WIĘŹ SPOŁECZNA

WIĘŹ SPOŁECZNA

Więź społeczna jest terminem, który

przeniknął do socjologii z języka

potocznego.

W Polsce rozprzestrzenił go L. Krzywicki

pod koniec XIX wieku (Pierwociny więzi

społecznych), w których uważał że

właśnie dzięki więzi społecznej

społeczeństwo tkwi niejako całą swą

treścią w jednostce. dwóch orientacjach.

W socjologii zachodniej używa się

raczej terminu „społeczna

organizacja” bądź „integracja”.

Pojęcie więzi społecznej ujmuje

się

w dwóch orientacjach.

•

Pierwsza orientacja

–

więź społeczna ujmowana jest jako

ogół procesów zbiorowego

działania, pochodzącego z

wewnętrznych stanów psychicznych

jednostek, z poczucia łączności

psychicznej z innymi, procesów

identyfikacyjnych ( tzw. orientacja

subiektywna).

•

Druga orientacja

– więź społeczna

traktowana jest jako ogół stosunków

i zależności

w grupie społecznej. Pojęcie więź

społeczna określane jest też przez

takie zbliżone semantyczne terminy

jak: więzy, związek, złączenie, jak i

terminy zapożyczone: integracja,

harmonia, koherencja, identyfikacja,

samodzielność.

• Problem w analizie więzi społecznej

tkwi w jej dwoistym charakterze, co
powoduje, że można ją odnosić
zarówno do tego co w życiu
społecznym wynika z harmonii i
więzów psychicznych, emocjonalnych
o silnym ładunku dodatnim jak i do
tego, co ludzi dzieli i wywołuje
konflikty.

• Więź jako coś naturalnego,

spontanicznego, zazwyczaj nie
będącego przedmiotem refleksji
jednostek uczestniczących w tej
więzi. Można ją określić mianem
więzi naturalnej (łączącej np. matkę i
jej dziecko i nie tylko).

• Więź jako intencjonalny związek,

w którym stosunki i zależność
między partnerami oparte są na
zasadzie umowy bądź chęci czy woli
przystąpienia do już spójnej grupy.
Więź tą nazywamy „zrzeszeniową”
lub stanowią dowolnie: więź taka
angażuje zazwyczaj emocjonalnie jej
członków i pociąga celowe działania.

• Więź jako przymus, nacisk, coś

zewnętrznego wobec partnerów
interakcji, coś narzuconego. Więź tą
można nazwać więzią stanowioną z
zewnątrz, a nawet pod przymusem.

• Odpowiadając na pytanie: czym jest

więź społeczna odpowiadamy
jednocześnie na wiele innych pytań.
Należą do nich pytania: jak ludzie
łączą się w trwałe lub bardziej luźne
trwałości, jak tworzą wartości i normy
grupowe, a następnie ich
przestrzegają.

• Więź społeczna nie ma jednak swego

substratu (nie jest rzeczą). W szerokim
znaczeniu w więzi społecznej mieści się
wszystko, co prowadzi do rozwoju grup i
innych zbiorowości społecznych. Do
czynników łączących ludzi w grupy i inne
zbiorowości należą wszelkie zjawiska
przyczynowe i celowościowe, zewnętrzne
i wewnętrzne, działające niezależnie od
świadomości i uświadamiane przez jednostkę.

Czynniki więzi społecznej podlegają bądź to
łączeniu mechanicznemu, bądź też przez
podobieństwo (np. integracja kulturowa,
normatywna) czy na zasadzie organicznej,
w oparciu o różnice, uzupełnianie się,
współpracę (integracja funkcjonalna). Możemy
również mówić o łączeniu bezpośrednim
(typowym dla przebiegu procesów
interakcyjnych) lub pośrednim (przede
wszystkim poprzez rzeczy, obiekty, symbole).

• Gdybyśmy jednak posługiwali się wąskim

rozumieniem więzi społecznej, pojęcie to

mieściłoby się jedynie w obszarze

podstawowego pytania o to, co łączy, spaja

utrzymuje ludzi razem, jaka jest treść tego,

co łączy. Pytanie o to, jak to „łączenie” się

odbywa,

w jaki sposób tworzy się owa pewna całość,

a więc pytanie o proces łączenia można by

odnieść do pojęcia integracji. Przy czym o

integracji mówimy wtedy, gdy członkowie

grupy wyznaczają sobie cele, które można

osiągnąć wspólnie.

• W.S. Landecker wyróżnia trzy różne typy

integracji, stanowiące kombinację takich
podstawowych elementów, jak normy
społeczne osoby i ich zachowania.

• Pierwszym z nich jest integracja

kulturowa, tworzona na podstawie
określonych wzorów kulturowych, między,
którymi zachodzi bądź to wysoki stopień
spójności (koherentność) bądź tez wysoki
stopień rozbieżności.

• Drugim jest integracja normatywna, będąca

wskaźnikiem stopnia zachowań konformistycznych

w grupie społecznej, a więc zgodności między

normami grupowymi a zachowaniami.

• Trzeci typ to integracja komunikatywna

(łącznościowa) polegająca na wymianie między

członkami grupy symboli, znaczeń i informacji.

• Czwarta to integracja funkcjonalna odnosząca się

do procesu wymiany między członkami grupy. Ma

charakter obiektywny i wynika z podziału pracy.

Rodzaje integracji można traktować jako proces, w

którym stopień natężenia może być bardzo różny,

ale zawsze prowadzi do powstania pewnych

społecznych całości.

• W węższym rozumieniu pojęcia więzi

społecznej rezultat procesów integracyjnych w
odniesieniu konkretnej grupy społecznej
można określić, jako

spójność grupowa

,

która może mieć wymiar formalny i oznaczać
siłę więzi grupowej, bez względu na genezę i
rodzaj więzi łączących, jak i wymiar
subiektywny. Spójność taka oznacza więź
psychiczną między członkami danej grupy.
Następstwem spójności grupowej jest

solidarność.

• W węższym rozumieniu

solidarność

oznacza relację części do całości, pewne

funkcjonalne zachowania jednostek,

zmierzające do realizacji celów grupy.

Reasumując - następstwem spójności

grupowej jest osiągnięcie przez nią

zakładanych celów. Stąd też, o ile szerokie

rozumienie więzi społecznej odnosi się do

wszelkich zjawisk i procesów zachodzących

w grupie, o tyle wąskie rozumienie odnosi

się jedynie do zespołu elementów

wspólnych, koniecznych i wystarczających

do powstania i istnienia grupy.

PROCES

TWORZENIA SIĘ WIĘZI

SPOŁECZNEJ

• O spójności wewnętrznej zbiorowości

ludzkich decydują przede wszystkim
procesy spontanicznie, stanowiące
również podstawę tworzenia się
organizacji państwowych
i religijnych. J.Szczepański zaznacza
przy tym, iż

• „

Socjologia jako odrębna nauka zaczęła

się rozwijać właśnie wtedy, gdy zaczęto

szukać praw rządzących tymi

spontanicznymi procesami życia

zbiorowego. Wśród tych zagadnień

problem wewnętrznej spójności grup,

problem utrzymywania się w zbiorowości

i trwania jako identycznych całości,

mimo zmiany składu członków,

utrzymywania norm, wzorów zachowań,

wartości kulturowych itp. wysuwał się

na czoło jako podstawowy

”.

• Na proces tworzenia i podtrzymywania więzi

jednym z najprostszych elementów jest

styczność postrzegana między jednostkami,

która może mieć charakter pośredni i

bezpośredni. Styczność przestrzenna może

przerodzić się w styczność i łączność

psychiczną. Ma to miejsce wtedy, gdy

wystąpi zainteresowanie drugą osobą z

punktów widzenia bardzo różnych

(świadomych, jak

i nieświadomych, ekonomicznych,

emocjonalnych).

• Zainteresowanie może być jedno lub

dwustronne, stanowiące bardziej
pewną podstawę rozwoju więzi
społecznej. Styczność psychiczną
tworzą więc wzajemne
zainteresowania (może ona mieć
charakter bezpośredni i pośredni).

• Styczność psychiczna przekształcić się może

w łączność psychiczną prowadzącą do rozwoju

wzajemnych sympatii czy przywiązania.

Jednakże nie jest to warunek konieczny do

pojawienia się następnego elementu więzi tj.

styczności społecznej, w której nie tylko

występuje element zainteresowania, ale

również podejmowania określonych czynności.

• Rozróżnia się kilka podstawowych

dychotomicznie (dwudzielnie) ujętych

rodzajów styczności:

•

przelotne i trwałe

(pytanie o drogę,

godzinę)

•

publiczne i prywatne

(student

składający egzamin przed
wykładowcą)

•

pośrednie i bezpośrednie

(wysłuchiwanie czyjegoś wystąpienia,
czynności wykonywane przez co
najmniej dwóch partnerów).

Dalszy element konstruujący więź społeczną

to interakcje, czyli wzajemne oddziaływania

na siebie jednostek, które przebiegają wedle

stałych zasad i wzorców postępowania, nie

tylko zrozumiałych dla osób, na które

chcemy oddziaływać, ale również przez nie

akceptowalnych i mieszczących się w

szerszych zasadach postępowania,

opanowanych w procesie socjalizacji.

Szczególną jednak uwagę zwraca się na

metody działań społecznych mające

prowadzić do zakładanego celu.

• F. Znaniecki, a za nim wielu polskich

socjologów uważa, że wszelkie
metody działań społecznych,
występujące we współczesnym
społeczeństwie są pochodnymi
dwóch podstawowych metod:

• metody negatywnego przymusu

(nakazu i zakazu) i pozytywnego
nakłaniania (perswazji, czyli
przekonania). W procesie interakcji
istotną rolę odgrywają nie tylko
metody działania, ale również same
narzędzia do tego działania, które
określa się mianem

wzorów działań

społecznych

.

• Wzory te, są „przepisami” różnych

działań społecznych
(podporządkowywania, nakłaniania) i
mają często charakter czysto
kulturowy, tak więc różnią się
w zależności od zmieniającego się w
procesie transformacji ustrojowej
społeczeństwa.