1.

Zdefiniowanie klasy średniej w krajach
wysoko rozwiniętych bez większych
problemów

2.

Kłopot z definicją w Polsce „ ”

1. Koncepcja bliska modelowi funkcjonalnie

rozumianej struktury klasowo-warstwowej

2. Koncepcja społeczeństwa klasy średniej



Włodzimierz Wesołowski wyróżnił 5

klas ze względu na odmienny udział w

zasobach ekonomicznych, wiedzy i

władzy:

1.

klasy uprzywilejowane dzięki własności i

edukacji

2.

drobnomieszczaństwo

3.

inteligencja i pracownicy umysłowi nie

posiadający własności

4.

klasa robotnicza

5.

klasa chłopska



Henryk Domański proponuje układ sześciu

podst. kategorii: 1) inteligencji, 2) pracowników

umysłowych niższego szczebla, 3) właścicieli firm,

4) robotników wykwalifikowanych, 5) robotników

niewykwalifikowanych, 6) rolników, tj. robotników

rolnych i właścicieli gospodarstw.



Koncepcja klasy średniej to koncepcja dużej
zbiorowości grup i jednostek, które razem wzięte
tworzą środek specyficznego stylu życia,
mentalności i poglądów (Henryk Domański).



Za Edmundem Wnukiem-Lipińskim można
wyróżnić klasy/warstwy) w zależności od:

1.

kapitału ekonomicznego

(stan posiadania)

2.

kapitału politycznego

(udział w partiach i we

władzy)

3.

kapitału kulturowego

(wykształcenie i

pochodzenie społeczne)

4.

kapitału społecznego

(kontakty towarzyskie i

znajomości).

Za E. Wnukiem-Lipińskim, D. Markowskim i W.

Derczyńskim można powiedzieć, że:

Klasę wyższą – w warunkach polskich - stanowiłby

niewielki odsetek obywateli; to establishment

biznesowy, polityczno-urzędniczy wysokiego

szczebla państwowego i samorządowego (W-wa,

Kraków, Łódź, Wrocław, Trójmiasto, Poznań,

aglomeracja śląska...), także popularni artyści,

doradcy prawni i finansowi, eksperci (elity

kwalifikacji).

To ok. 2,5 – 3 proc. społeczeństwa!



Klasa średnia

to średni i drobni przedsiębiorcy,

pozostała część inteligencji z wyższym

wykształceniem, rzesze najemnych pracowników

umysłowych, rzemieślników, właścicieli punktów

handlowych i usługowych, wykwalifikowani robotnicy

rozwojowych przedsiębiorstw (moto-, elektro-, budo-),

właściciele wydajnych gospodarstw.

To od 52 do 59

proc. społeczeństwa.



Klasa niższa

– rolnicy indywidualni (małorolni),

robotnicy wykwalifikowani i niewykwalifikowani słabo

lub źle prosperujących zakładów pracy, robotnicy

rolni, bezrobotni. To od 43 do 38 proc.

społeczeństwa.



Underclass ???



KLASA WYŻSZA Klasa wyższa wyższa (0,3%) – „stare pieniądze”,

arystokracja



Klasa niższa wyższa (1,2%) – nowa elita społeczna, wywodząca się

z kręgów biznesu



Klasa wyższa średnia (12,5%) – absolwenci szkół wyższych i inne

wykształcone osoby, ich życie koncentruje się wokół prywatnych

klubów, działalności społecznej i charytatywnej oraz sztuki



KLASA ŚREDNIA Klasa średnia (32%) – średnio opłacani

pracownicy umysłowi i fizyczni, mieszkający w lepszych

dzielnicach, starający się robić „co należy”



Klasa robotnicza (38%) – średnio zarabiający robotnicy, wiodą

życie „klasy robotniczej”, niezależnie od zarobków, wykształcenia,

pochodzenia czy wykonywanej pracy



KLASA NIŻSZA Klasa wyższa niższa (9%) – pracują, nie pobierają

zasiłku, standard życiowy nieco ponad granicą ubóstwa, styl życia

postrzegany jako „prymitywny” Klasa najniższa (7%) – „zupełny

margines”, żyją z zasiłku, w ewidentnym ubóstwie, zazwyczaj nie

pracują lub wykonują „czarną robotę”



Granica ubóstwa – dochód roczny w wysokości 14 tys. dolarów



W Polsce – zdecydowany niedobór klasy średniej Zgodnie z danymi wynikającymi z rocznych
rozliczeń PIT, zarobkami powyżej 50 000 złotych brutto pochwalić się może 4% polskich
podatników, a powyżej 85 000 złotych zarabia 1% płatników podatku dochodowego.



Raporty z badań podkreślają, że przedstawiciele polskiej nowej klasy średniej odczuwają
skutki globalnej recesji, mimo że na tle większości krajów Europy sytuacja gospodarcza
Polski jest stosunkowo stabilna.



Z analizy Future Laboratory wynika, że klasa średnia, dzięki której konsumpcja dóbr i
towarów wzrasta, postanowiła zrewidować swoje przyzwyczajenia. Oznacza to, że dwóch na
trzech Polaków – reprezentantów grupy nowej klasy średniej - zdecydowało się na
ograniczenie podróży zagranicznych. Co trzeci przedstawiciel klasy średniej (36%) zaczął
przywiązywać większą wagę do tego, na co wydaje swoje pieniądze. Cięcia dotknęły sfery
rozrywki i przyjemności, aż siedmiu na dziesięciu (71%) badanych, zadeklarowało, że
przygotowuje i jada posiłki w domu. Tylko dla 12% badanych priorytetem jest możliwość
kupowania dóbr luksusowych. Nawet więcej – w dobrym guście jest np. ubierać się w
„secondhandach”, bo to oznacza prawdziwą umiejętność zarządzania budżetem i
wyróżniania

się.



Badanie pokazuje, że tylko dla co dziesiątego badanego

(11%) ważne jest, by być postrzeganym jako osoba

zamożna. Pozostali respondenci zadeklarowali, że nie jest to

istotne. Oznacza to, że polska klasa średnia buduje swoją

tożsamość nie tylko na statusie materialnym, ale dostrzega

też inne istotne wartości. Priorytetem dla blisko połowy

badanych (45%) jest znalezienie odpowiedniego balansu

pomiędzy pracą zawodową a życiem prywatnym. Ponad

połowa z nich (61%) spędza swój czas wolny z rodziną i

dzieli się swoimi doświadczeniami, korzystając z serwisów

społecznościowych. Najważniejsze dla tych osób są

bezcenne chwile, jakie spędzają w gronie najbliższych.

Nie grają w golfa, nie mają jachtów, nie chodzą do

opery.

Polski milioner woli żyć w cieniu, niż afiszować się

swoim bogactwem. Choć ma pieniądze, to nie

bardzo wie, jak z nich korzystać. Woli żyć jak klasa

średnia, a nie wyższa – wynika z ankiet

przeprowadzonych przez firmę SMG/KRC na

zlecenie banku Pekao. W Polsce jest nieco ponad

50 tys. milionerów. To mniej niż 1 proc. populacji.



Chiny boom gospodarczy przyczynił się do gwałtownego

rozwoju klasy średniej (ok. 130 mln osób, za 10 lat ok. 400

mln) Wyznacznik zamożności i sukcesu – posiadanie

osobistego ochroniarza



Japonia - społeczeństwo, w którym status jest bardzo ważny

Bardzo popularne są drogie i ekskluzywne marki.
Wyznacznik zamożności i sukcesu - tradycyjny ogródek skalny

i przynależność do klubu golfowego.



Wielka Brytania - tradycyjnie sztywna struktura społeczna,

dziedziczone bogactwo, zachowania konsumpcyjne w pełni

determinowane przez przynależność klasową.



Obecnie – przewaga bogactwa dziedziczonego w tradycyjnym,

arystokratycznym społeczeństwie zaczyna się zmniejszać, a

„rodzina królewska uległa wymogom rynku do tego stopnia, że

jej życie częściej przypomina telenowelę, niż żywot

arystokracji” (Solomon, 2007, s. 466)

 



Wykonywany zawód (prestiż zawodu) – uznawany za najlepszy

wyznacznik klasy społecznej, ponieważ ma silny związek ze

spędzaniem wolnego czasu, alokacją zasobów rodzinnych czy

poglądami politycznymi

•

Hierarchia prestiżu zawodów jest raczej niezmienna w długim

okresie czasu, występują niewielkie różnice między społeczeństwami

•

Dyrektor generalny, lekarz, profesor wyższej uczelni

•

Pucybut, kopacz rowów, śmieciarz



Wysokość zarobków

•

Zasada Pareto – 20% społeczeństwa kontroluje 70% zasobów

•

Zarobki same w sobie nie są najlepszym wyznacznikiem klasy

społecznej – sposób wydawania pieniędzy jest ważniejszy niż

ich ilość

•

Pieniądze są raczej środkiem, który może, ale nie musi pozwolić na

awans do wyższej klasy społecznej

•

Wykształcenie, związane z wykonywanym zawodem i wysokością

zarobków

Źródeł współczesnej klasy średniej możemy

szukać na przełomie XIV i XV wieku (w Europie

przemiany w strukturze społecznej).

Feudalny model społeczeństwa został zastąpiony

nowym [ówczesna transformacja dotyczyła

głównie burżuazji (mieszczaństwa)].

W tym czasie najpowszechniej funkcjonującymi

ustrojami były monarchie, [działanie ich opierało

się głównie na pracy ludzi wykwalifikowanych w

różnych dziedzinach (prawo, handel, ekonomia)].

Mieszczaństwo zaczęło walczyć najpierw z

arystokracją, następnie ze wszystkimi rodzajami

monarchii (zarówno konstytucyjnymi, jak i

absolutnymi). Celem ich zmagań było uzyskanie

demokratycznych praw.

Źródeł tworzenia się klasy średniej należy doszukiwać

się nie tylko w „ekonomii”, ale przede wszystkim w

zupełnie nowych postawach duchowych.

Miały one silny związek z ruchem reformacyjnym, co

zauważył Max Weber w swoim eseju „Etyka

protestancka a duch kapitalizmu” z 1905 roku.

Profesor Henryk Domański: „... bezpośrednią

przyczyną reformacji i protestantyzmu była

narastająca opozycja wobec skostnienia i

formalizacji życia religijnego w Kościele katolickim,

sprzeciw wobec zeświecczenia i nadużyć hierarchii

kościelnej oraz protest przeciwko odwrotowi od

duchowych ideałów” (Domański, 1994).



Fundamentem tej etyki była ascetyczna forma protestantyzmu

głoszona przez Jana Kalwina, twórcy teorii predestynacji.

Kalwinizm - Teoria predestynacji. Kalwin przeciwstawiał teorii

usprawiedliwienia teorię predestynacji:

1. Bóg, w swej wszechmocy i miłości, przeznaczył na całą

wieczność pewną liczbę istot do życia z Chrystusem,

niezależnie od ich uczynków. Reszta jest skazana na wieczne

życie w grzechu i potępieniu/ Jest to teoria wybrania

jednostek (przez Boga).

2. Poświęcenie Chrystusa przyniosło odkupienie wybranym i

tylko wybranym. Odkupienie więc nie jest dla wszystkich. Jest

to odkupienie jednostkowe.

3. Grzech pierworodny na zawsze pozbawił człowieka

możliwości czynienia dobra (doktryna moralnej niemocy w

stanie upadku). Wszyscy ludzie zasługują więc na wieczne

potępienie.

4. Jednakże, na mocy nieodpartej łaski, wybrani, wezwani

przez Boga za pośrednictwem Jego Słowa i Ducha Świętego,

niezależnie od swych grzechów i swych uczynków, muszą

przyjąć swoje powołanie: ich powołaniem jest zbawienie.

5. Wybrani są zbawieni na wieczność: łaska nie może im zostać

odebrana. Jest to doktryna o niezmienności wyroków Boga.

Max Weber udowodnił, że najbardziej sprzeczny z doktryną

katolicką dogmat o predestynacji miał decydujący wpływ

na ukształtowanie się racjonalnej gospodarki

kapitalistycznej

Zarówno Kalwin, jak i Marcin Luter zaczęli uczyć swoich

wyznawców takich cech, jak:

uczciwości, sumienności, pracowitości,

obowiązkowości, oszczędności, aktywności,

wytrwałości i konsekwencji w działaniu,

zaangażowania, umiejętności pokonywania barier,

fachowości, samodyscypliny i systematyczności.

Wszystkie one miały być przyswajane przez protestantów

na Bożą chwałę.

Celem pracy nie były pieniądze, ale praca sama w

sobie. Pieniądze były środkiem do polepszenia bytu, ale

nie mogły przysłaniać piękna idei ciężkiej pracy i

uczciwego bogacenia się:

Podkreślając cnotę pracy z nie mniejszą siłą

starano się wpoić przekonanie o potrzebie

unikania przyjemności, jeśli nie są one związane z

realizacją powołania.

Etyka kalwinizmu potępiała ostentacyjny luksus

i manifestowanie przejawów bogactwa.

Dozwolone są jedynie rozrywki, którymi

obdarzyła nas łaska Boża, i które nic nie
kosztują. Zakaz trwonienia czasu na
przyjemności sprowadza się w gruncie rzeczy
do propagowania ascezy.

Wyznawcy doktryny kalwińskiej narażeni na

pokusy żyli więc stale ze świadomością, że
wszystko co stanowi czystą przyjemność,
odciąga od pracy i jest sprzeczne z
normami moralnymi” (Domański, 1994).



Podstawą kalwinizmu jest nauka o predestynacji -
przeznaczenie, przekonanie, ze los człowieka jest z góry
wyznaczony przez Boga i niezależny od ludzi.



Ascetyzm - prostota, powściągliwość, oszczędność.



Człowiek jest narzędziem w rękach Boga.



Bogactwo będące wynikiem pracy jest darem od Boga.



Zakaz zabaw, flirtów, tańców, uprawiania gier
hazardowych.



Wiernym nie wolno było nosić kolorowych, jaskrawych
strojów.



Wierni nie mogli nawet głośno mówić i wykonywać
gwałtownych gestów.



Pracowitość oraz życie według surowych zasad moralnych
to główne obowiązki każdego człowieka



Jedynym świętem była niedziela.



Łaskę Boga zyskuje się poprzez modlitwę i pokutę.

Dla Pań, standardowym uniformem jest kostium czyli garsonka lub

komplet żakiet + spodnie. Zestaw ze spódnicą uważa się za
bardziej formalny. Ważny jest rodzaj tkaniny powinna być
doskonałej jakości gładka albo z dyskretnym wzorem (prążki)
jeżeli fakturowa to również dyskretna.

Kostiumy zdobione, z marszczeniami, ozdobnymi kołnierzykami,

aplikacjami itd. nie mieszczą się w tej kategorii. Pod żakiet
obowiązują jasne proste bluzki, proste topy lub koszule. Należy
unikać bluzek obficie zdobionych, z wyraźnym deseniem, z
nadrukami, błyszczących. Obowiązkowe zakrywające palce
czółenka na średnim obcasie od 4-8cm. Od obowiązku noszenia
pończoch czy rajstop coraz częściej są odstępstwa. Biżuteria
dopuszczalna dyskretna i dość oszczędnie. Obowiązują
stonowane kolory podobnie jak w przypadku mężczyzn. Zgodnie
z zasadami za niestosowne uważa się długie rozpuszczone włosy

.

W wieku XVI i XVII nie istniał termin „klasa średnia”, ale wśród

społeczeństw protestanckich zaczęły wykształcać się cechy

charakterystyczne dla tzw. starej klasy średniej.

Protestanci czuli potrzebę pełnienia swojej misji, a niektórzy z

nich pełnili rolę moralizatorów.

Aktywna postawa wśród współwyznawców doprowadziła do

tworzenia takich instytucji, jak;



rady miejskie,



muzea,



galerie,



parki,



sale koncertowe,



szkoły publiczne.

Protestanci zrzucili z siebie „balast przeszłości”, czyli

uniezależnili swój byt od arystokracji, Kościoła katolickiego i

rodzin królewskich.

Henryk Domański- ojczyzna klasy średniej to Anglia.

W jej skład wchodzili sklepikarze, drobni kupcy,

właściciele warsztatów rzemieślniczych i składów,

agenci handlowi, bankierzy, inwestorzy, pracownicy

administracji państwowej, lekarze, prawnicy,

naukowcy, przedstawiciele the professions (wolnych

zawodów), a w Stanach Zjednoczonych także

farmerzy.

W krajach anglosaskich nazywani byli professionals

(fachowcy, profesjonaliści), natomiast w państwach

niemieckojęzycznych określano ich jako

Bildungsbürgertum (wykształconych obywateli).

Współcześnie mówi się o nich jako profesjonalistach

licencjonowanych (members of the professionals)

W odróżnieniu od społeczeństw Zachodu ani

w XVI, ani XVII, ani nawet w pierwszej
połowie XVIII wieku nie było polskiej klasy
średniej.

Przyczyna:



sarmacka spuścizna, brak odpowiedniego
podłoża kulturowego, ekonomicznego i
mentalnego do wyodrębnienia takiej grupy
ze społeczeństwa.

Na początku lat 30. XIX wieku zaczęto głosić

schyłek klasy średniej w krajach
zachodnich.

Przyczyny:



wzrost znaczenia klasy robotniczej



faworyzowanie potentatów finansowych
kosztem drobnych i średnich
przedsiębiorców

Pod koniec XIX wieku pojawili się najemni

pracownicy umysłowi (cezura czasowa, od

której można stosować termin „nowa klasa

średnia”, jednak bezpieczniej jest mówić o

tej formacji społecznej dopiero w latach 50.

XX wieku).

Wykształciły się zawody charakterystyczne

dla kapitalistycznych rynków pracy, np.

maklerzy giełdowi, doradcy finansowi,

specjaliści od public relations i marketingu,

brokerzy informacji (lata 60) itp. Zmieniła

się nie tylko mentalność tych ludzi, ale

również ich styl życia.



stara klasa średnia



dziedziczenie
majątków



dochodzić do
dobrobytu własną
pracą



nowa klasa średnia

(nowe wymogi)



studia wyższe



praktyka (staż)

Pojęcie „klasy średniej” po raz pierwszy

wprowadził Duńczyk Svend Ranulf w dziele
„Moral Indignation and Middle Class
Psychology” (1938).

Jedenaście lat później terminem tym

swobodnie zaczęli posługiwać się Anglicy,
Roy Lewis i Angus Maude („Angielska klasa
średnia”).

Najbardziej znany jest podział społeczeństwa

na trzy segmenty, dokonany przez
amerykańskiego socjologa i antropologa
Williama Lloyda Warnera w książce pt.
„Social Class in America” (1949).

Swój podział oparł on na dwóch kryteriach –

1.

ekonomicznym

2.

prestiżu społecznego (SES – social economic
status).

Na szczycie hierarchii społecznej znajduje się,
I. upper-upper class (klasa wyższa wyższa),

reprezentowana przez jednostki urodzone i

dorastające w bogactwie, czyli zajmujące

najwyższą pozycję z socjoekonomicznego

punktu widzenia.

W jej skład wchodzą magnaci, właściciele

wielkich firm, akcjonariusze w korporacjach,

miliarderzy, prezesi oraz bogaci rentierzy i

arystokracja. Jej reprezentanci przynależą do

ekskluzywnych klubów, a ich dzieci uczą się w

elitarnych szkołach (tzw. boarding schools).



II. lower-upper class (klasę wyższą
niższą), jej reprezentanci zw.
„nowobogackimi” (new money), czyli grupa
ludzi, którzy wzbogacili się w okresie
swojego życia, ale nie legitymują się
arystokratyczną proweniencją.



III. W środku tej drabiny jest, klasa
średnia, wewnętrznie podzielona na trzy
podklasy, skupiająca inteligencję, czyli
pracowników umysłowych.

1. upper-middle class (klasy średniej

wyższej), do której należą profesjonaliści o
wysokich zarobkach, np. prawnicy,
urzędnicy państwowi (clerical workers),
lekarze, pracownicy wyższych szczebli
kierowniczych w korporacjach, inżynierowie,
właściciele większych firm itd.

2. Do true-middle class lub middle-middle

class (klasy średniej właściwej) zaliczają
się zawodowcy z bardzo dobrymi
zarobkami i osiągnięciami,
przewyższającymi pobory klasy średniej
niższej. Są to przykładowo naukowcy,
menedżerowie, młodsza kadra kierownicza
(junior executives) architekci itd.

3. Lower-middle class, czyli klasę średnią

niższą tworzą słabiej opłacani
profesjonaliści, pracujący w zawodach, nie
wymagających wykonywania czynności
typowo fizycznych (z jednej strony mogą to
być policjanci, z drugiej - drobni
przedsiębiorcy)



Bardzo pozytywnym zjawiskiem jest to, że we

współczesnym świecie (w krajach wysoko

rozwiniętych i większości rozwijających się)

istnieje możliwość awansu z klasy niższej do

średniej (ale wspięcie się na szczebel upper

class jest mało prawdopodobne).



Niestety takich możliwości nie mają obywatele

wszystkich państw, np. w Indiach, gdzie system

kastowy został formalnie zniesiony,

„awansowanie” w hierarchii społecznej jest

nadal niemożliwe, ponieważ wszelkie pozycje są

dziedziczone. Sławny mieszczanin Wolfgang

Amadeusz Mozart chciał zostać arystokratą, ale

nigdy nie spełnił tego marzenia... mimo że był

geniuszem.



III. Klasa niższa dzieli się na dwa wewnętrzne

szczeble:

1. upper-lower class (klasę niższą wyższą),

której szeregi zasilają pracownicy wykonujący

prace fizyczne i otrzymujący wynagrodzenia

najczęściej naliczane według stawki godzinnej

(tzw. working class). W Polsce na tym szczeblu

znajdują się robotnicy i chłopi.

2. lower-lower class (klasa niższa niższa)

zaliczamy do nich bezdomnych i stale

bezrobotnych, których określa się terminami:

working poor, „odpady”, „ludzie na przemiał”,

„konsumenci z usterką” czy „ludzkie odpady

kapitalizmu”



IV. under class

Po raz pierwszy terminu tego użył Gunnar

Myrdal, definiując w ten sposób grupę

młodocianych przestępców, więźniów,

rodziny patologiczne i bezdomnych,

traktowanych najczęściej jako margines

społeczny i kojarzonych ze środowiskami

dotkniętymi „wieczną” pauperyzacją i

permanentną ekskluzją.

Są to ludzie w pełni zależni są od państwa i

reprezentujący tzw. „kulturę uzależnienia”

(dependency culture). To ich najczęściej

dotyka tzw. downsizing, czyli redukcja

zatrudnienia.



Problematyką tych sfer zajmowali się
dogłębnie amerykańscy socjologowie,
Charles Murray i William Wilson. Maghaw
opisał przedstawicieli podklasy jako
„uosobienie próżniactwa”, natomiast
Thomas Robert Malthus uważał, że są oni
„szumowinami, czyli zbędnymi elementami
wszystkich klas”, co doprowadziło go do
daleko idącego wniosku, że „aby ograniczyć
przyrost naturalny, potrzebne są wojny”.

W dzisiejszych czasach klasa średnia skupiona jest

głównie w trzech sektorach gospodarki – reklamie,

bankowości i marketingu: „... społeczeństwa te

charakteryzują się malejącym udziałem kategorii

pracowników średniego szczebla” (Domański,

2002). Wszystkie one nastawione są na jak

największy zysk, w jak najkrótszym czasie, więc jej

przedstawiciele reprezentują „buchalteryjne

podejście do życia” (Domański, 2002). Budzą się

rankiem i automatycznie zaczynają myśleć w

kategoriach zysków i strat. Ze względu na to, że

najczęściej są specjalistami w jednej dziedzinie, a

czasami też bardzo silnie związani z firmą, określa

się ich jako „ludzi jednowymiarowych” (Herbert

Marcuse), „ludzi organizacji” (W.H.Whyle) lub „ludzi

oddanych korporacji” (Noami Klein).

Przedstawiciel middle class posiada:



wyższe wykształcenie,



potrafi umiejętnie sprzedać swoje umiejętności,



rozwiązywać problemy w sposób praktyczny i profesjonalny,



jest przedsiębiorczy, gromadzi i pomnaża (oszczędza, inwestuje)

kapitał, nabywa dobra materialne, unikając ich nadmiernej

konsumpcji,



wykazuje chęć do ciągłego rozwijania umiejętności,



jest przygotowany na otwarte współzawodnictwo, ale

jednocześnie na współpracę,



zajmowane przez niego stanowisko odróżnia się od innych

wysokim statusem i zapewnia silną pozycję rynkową.



cechują go liberalne poglądy, wysoka samoocena, indywidualizm

oraz kierowanie się wolną wolą (zasada woluntaryzmu).



musi być wytrwały w dążeniu do celu i asertywny,



powinien umieć planować zadania i dokładnie organizować sobie

pracę (nazywam to pracą w tzw. „sektorach czasowych”),



wykazywać się sprytem, zaufaniem, kulturą, i serdecznością,



krytyczne podejście do własnej osoby, jak i postrzeganie siebie

jako jednostki wartościowej (self-esteem).



dodatkowymi atutami będą: skromne życie, dbanie o zdrowie,

zagospodarowanie czasu na sprawy zawodowe, duchowe i

kulturalne.

Dla wielu teoretyków protestantyzmu wzorem

skromności był Beniamin Franklin:

„Ubierałem się zwyczajnie, nie widziano

mnie nigdy w jakichś lokalach

rozrywkowych. Nie łowiłem ryb ani nie

polowałem; książka, przyznać należy,

odwodziła mnie czasem od pracy, ale to

miało miejsce rzadko, w ukryciu i nie

wywoływało skandalu” (Beniamin Franklin,

1827).

Autor terminu self-made man, określającego

człowieka, który osiągnął sukces i zdobył

uznanie w oczach innych ludzi dzięki

własnym wysiłkom, umiejętnościom i pracy.



Współczesnym przykładem takiego
człowieka jest Warren Buffett, który w
pośredni sposób tłumaczy, na czym polega
bycie self-made manem: „Nie jestem
entuzjastą dynastycznego bogactwa i nie
wierzę w dziedziczenie pozycji społecznej
tylko na podstawie tego, z czyjego łona
przychodzisz na świat” (Ozon, 12.07.2006).



Tak więc, self made man to nie człowiek,
który dziedziczy majątek, ale dzięki własnej
pracy, przedsiębiorczości, pomysłowości i
cierpliwości, sam go wypracowuje na
przestrzeni lat.