, pragnienia, termoregulacyjny, agresji a także ośrodek regulujący nasz popęd płciowy. Ośrodki te mają bardzo duży wpływ na naszą motywacje. Są one kontrolowane poprzez odpowiednie ku temu struktury znajdujące się w kresomózgowiu.
-Śródmózgowie: mocno zredukowany odcinek pnia mózgu. Odpowiada on m. in. za przetwarzanie bodźców dochodzących z narządów wzroku oraz słuchu, ponad to znajdują się tu struktury odpowiedzialne za koordynację ruchów mięśni otaczających gałkę oczną.
- Móżdżek, czyli tyłomózgowie wtórne - tworzą je, podobnie jak w wypadku kresomózgowia, dwie mocno pofałdowane półkule. Pokryte są one złożoną z trzech warstw korą móżdżku na obszarze, której dochodzi do integrowania wszystkich docierających impulsów np. z ucha wewnętrznego. Pozwala to nam na zachowanie odpowiedniej pozycji ciała oraz równowagi. Ma tu również miejsce koordynacja wielu skomplikowanych ruchów ciała. Na obszarze móżdżku powstają sygnały wywołujące tzw. tonus mięśni - ich lekkie, naturalne napięcie.
- Rdzeń przedłużony - część mózgowia o najbardziej prymitywnej budowie. Jest on szlakiem na terenie którego występują dwie drogi tzw. wstępująca i zstępująca. Mimo bardzo pierwotnego charakteru jest to miejsce występowania istotnych ośrodków koordynacji nerwowej tj. ruchy wentylacyjne klatki piersiowej, po części ruchy serca, odruchy: ssanie, żucie oraz połykania.
RDZEŃ KRĘGOWY
Długość - mniej więcej 45 centymetrów;
Kształt: lekko spłaszczony sznur;
Lokalizacja: wewnętrzny kanał kręgosłupa. Początek rdzenia znajduje się na wysokości tzw. otworu wielkiego, zaś koniec w postaci stożka rdzeniowego znajduję się na poziomie drugiego kręgu odcinka lędźwiowego.
W przekroju poprzecznym rdzenia wyróżniamy tzw. rogi. Znajdują się one po stronie grzbietowej oraz brzusznej i odpowiednio tworzą je neurony czuciowe i ruchowe.
OPONY MÓZGOWO - RDZENIOWE
Są to struktury zbudowane z tkanki łącznej, które otaczają mózgowie wraz z rdzeniem kręgowym. Wyróżniamy trzy rodzaje opon:
A. Twardówkę, która zbudowana jest z dwóch blaszek. Zewnętrzna funkcjonuje jako okostna czaszki, zaś wewnętrzna jest bezpośrednio połączona z tkanką nerwową. Razem pełnią rolę osłony mechanicznej;
B. Pajęczynówka znajduję się zaraz pod twardówką. Oddziela te dwie opony tzw. jama pod twardówkowa;
C. Naczyniówka (opona miękka) w swej strukturze zawiera wiele naczyń krwionośnych (stąd nazwa). Od pajęczynówki separuje ją tzw. jama pod pajęczynówkowa, w której znajduje się płyn mózgowo - rdzeniowy pełniący funkcję buforu przeciw wstrząsowego;
2. Obwodowy układ nerwowy
Tworzą go parzyste nerwy mózgowe oraz rdzeniowe, które to wiążą różne receptory i efektory z ośrodkami odbioru przesyłanych informacji w mózgu i rdzeniu. Zalicza się tu także zwoje mózgowe ( zbudowane z neuronów czuciowych), które są zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie mózgu oraz rdzenia kręgowego.
Nerwy mózgowe - występują w liczbie 12 par, które oznacza się rzymskimi cyframi;
Nerwy rdzeniowe - powstają w wyniku połączenia się korzeni tylnego i przedniego. Poniżej tego połączenia rozdzielają się na trzy gałęzie: grzbietową, brzuszną i autonomiczną.
3. Jak zbudowany jest neuron?
NEURON
Inaczej komórka nerwowa Stanowi on podstawową jednostkę tworzącą układ nerwowy. W jego skład wchodzą: perikarion (ciało komórki) oraz dwa rodzaje wypustek dendryty oraz akson. Dendryty są krótkie, mocno rozgałęzione i występują w dużej ilości na perikarionie. Jeżeli zaś chodzi o akson to jest to jedna, długa wypustka. Komórkę zawsze otacza neurolemma.
Stosuję się podziała na neurony:
- Ruchowe - takie za pomocą których przewodzone są impulsy nerwowe w kierunku odśrodkowym;
- Czuciowe - te neurony przewodzą sygnały od receptorów w kierunku ośrodkowego układu nerwowego;
- Asocjacyjne - ich zadaniem jest odbiór i przetwarzanie informacji, które spływają jednocześnie z wielu kierunków. Odgrywają one bardzo istotna rolę m.in. w procesie uczenia się. Zlokalizowane są w ośrodkowym układzie nerwowym. U gadów budują korę nerwową tzw. neocartex;
AKSON
Mianem tym określamy wypustki nerwowe za pomocą których są wyprowadzane impulsy nerwowe.
Wyróżniamy ich 3 rodzaje:
a. włókna bezrdzenne tzw. szare - otaczają je lemocyty, komórki które budują osłonkę Schwanna; Włókna te wchodzą w skład układu autonomicznego;
b. włókna rdzenne tzw. mielinowe - posiadają podwójną osłonkę powstałą z nałożenia na siebie wielu warstw zbudowanych z lipidów. Osłonka mielinowa nie jest ciągła wzdłuż aksonu. W regularnych odstępach ulega ona przewężeniu( styk dwóch odrębnych lemocytów), które znane jest pod nazwą przewężenia Ranviera. Włókna te tworzą przede wszystkim nerwy układu somatycznego oraz niektóre nerwy w układzie autonomicznym. Mielina osłania akson przed urazami mechanicznym a także umożliwia swobodniejsze przemieszczanie się różnych substancji do wnętrza aksonu;
c. włókna nagie (bezmielinowe) - nie otacza ich osłonka, lecz jedynie neurolemma;
Aksony poprzez swe rozgałęzienia umożliwiają łączenie się jednego neuronu z innymi neuronami bądź też z efektorem.
SYNAPSA
Znajduje się na styku dwóch komórek nerwowych. Dzięki niej zapewniona jest ciągłość w całym układzie nerwowym. Ponad to informacje zakodowane w impulsach nerwowych mogą być przekazywane do narządów innego pochodzenia rozwojowego.
Rodzaje połączeń synaptycznych::
1. nerwowo - nerwowa: występująca na styku dwóch komórek nerwowych;
2. nerwowo - mięśniowa: znajduje się w miejscu styku neuronu i włókna mięśniowego;
3. nerwowo - gruczołowa: tu komórka nerwowa łączy się z gruczołem;