Sylwetki psychofizyczne pacjentów z zespołem Raynauda oraz zadania pielęgniarki

Sylwetki psychofizyczne pacjentów z zespołem Raynauda oraz zadania pielęgniarki
Dr hab. n. o zdrowiu prof. nadzw. Ewa Borowiak
Definicja

Napadowe kurcze tętnic palców oraz dłoni i stóp.

Występują one symetrycznie i trwają 15-30 minut prowadząc do niedokrwienia dalszych części kończyn.

Kurcze występują pod wypływem zimna lub urazu psychicznego.

Epidemiologia

Częstość występowania objawu Raynauda waha się w granicach 1-3%.

Podział

objaw Raynauda pierwotny, zwany chorobą Raynauda,
- objaw Raynauda wtórny, nazwany zespołem Raynauda.

Większość chorych z pierwotnym objawem stanowią dziewczęta i młode kobiety. Wtórny objaw Raynauda występuje w każdym wieku, również częściej u kobiet.

Etiologia

Jest niezupełnie znana.

W powstawaniu choroby odgrywają rolę czynniki dziedziczne, hormonalne i zwiększona wrażliwość na zimno.

Podejrzewa się, że osoby cierpiące z powodu tej choroby mają w ścianie tętniczek więcej receptorów adrenergicznych pobudzanych przez zimno, co skutkuje większą ich wrażliwością na noradrenalinę i obkurczeniem naczyń.

bladość skóry palców,
lekki obrzęk,
oziębienie placów,
ból i drętwienie palców,
niebieskawy kolor skóry po skurczu,
wrażliwość palców na zimno,
skurcze naczyń krwionośnych palców.

Objawy te najczęściej pojawiają się zimą.

Czasem dochodzi do owrzodzeń i martwicy opuszek.

I faza zblednięcia spowodowana skurczem drobnych tętniczek i niedokrwieniem tkanek przez nie zaopatrywanych.

II faza - sinienie. Wynika ona z gromadzenia odtlenowanej krwi w splotach naczyniowych skóry. Chory skarży się w tym momencie na ból rąk.

III faza jest fazą czynnego przekrwienia. Powoduje dyskretne opuchnięcie dłoni, z uczuciem pieczenia, nadmiernego ucieplenia dłoni.

Uważa się, iż im większe nasilenie poszczególnych faz objawu Raynauda (dochodzić może nawet do martwiczych owrzodzeń opuszek palców), tym większe prawdopodobieństwo, że „kryje się za nim" inna choroba, czyli mamy do czynienia z zespołem Raynauda.

Rozpoznanie

Przeprowadza się na podstawie dokładnego wywiadu i wykluczeniu chorób mogących być przyczyną tego zaburzenia.

Gdy objaw ten dotyczy osoby powyżej 30 roku życia lub mężczyzny należy wykonać badania diagnostyczne, aby zróżnicować pierwotny i wtórny objaw Raynauda. W tych przypadkach należy wykonać odpowiednie badania laboratoryjne i próby prowokacyjne.

O chorobie Raynauda możemy mówić, jeżeli nie ma przyczyny wywołującej objaw.

Dotyczy ona zwykle młodych kobiet, często z niskim ciśnieniem tętniczym.

Dolegliwość aż w 30% występuje rodzinnie.

Jej rozpoznanie możemy wysunąć m.in. na podstawie nieprawidłowego badania zwanego kapilaroskopią.

Zespół Raynauda towarzyszy zawsze innej chorobie.

Dlatego ważna jest próba wykluczenia przyczyny dolegliwości.

1. reumatoidalne zapalenie stawów
2. twardzina układowa
3. zapalenie skórno-mięśniowe
4. toczeń rumieniowaty układowy
5. mieszana choroba tkanki łącznej
6. zapalenie wielomięśniowe

1. guzkowe zapalenie tętnic
2. olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic
3. choroba Takayasu
4. choroba Buergera
5. choroba Behçeta
6. ziarniniak Wegenera
7. miażdżyca

1. wibracje i urazy mechaniczne palców
* operatorzy młotów pneumatycznych, pilarek spalinowych, maszyn górniczych
* maszyniści
* pianiści
2. zatrucia metalami ciężkimi i substancjami chemicznymi: ołów, tal, chlorek winylu
3. przewlekłe działanie zimna
* pracownicy chłodni
* pracownicy przetwórstwa rybnego i mięsnego.

1. zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC)
2. nadpłytkowość pierwotna
3. czerwienica prawdziwa
4. szpiczak mnogi
5. choroba zimnych aglutynin
6. mono i poliklonalna krioglobulinemia
7. białaczki i chłoniaki

1. alkaloidy sporyszu
2. β-blokery
3. cytostatyki (w szczególności bleomycyna)
4. doustne środki antykoncepcyjne
5. interferon α i interferon γ

6. Choroby zakaźne:
1. WZW B
2. WZW C
3. trąd

7. Choroby układu nerwowego:
1. zespół cieśni nadgarstka
2. zespół górnego otworu klatki piersiowej
3. jamistość rdzenia

8. Nowotwory

- unikamy oziębiania dłoni,
- nie pijemy kawy, mocnej herbaty, nie palimy papierosów, nie narkotyzujemy się,
- uczymy się technik radzenia sobie ze stresem,
- w przypadku uporczywych objawów można podjąć próbę leczenia farmakologicznego ( np. blokerami kanału wapniowego - amlodypina, nifedypina, maściami do rak z nitrogliceryną i innymi lekami),
- w przypadku występowania bardzo silne wyrażonych dolegliwości, (zagrożenia martwicą palców) zastosować można leczenie operacyjne polegające na celowym uszkodzeniu unerwienia współczulnego dłoni, - zabieg jednak zwykle jest skuteczny około 10 miesięcy.

Leczenie farmakologiczne

Leczenie farmakologiczne opiera się na podawaniu:

blokerów kanału wapniowego,
blokerów receptora α-adrenergicznego,
azotanów,
kwasu acetylosalicylowego
innych leków dobranych w zależności od indywidualnego przypadku .
Leczenie chirurgiczne

Zespół Raynauda przebiega czasami z bardzo nasilonymi objawami do martwicy tkanek włącznie. W takich przypadkach, jeśli leczenie farmakologiczne nie przynosi poprawy można rozważyć zabieg sympatektomii (zabieg polegający na odnerwieniu współczulnym poprzez wycięcie odpowiednich zwojów nerwowych).

Jeśli nie doszło do zmian organicznych, to można uzyskać całkowite wyleczenie.

Występowanie zmian troficznych obciąża rokowanie.

Fizjoterapia

○ promieniowanie nadfioletowe

○ galwanizacja miejscowa

○ kąpiel galwaniczna czterokomorowa wstępująca

○ kąpiel galwaniczna dwukomorowa kończyn górnych

○ jonoforeza ogólną metodą Wermela, 1% roztwór chlorku wapnia,

○ anoda w okolicy międzyłopatkowej i górnej lędźwiowej, katoda z przewodu rozwidlonego na obu łydkach, natężenie 10-20mA, czas 20 min., co drugi dzień, w serii 10-15 razy

○ jonoforeza magnezowa

○ jonoforeza histaminowa

○ jonoforeza jodowa

○ prądy diadynamiczne

○ prądy interferencyjne, zwój gwiaździsty, częstotliwość stała 100Hz, czas 10min., codziennie, w serii 10 razy, lokalnie na dłoniową i grzbietową stronę ręki, częstotliwość stała 100Hz, czas 15-20min., codziennie, w serii 15-30 razy

○ prąd TENS, HF lub LF-TENS, czas 30-60 min., 3-4 razy dziennie, przez 1-3 dni

○ prądy Traeberta, ułożenie E2 piersiowe górne

○ elektrostymulacja wysokonapięciowa

○ pole magnetyczne niskiej częstotliwości

○ pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości

○ Ultradźwięki, przykręgosłupowo na segmenty od C3-Th5, dawka 0,1-0,2W/cm², czas 3-5min., co drugi dzień, w serii 12-15 razy

○ kąpiele o temp. Wzrastającej na kończyny zdrowe lub słabo objęte procesem chorobowym, 32-42stopniC

○ kąpiele nóg i rąk w wodzie o temperaturze zmiennej, temp. wody 38-40stopniC przez 2-3min., następnie 16-18stopniC przez 2-10sek., zmiany5-6 razy, należy zakończyć zabieg w zimnej wodzie

○ półkąpiele lub kąpiele częściowe kwasowęglowe

○ kąpiele siarkowe i siarczkowo-siarkowodorowe

○ kąpiele radonowe, temp. 35-37stopniC, czas 20-30 min., co drugi dzień, w serii do 10 razy

○ kąpiele aromatyczne, ziołowe, ciepłe, ogólne

○ zawijania borowinowe

○ sauna

Fizjoterapia - masaże

○ masaż klasyczny - głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, wibracje

○ masaż segmentarny – segmenty C3-C4, C6, Th3-Th4

○ masaż podwodny

○ masaż wirowy kończyn górnych

Fizjoterapia - Kinezyterapia

○ ćwiczenia czynne w stawach barkowych, łokciowych, nadgarstkowych, 20-30 powtórzeń dziennie

○ ćwiczenia rąk i palców, ruchy zaciskania palców w pięść i odwodzenia z wyprostem palców

○ ćwiczenia ułożeniowe kończyn górnych wg Buergera, 3-4 razy dziennie

○ terapia zajęciowa – robótki ręczne

○ gimnastyka i ćwiczenia ogólnokondycyjne

○ gry i zabawy ruchowe ukierunkowane na kończyny górne

○ ćwiczenia z przyborami

Profilaktyka

Zakładanie rękawiczek zimą.
Dbałość o higienę rąk i stóp.
Unikanie skaleczeń palców.
Zaniechanie palenia tytoniu.

Sylwetki psychofizyczne pacjentów z chorobą Buergera oraz zadania pielęgniarki
Dr hab. n. o zdrowiu prof. nadzw. Ewa Borowiak
Historia

Wzmianki o tej chorobie pochodzą już z 5 wieku p.n.e. od greckiego historyka Tukidydesa. W nowożytności zakrzepowo-zarostowe zapalenie tętnic zostało po raz pierwszy opisane w 1876 roku przez niemieckiego patologa i bakteriologa Carla Friedländera. Felix von Winiwarter w 1879 opisał kolejny przypadek 57-letniego mężczyzny cierpiącego na to schorzenie. Leo Buerger w 1924 roku opracował monografię opartą na podstawie 500 pacjentów z zakrzepowo-zarostowym zapaleniem tętnic.

Definicja

Choroba Buergera (zapalenie naczyń krwionośnych zakrzepowo-zarostwe) Thrombangiitis obliterans, TAO

- jest to rzadki, poważny, wieloogniskowy, odcinkowy oraz postępujący podostry lub ostry proces zapalny tętnic, obejmujący śródbłonek najpierw małych i średnich, później także dużych naczyń prowadzący do stopniowej niedrożności w wyniku powstawania zakrzepów.

Choroba Buergera

Dotyczy przede wszystkim obwodowych tętnic kończyn dolnych.

Tylko 20% przypadków dotyczy kończyn górnych.

Proces chorobowy może obejmować również tętnice wieńcowe.

W około 10% przypadków stwierdza się współistnienie zmian zapalnych w żyłach.

Początek

Choroba rozpoczyna się w młodym wieku (między 20. a 30. rokiem życia).

Występuje wyjątkowo rzadko po 50. roku życia.

Objawem zwiastunowym może być wędrujące zapalenie żył powierzchownych.

Epidemiologia

W Polsce schorzenie to dotyka 3% osób hospitalizowanych z powodu niedokrwienia kończyn.

Dotyczy głównie mężczyzn.

Palących tytoń stanowią ok. 90% wszystkich przypadków.

Etiologia

Jest niezupełnie znana.

Przypuszcza się, że u jej podłoża leżą zjawiska autoimmunologiczne, przewlekły stan zapalny oraz predyspozycja genetyczna (związana z antygenami HLA, częściej występuje u osób z antygenem leukocytarnym A9, HLA - B5, HLA - B54). Palenie papierosów jest głównym czynnikiem wywołującym chorobę (90%), część przypadków związana jest również z żuciem tytoniu lub stosowaniem tabletek i plastrów zawierających nikotynę. Nikotyna przyczynia się również do nasilenia przebiegu choroby.

Najbardziej charakterystycznymi objawami jest występowanie bólu w miejscu nieprawidłowego krążenia krwi oraz sinicy i obniżonej temperatury (uczucie zimna) dystalnie do zwężenia.

Ból jest spowodowany zarówno zajęciem nerwów przez chorobę, jak i zmniejszonym dostarczeniem tlenu, co powoduje zakwaszenie tkanek. Ból występujący w przebiegu choroby ma różny charakter i nasilenie. Pacjenci zgłaszają zarówno parastezje, jak i silny ból wymagający znieczulenia nadoponowego.

Często występuje tzw. ból "strzelający" lub "napadowy", który jest wyrazem niedokrwienia nerwów. U niektórych chorych występuje ból wysiłkowy stopy lub chromanie przestankowe. Bolesność kończyn górnych występuje u 40% chorych. Zaburzenie przepływu krwi przez dystalne części kończyn doprowadza do zwiększonej ich wrażliwości na zimno, ze zmianą zabarwienia części odsłoniętych (blednięcie, zasinienie). Mogą również występować wałeczkowate kikuty palców z sinoczerwonym ("buergerowskim") zabarwieniem skóry oraz typowy objaw Raynauda.

Często powyższym zmianom towarzyszy zapalenie żył powierzchownych (może również poprzedzać chorobę, tzw. wędrujące zapalenie żył) i zaburzenie czucia. W miejscu zwężenia zaburzone jest dostarczanie tlenu, co sprzyja urazom tej okolicy z powstawaniem owrzodzeń. Nieleczona choroba może doprowadzić w konsekwencji do całkowitego niedotlenienia tkanek i ich martwicy (głównie dystalne części palców). W wielu przypadkach u chorych stwierdza się współistnienie depresji. Zaprzestanie palenia sprzyja gojeniu owrzodzeń (remisja), natomiast powrót do nałogu wiąże się z powstaniem kolejnych ognisk niedokrwienia (zaostrzenie).

Podział na stadia:

I stadium – ostre (zapalne) – występuje tu proliferacja komórek śródbłonka, obserwuje się obfite nacieki komórkowe obejmujące całą ścianę naczynia, złożone z fibroblastów, limfocytów, komórek plazmatycznych, rzadziej leukocytów i komórek olbrzymich, nacieki wokół vasa vasorum błony zewnętrznej

II stadium – pośrednie (zakrzepowe) – dominacja wewnątrznaczyniowego zakrzepu, który ulega organizacji oraz częściowej rekanalizacji

III stadium – zmian późnych (zwłóknienia) – następuje rozrost tkanki włóknistej, zwłóknienie obejmuje zajętą procesem tętnicę, towarzyszącą żyłę oraz nerw

Rozpoznanie

Podczas stawiania diagnozy należy wziąć pod uwagę wiek pacjenta, jego nałogi (palenie tytoniu) oraz występujące objawy.

W każdym przypadku trzeba wykluczyć następujące jednostki chorobowe: SLE, sklerodermię, cukrzycę, miażdżycę, zatorowość, CREST.

Badanie tętna

W badaniu fizykalnym ocenia się obecność lub brak tętna na tętnicach piszczelowych tylnych, grzbietowych stopy, promieniowych, łokciowych, podkolanowych.

Ocena chromania przestankowego

Wykonuje się test korytarzowy 6-minutowy

Próba odruchowego przekrwienia

Pacjent w pozycji leżenia tyłem wykonuje ruchy zginania i prostowania stóp z kończynami dolnymi uniesionymi pionowo w górę – ok. 40 ruchów. Zblednięcie jednej lub obu stóp, a także ból w łydkach świadczy o niedokrwieniu.

Po przejściu do pozycji siedzącej ze spuszczonymi nogami obserwuje się reaktywne przekrwienie w kończynie niedokrwionej oraz opóźnione wypełnienie żył powierzchownych na stopie.

Diagnostyka laboratoryjna

przyspieszone OB.,
zwiększone stężenie fibrynogenu i CRP.

Angiografia

Uwidacznia dystalne zamknięcia tętnic o gładkich ścianach i z występowaniem krążenia obocznego o charakterystycznym korkociągowatym kształcie. W badaniu tym miejsce niedrożne jest ostro odgraniczone od naczynia niezmienionego, występują również liczne połączenia tętniczo-żylne.

Badanie dopplerowskie

Służy jedynie do wykluczenia współistniejącej miażdżycy.

Test Allena

W przypadku zajęcia kończyn górnych pomocniczy może być również test Allena - mała czułość i swoistość. Pacjent przed badaniem zaciska dłoń w pięść na 30 sekund, następnie lekarz uciska jednocześnie tętnicę łokciową i promieniową (ręka uniesiona), zwalniając na przemian ucisk naczyń. Brak zmiany zabarwienia skóry (dłoń pozostaje blada) po przerwanym ucisku świadczy o niedokrwieniu.

Próba Adsona

Pacjentowi poleca się odchylenie głowy do tyłu, skręcenie jej w stronę chorej kończyny i wykonanie głębokiego wdechu. Kończyna jest przywiedziona i skręcona na zewnątrz. Wynik próby uważa się za dodatni, jeżeli zanika tętno na tętnicy promieniowej, a chory po kilku minutach odczuwa drętwienie palców.

Badanie histopatologiczne

W badaniu histopatologicznym występują trzy stadia choroby, które mogą występować jednocześnie u tej samej osoby.

Materiał do badania pobiera się jedynie w przypadkach wątpliwych, są to zmienione zapalnie żyły powierzchowne, niedopuszczalna jest biopsja tętnic z obszarów niedokrwienia.

Oceny układu żylnego:

1. Próba Trendelenburga

Próbę wykonuje się następująco: u leżącego badanego podnosi się kończynę dolną, tak aby wszystkie żylaki opróżniły się. Następnie zakłada się opaskę powyżej kolana i poleca się wstać. Jeśli żylaki poniżej opaski wypełniają się szybko, świadczy to o niewydolności żył łączących. Jeśli w takiej sytuacji dochodzi do powolnego wypełniania żylaków, a szybkość się zwiększa dopiero po usunięciu opaski – świadczy to o niewydolności zastawek żyły odpiszczelowej.

Oceny układu żylnego:

2. Próba Perthesa

Próbę wykonuje się następująco: u stojącego badanego, u którego są wypełnione żylaki, zakłada się opaskę uciskową powyżej kolana – w części bliższej uda. Następnie poleca się kilkakrotnie szybko wspiąć się na palce. O drożności żył głębokich i perforatorów świadczy zapadnięcie się żylaków.

całkowite zaprzestanie palenia papierosów.
kończyny należy chronić przed zimnem, urazami, uciskiem.
W przypadku występowania bólu należy dążyć do jego likwidacji (paracetamol, opioidy, znieczulenie nadoponowe).
W leczeniu owrzodzeń stosuje się leki antyseptyczne, opatrunki nasączone 0,9% NaCl i hydrożelowe. Martwicę usuwa się mechanicznie lub dąży do jej samoistnego oddzielenia (pędzlowanie 7-10% roztworem poliwinylopirolidonu).
W przypadku zmian nadkażonych bakteryjnie zaleca się podawanie antybiotyków dożylnie.
Leczenie farmakologiczne sprowadza się do podawania leków zmniejszających krzepliwość krwi (ASA 75-150 mg/d) i poprawiających przepływ naczyniowy - analogi prostacykliny i pentoksyfilina.
Rzadko wykonywane są zabiegi sympatektomii - odnerwienie współczulne lędźwiowe i piersiowe. W leczeniu chirurgicznym można zastosować protezy naczyniowe, a w wielu przypadkach wymagana jest brzeżna lub dystalna amputacja. Choroba ma tendencję do samoistnego ustępowania po 45.-50. roku życia.

Co do wyleczenia jest niepomyślne, co do życia – dobre.

Szczególnie źle rokują przypadki z równoczesnym zajęciem tętnic kończyn górnych i serca.

Fizykoterapia:

promieniowanie podczerwone IR na okolice brzucha, odległość 50-80cm, czas 20-30min, co drugi dzień, w serii 10-20 razy
promieniowanie nadfioletowe, stopień E Iº, przykręgosłupowo na okolicę Th8-L3, terapia odczynowo-segmentarna
galwanizacja podłużna kończyny dolnej, elektroda czynna(+) na okolicę Th8-L3, elektroda bierna(-) pod stopę, natężenie 6-15 mA, czas 15-20 min., codziennie lub co drugi dzień, w serii 10-20 razy
kąpiel elektryczno-wodna dwukomorowa kończyn dolnych, temperatura wody 37-38ºC, natężenie 10-20 mA, czas 10-20 min., codziennie lub co drugi dzień, w serii 10-20 zabiegów
Jonoforeza z histaminy, jodku potasu, siarczanu magnezu, pasty borowinowej
prądy diadycznamiczne, anoda na dół podkolanowy, katoda pod stopę, DF-2min., CP-6min.; elektrody punktowe przykręgosłupowo na wysokości Th8-L3, katoda dystalnie, DF-1min., CP-2min., LP-3min.
prądy Traeberta, ułożenie lędźwiowo-krzyżowe, elektroda(-) katoda na wysokości Th12-L2 wzdłuż kręgosłupa, elektroda(+)anoda w odległości 3 cm na wysokości L4-S1 ułożona poziomo, czas impulsu 2ms, czas przerwy 5ms, czas 15 min.,
prąd TENS, niskie natężenie, czas 30-60min., 3-4 razy dziennie, przez 1-3 dni
elektrostymulacja wysokonapięciowa(EWN), częstotliwość 15-70Hz, tryb przerywany lub przemienny, występuje skurcze tężcowe
prądy interferecyjne, częstotliwość stała 100Hz lub 90-100Hz przez 5 kolejnych zabiegów, potem częstotliwość rytmiczna 0-100Hz, czas 12-15 min, codziennie,w serii 10-20 razy
pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości(DKF)
impulsowe pole magnetyczne wielkiej częstotliwości
diatermia mikrofalowa, elektora podłużna na podudzia lub uda, odległość elektrody 20-30cm, dawki słabe 20W, czas 15 min, codziennie, lub co drugi dzień
impulsowe pole magnetyczne małej częstotliwości
ultradźwięki, na okolicę pachwiny i przyśrodkową część uda, natężenie 0,2-0,5W/cm², czas 10min.
fonoforeza borowinowa
skojarzona terapia ultradźwiękami i prądami diadynamicznymi
kąpiele częściowe na kończynę zdrową lub mniej zaawansowana chorobowo
kąpiele rąk o stopniowo wzrastającej temperaturze wg Schweningera-Hauffego
masaż wirowy w wodzie gospodarczej lub solance jodowo-bromowej
zmiennocieplne kąpiele nóg i rąk, temp. 38ºC przez 5 min., temp.20ºC przez 30sek., powtarzać 2-3 razy
kąpiele nasiadowe o stopniowo zwiększanej temperaturze
polewania zmiennocieplne kolan i ud
polewania kończyn górnych, piersi, górnej części ciała metodą Kneippa
suche szczotkowanie skóry
częściowe zmywania
masaż wibracyjny Aquavibron
kąpiel lecznicza terpentynowa, solankowa jodowo-bromowa, siarczkowo-siarkowodorowa, jodowa, radonowa, kwasowęglowa kąpiel całkowita, częściowa lub półkąpiel, kąpiel gazowa w dwutlenku węgla wg Dzierżyńskiego
inhalacje radonowe
subterraneoterapia
zawijania borowinowe na obręcz biodrową, dolną część tułowia i kręgosłup lędźwiowo-krzyżowy, temp. 40ºC, czas 10-20min.
okłady z pasty borowinowej

Masaż:

masaż klasyczny (głaskanie, ugniatanie, wibracja)
masaż segmentarny

Kinezyterapia:

ćwiczenia ogólnokształtujące
ćwiczenia przeciwzakrzepowe
ćwiczenia izometryczne
ćwiczenia ułożeniowe wg Buergera, uniesienie jednej kończyny dolnej pod kątem 45º w leżeniu tyłem, utrzymanie pozycji przez 2-3min., następnie opuszczenie nogi na dół na 2-3 min., położyć kończynę poziomo przez 2-3 min., ćwiczenie powtórzyć 3-5 razy, 2-3 razy dziennie
ćwiczenia wg Ratschowa, kończyny dolne uniesione do 90º, zgięte w stawach kolanowych, stopy wykonują ruchy zgięcia i wyprostu, aż do wystąpienia bólu lub zmęczenia, następnie opuszcza się kończyny, aż do zaczerwienienia, potem odpoczynek w pozycji horyzontalnej 2-3min., powtórzenie 3-10 razy dziennie
ćwiczenie w pozycji stojącej, wspięcie na palce 20-30 razy/min.
ćwiczenie w leżeniu tyłem, ruchy kończyn dolnych imitujące jazdę na rowerze 2-3 min.
wchodzenie na schody
przysiady i ćwiczenia czynne, wolne zginania i prostowania w stawie kolanowym 30-60 powtórzeń
trening interwałowy
pływanie
jazda na rowerze
spacery
trening marszowy, szybkość marszu – dla osób 60r.ż – 60kroków/min., długość trasy – 2/3 chromania przestankowego, odpoczynek po wystąpieniu bólu przez 2-3min.

Sylwetki psychofizyczne pacjentów z chorobą niedokrwienną tętnic obwodowych oraz zadania pielęgniarki Dr Ewa Borowiak

Definicja

Choroba tętnic obwodowych (PAD – peripheral artery disease) – obejmuje szeroki zakres zmian powstających głównie na podłożu miażdżycy lub choroby zakrzepowo-zatorowej, takich jak: zwężenie, niedrożność i powstawanie tętniaka.

Choroba tętnic obwodowych - grupa chorób dotycząca tętnic, która doprowadza do zwężenia lub niedrożności dużych tętnic, z wyjątkiem tętnic wieńcowych, łuku aorty i tętnic mózgu.

Epidemiologia W Polsce każdego roku notowanych jest 30000 nowych zachorowań.

Etiologia

-najczęściej miażdżycy,

-stan zapalny,

-zakrzep lub zator.

-tętniaki.

-bywa powikłaniem urazów, zespołów uciskowych oraz wad wrodzonych.

Wspólnym mianownikiem patofizjologicznym tych zaburzeń jest ostre lub przewlekłe niedokrwienie.

Do przewlekłych chorób tętnic obwodowych zaliczane są też przejściowe zaburzenia ukrwienia, takie jak choroba Raynauda czy erytromelalgia.

Czynniki ryzyka

płeć męska

wiek powyżej 50 lat

wywiad rodzinny chorób naczyniowych

palenie papierosów

hiperlipidemia

cukrzyca

nadciśnienie tętnicze

otyłość

Objawy

Choroba tętnic obwodowych (ChTO) może przebiegać bezobjawowo (20-50% przypadków).

Chromanie przestankowe (ChP) - jako objaw ChTO kończyn dolnych - występuje u zdecydowanie mniejszego odsetka chorych na ChTO (40% przypadków). Chorzy mają tendencję do zaniżania rzeczywistego dystansu chromania. Ok. 80% chorych podaje krótszy dystans od obiektywnie sprawdzonego.

Zazwyczaj chorzy zgłaszają skargi dopiero wówczas, gdy średnica naczynia zmniejszona jest o ponad 50%.

Postacie

- Najczęstsza postać przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych jest postać udowo-podkolanowa (70% chorych) dotycząca tętnicy udowej powierzchownej w obrębie kanału przywodzicieli. Dobre warunki krążenia obocznego gałęziami tętnic głębokich uda i tętnicy podkolanowej zmniejszają dolegliwości bólowe przy chodzeniu. Postacie

-Dla zespołu Leriche’a - postaci aortalno-brzusznej- charakterystyczne są bóle uda i pośladków, osłabienie siły mięśni kończyn dolnych, zaburzenia wzwodu.

-Niedrożność tętnic obwodowych często współistnieje z cukrzycą lub chorobą Bürgera.

-Czwartą postać stanowią zmiany wielopoziomowe.

Diagnostyka

Cel: stwierdzeniu zaburzeń krążenia tętniczego w obrębie niedokrwionego narządu.

Rodzaje wykonywanych badań:

badania palpacyjego tętnic celem wyczucia tętna

określenie ABI (ankle-brachial index - wskaźnik kostka-ramię)

USG naczyń dopplerowskie,

badanie angiograficzne z wykorzystaniem różnych technik radiologicznych (tomografia komputerowa, magnetyczny rezonans jądrowy).

Wskaźnik kostkowo-ramienny ABI

Wskaźnik kostkowo-ramienny lub wskaźnik kostka-ramię – jest to iloraz ciśnienie skurczowego mierzonego na stopie do ciśnienia skurczowego na ramieniu wyznaczony u chorego leżącego. W obrębie stopy do jego wyznaczenia konieczne jest użycie detektora doplerowskiego fali ciągłej, natomiast w obrębie ramienia wyznaczane jak przy rutynowym pomiarze ciśnienia tętniczego. W przypadkach różnych wartości ciśnień na tych samych kończyn w interpretacji bierze się pod uwagę wartości wyższe.

Wskaźnik kostkowo-ramienny c.d. Wskazania:

-podejrzenia niedokrwienia w przebiegu choroby tętnic obwodowych.

Przeciwskazania:

Owrzodzenie w miejscu zakładania mankietu. Wskaźnik kostkowo-ramienny c.d.

Interpretacja wyników badania:

Prawidłowo ciśnienie skurczowe na wysokości kostki jest równe lub o 12- 24 mmHg wyższe niż ciśnienie zmierzone na tętnicy ramiennej.

Za wartości prawidłowe przyjmuje się wartości w zakresie 0,9<ABI<1,15.

Wskaźnik kostka-ramię <0,9 świadczy o niedokrwieniu, a <0,5 występuje w przypadku krytycznego niedokrwienia kończyn.

Wskaźnik poniżej 0,4 ABI>1,3 świadczy o nieprawidłowej sztywności naczyń i spotykany jest np. w cukrzycy. Wskaźnik kostkowo-ramienny c.d.

Test marszowy na bieżni ruchomej umożliwia porównanie wskaźnika kostka - ramię w spoczynku i po standardowym wysiłku. Jest to ilościowa ocena ograniczenia sprawności czynnościowej i stopnia nasilenia zmian.

USG dopplerowskie naczyń Jedno z podstawowych badań w diagnostyce chorób układu krążenia. Pozwala na ocenę przepływu krwi w dużych tętnicach i żyłach, wykorzystując zmiany długości fal ultradźwiękowych odbitych od poruszających się krwinek. Analizując odbitą od nich falę ultradźwiękową można wykreślić kierunek i prędkość przepływu krwi.

Mechanizm działania aparatu USG

Wysyłana przez specjalną głowicę fala ultradźwiękowa odbija się od ośrodka będącego w ruchu – płynącej krwi – i powraca do głowicy. Głowica połączona jest przewodem z aparatem ultrasonograficznym, rejestrującym zmiany częstotliwości fali ultradźwiękowej odbitej od płynącej krwi, przedstawiając obraz na monitorze. Wykonujący badanie widzi gdzie krew płynie szybciej, wolniej bądź się cofa. Przystawka dopplerowska do aparatu USG umożliwia zmierzenie przepływu krwi przez naczynia.

Cel badania USG Celem badania jest wykrycie nawet drobnych schorzeń tętnic i żył, mogących w konsekwencji prowadzić do udaru mózgu, zawału serca czy zatorowości płucnej poprzez:

•wykrywanie zwężeń miażdżycowych w tętnicach szyjnych, które zaopatrują mózg,

•wykrywanie zwężeń i niedrożności w tętnicach kończyn dolnych,

•badanie żył kończyn dolnych pod kątem zakrzepicy lub niewydolności zastawkowej,

•diagnostykę innych naczyń obwodowych (tętnice nerkowe, trzewne).

Cel badania USG c.d. Badanie wykorzystuje się także do oceny ukrwienia niektórych narządów oraz wykrywania guzów nowotworowych, gdyż większość z nich jest silnie ukrwiona.

W położnictwie ocena przepływu krwi w tętnicy pępowinowej jest wykorzystywana w przewidywaniu niektórych powikłań zagrażających prawidłowemu rozwojowi ciąży. Zalety USG z kolorowym Dopplerem Technika kolorowego Dopplera polega na barwnym obrazowaniu przepływu krwi w naczyniach. Umożliwia to precyzyjną lokalizację nawet małych naczyń zaopatrujących poszczególne struktury. Uwidaczniane zmiany nasycenia kolorem odpowiadają różnym szybkościom lub energii przepływu krwi, pokazując tym samym naczynia o nieprawidłowej budowie ściany. Jest to szczególnie istotne przy powikłaniach ciąży, w przypadku szybko rosnących guzów, w tym nowotworów złośliwych oraz przy wczesnym rozpoznawaniu zmian w miąższu wątroby. Tomografia komputerowa TK (Computed Tomography)

Jest rodzajem tomografii rentgenowskiej, metodą diagnostyczną pozwalającą na uzyskanie obrazów tomograficznych (przekrojów) badanego obiektu. Wykorzystuje ona złożenie projekcji obiektu wykonanych z różnych kierunków do utworzenia obrazów przekrojowych (2D) i przestrzennych (3D). Jądrowy rezonans magnetyczny W badaniu naczyń wykorzystywane jest zjawisko absorpcji fal elektromagnetycznych o częstotliwości radiowej przez jądra atomowe substancji stałych, ciekłych lub gazowych, o momencie magnetycznym różnym od zera, pod wpływem stałego pola magnetycznego. Badania laboratoryjne

-pomiar glikemii na czczo,

-poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c),

-cholesterolu z podziałem na frakcje LDL, HDL i trójglicerydy.

Leczenie

Wybór metody leczenia zabiegowego uzależniony jest od wielu czynników, wśród których do najistotniejszych należą:

-umiejscowienie zmian, -ich długość, -ogniskowość -oraz stopień zwężenia. Leczenie Obejmuje: 1)leczenie operacyjne: angioplastyka, wszczepienie by-passów,2)leczenie trombolityczne w przypadkach zakrzepów. 3)w krytycznym niedokrwieniu kończyn leczenie może obejmować konieczności amputacji. 4)w lżejszych przypadkach stosowane jest leczenie zachowawcze, w którym podstawą jest stosowanie leków przeciwpłytkowych.

Leczenie L

eczenie chirurgiczne jest wskazane przede wszystkim w stadium III i IV niedokrwienia wg Fontaine’a, czyli w krytycznym niedokrwieniu kończyn dolnych. Stadium I i IIa zazwyczaj leczony jest zachowawczo. W stadium IIb niejednokrotnie zalecane jest leczenie zabiegowe, szczególnie u tych chorych, u których choroba ogranicza aktywność zawodową lub samodzielność, i u których wykazano nieskuteczność leczenia zachowawczego.

Rokowanie Na rokowanie w przypadku chorych na ChTO kończyn dolnych wpływa zwiększone ryzyko niedokrwienia mięśnia sercowego i mózgu. Postępowanie w przebiegu chorób tętnic obwodowych (ChTO) (kończyn dolnych, nerkowych, trzewnych i aorty brzusznej) Wytyczne American College of Cardiology i American Heart Association A. Wywiad i badanie przedmiotowe

Zalecenia

Klasa I 1. U osób obciążonych ryzykiem ChTO kończyn dolnych należy zebrać wywiad dotyczący objawów ze strony układu naczyniowego, umożliwiający ocenę upośledzenia chodu, chromania przestankowego, spoczynkowego bólu niedokrwiennego lub niegojących się ran. Zalecenia c.d.

2. U chorych obciążonych ryzykiem ChTO kończyn dolnych należy zbadać tętno na wszystkich tętnicach obwodowych oraz obejrzeć stopy.

3. Od osób po 50. roku życia należy uzyskać informacje o występowaniu tętniaka aorty brzusznej u krewnych I stopnia. Badanie przedmiotowe układu naczyniowego powinno obejmować:

-pomiar ciśnienia krwi na obu ramionach ze zwróceniem uwagi na wszelkie różnice między kończynami;

-badanie palpacyjne tętna na tętnicach szyjnych ze zwróceniem uwagi na uderzenie tętna i jego amplitudę oraz obecność szmerów naczyniowych;

-osłuchiwanie brzucha i okolic lędźwiowych w poszukiwaniu szmerów naczyniowych;

-badanie palpacyjne brzucha ze zwróceniem uwagi na obecność tętnienia aorty oraz jej największą średnicę;

Badanie przedmiotowe układu naczyniowego powinno obejmować c.d.:

-badanie palpacyjne tętna na tętnicach ramiennych, promieniowych, łokciowych, udowych, podkolanowych, grzbietowych stopy oraz piszczelowych tylnych; wykonanie testu Allena w celu oceny ukrwienia ręki;

-osłuchiwanie obu tętnic udowych pod kątem szmerów naczyniowych;

-ocenę siły tętna z zastosowaniem następującej skali: 0 - nieobecne, 1 - osłabione, 2 - prawidłowe, 3 - pulsujące;

- zbadanie stóp - ocena barwy, temperatury i ciągłości skóry oraz okolic międzypalcowych; odnotowanie obecności owrzodzeń. Badanie przedmiotowe układu naczyniowego powinno obejmować c.d.:

Należy także poszukać i odnotować obecność wszelkich innych zmian wskazujących na zaawansowaną ChTO, w tym na: utratę owłosienia dalszych części ciała, troficzne zmiany skóry i hipertroficzne paznokcie. Choroby tętnic kończyn dolnych 1. Postać bezobjawowa

1. U chorych w wieku 50 lat, u których występują czynniki ryzyka miażdżycy oraz u chorych po 70. roku życia zaleca się poszerzenie wywiadu o szczegóły dotyczące upośledzenia chodu, chromania przestankowego, spoczynkowego bólu niedokrwiennego lub niegojących się ran.

2. Należy zidentyfikować chorych z bezobjawową ChTO kończyn dolnych za pomocą badania przedmiotowego lub pomiaru wskaźnika kostkowo-ramiennego, aby można było zastosować działania profilaktyczne zmniejszające ryzyko zawału serca, udaru mózgu i zgonu.

3. Chorym na bezobjawową ChTO kończyn dolnych zaleca się zaprzestanie palenia, zmniejszenie stężenia lipidów oraz leczenie nadciśnienia tętniczego i cukrzycy, zgodnie z aktualnymi wytycznymi. Choroby tętnic kończyn dolnych 2. Chromanie przestankowe

1. U chorych z ChP należy przeprowadzić badanie przedmiotowe z oceną układu naczyniowego i wykonać pomiar ABI.

2. U chorych z ChP, u których wynik pomiaru ABI w spoczynku jest prawidłowy, należy powtórzyć pomiar w czasie wysiłku.

3. Przed przystąpieniem do kwalifikacji chorych z ChP do leczenia odtwarzającego przepływ należy potwierdzić znaczące upośledzenie czynności i realne prawdopodobieństwo poprawy klinicznej oraz wykluczyć inne choroby ograniczające sprawność wysiłkową (np. dławicę piersiową, niewydolność serca, przewlekłą chorobę układu oddechowego, zaburzenia układu ruchu). Choroby tętnic kończyn dolnych 2. Chromanie przestankowe c.d.

4. Chorych z ChP, którym proponuje się zabieg wewnątrznaczyniowy lub operacyjny, należy:

a) poinformować o możliwości poprawy ukrwienia kończyn dolnych za pomocą ćwiczeń fizycznych prowadzonych pod nadzorem oraz leczenia farmakologicznego;

b) zapewnić im całościową modyfikację czynników ryzyka i leczenie przeciwpłytkowe;

c) potwierdzić istnienie znaczącej niesprawności uniemożliwiającej pracę zawodową lub poważnie utrudniającej wykonywanie innych ważnych dla chorego czynności;

d) upewnić się, że charakter zmian anatomicznych leżących u podłoża ChTO umożliwia wykonanie zabiegu przy małym ryzyku i dużym prawdopodobieństwie uzyskania szybkiej i długotrwałej poprawy. Choroby tętnic kończyn dolnych 2. Chromanie przestankowe c.d.

U chorych, u których wynik pomiaru wysiłkowego ABI jest prawidłowy, badania obrazowe tętnic nie są wskazane.

Wyjątek stanowi sytuacja, w której podejrzewa się inne przyczyny niedokrwienia kończyn dolnych:

-zespół usidlenia

-izolowane zwężenie tętnicy biodrowej wewnętrznej.

Choroby tętnic kończyn dolnych 3. Krytyczne niedokrwienie kończyny

1. U chorych z krytycznym niedokrwieniem kończyny (KNK) należy jak najszybciej określić czynniki zwiększające ryzyko amputacji i rozpocząć właściwe leczenie.

2. U chorych z KNK, którzy mają być leczeni operacyjne, należy ocenić ryzyko wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych.

3. Chorzy z KNK w wywiadzie oraz chorzy po skutecznym leczeniu z powodu KNK powinni być co najmniej 2 razy w roku poddawani badaniom kontrolnym przez specjalistę chorób naczyń; jest to spowodowane stosunkowo dużą częstością nawrotów . Choroby tętnic kończyn dolnych 3. Krytyczne niedokrwienie kończyny c.d.

4. Chorym zagrożonym KNK (dotyczy chorego bez cukrzycy, z ABI <0,4 oraz każdego chorego na cukrzycę z rozpoznaną ChTO kończyn dolnych) powinno się regularnie badać stopy w celu wykrycia obiektywnych objawów KNK. 5. Po skutecznym leczeniu KNK należy w regularnych odstępach czasu badać stopy, po zdjęciu obuwia i skarpet. 6. U chorych z KNK i cechami wskazującymi na zatorowość obwodową należy poszukiwać tętniaka (np. aorty brzusznej, tętnicy podkolanowej lub tętnicy udowej). 7. U chorych z KNK, owrzodzeniami skóry i objawami zakażenia kończyny należy natychmiast zastosować ogólnoustrojowo antybiotyki. Choroby tętnic kończyn dolnych 3. Krytyczne niedokrwienie kończyny c.d.

8. Chorych z KNK i uszkodzeniem skóry należy kierować do lekarzy mających odpowiednie doświadczenie w leczeniu ran.

9. Osoby zagrożone wystąpieniem KNK (chorzy na cukrzycę, z neuropatią, przewlekłą niewydolnością nerek lub z objawami zakażenia), u których rozwijają się ostre objawy niedokrwienia kończyny, wymagają natychmiastowej oceny ich stanu i leczenia przez specjalistę chorób naczyń. 10. Chorzy zagrożeni wystąpieniem KNK i leczeni z tego powodu w przeszłości powinni otrzymać ustne i pisemne instrukcje dotyczące samodzielnej obserwacji pod kątem możliwego nawrotu choroby. Choroby tętnic kończyn dolnych 3. Krytyczne niedokrwienie kończyny c.d.

Typowe kryteria rozpoznania KNK obejmują:

-spoczynkowy ból niedokrwienny

-obecność owrzodzeń lub martwicy. Ich obecność stanowi istotny czynnik zwiększający ryzyko amputacji kończyny przed upływem 6 miesięcy.

Większość chorych wymaga stosowania opioidowych leków przeciwbólowych. Choroby tętnic kończyn dolnych 3. Krytyczne niedokrwienie kończyny c.d.

Celem leczenia KNK jest zwiększenie przepływu krwi w zagrożonej kończynie, aby wyeliminować ból, wyleczyć owrzodzenia niedokrwienne i zapobiec utracie kończyny.

U wybranych chorych skuteczne bywa postępowanie zachowawcze, polegające na zastosowaniu leków przeciwpłytkowych, przeciwkrzepliwych, prostanoidów, leków poprawiających właściwości reologiczne krwi oraz utrzymywanie kończyny w odpowiedniej pozycji. Nie udowodniono jednak bezwzględnie skuteczności wymienionych tu metod. Pewne nadzieje budzą najnowsze badania nad czynnikami pobudzającymi wzrost naczyń. Choroby tętnic kończyn dolnych 4. Ostre niedokrwienie kończyny

Chorych z ostrym niedokrwieniem kończyny (ONK), którą można uratować, należy poddać natychmiastowej ocenie umożliwiającej określenie anatomicznego poziomu zamknięcia naczynia i jak najszybciej operacyjnie lub za pomocą zabiegu wewnątrznaczyniowego przywrócić krążenie. Choroby tętnic kończyn dolnych 4. Ostre niedokrwienie kończyny c.d.

U chorych z ONK, u których nie ma możliwości uratowania kończyny, nie należy przeprowadzać diagnostyki w celu oceny anatomii naczyń ani dążyć do przywrócenia krążenia.

Ostre niedokrwienie kończyny rozwija się wtedy, gdy nagłe lub szybko postępujące upośledzenie ukrwienia kończyny zagraża żywotności tkanek.

Ta postać niedokrwienia może być pierwszym objawem choroby tętnic lub może wystąpić w postaci nagłego nasilenia objawów wcześniej rozpoznanej choroby tętnic kończyn dolnych i ChP. Choroby tętnic kończyn dolnych 4. Ostre niedokrwienie kończyny c.d.

Typowe dla ONK objawy przedmiotowe i podmiotowe wskazujące na zagrożenie kończyny określa się jako "5P": ból (pain),

porażenie (paralysis),

parestezje (paresthesias),

brak tętna (pulseless)

bladość (pallor).

Choroby tętnic kończyn dolnych 4. Ostre niedokrwienie kończyny c.d.

UWAGA! Zator tętnicy może być bezobjawowy, a zakrzepica może przebiegać z nagłym ciężkim niedokrwieniem.

Na zator tętnicy wskazuje: a) nagłe wystąpienie lub nasilenie objawów, b) znane wcześniej źródło materiału zatorowego, c) nieobecność wcześniejszego chromania lub objawów zwężenia tętnic, jak też d) prawidłowe tętna oraz ciśnienie skurczowe mierzone metodą doplerowską w drugiej kończynie. Choroby tętnic kończyn dolnych 4. Ostre niedokrwienie kończyny c.d.

Ostre niedokrwienie kończyny to sytuacja wymagająca szybkiego rozpoznania i przywrócenia krążenia. Tylko w ten sposób można uratować kończynę oraz zapobiec powikłaniom ogólnoustrojowym i śmierci wskutek zaburzeń metabolicznych wywołanych martwicą tkanek. Leczenie może być powikłane zespołem reperfuzyjnym (zespół objawów, które mogą wystąpić po przywróceniu krążenia –reperfuzji- w przejściowo niedokrwionym organie, tkance lub narządzie.).

Etiologia

-najczęściej miażdżycy,

-stan zapalny,

-zakrzep lub zator.

-tętniaki.

-bywa powikłaniem urazów, zespołów uciskowych oraz wad wrodzonych.

Wspólnym mianownikiem patofizjologicznym tych zaburzeń jest ostre lub przewlekłe niedokrwienie.

Do przewlekłych chorób tętnic obwodowych zaliczane są też przejściowe zaburzenia ukrwienia, takie jak choroba Raynauda czy erytromelalgia.

Sylwetki psychofizyczne pacjentów z chorobą niedokrwienną tętnic obwodowych oraz zadania pielęgniarki Dr Ewa Borowiak

Definicja

Choroba tętnic obwodowych - grupa chorób dotycząca tętnic, która doprowadza do zwężenia lub niedrożności dużych tętnic, z wyjątkiem tętnic wieńcowych, łuku aorty i tętnic mózgu.

Epidemiologia

W Polsce każdego roku notowanych jest 30000 nowych zachorowań.

Etiologia

-najczęściej miażdżycy,

-stan zapalny,

-zakrzep lub zator.

-tętniaki.

-bywa powikłaniem urazów, zespołów uciskowych oraz wad wrodzonych.

Wspólnym mianownikiem patofizjologicznym tych zaburzeń jest ostre lub przewlekłe niedokrwienie.

Do przewlekłych chorób tętnic obwodowych zaliczane są też przejściowe zaburzenia ukrwienia, takie jak choroba Raynauda czy erytromelalgia.

Czynniki ryzyka

płeć męska

wiek powyżej 50 lat

wywiad rodzinny chorób naczyniowych

palenie papierosów

hiperlipidemia

cukrzyca

nadciśnienie tętnicze

otyłość

Objawy

Choroba tętnic obwodowych (ChTO) może przebiegać bezobjawowo (20-50% przypadków).

Zazwyczaj chorzy zgłaszają skargi dopiero wówczas, gdy średnica naczynia zmniejszona jest o ponad 50%. Postacie

-Dla zespołu Leriche’a - postaci aortalno-brzusznej- charakterystyczne są bóle uda i pośladków, osłabienie siły mięśni kończyn dolnych, zaburzenia wzwodu.

-Niedrożność tętnic obwodowych często współistnieje z cukrzycą lub chorobą Bürgera.

-Czwartą postać stanowią zmiany wielopoziomowe.

Diagnostyka

Cel: stwierdzeniu zaburzeń krążenia tętniczego w obrębie niedokrwionego narządu.

Rodzaje wykonywanych badań:

badania palpacyjego tętnic celem wyczucia tętna

określenie ABI (ankle-brachial index - wskaźnik kostka-ramię)

USG naczyń dopplerowskie,

badanie angiograficzne z wykorzystaniem różnych technik radiologicznych (tomografia komputerowa, magnetyczny rezonans jądrowy).

Wskaźnik kostkowo-ramienny ABI

Wskazania:

-podejrzenia niedokrwienia w przebiegu choroby tętnic obwodowych.

Przeciwskazania:

Owrzodzenie w miejscu zakładania mankietu. Wskaźnik kostkowo-ramienny c.d.

Interpretacja wyników badania:

Prawidłowo ciśnienie skurczowe na wysokości kostki jest równe lub o 12- 24 mmHg wyższe niż ciśnienie zmierzone na tętnicy ramiennej.

Za wartości prawidłowe przyjmuje się wartości w zakresie 0,9<ABI<1,15.

Wskaźnik kostka-ramię <0,9 świadczy o niedokrwieniu, a <0,5 występuje w przypadku krytycznego niedokrwienia kończyn.

Wskaźnik poniżej 0,4 ABI>1,3 świadczy o nieprawidłowej sztywności naczyń i spotykany jest np. w cukrzycy. Wskaźnik kostkowo-ramienny c.d.

Jedno z podstawowych badań w diagnostyce chorób układu krążenia. Pozwala na ocenę przepływu krwi w dużych tętnicach i żyłach, wykorzystując zmiany długości fal ultradźwiękowych odbitych od poruszających się krwinek. Analizując odbitą od nich falę ultradźwiękową można wykreślić kierunek i prędkość przepływu krwi. Mechanizm działania aparatu USG

Celem badania jest wykrycie nawet drobnych schorzeń tętnic i żył, mogących w konsekwencji prowadzić do udaru mózgu, zawału serca czy zatorowości płucnej poprzez:

•wykrywanie zwężeń miażdżycowych w tętnicach szyjnych, które zaopatrują mózg,

•wykrywanie zwężeń i niedrożności w tętnicach kończyn dolnych,

•badanie żył kończyn dolnych pod kątem zakrzepicy lub niewydolności zastawkowej,

•diagnostykę innych naczyń obwodowych (tętnice nerkowe, trzewne).

Cel badania USG c.d.

Badanie wykorzystuje się także do oceny ukrwienia niektórych narządów oraz wykrywania guzów nowotworowych, gdyż większość z nich jest silnie ukrwiona.

Technika kolorowego Dopplera polega na barwnym obrazowaniu przepływu krwi w naczyniach. Umożliwia to precyzyjną lokalizację nawet małych naczyń zaopatrujących poszczególne struktury. Uwidaczniane zmiany nasycenia kolorem odpowiadają różnym szybkościom lub energii przepływu krwi, pokazując tym samym naczynia o nieprawidłowej budowie ściany. Jest to szczególnie istotne przy powikłaniach ciąży, w przypadku szybko rosnących guzów, w tym nowotworów złośliwych oraz przy wczesnym rozpoznawaniu zmian w miąższu wątroby. Tomografia komputerowa TK (Computed Tomography)

W badaniu naczyń wykorzystywane jest zjawisko absorpcji fal elektromagnetycznych o częstotliwości radiowej przez jądra atomowe substancji stałych, ciekłych lub gazowych, o momencie magnetycznym różnym od zera, pod wpływem stałego pola magnetycznego. Badania laboratoryjne

-pomiar glikemii na czczo,

-poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c),

-cholesterolu z podziałem na frakcje LDL, HDL i trójglicerydy.

Leczenie

Wybór metody leczenia zabiegowego uzależniony jest od wielu czynników, wśród których do najistotniejszych należą:

-umiejscowienie zmian,

-ich długość,

-ogniskowość

-oraz stopień zwężenia.

Leczenie

Obejmuje:

1)leczenie operacyjne: angioplastyka, wszczepienie by-passów,

2)leczenie trombolityczne w przypadkach zakrzepów.

3)w krytycznym niedokrwieniu kończyn leczenie może obejmować konieczności amputacji.

4)w lżejszych przypadkach stosowane jest leczenie zachowawcze, w którym podstawą jest stosowanie leków przeciwpłytkowych.

Leczenie

Leczenie chirurgiczne jest wskazane przede wszystkim w stadium III i IV niedokrwienia wg Fontaine’a, czyli w krytycznym niedokrwieniu kończyn dolnych.

Stadium I i IIa zazwyczaj leczony jest zachowawczo. W stadium IIb niejednokrotnie zalecane jest leczenie zabiegowe, szczególnie u tych chorych, u których choroba ogranicza aktywność zawodową lub samodzielność, i u których wykazano nieskuteczność leczenia zachowawczego. Rokowanie

Na rokowanie w przypadku chorych na ChTO kończyn dolnych wpływa zwiększone ryzyko niedokrwienia mięśnia sercowego i mózgu. Postępowanie w przebiegu chorób tętnic obwodowych (ChTO) (kończyn dolnych, nerkowych, trzewnych i aorty brzusznej) Wytyczne American College of Cardiology i American Heart Association A. Wywiad i badanie przedmiotowe

Zalecenia

Klasa I 1. U osób obciążonych ryzykiem ChTO kończyn dolnych należy zebrać wywiad dotyczący objawów ze strony układu naczyniowego, umożliwiający ocenę upośledzenia chodu, chromania przestankowego, spoczynkowego bólu niedokrwiennego lub niegojących się ran. Zalecenia c.d.