NIEDOSTOSOWANIE
SPOŁECZNE



specyficzna forma zachowania
jednostki i jej reakcje na warunki
środowiskowe



rezultat nieudanego procesu
dostosowywania się do
funkcjonowania w społeczeństwie



syndrom negatywnego zachowania
wobec norm społecznych

Dostosowanie lub niedostosowanie
można rozpatrywać jako:



umiejetność akomodacji (dostosowanie
do warunków)



umiejętność asymilacji (dostosowanie
do ludzi)



przyswajanie i akceptowanie norm
społecznych



identyfikację z wybranymi
wartościami i realizowanymi celami

W czym wyraża się
niedostosowanie?

„Tendencje społecznie negatywne. Odwrócenie

zainteresowań od wartości pozytywnych i chęć

wyżycia się w akcji społecznie destruktywnej. Podziw

i zainteresowanie dla tzw. złych czynów. Cynizm i

brawura w tym względzie. Nieżyczliwy stosunek do

człowieka, do cudzego mienia, regulaminów, norm i

zarządzeń, nieodpowiedni stosunek do czynów

własnych, nieumiejętność zżycia się z grupą.

Wyłamywanie się, zrzucanie winy. Niechęć do pracy i

nauki. Brak poczucia odpowiedzialności za swoje

czyny. Życie chwilą, przygodą, awanturą. Wyobraźnia

duża. Brak hamulców, krytycyzmu. Sugestywność.

Brak wizji życia w płaszczyźnie etycznej – społecznie

pozytywnej. Nieumiejętność wyjścia z trudnej

sytuacji, brak wiary w możliwość tego.” (wg Marii

Grzegorzewskiej, 1959)

Czym jest niedostosowanie?



„zaburzenie w zachowaniu – w stopniu silnym i

głębokim, które utrudnia lub uniemożliwia

jednostce normalne współżycie z innymi ludźmi”

(wg M. Susułowskiej)



„dewiacja osobowościowa spowodowana

czynnikami biologicznymi, psychologicznymi, lub

społecznymi, która ma negatywny wpływ na

kontakty społeczne, aktywność jednostki i

harmonię życia wewnętrznego”



dotyczy „dzieci, u których zaburzeniu uległa sfera

wolicjonalno-emocjonalna oraz rozwój charakteru

i osobowości, co powoduje często zakłócenie

stosunków społecznych” (wg H. Spionek)

W aspekcie psychologicznym
problematyka niedostosowania
społecznego obejmuje:



identyfikację negatywnego stosunku do norm

społecznych i uznawanych wartości



analizę wewnętrznej, trudnej sytuacji

jednostki, która nie może/potrafi realizować

swoich celów



ocenę trudności wychowawczych wynikających

z postaw aspołecznych

Jak dochodzi do zaburzeń procesu
dostosowywania się do
środowiska?



mechanizm: przeszkody w
realizacji celów (wewnętrzne i
zewnętrzne) => niemożność
zaspokojenia potrzeb życiowych,
osiągnięcia celów => frustracja
=> konflikt wewnętrzny =>
postawy i zachowania niezgodne z
normami społecznymi

Przyczyny niedostosowania społecznego:



środowiskowe – warunki ekonomiczne,
bieda, brak odpowiedniej opieki,
bezdomność, sieroctwo, rozkład rodziny,
alkoholizm w rodzinie, wpływy grupy
rówieśniczej itp.



indywidualne - zaburzenia nerwicowe,
psychiczne, organiczne, np. stany
pomroczne padaczkowe



interakcja czynników środowiskowych i
indywidualnych

Uwarunkowania:

biologiczne:



uszkodzenia w okresie prenatalnym –
np. FAS (płodowy syndrom alkoholowy)



czynniki okołoporodowe – np. PUM
(porodowy uraz mózgu)



specyficzne przyczyny rozwojowe –
akceleracja (przyspieszenie),
retardacja (opóźnienie), dysharmonia
rozwoju

Uwarunkowania:

rodzinne:



atmosfera emocjonalna w rodzinie – problem

wzajemnych stosunków, zaspokajania potrzeb

emocjonalnych, poczucia bezpieczeństwa, kłótni i

nieporozumień w rodzinie, uzależnień w rodzinie



warunki ekonomiczne – problem zdobywania

dóbr, poczucia własnej wartości; poświęcanie się

rodziców pracy przy zaniedbaniu dzieci



kultura życia rodzinnego – problem tradycji

rodzinnych, norm współżycia, kultury osobistej i

norm moralnych rodziców



system wychowawczy – problem rodzaju kar i

nagród, zbyt liberalne lub rygorystyczne

wychowanie

Uwarunkowania:

szkolne:



stosunki interpersonalne uczeń –

nauczyciel, uczeń – grupa rówieśnicza



trudności w nauce szkolnej:



przyczyny psychofizyczne (opóźnienie rozwoju

umysłowego, dysleksja, absencja z powodu

choroby)



dydaktyczne (niedostosowanie programu,

zadań do możliwości ucznia, zła organizacja

nauczania)



społeczno - środowiskowe (subkultury,

nieformalne grupy przestępcze, narkotyki)