

CHOROBA TERMINALNA - choroba, której

sposoby leczenia są nieznane albo tak

zaawansowane stadium danej choroby, że nie

można już jej leczyć przyczynowo, a jedynie

objawowo. Choroba terminalna prowadzi do śmierci.



PACJENT TERMINALNY - to pacjent umierający



MEDYCYNA PALIATYWNA - jej celem działań nie

jest zatrzymanie procesu chorobowego oraz jego

wyleczenie, ale poprawienie jakości życia osób w tej

fazie choroby.

Uzyskuje się to przez:



złagodzenie objawów choroby



eliminowanie bólu



wsparcie psychiczne i duchowe chorego i jego

najbliższych

UMIERANIE



To ostatnia faza choroby, kiedy stan osoby chorej stale się pogarsza i nie
ma prawie żadnych szans na poprawę. W terminalnej fazie choroby
wyróżnia się:



okres preterminalny,



terminalny,



umieranie.



Okres preterminalny jest zaawansowanym stanem, w którym ustała
możliwość dalszego przedłużania życia środkami wstrzymującymi rozwój
choroby. Stan ogólny pacjenta jest względnie dobry i może trwać kilka
miesięcy.



W okresie terminalnym obserwuje się wyraźne nieodwracalne pogorszenie
stanu ogólnego, nasilenie dolegliwości fizycznych i ograniczenie
sprawności ruchowej. Może to trwać od 4 do 6 tygodni.



Ostatnią fazą choroby jest okres umierania trwający ostatnie kilka dni lub
godzin. Postępuje osłabienie fizyczne, chory odmawia przyjmowania
pokarmu, zmienia się psychicznie.

KONCEPCJA KŰBLER-
ROSS

Wyodrębnia etapy:
1. Szok i zaprzeczanie – większość osób na wiadomość

o swojej rychłej śmierci reaguje szokiem połączonym z

niedowierzaniem. Występujący mechanizm zaprzeczenia

traktuje się jako naturalny sposób radzenia sobie z

szokiem.

2. Gniew – gdy umierający człowiek nie może zaprzeczyć

prawdzie o nadchodzącej śmierci, najczęściej odczuwa

gniew z powodu stanu w jakim się znajduje oraz niechęć,

której obiektem są ludzie zdrowi. Pojawia się pytanie:

„Dlaczego ja?” – jest to typowa reakcja.

3. Targowanie się - w stadium tym człowiek zmienia

swoje postępowanie próbując wynegocjować u Boga

przedłużenie życia bądź darowanie jakiegoś okresu bez

bólu i cierpienia.

4. Depresja – pojawia się gdy śmiertelnie chorzy

pacjenci nie mogą już w żaden sposób zaprzeczyć

swojej chorobie i nasilają się bardziej dotkliwie jej

objawy – występuje uczucie utraty.

5.Akceptacja- umierający akceptuje swoją śmierć. W

tym ostatnim stadium chorzy cenią sobie spokój i

towarzystwo najbliższych, wydają się pozbawieni

intensywniejszych emocji i są jakby nieobecni.

We wszystkich tych etapach pojawia się nadzieja, że

lekarze się pomylili, że stanie się cud. Gdy pacjent traci

nadzieję to umiera przeważnie w ciągu 24 godzin.

Ważna jest potencjalna możliwość rozmowy z

pacjentem.

KONCEPCJA PATTISONA

Według tej koncepcji pacjent przechodzi przez

pewne fazy umierania charakteryzowane

stopniem odczuwanego niepokoju.

Te etapy to:



1. ostra faza kryzysu,



2. przewlekła faza życia – umierania



3. faza terminalna.

Najwyższy stopień niepokoju osiągany jest w

mniej więcej połowie pierwszej fazy, a

następnie opada równomiernie aż do śmierci.

KONCEPCJA
SHNIEDMANA

To tzw. koncepcja kryzysów tożsamości.



Jednostki przeżywają śmierć w sposób podobny do

przeżywania innych niepowodzeń w życiu.



Doświadczają różnych, zmieniających się, stanów

intelektualnych i emocjonalnych (przerażenia,

przyzwolenia i poddania się, złości, nudy i utraty

zainteresowania, szydzenia i śmiałości, stwarzania

pozorów), których tłem jest osobowość i filozofia

życiowa jednostki.



Z tą różnorodnością stanów, przeżywanych w

obliczu śmierci, jednostki radzą sobie tak, jak ze

stanami kryzysowymi w ciągu całego życia.

KONCEPCJA BRÉHANTA



Wraz z uświadomieniem sobie zbliżającej się śmierci, chory

popada w silny afekt.



Następnie przechodzi w stan przygnębienia. Stan ten może

trwać do samej śmierci, minąć samoistnie lub też, znacznie

częściej, minąć jedynie dzięki odpowiedniej opiece.



Krótkotrwały okres pertraktacji, przetargu (z Bogiem, z

rodziną).



Faza silnego lęku (przed nocą, przed samotnością).



Faza agresji skierowanej przeciw lekarzowi, pielęgniarkom,

rodzinie, czy współpacjentom.



Ostatnią fazą jest pogodzenie się, oderwanie, wyrzeczenie.

Może ona być następstwem poprzednich reakcji, gdy chory

poradzi sobie ze swym lękiem, lub kiedy zrozumie, że jego

agresja jest daremna.



Znajomość tych koncepcji może pomóc lekarzom w

wyborze odpowiedniego postępowania, przygotować

ich na różne zachowania pacjentów, pozwolić im lepiej

ich zrozumieć.



Powinno ono wpłynąć na poprawę jakości pracy lekarzy

z umierającymi pacjentami. Na przykład wiedza o tym,

iż u wielu pacjentów pojawia się okres agresji czy

gniewu, może pomóc w mniej emocjonalnym, mniej

osobistym przyjmowaniu tego gniewu, co powinno

ułatwić dalsze troskliwe opiekowanie się umierającym.



Odwołując się jednak do powyższych koncepcji, należy

uważać, aby w czasie pracy z pacjentami nie

klasyfikować ich reakcji „za wszelką cenę” do

poszczególnych etapów, czyli nie dopasowywać

pacjentów „na siłę” do modeli.

Nie ma sposobu na łagodne przekazanie złej

nowiny.

Na pierwsze informacje pacjenci reagują szokiem.

Reakcja szoku może się przejawiać różnorodnie w

zależności od osoby:



płacz,



zamarcie: "w szoku się kamienieje",



atak na osobę informującą (naprawdę agresja

skierowana jest na tragiczną informację, a nie na

osoby-lekarzy, którzy wykryli chorobę czy matki

jako osoby najbezpieczniejsze dla pacjentów).



Złą wiadomość dotyczącą dziecka należy

przekazywać obojgu rodzicom.



90% rodziców jest w stanie szoku i wymagają

wówczas pomocy.



U wielu z nich uruchamia się mechanizm

zaprzeczania.



Mogą podjąć wtedy decyzję o rezygnacji z leczenia

dziecka.



Psycholog musi rozważyć z nimi konsekwencje

takiej decyzji, zaprotestować przeciwko

odstawieniu leków oraz poinformować, że zawsze

będą mogli wrócić do leczenia w danym ośrodku

lub klinice.

PRZY PRZEKAZYWANIU ZŁEJ NOWINY NALEŻY:



mieć czas dla pacjenta, rodziny,



nie prowadzić takich rozmów samemu,



pokazywać granice swoich możliwości,

powiedzieć o tym, jak bardzo trudno jest to

przekazać,



przekazywać jednoznaczne informacje,



powiedzieć o tym co zostało zrobione z

pacjentem i co jeszcze zamierza się zrobić,



stosować metodę "zdartej płyty", mówiąc o

faktach, przypominając je, tak aby dotarły do

świadomości pacjenta,



nie używać argumentów ekonomicznych,



ustalić termin spotkania po fazie szoku.



Gdy minie szok u pacjenta, wiadomość dociera do

świadomości i wtedy osoby zainteresowane chcą

wiedzieć więcej.



Pacjenci sami dozują sobie informacje, wiedzą ile są w

stanie przyjąć.



Warto spojrzeć na chorobę z ich perspektywy,

dostosować się do rzeczywistości, którą sobie

wypracowali. Gdy pytają: "Ile czasu im zostało", "Czy

umrą ?"ważna jest rozmowa na temat uczuć jakie się

pojawiają, wskazanie wyznaczników informujących o

aktualnym stanie organizmu, gdyż najtrudniejsza jest

niepewność.



Zadaniem podstawowym jest ochrona nadziei, a ją dają

cele krótkoterminowe.



Należy pomóc pacjentowi w zorganizowaniu sytuacji

pozwalających na dokończenie spraw, które uważa za

istotne np. pożegnanie kogoś.

POMOC PSYHOLOGICZNA DLA
PACJENTÓW



- towarzyszenie pacjentowi i wspieranie

go



- rozmowa



- motywowanie do aktywności

Rodzina wobec śmierci



- pomoc psychologiczna dotyczy przede wszystkim

informowania, edukowania i udzielania emocjonalnego

wsparcia



- pomocne jest okazywane przez personel medyczny

współczucia i zrozumienia dla emocji, obaw pacjenta

oraz jego rodziny



- spokojna i szczera rozmowa może pomóc zredukować

lęk poprzez uzewnętrznienie uczuć i wyjaśnienie

dręczących wątpliwości



- rodzina powinna mieć świadomość tego, co może się

zdarzyć i jak powinna zareagować (np. po utracie

przytomności przez pacjenta i wejście w stan agonalny) –

ma możliwość przygotowania się do trudnych sytuacji i

oswojenia się z nimi

Rodzina w obliczu
śmierci

Rodzina musi:



przejąć obowiązki, które dotychczas należały

do osoby chorej



podjąć nowe zadania związane z chorobą

Obciążenie jest zależne od tego, kto z rodziny

choruje – inaczej sprawa wygląda w przypadku

ojca, inaczej matki, inaczej dziadków, inaczej

dziecka



Najgorsza sytuacja jest, gdy choruje matka



Najtrudniej zaakceptować śmierć dziecka – ból

po stracie tak wielki że małżeństwo się rozpada.



I ETAP- SZOK. Pojawia się bezpośrednio po śmierci osoby bliskiej.
Może przejawiać się silnym wyrażaniem emocji: płaczem, krzykiem.
Bywa też całkiem odwrotnie - stan szoku przejawia się jako odrętwienie,
bezruch, niemożność wyrażania jakichkolwiek uczuć. Nasilenie
cierpienia powraca kilka dni po pogrzebie. Stąd ta faza może trwać od
kilku, kilkunastu godzin do wielu dni czy tygodni.



II ETAP- ZAŁAMANIE. To trudne i intensywne emocje. Smutek,
cierpienie, żal przejawiają się w wybuchach płaczu trwającego czasami
wiele godzin. Generalnie myśli krążą nieustannie wokół zmarłego, a
otaczający żałobnika żywy świat mało go interesuje. Ta faza trwa kilka
tygodni.



III ETAP TO DEZORGANIZACJA. Dominującym poczuciem jest
bezradność wobec spraw normalnego życia. Może pojawić się gniew na
osoby, które inaczej przeżywają żałobę. Trudno jest zmobilizować się do
jakichkolwiek aktywności. Ta faza trwa od kilku do kilkunastu miesięcy.



IV ETAP - REORGANIZACJA I UZDROWIENIE. To czas stopniowego
powracania do normalnego życia. Osoba w żałobie ponownie zaczyna
interesować się światem i spotykanymi ludźmi, na jej twarzy zaczyna
gościć uśmiech. Emocje wyciszają się. Możliwy staje się powrót do
różnych aktywności.



Czasowy powrót do fazy III ( dezorganizacji) może

nastąpić przy okazji pierwszej rocznicy śmierci,

przy okazji pierwszych świąt, Dnia Zadusznego itd.

Taki nawrót jest zaliczany do normalnego

przebiegu żałoby.



Gdy w procesie żałoby następuje zakłócenie,

konieczna jest pomoc psychoterapeuty.



Celem terapii jest doprowadzenie do pożegnania.

Powiedzenie "żegnaj" musi się odbywać nie raz,

ale wiele razy. Zawsze warto zapytać: "Czy czuje

się pan, pani pożegnana?".



Dobrze przeżyta żałoba pozwala przeżyć ból i

zostawić go za sobą, a w konsekwencji

zaakceptować zmiany jakie niesie ze sobą strata.

Niezwykle ważnym elementem jest pożegnanie ze

zmarłym. Może ono nastąpić przed jego śmiercią albo

zaraz po, np. w czasie pogrzebu.

Istotne elementy pomagające w żałobie:



- uroczystości pogrzebowe- pomagają uzmysłowić

realność śmierci i zaakceptować jej fakt



- rozmawianie o własnych uczuciach związanych ze

stratą



- wspominanie zmarłego- pomaga zaakceptować

śmierć jako rzecz naturalną i stwarza możliwość

wzajemnego wspierania się członków rodziny



- kultywowanie pamięci o zmarłym (odwiedzanie

grobu, umieszczania zdjęcia w widocznym miejscu)-

prowadzi to do zachowania łączności pomiędzy tym, co

było, a budowaniem nowej rzeczywistości



- w przypadku śmierci dziecka nienarodzonego lub

noworodka- nadanie mu imienia

ZAKOŃCZENIE ŻAŁOBY



Po zakończeniu żałoby nie wraca się do
"normy", do stanu sprzed tragicznych
wydarzeń. Rzadko jest to możliwe. Ale
możliwe jest osiągnięcie takiej równowagi,
która pozwoli się otworzyć na nowe
doświadczenia, nowe propozycje i nowe
zadania. Wspomnienia i żal po stracie
bliskiej osoby pozostaną, ale uczucia te nie
będą dominować, pozwalając cieszyć się
życiem i realizować kolejne życiowe zadania.

PRZYGOTOWAŁY

KLAUDIA BARAN

MARLENA CHUDALA

GR. 3