Pytania i hipotezy

Dobre pytania (1)

• Powinny uwzględniać dotychczas

zgromadzoną wiedzę

– Nie wyważać otwartych drzwi, nie

walczyć z wiatrakami

• Ale: replikacje i przyczynki jako ważny

czynnik w rozwoju nauki

– Dotyczyć luk w dotychczasowej wiedzy

lub niezgodności teorii i danych
empirycznych

Dobre pytania (2)

• Mogą ew. dotyczyć relacji miedzy

wiedzą naukową a ważnymi
potrzebami społecznymi /
cywilizacyjnymi

Dobre pytania (3)

• Powinny być postawione na odpowiednim

poziomie ogólności

– Co wpływa na osobowość człowieka?
– Czy wypicie po godzinie 15.00 filiżanki kawy czyni

człowieka bardziej ekstrawertycznym niż wypicie

filiżanki herbaty lub szklanki soku pomarańczowego?

• Zbyt szczegółowe pytanie prowadzi do odpowiedzi o niskiej

wartości wyjaśniającej a jednocześnie często zaciera granice

między istotnymi a nieistotnymi, ale trudnymi do

kontrolowania, czynnikami

– Czy niektóre używki mogą modyfikować osobowość?

• Czy kofeina wpływa na ekstrawersję/introwersję człowieka?
• Czy preferencje związane z piciem kawy i herbaty wiążą się w

kulturze xx z różnicami w poziomie introwersji/ekstrawersji

 Ostateczne sformułowanie pytania

badawczego może wyłaniać się
stopniowo poprzez stawianie
bardziej konkretnych pytań, przy
czym najbardziej szczegółowe
pytania są podstawą do
sformułowania hipotez
badawczych

A więc, dobre pytania (4)

• Powinny prowadzić do dobrze

postawionych hipotez, ważne jest

więc czy, i jak:

1. Pytanie sugeruje możliwe odpowiedzi

(sposób prezentowania alternatyw)

2. Dopuszczone odpowiedzi wzajemnie się

wykluczają lub uzupełniają (żądanie

wyboru)

3. Odpowiedź na pytanie ma stanowić

wyczerpujące lub cząstkowe rozwiązanie

zagadnienia (roszczenie zupełności)

• Czy używki prowadzą do zmian w

osobowości

• Pytanie dopuszcza dysjunkcję dwóch możliwości: TAK

albo NIE, blokując drogę do uwzględnienia
zróżnicowanych mechanizmów wpływu różnych
używek na mózg i, w konsekwencji na psychikę.

• Stymulujący efekt kofeiny jako wyjaśnienie

uzależnienia od kawy i herbaty

• Jeżeli celem jest pełne wyjaśnienie problemu

uzależnienia od kofeiny, to pominięte zostały aspekty
społeczne

Przedmiot problemu

badawczego

• Właściwości przedmiotu

– Jaki jest...?

• Ten rodzaj problemu rzadko występuje we

współczesnych badaniach psychologicznych,

najczęściej jako ustalenie norm i odstępstw od nich:

– Jaki jest średni poziom neurotyzmu u osób

depresyjnych?

• Zależności między właściwościami

– Jak zmienia się... w zależności od...?

• Zmiana wewnątrz osób

– Jak picie kawy wpływa na relacje społeczne?

• Różnice między populacjami

– Czy dzieci posługujące się chińskim jako pierwszym

językiem łatwiej niż dzieci anglojęzyczne opanowują

operacje arytmetyczne na liczbach z zakresu 1-20?

Hipotezy

• Są odpowiedzią na pytania badawcze / po

potwierdzeniu lub odrzuceniu mogą stanowić
(częściowe) rozwiązanie problemu badawczego

• Muszą mieć formę zdania logicznego

(potencjalnie można orzekać o ich
prawdziwości)

• Hipotezy a założenia
• Hipotezy a teorie
• Poprawność / użyteczność hipotez

Hipotezy a teorie

•

Teorie są (spójnym) systemem powiązanych

hipotez (najprostsza teoria może być

pojedynczą hipotezą)

•

Założenia to hipotezy, które

– A) uważa się za potwierdzone lub
– B) nie są bezpośrednio weryfikowane, a
– C) są szczególnie istotne dla spójności teorii

•

Granice między założeniami a hipotezami są

płynne, np. konkretne hipotezy operacyjne

będą wyprowadzane z bardziej ogólnych

hipotez teoretycznych, pełniących wtedy rolę

założeń

Jak postawić hipotezę

• Hipoteza musi być adekwatną

odpowiedzią na pytanie badawcze

• Hipoteza musi być tak postawiona, by

możliwa była jej weryfikacja

• Hipoteza nie powinna być zbyt ogólna
• Hipoteza powinna dostarczać jak

najprostszej odpowiedzi na pytanie
(zakładając poprawne sformułowanie
pytania)

Kawosze

łatwiej

niż zwolennicy wody

mineralnej nawiązują kontakty społeczne

• Ta hipoteza może nie być adekwatną odpowiedzią o na

pytanie o wpływ kofeiny na osobowość, bo nie uwzględnia

społecznych aspektów picia kawy

Piękna muzyka zmniejsza agresję

• Hipoteza trudna do weryfikacji ze względu na subiektywny

charakter zmiennej „piękno muzyki”

Używki prowadzą do degeneracji osobowości

• Zbyt szeroka generalizacja, mało prawdopodobne by była

prawdziwa dla wszystkich używek i wszystkich istotnych

wymiarów osobowości

Picie kawy ułatwia nawiązywanie kontaktów,

chyba że dwaj kawosze skrajnie różnią się

preferowanymi gatunkami kawy

• Hipoteza zbyt złożona. Choć może adekwatnie opisywać

wyniki badań w rzeczywistości prawdopodobnie

niepotrzebnie łączy dwie różne rzeczy: wpływ picia kawy i

wpływ różnic poglądów na przebieg kontaktów społecznych

I...

• Ostatnie, ale nie najmniej ważne:

Hipotezy powinny pozwalać

przewidywać więcej niż dane, dla

wyjaśnienia których zostały

postawione

– To zagadnienie zostanie rozwinięte, gdy omawiana

będzie problematyka interpretacji wyników badań

oraz ogólnych praw rozwoju nauki