WIĘŹ SPOŁECZNA JAKO PODSTAWA POWSTANIA ZBIOROWOŚCI:

1. Poglądy na temat podstaw spójności zbiorowości ludzkich:

   1. rodzaje więzi:

      • więź naturalna – powstają przez naturalną grę sił przyrodzonych np. matka i dziecko

      • więź stanowiona – powstaje na mocy decyzji ustanawiającej prawa, kształtuje się na gruncie związków stanowionych

      • więź zrzeszeniowa – wyrasta na gruncie dobrowolnego zrzeszania się ludzi, po to by wspólnie wykonywać określone działania (grupa kolegów)

      • więź społeczna – ogół stosunków, połączeń i zależności łączących ludzi w trwałe zbiorowości

2. Elementy więzi społecznej:

   1. styczności:

      • przestrzenna:

        • akt spostrzeżenia innego osobnika lub uświadomienia sobie jego istnienia w przestrzeni, w której przebiega działalność człowieka,

        • jej podstawową cechą jest zdanie sobie sprawy z istnienia innych ludzi w tej przestrzeni i spostrzeżenie ich cech,

        • jest podstawą więzi ekologicznej, wynikającej z jednakowego stosunku do tej przestrzeni,

        • spostrzeżenie w przestrzeni może być przelotne lub powtarzające się,

        • bardziej trwałe styczności przestrzenne stają się pierwszym etapem rozwoju więzi społecznej

      • psychiczna:

        • wzajemne zainteresowanie, oparte na spostrzeżeniu cech wyglądu zewnętrznego, cech umysłowych i charakteru innych osób

        • rodzaje styczności psychicznych:

          • bezpośrednia

          • pośrednia

        • łączność psychiczna:

          • spostrzeżenie cech innych osób, pozwalających zaspokoić różne potrzeby, może rodzić różne postawy zarówno pozytywne (sympatie, przyjaźń, miłość) jak i negatywne (wrogość, walka)

          • łączność jest etapem więzi, który znacznie ją zacieśnia

      • społeczna:

        • istotny element więzi społecznej

        • zainteresowanie wartościami i przedmiotami, które posiadają ludzie

        • czynności pozyskiwania pożądanych przedmiotów czy wartości

        • układy złożone składające się z trzech elementów:

          • przynajmniej dwóch osób

          • pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności

          • czynności dotyczących tej wartości

        • determinują charakter więzi wpływają na to co łączy ludzi

        • podział:

          • ze względu na czas i częstotliwość występowania styczności

            • przelotne

            • trwałe

          • ze względu na formę przestrzenną styczności

            • pośrednie

            • bezpośrednie

          • ze względu na rodzaj przedmioty styczności

            • osobiste

            • rzeczowe

          • ze względu na stopień uregulowania czynności przepisami

            • prywatne

            • publiczne

        • wzajemne oddziaływania – sposoby wywierania wzajemnego wpływu ludzi na siebie

          • ich celem jest modyfikacja czynności i zachowań innego człowieka lub grupy

          • stanowią właściwa treść życia społecznego

   2. metody działań społecznych:

      • pozytywne nakłonienie:

        • zapraszanie lub zachęcanie do wykonania jakiejś czynności

        • współpracujące kierownictwo lub przodownictwo

        • kierownictwo lub przodownictwo wychowawcze

        • uczestniczące podporządkowanie się

        • celowe podporządkowanie

      • negatywny przymus:

        • samoobrona

        • represja

        • bunt, opozycja grupowa

        • agresja, działania wrogie (unikanie porozumienia),

        • egoistyczny kompromis

   3. stosunek społeczny

      • układ zawierający następujące elementy:

        • dwóch partnerów (jednostka lub grupa)

        • łącznik (przedmiot, postawa, interes, sytuacja)

        • układ obowiązków i powinności (unormowane czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać)

      • powoduje powstanie wzajemnej zależności między partnerami

      • trwały element więzi skupiający zbiorowości

      • systematyzują, organizują, zapewniają ciągłość treści życia

      • powodują powstanie zależności:

        • funkcjonalno-strukturalnych – wynikające z przynależności do struktury

        • intencjonalnych – wynikających z bezpośrednich zamierzeń jednej osoby wobec drugiej

   4. podział więzi społecznych:

      • ze względu na czynniki łączące ludzi:

        • przedmiotowa – funkcjonalna, celowa

        • telesteniczną – oparta na wspólnych potrzebach, uczuciach czy ideach

      • ze względu na charakter:

        • bezpośrednia – oparta na werbalnych i niewerbalnych kontaktach „twarzą w twarz”

        • pośrednie – płaszczyzną nie są kontakty osobiste Lech wartości i przeżycia

      • ze względu na prawomocność:

        • formalna – utrwalona przez przepisy i prawo

        • nieformalna – ksztaltuje się na gruncie uczuć sympatii, przywiązania

      • ze względu na trwałość:

        • krótkotrwałe

        • długotrwałe

      • inne:

        • całkowite – wszystkie stosunki i zależności społeczne, w które wchodzi dana jednostka, SA ze sobą powiązane w ramach jednej zbiorowości

        • częściowe – jednostka powiązana jest z wieloma zbiorowościami

3. System instytucji i kontroli społecznej:

   1. instytucje:

      • definiowanie:

        • zespołu urządzeń, w których wybrani członkowie grup otrzymują uprawnienia do wykonywania czynności określonych publicznie i impersonalnie dla zaspokojenia potrzeb jednostkowych i grupowych oraz dla regulowania zachowań innych członków grupy

        • grupy osób powołane do załatwienia spraw doniosłych dla całej zbiorowości

        • role społeczne niektórych członków grupy, niezwykle ważne dla jej życia

        • względnie trwałe układy kulturowe i strukturalne, które rozwijają się lub zostają specjalnie powołane w celu rozwiązywania stale powtarzających się problemów społecznych

      • funkcje instytucji:

        • kontrolna

        • stwarzają możliwość zaspokajania potrzeb

        • regulują działania członków grup społecznych

        • zapewniają ciągłość życia społecznego i kontynuację czynności publicznych

        • dokonują integracji dążeń, działań i umacniają wewnętrzną spójność zbiorowości

      • system instytucji społecznych posiada instytucje:

        • ekonomiczne

        • polityczne

        • wychowawcze

        • kulturalne

        • socjalne

        • religijne

      • podstawowe instytucje:

        • gospodarka

        • edukacja

        • rodzina

        • państwo

        • religia

      • instytucje tylko wtedy stwarzają warunki rozwoju zbiorowości, jeśli będą składały się na spójny i możliwie bezkonfliktowy system, w przeciwnym razie mogą zagrażać realizacji istotnych celów życiowych zbiorowości

      • integracja instytucji:

        • odpowiedzialność za zbiorowość

        • merytoryczny podział pracy między instytucjami

        • dominacja instytucji jednego typu nad innymi

      • skuteczność i sprawność funkcjonowania instytucji społecznych zależy od sposobu włączenia danej instytucji w cały system instytucji państwowych i społecznych

      • zmienne opisujące daną instytucję:

        • wyraźne określenie celu i zakresu wykonywanych czynności przez daną instytucję

        • racjonalny podział pracy i racjonalna organizacja wewnątrz instytucji

        • stopień depersonalizacji i obiektywizacji czynności instytucji

        • uznanie i zaufanie członków zbiorowości w stosunku do przedstawicieli instytucji

   2. kontrola społeczna:

      • definiowanie:

        • system miar, sugestii, sposobów przekonywania, nakazów i zakazów, system perswazji, a także nacisku, sankcji, do przymusu fizycznego włącznie, system sposobów wyrażania uznania, wyróżniania i nagród, dzięki któremu grupa doprowadza zachowania siwuch członków do zgodności z przyjętymi wzorami działania

      • rodzaje mechanizmów kontroli:

        • psychospołeczne – kontrola wewnętrzna, samokontrola, sumienie

        • materialno-społeczne – oddziaływanie jednostek, grup, zbiorowości, instytucji, maja charakter przymusu zewnętrznego

      • zwyczaj – ustalony sposób postępowania w określonych sytuacjach, który nie budzi sprzeciwu i nie spotyka się z negatywnymi reakcjami otoczenia (nawyki higieniczne, sposoby ubierania się)

      • obyczaj – opierają się nie tylko na normach i wartościach przyjętych przez jednostki, ale również nacisku otoczenia, ustalony sposób postępowania, z którym grupa wiąże pewne oceny moralne i którego naruszenie wywołuje sankcje negatywne (bliższy mechanizmowi materialno-społecznemu)

      • sankcje – reakcja grupy na zachowania członków w sytuacjach społecznie ważnych

        • negatywne – drwiący uśmiech, ocena niedostateczna, zwolnienie z pracy, potrącenie wynagrodzenia, unikanie spotkania

        • pozytywne – przyjazne powitanie, stypendium, awans pracy

        • ze względu na charakter sankcji:

          • prawne

          • etyczne

          • satyryczne

          • religijne

        • ze względu na stopień uregulowania

          • formalne

          • nieformalne

4. Charakterystyka instytucji totalnych:

   1. podział instytucji totalnych:

      • instytucje sprawujące opiekę nad osobami niedołężnymi ale nieszkodliwymi (domy opieki, ośrodki dla bezdomnych, sierot)

      • zakłady zamknięte opiekujące się osobami niezdolnymi do samodzielnego troszczenia się o siebie i niebezpieczne dla otoczenia (szpitale zakaźne, psychiatryki)

      • instytucje chroniące społeczeństwo przed szkodzeniem mu w sposób świadomy ( więzienia, zakłady wychowawcze, obozy)

      • instytucje realizujące określone zadania techniczne (koszary, elektrownie)

      • instytucje stwarzające warunki do funkcjonowania tych ludzi, którzy dobrowolnie wycofali się z czynnego życia (opactwa, zakony, klasztory)

   2. cechy instytucji totalnych:

      • stwarzają większe ograniczenia niż inne

      • przełamanie barier oddzielających poszczególne dziedziny życia ich mieszkańców

      • miejsce spania jest jednocześnie miejscem pracy, kontaktów towarzyskich i zabawy

      • ich członkowie pozostają w bezpośrednim towarzystwie we wszystkich fazach codziennej działalności

      • wszystkie codzienne działalności przebiegają według narzuconego planu, są przymusowe i podlegają kontroli

      • podział na personel i podwładnych

        • personel – ma kontakt ze światem zewnętrznym, jest odpowiedzialny za podwładnych, powinien odznaczać się określonymi umiejętnościami i kwalifikacjami

        • podwładni – podporządkowują się całkowicie obowiązującym i narzuconym regułom

   3. deprywacja osobowości w instytucjach totalnych:

      • pozbawienie osób wchodzących do instytucji przedmiotów stanowiących ich własność prywatną i przechowywanie ich w magazynie aż do ostatniego dnia pobytu w instytucji

      • ciągłe przebywanie ze współtowarzyszami, prowadzące do depersonalizacji i standaryzacji osobowości

      • ograniczenie możliwości kontaktowania się ze światem zewnętrznym i zawieszenie planów rodzinnych, zawodowych czy edukacyjnych

      • nadmierne uzależnienie od personelu