Choroby zawodowe skóry
Choroba zawodowa skóry
obejmuje choroby skóry wywołane wyłącznie
(lub głównie) przez warunki wykonywanej
zawodowo pracy, jak i inne zmiany
chorobowe skóry, przebieg których ulega
zaostrzeniu pod wpływem środowiska pracy
zawodowej.
Skóra
stanowi 15% całkowitej
masy ciała
jest największym narządem
ustroju ludzkiego
u dorosłego człowieka ma
ona powierzchnię 1,5 - 2 m2
i grubość 0,5 - 5 mm
bierze udział w procesach
metabolizmu i homeostazy
zadaniem skóry jest ochrona
narządów wewnętrznych przed
działaniem czynników
środowiskowych
• jest eksponowana na działanie
czynników fizycznych,
chemicznych i biologicznych
Choroby zawodowe skóry
Są spowodowane czynnikami chemicznymi, fizycznymi lub
biologicznymi.
Rozpoznanie
choroby zawodowej skóry opiera się na ustaleniu
zewnątrzpochodnego czynnika wywołującego zmiany chorobowe
skóry i stwierdzenia jego obecności w środowisku pracy.
Nie tylko środki toksyczne powodują choroby skóry. Nawet
rozcieńczone roztwory wodne takich substancji jak mydło,
detergenty czy środki czyszczące po długotrwałym działaniu na
skórę powodują jej odtłuszczenie, podrażnienie oraz mikrourazy
prowadzące do powstania wyprysków i owrzodzeń.
Nawet długotrwała praca w rękawicach gumowych np. chirurgicznych
również powoduje podrażnienie wskutek wydzielania potu przez
skórę.
Promieniowanie jonizujące
• Obok reakcji zapalnej dochodzi do zmian degeneracyjnych w
obrębie skóry i przydatków.
• Rumień, pęknięcia, pęcherze, trudno gojąca się martwica z
możliwością powstawania nowotworów
• Przewlekłe popromienne zapalenie skóry cechuje się
charakterystycznym obrazem stwardnienia tkanki łącznej,
powiększeniem komórek śródbłonkowych.
Promieniowanie podczerwone
Efekty przewlekłego działania promieniowania podczerwonego
na skórę cechuje utrata barwnika skóry melaniny
Czynniki chemiczne
• Żrące środki chemiczne (np. kwas z akumulatora,
wybielacz chlorowy lub wapno) powodują
uszkodzenie skóry podobne do oparzenia
termicznego.
• Skórę należy natychmiast spłukać dużą ilością
wody, aż do całkowitego usunięcia substancji
żrącej, następnie oparzone miejsce zawinąć
czystą gazą lub płótnem i bez zwłoki udać się do
lekarza.
BAKTERIE
mogą wywierać szkodliwe działanie nie
tylko na drodze zakażenia, ale również jako źródło
alergenów i substancji immunotoksycznych.
Oprócz najczęściej obserwowanych ropnych chorób
skóry, zakażenia bakteryjne przyjmują niekiedy
bardziej swoisty obraz kliniczny i histologiczny, jak na
przykład w skórnych postaciach boreliozy i gruźlicy.
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
GRZYBY
Do grup zawodowych o zwiększonym ryzyku
zakażenia grzybicą zalicza się rolników, hodowców
bydła, grabarzy i weterynarzy
Histoplasm
a
capsulatum
Blastomyces
dermatitidis
• SUBSTANCJE ROŚLINNE
mogą wywierać swój
ujemny wpływ na skórę poprzez działanie trujące
(toksyczne), drażniące lub alergizujące. Ekspozycja na
takie substancje jest szczególnie wysoka w rolnictwie.
Rolnicy często skarżą się na powstawanie zmian
skórnych podczas pracy z jęczmieniem, reakcję taką
określa się mianem "jęczmiennego zapalenia skóry"
• SUBSTANCJE ZWIERZĘCE
• Uczulająco lub drażniąco mogą działać na skórę
zawieszone w powietrzu cząstki sierści i nabłonków
zwierzęcych. Zjawisko takie może mieć miejsce
zarówno środowisku pracy (hodowcy zwierząt,
przemysł futrzarski) jak i w środowisku domowym
(zwierzęta domowe).
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
• alergiczne kontaktowe zapalenie skóry
(należy do najczęściej
rozpoznawanych chorób zawodowych, 90-95% dermatoz)
- liczne związki chemiczne o masie powyżej 500 daltonów
- faza indukcji: penetracja wgłąb naskórka i wiązanie z
białkami, powstaje kompleks immunogennego
- w ciągu 5-7 dni dochodzi po powstania wyprysku
Najczęstsze alergeny: chromiany, nikiel, kobalt,
formaldehyd
- diagnozowanie: testy płatkowe
• kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia
- zmiany często przypominają oparzenia
- efekt drażniący polega na działaniu odtłuszczającym i
zwiększeniu przepuszczalności naskórka
- uszkodzenia przydatków skóry (paznokcie staja się kruche,
uszkodzenia mieszków włosowych – ubytek włosów)
CHOROBY ZAWODOWE SKÓRY
CHOROBY ZAWODOWE SKÓRY
•
fotodermatozy zawodowe
Nadwrażliwość na promienie nadfioletowe (290 – 400 nm)
Skutki kliniczne zależą od 2 zakresów promieniowania UV
UVB (290 – 320 nm) – promieniowanie rumieniotwórcze
UVA (320 – 400 nm) – długie promieniowanie ultrafioletowe
(intensywne i długotrwałe przebarwienie skóry)
Mechanizmy obronne:
- prawidłowa, wielowarstwowa budowa warstwy rogowej
naskórka
-obecność filtru – melaniny i ziaren melanosomów
-karotenoidy warstwy podskórnej
-prawidłowa aktywność enzymów odpowiedzialnych za
niszczenie powstających reaktywnych form tlenu
- aktywność enzymów naprawiających uszkodzenia w DNA
•
grzybice skóry
Dermatofity to grzyby, które wywołują choroby skóry.
Zawodowe choroby skóry wywołane przez te grzyby dzieli się
na dwie grupy:
1. Dermatozy będące wynikiem bezpośredniego kontaktu
zawodowego z grzybem, w większości wywołane przez
grzyby z rodzaju Trichophyton
2. Grzybice skóry, będące rezultatem nie tyle kontaktu ze
źródłem infekcji, ile wynikiem narażenia na specyficzny
mikroklimat w miejscu pracy, charakteryzujący się dużą
wilgotnością i wysoką temperaturą sprzyjającą wzmożonej
potliwości. Warunki takie występujące np: w kopalniach,
roszarniach lnu, piekarniach i niektórych zakładach
gastronomicznych sprzyjają rozwojowi na skórze
przypadkowo zawleczonych zarodników grzybów (głównie
saprofitycznych pleśni, a także drożdżaków z rodz.
Candida). Prowadzi to do występowania grzybic
naskórkowych u narażonych pracowników.
CHOROBY ZAWODOWE SKÓRY
Grzyb czerwony (Trichophyton rubrum) jest
dermatofitem ludzkim, wywołującym zmiany
na skórze i paznokciach.
Stanowi on zagrożenie infekcji i alergii dla
personelu służby zdrowia, pedikurzystek i
fryzjerek.
CHOROBY ZAWODOWE SKÓRY
• pokrzywka kontaktowa alergiczna
(sierść zwierząt, cytrusy,
cebula, ryby)
• toksyczne zapalenie skóry z przebarwieniem wywołane
przez smary lub oleje
• liszaj płaski kontaktowy
(wywoływacze fotograficzne)
• rozległe szpecące odbarwienia lub przebarwienia skóry
• trądzik olejowy, smarowy lub chlorowy
CHOROBY ZAWODOWE SKÓRY
Zawodowe choroby skóry w statystykach
W Polsce choroby skóry stanowią piątą pod
względem częstości grupę chorób zawodowych
stwierdzanych wśród wszystkich zatrudnionych.
W rolnictwie indywidualnym, gdzie liczba
rozpoznanych chorób zawodowych jest około 90
razy mniejsza od liczby chorób zawodowych w
pozostałych działach gospodarki, choroby skóry
zajmują trzecią pozycję
Choroby zawodowe ogółem i zawodowe
choroby skóry
w rolnictwie w latach 1995-1999
Procentowy udział chorób skóry w
porównaniu do ogółu uznanych chorób
zawodowych u rolników
Najczęstsze przyczyny
zawodowych chorób skóry u
rolników
• Pył zbożowy
• Pył lnu
• Chmiel
• Tymianek
• Naskórki zwierząt
(krowy, świnie,
konie)
• Kurz siana
• Kurz słomy
zbożowej
• Roztocza
przechowalniane
• Środki ochrony
roślin
• Alergeny roślin
uprawnych
• nagłe wypadki z zadziałaniem czynników mechanicznych, termicznych
lub chemicznych (rany, oparzenia chemiczne, oparzenia termiczne i
odmrożenia)
• zakażenia skóry (grzybicze, bakteryjne lub wirusowe)
• wyprysk alergiczny (uczulenie na sierści zwierząt, pył zbożowy, środki
ochrony roślin)
• wyprysk z podrażnienia (długotrwałe działanie substancji drażniących,
np. nawozów, środków odkażających, detergentów, oleju
napędowego)
• pokrzywka i inne rzadkie choroby skóry mogą być wywoływane przez
te same substancje jak wyprysk alergiczny
• zwyrodnienie (“przedwczesne starzenie”) skóry na skutek
wieloletniego działania promieniowania słonecznego i niekorzystnych
czynników atmosferycznych
• nowotwory skóry jako skutek wieloletniego działania promieniowania
słonecznego lub innych czynników (pestycydy arsenowe)
Choroby skóry, do których może
dojść podczas pracy w rolnictwie
W celu zabezpieczenia skóry rąk przed kontaktem z
substancjami szkodliwymi najczęściej stosuje się
rękawice ochronne z kauczuku naturalnego lub
kauczuków syntetycznych.
Środki ochrony
indywidualnej
Leczenie ma charakter objawowy, a dobór leków zależy od okresu
zapalnego, rozległości ognisk, jak i nasilenia poszczególnych
objawów.
Na stanowiskach pracy, na których nie można stosować rękawic
ochronnych, jedynym sposobem ograniczenia kontaktu skóry ze
szkodliwymi substancjami jest używanie środków ochrony skóry,
do których zalicza się kremy, żele, maści ochronne inaczej
zwane biologicznymi rękawicami lub środkami barierowymi.
Zapobieganie chorobom skóry, powstającym w następstwie
narażenia na kontakt ze szkodliwymi dla niej związkami
chemicznymi stosowanymi w środowisku pracy, obejmuje
wszelkie działania konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa
pracy
LECZENIE I PROFILAKTYKA
Prawidłowy system ochrony skóry składa się
z trzech elementów
• środki ochraniające skórę
• środki oczyszczające skórę
• środki regenerujące i pielęgnujące skórę
ŚRODKI OCHRONNE
• Hydrofobowe – chroniące przed działaniem roztworów
wodnych
• Hydrofilowe – chroniące przed działaniem olejów, smarów
i
rozpuszczalników.
• Środki chroniące przed działaniem promieniowania UV