Funkcje

Funkcje

wychowania

wychowania

fizycznego

fizycznego

Wychowanie fizyczne jako

Wychowanie fizyczne jako

nauka spełnia wiele funkcji

nauka spełnia wiele funkcji

•

Jeżeli chodzi o funkcje wychowania fizycznego

Jeżeli chodzi o funkcje wychowania fizycznego

w systemie kultury fizycznej możemy odnieść

w systemie kultury fizycznej możemy odnieść

je do określonych etapów życia. Teorie tych

je do określonych etapów życia. Teorie tych

funkcji sformułował Z. Gilewicz, zaś rozwinął je

funkcji sformułował Z. Gilewicz, zaś rozwinął je

i pogłębił M. Demel. Wychowanie fizyczne

i pogłębił M. Demel. Wychowanie fizyczne

rozumiane jest jako cało życiowa praca nad

rozumiane jest jako cało życiowa praca nad

własną cielesnością we wszystkich okresach

własną cielesnością we wszystkich okresach

osobniczego życia. Spełnia rolę czynnika

osobniczego życia. Spełnia rolę czynnika

stymulacji, adaptacji, kompensacji i korektywy.

stymulacji, adaptacji, kompensacji i korektywy.

Funkcja stymulacyjna

Funkcja stymulacyjna

•

W pierwszej fazie życia tj. do około 20 roku

W pierwszej fazie życia tj. do około 20 roku

życia, funkcja stymulacyjna jako uczestnictwo

życia, funkcja stymulacyjna jako uczestnictwo

w kulturze fizycznej wyraża się w dostarczaniu

w kulturze fizycznej wyraża się w dostarczaniu

ustrojowi podniet psychicznej i fizycznej

ustrojowi podniet psychicznej i fizycznej

natury, wspomagających naturalny proces

natury, wspomagających naturalny proces

rozwoju. Należą do nich wszelkie wpływy

rozwoju. Należą do nich wszelkie wpływy

wychowawcze oraz oddziaływanie takimi

wychowawcze oraz oddziaływanie takimi

czynnikami rozwoju jak: powietrze, pokarm,

czynnikami rozwoju jak: powietrze, pokarm,

słońce, a przede wszystkim funkcja ta zgodnie

słońce, a przede wszystkim funkcja ta zgodnie

z prawem fizjologii kształci narząd ruchu.

z prawem fizjologii kształci narząd ruchu.

•

Stymulacyjna funkcja uczestnictwa w kulturze

Stymulacyjna funkcja uczestnictwa w kulturze

fizycznej ludzi w wieku dojrzałym, wyraża się

fizycznej ludzi w wieku dojrzałym, wyraża się

głównie w dostarczaniu bodźców, a zwłaszcza

głównie w dostarczaniu bodźców, a zwłaszcza

ruchowych, podtrzymujących na

ruchowych, podtrzymujących na

odpowiednim poziomie stan osiągniętego w

odpowiednim poziomie stan osiągniętego w

poprzednim okresie rozwoju fizycznego i

poprzednim okresie rozwoju fizycznego i

motorycznego przez jak najdłuższy okres

motorycznego przez jak najdłuższy okres

życia. W zależności od trybu życia okres

życia. W zależności od trybu życia okres

dojrzałości może być krótszy lub dłuższy. Po

dojrzałości może być krótszy lub dłuższy. Po

nim zaczynają pojawiać się zmiany

nim zaczynają pojawiać się zmiany

inwolucyjne. W tej ostatniej fazie życia

inwolucyjne. W tej ostatniej fazie życia

stymulacyjne działanie środkami kultury

stymulacyjne działanie środkami kultury

fizycznej może jedynie przyczynić się do

fizycznej może jedynie przyczynić się do

zwolnienia procesów inwolucyjnych.

zwolnienia procesów inwolucyjnych.

Funkcja

Funkcja

przystosowawcza

przystosowawcza

•

Człowiek przez całe swoje życie musi się

Człowiek przez całe swoje życie musi się

przystosowywać do różnych, zmieniających

przystosowywać do różnych, zmieniających

się warunków. Skrajnym przykładem jest

się warunków. Skrajnym przykładem jest

konieczność dostosowania, przetrwania

konieczność dostosowania, przetrwania

jednostki w warunkach wojennych. Jednym

jednostki w warunkach wojennych. Jednym

z zadań wychowania fizycznego jest

z zadań wychowania fizycznego jest

wykształcenie człowieka, który będzie

wykształcenie człowieka, który będzie

umiał przeżyć, będzie potrafił znaleźć się i

umiał przeżyć, będzie potrafił znaleźć się i

przystosować do zmieniających się

przystosować do zmieniających się

warunków. Doprowadzenie do jak

warunków. Doprowadzenie do jak

największego zahartowania jednostki.

największego zahartowania jednostki.

Niewątpliwie siła i wytrzymałość fizyczna,

Niewątpliwie siła i wytrzymałość fizyczna,

jak i psychiczna może być w tym pomocna.

jak i psychiczna może być w tym pomocna.

•

Poprzez funkcje przystosowawczą rozumie się

Poprzez funkcje przystosowawczą rozumie się

także konieczność przystosowania człowieka

także konieczność przystosowania człowieka

do postępującego rozwoju technicznego.

do postępującego rozwoju technicznego.

Postępujący rozwój techniki związany jest

Postępujący rozwój techniki związany jest

jednocześnie z mniejszymi wymaganiami pod

jednocześnie z mniejszymi wymaganiami pod

względem aktywności fizycznej człowieka, a

względem aktywności fizycznej człowieka, a

co za tym idzie ze wzrostem chorób

co za tym idzie ze wzrostem chorób

spowodowanych niedostateczną ilością ruchu.

spowodowanych niedostateczną ilością ruchu.

Trzeba więc uświadomić jednostce, iż w

Trzeba więc uświadomić jednostce, iż w

związku z rozwojem cywilizacji zmienia się

związku z rozwojem cywilizacji zmienia się

aktywność ruchowa i przystosować ją do

aktywność ruchowa i przystosować ją do

utrzymywania innego rodzaju aktywności

utrzymywania innego rodzaju aktywności

fizycznej. Funkcja ta w dużej mierze zależy

fizycznej. Funkcja ta w dużej mierze zależy

więc od społeczeństwa i momentu dziejowego

więc od społeczeństwa i momentu dziejowego

w jakim o niej mówimy.

w jakim o niej mówimy.

Funkcja adaptacyjna

Funkcja adaptacyjna

•

Celem kultury fizycznej jest również adaptacja

Celem kultury fizycznej jest również adaptacja

organizmu do zmieniających się warunków

organizmu do zmieniających się warunków

otoczenia, a wiec uzyskanie odporności na

otoczenia, a wiec uzyskanie odporności na

bodźce: mechaniczne, termiczne, ruchowe jak

bodźce: mechaniczne, termiczne, ruchowe jak

i odporności nerwowo-psychicznej. W tym celu

i odporności nerwowo-psychicznej. W tym celu

należy doskonalić mechanizmy

należy doskonalić mechanizmy

przystosowawcze. Duża role odgrywają tutaj

przystosowawcze. Duża role odgrywają tutaj

lekcje wychowania fizycznego. Stosowane

lekcje wychowania fizycznego. Stosowane

ćwiczenia nie tylko podnoszą tolerancje

ćwiczenia nie tylko podnoszą tolerancje

wysiłkowa, odporność na bodźce, ale również

wysiłkowa, odporność na bodźce, ale również

przystosowują organizm do różnych położeń

przystosowują organizm do różnych położeń

ciała, wysokości, kształtują nawyki,

ciała, wysokości, kształtują nawyki,

umiejętności umożliwiające swobodne

umiejętności umożliwiające swobodne

poruszanie się w różnych warunkach

poruszanie się w różnych warunkach

terenowych (sporty wodne, zimowe,

terenowych (sporty wodne, zimowe,

wspinaczkowe).

wspinaczkowe).

•

Utrwalone nawyki przyczyniają się do

Utrwalone nawyki przyczyniają się do

adaptacji biologicznej i społecznej. Człowiek

adaptacji biologicznej i społecznej. Człowiek

umiejący pływać, jeździć na nartach itd. to nie

umiejący pływać, jeździć na nartach itd. to nie

tylko jednostka wartościowa biologicznie, ale

tylko jednostka wartościowa biologicznie, ale

także wyżej notowany w skali akceptacji

także wyżej notowany w skali akceptacji

społecznej współtowarzysz pracy i

społecznej współtowarzysz pracy i

wypoczynku. Niektóre zmiany adaptacyjne

wypoczynku. Niektóre zmiany adaptacyjne

zachodzą we wczesnym okresie życia, niektóre

zachodzą we wczesnym okresie życia, niektóre

w ciągu całego życia, chociaż zdolność

w ciągu całego życia, chociaż zdolność

adaptacyjna zmniejsza się w miarę starzenia

adaptacyjna zmniejsza się w miarę starzenia

się. W okresie starzenia się dochodzi do utraty

się. W okresie starzenia się dochodzi do utraty

zdolności adaptacyjnych. Człowiek przechodzi

zdolności adaptacyjnych. Człowiek przechodzi

z aktywnego trybu życia w stan spoczynku, w

z aktywnego trybu życia w stan spoczynku, w

wyniku czego może dojść do zachwiania

wyniku czego może dojść do zachwiania

równowagi psychicznej, osłabienia sił

równowagi psychicznej, osłabienia sił

witalnych, a nawet śmierci. Kultura fizyczna w

witalnych, a nawet śmierci. Kultura fizyczna w

tym okresie życia łagodzi następstwa zmiany

tym okresie życia łagodzi następstwa zmiany

trybu życia i ułatwia przystosowanie się do

trybu życia i ułatwia przystosowanie się do

życia w warunkach nie pełnej sprawności

życia w warunkach nie pełnej sprawności

organizmu.

organizmu.

Funkcja kompensacyjna

Funkcja kompensacyjna

•

Kompensacja jest to termin

Kompensacja jest to termin

charakterystyczny szczególnie w przypadku

charakterystyczny szczególnie w przypadku

wychowanków niepełnosprawnych, mających

wychowanków niepełnosprawnych, mających

problemy natury fizycznej, czy też

problemy natury fizycznej, czy też

psychicznej. Wychowanie fizyczne w tym

psychicznej. Wychowanie fizyczne w tym

miejscu ma na celu dobór takich ćwiczeń, by

miejscu ma na celu dobór takich ćwiczeń, by

jak najpełniej przywrócić równowagę

jak najpełniej przywrócić równowagę

organizmu. Ma także za zadanie zapobiegać

organizmu. Ma także za zadanie zapobiegać

powstawaniu pewnych niedoskonałości

powstawaniu pewnych niedoskonałości

fizycznych. Przykładowo wielogodzinne

fizycznych. Przykładowo wielogodzinne

siedzenie dziecka w ławce szkolnej może

siedzenie dziecka w ławce szkolnej może

prowadzić do skrzywienia kręgosłupa. W

prowadzić do skrzywienia kręgosłupa. W

celach profilaktycznych podczas zajęć

celach profilaktycznych podczas zajęć

szkolnych winien zostać wprowadzony

szkolnych winien zostać wprowadzony

element ćwiczeń śródlekcyjnych, nie tylko w

element ćwiczeń śródlekcyjnych, nie tylko w

ramach lekcji w-fu.

ramach lekcji w-fu.

Funkcja korekcyjna

Funkcja korekcyjna

•

Mówimy o niej w sytuacji gdy już wykryjemy

Mówimy o niej w sytuacji gdy już wykryjemy

u naszego wychowanka wadę rozwojową.

u naszego wychowanka wadę rozwojową.

Mowa tu na przykład, o licznych niestety

Mowa tu na przykład, o licznych niestety

współcześnie, skrzywieniach kręgosłupa czy

współcześnie, skrzywieniach kręgosłupa czy

wadach wymowy. Funkcją wychowania

wadach wymowy. Funkcją wychowania

fizycznego jest w tym wypadku podjęcie

fizycznego jest w tym wypadku podjęcie

szeregu czynności naprawczych w celu

szeregu czynności naprawczych w celu

wyeliminowania, lub zmniejszenia

wyeliminowania, lub zmniejszenia

nieprawidłowości, bądź w skrajnych

nieprawidłowości, bądź w skrajnych

przypadkach nie dopuszczania do

przypadkach nie dopuszczania do

pogłębienia się wady. Należy w takich

pogłębienia się wady. Należy w takich

sytuacjach objąć wychowanka

sytuacjach objąć wychowanka

specjalistyczną opieką.

specjalistyczną opieką.

•

Funkcja wychowawcza prosomatyczna

Funkcja wychowawcza prosomatyczna

Działaniom towarzyszą czynności zmierzające do

Działaniom towarzyszą czynności zmierzające do

wytworzenia stosownych podstaw i nastawień

wytworzenia stosownych podstaw i nastawień

wobec ciała

wobec ciała

i jego potrzeb.

i jego potrzeb.

•

Funkcja wychowawcza prospołeczna

Funkcja wychowawcza prospołeczna

Występujące sytuacje sprzyjają i wręcz narzucają

Występujące sytuacje sprzyjają i wręcz narzucają

konieczność kształtowania postaw kultury bycia,

konieczność kształtowania postaw kultury bycia,

współpracy, współzawodnictwa, obowiązkowości,

współpracy, współzawodnictwa, obowiązkowości,

poszanowania prawdy, własności społecznej itp.

poszanowania prawdy, własności społecznej itp.

•

Funkcja poznawcza

Funkcja poznawcza

Kształtowanie

Kształtowanie

pozytywnych postaw wobec kultury fizycznej i

pozytywnych postaw wobec kultury fizycznej i

potrzeba przygotowania wychowanka do

potrzeba przygotowania wychowanka do

efektywnego samousprawniania się wymaga

efektywnego samousprawniania się wymaga

przekazywania i zdobywania pewnego zasobu

przekazywania i zdobywania pewnego zasobu

wiedzy, m.in. w zakresie: rozwoju fizycznego,

wiedzy, m.in. w zakresie: rozwoju fizycznego,

zdrowia i higieny człowieka, znaczenia różnych

zdrowia i higieny człowieka, znaczenia różnych

form aktywności fizycznej, kultury uczestnika

form aktywności fizycznej, kultury uczestnika

walki sportowej.

walki sportowej.

•

Funkcja zdrowotno-higieniczna

Funkcja zdrowotno-higieniczna

Przejawia się

Przejawia się

poprzez walory zdrowotne (zwiększanie

poprzez walory zdrowotne (zwiększanie

odporności nieswoistej ogólnej organizmu, zabiegi

odporności nieswoistej ogólnej organizmu, zabiegi

hartujące, zabiegi kompensacyjno-korektywne,

hartujące, zabiegi kompensacyjno-korektywne,

odporność na przeziębienie) i higieniczne

odporność na przeziębienie) i higieniczne

(profilaktyka i w ogóle sztuka zachowania

(profilaktyka i w ogóle sztuka zachowania

zdrowia).

zdrowia).

•

Funkcja morfofizjologiczna

Funkcja morfofizjologiczna

Znaczenie i wielkość

Znaczenie i wielkość

zmian zachodzących w ustroju w zakresie budowy

zmian zachodzących w ustroju w zakresie budowy

organizmu ( wielkość ciała, proporcje zewnętrzne,

organizmu ( wielkość ciała, proporcje zewnętrzne,

stosunki miedzy komponentami tkankowymi) w

stosunki miedzy komponentami tkankowymi) w

powiązaniu z czynnościami (układ oddychania i

powiązaniu z czynnościami (układ oddychania i

krążenia, układ wydzielania dokrewnego, układ

krążenia, układ wydzielania dokrewnego, układ

statyczno-ruchowy).

statyczno-ruchowy).

•

Funkcja kształtująco-estetyczna

Funkcja kształtująco-estetyczna

Działania

Działania

takie znajdują swój wyraz czy to w trosce o tzw.

takie znajdują swój wyraz czy to w trosce o tzw.

Ładną budowę ciała, czy też w dbałości o

Ładną budowę ciała, czy też w dbałości o

przyjemny dla oka sposób motorycznego

przyjemny dla oka sposób motorycznego

zachowania się.

zachowania się.

•

Funkcja nauczająco (dydaktyczno) –

Funkcja nauczająco (dydaktyczno) –

sprawnościowa

sprawnościowa

Tradycyjnie

Tradycyjnie

przed

przed

wychowaniem fizycznym stawia się zadania

wychowaniem fizycznym stawia się zadania

związane z wyuczeniem odpowiednich

związane z wyuczeniem odpowiednich

umiejętności ruchowo-sportowych (bieg,

umiejętności ruchowo-sportowych (bieg,

skok, rzut, zwisy, skłony, jazda na łyżwach,

skok, rzut, zwisy, skłony, jazda na łyżwach,

pływanie itd.) oraz kształtowaniem

pływanie itd.) oraz kształtowaniem

poszczególnych sprawności (siła, szybkość,

poszczególnych sprawności (siła, szybkość,

wytrzymałość, koordynacja ruchów).

wytrzymałość, koordynacja ruchów).

•

Funkcja utylitarna

Funkcja utylitarna

Działania związane z

Działania związane z

troską o realizację tej funkcji wyrażają się

troską o realizację tej funkcji wyrażają się

poprzez, mniej czy bardziej bezpośredni,

poprzez, mniej czy bardziej bezpośredni,

związek wyuczanych umiejętności i

związek wyuczanych umiejętności i

sprawności z czynnościami występującymi

sprawności z czynnościami występującymi

w pracy zawodowej, obowiązkach

w pracy zawodowej, obowiązkach

domowych, sporcie, zabawie itp.

domowych, sporcie, zabawie itp.

•

Funkcja twórcza

Funkcja twórcza

Funkcję tę realizuje się

Funkcję tę realizuje się

wówczas, kiedy wychowanek ma szansę

wówczas, kiedy wychowanek ma szansę

eksponowania swoich pomysłów w

eksponowania swoich pomysłów w

doborze różnych form ekspresji ruchowej,

doborze różnych form ekspresji ruchowej,

tworzy nowe sposoby działania,

tworzy nowe sposoby działania,

samodzielnie rozwiązuje nie znane mu

samodzielnie rozwiązuje nie znane mu

wcześniej zadania motoryczne, podejmuje

wcześniej zadania motoryczne, podejmuje

twórcze działania organizacyjne itp.

twórcze działania organizacyjne itp.

•

Funkcja hedonistyczno-wypoczynkowa

Funkcja hedonistyczno-wypoczynkowa

Znaczenie tej funkcji sprowadza się do

Znaczenie tej funkcji sprowadza się do

uwzględnienia aspektów zabawowych,

uwzględnienia aspektów zabawowych,

wypoczynkowych, rozrywkowo-

wypoczynkowych, rozrywkowo-

kulturalnych, zapełniania czasu wolnego

kulturalnych, zapełniania czasu wolnego

czy rozładowania napięć psychicznych

czy rozładowania napięć psychicznych