Socjologia - Ćwiczenia
Więź społeczna jest zasadniczym pojęciem w teoriach socjologicznych.
(Zbiorowość społeczna - zbiór ludzi, w którym powtarzają się styczności i zachodzą stosunki społeczne, Jednak to dzięki stwierdzeniu więzi staje on się społecznością)
Więź społeczna objawia się na 2 płaszczyznach:
- rzeczowo określane związki i wspólności między ludźmi (związki krwi, języka, pochodzenia)
- stany i akty świadomości (poczucie łączności lub odrębności od innych)
Więź zawsze łączy ludzi w określonej zbiorowości
Rodzaje więzi:
- więź naturalna
- stanowiona
- zrzeszeniowa
- lokalna
W makrostrukturach, więzi zespalające mają różny charakter. We wspólnocie etnicznej mają charakter naturalny, zaś we wspólnocie terytorialnej jest to podległość wspólnej władzy. Wydaje się, że związki, jakie łączą ludzi w takim typie społeczności nie dają się sprowadzić do jednego rodzaju więzi.
Relacje między dwiema postaciami makrostruktury społecznej w nowoczesnym świecie:
W Polsce nękanej zaborami widać wyraźne odróżnienie więzi narodowej i państwowej, natomiast w innych państwach utożsamia się więź narodową z państwową.
Wielkim heterogenicznym zbiorowością nadaje się miano naród-państwo, ponieważ nawarstwia się tam więź właściwa państwu na naturalną, narodową.
Więzi dzielą się na:
- małego zasięgu
- średniego zasięgu
- wielkiego zasięgu
Przejawy więzi społecznej. Rozkład Więzi
Najczęstszym przejawem więzi są zachowania i ich społecznie uwarunkowana jednostajność. Wyraźniejsze objawienie to podział na swoich i obcych. Miarą podziału jest tu dystans wobec obcych oraz przywileje i obowiązki obowiązujące „swoich”, ale nie „obcych”.
W dzisiejszym społeczeństwie gdzie występuje duża jego ruchliwość liczą się więzi etniczne, które powstają z podziałów zawodowych i warstwowych (na tym podłożu kształtują się gangi i inne nieformalne zrzeszenia skupione przy instytucjach publicznych, stojące po za porządkiem społecznym).
Najdobitniejszym przejawem w. społecznych są działania zbiorowe, podejmowane w grupach społecznych. Opierają się na identyfikacji jednostki z grupą jako całością (np. odwet rodu za krzywdę jednego członka). Innym rodzajem działań z przejawami więzi jest działanie obronne grupy zagrożonej nieprzyjaznymi działaniami innej.
Proces rozpadu/zaniku więzi często łączy się z rozpadem/zanikiem społeczności/grupy.
Weber opisał przykład utrzymywania się starych więzi w nowych warunkach (miasto azjatyckie).
Często w. społeczne nakładają się na siebie przy czym nie dochodzi do supremacji jednej z nich (tworzone organizacje w krajach Trzeciego Świata powodują nakładanie sięwięzi terytorialno-politycznych na etniczne). Nie zawsze można określić do czego prowadzi ścieranie się różnych systemów społecznych. Mogą to być: zanik czynników/składników więzi i krystalizacja nowej czy też symbioza starej z nowymi.
Rozpad jednej więzi nie oznacza całkowitego zaniku jakichkolwiek więzi.
Zagrożeniem dla więzi jest konflikt i obojętność oparta na braku zainteresowania i powierzchownych kontaktach.
Zestawy ról, zestawy statusów społecznych i sekwencje statusów społecznych w czasie
Linton twierdził, iż do opisu i analizy struktury społecznej podstawowe znaczenie posiadają 2 pojęcia: statusu i roli społecznej.
- status: pozycja społeczna jednostki
- rola: odtwarzanie w zachowaniach oczekiwań przypisanych owej pozycji.
Zakładał on też, że każdemu statusowi społecznemu przypisana jest odrębna rola (co nie jest prawdą). Ze statusem społecznym wiąże się szereg ról co można określić mianem zestawu ról, zespołem zależności w rolach przypisanych jednostce ze względu na jego status społeczny.
Role złożone (multiple roles) odnoszą się do zespołu ról związanego z wieloma rozmaitymi statusami społecznymi (zestaw statusów).
Strukturę społeczną tworzą trwałe układy zestawów ról, statusów społecznych oraz ich sekwencje.
Strukturalne źródła niestabilności zestawów ról:
Podstawowym źródłem zakłóceń jest sytuacja, w której partnerzy jednostki zajmującej określony status społeczny zajmują inne statusy społeczne a więc ich oczekiwania się różnią.
Mechanizmy społeczne służące uzgadnianiu ról w zestawach ról:
1. Zróżnicowanie zaangażowania w rolę wśród osób objętych zestawem ról (ważny: stopień nasilenia oczekiwań ułatwia bądź utrudnia pracę/amortyzuje)
2. Zróżnicowanie władzy osób objętych zestawem ról. (narzucanie przez władzę własnej woli, koalicje partnerów zestawu ról aby zrównoważyć silniejszego, neutralizacja sprzecznych sił daje swobodę działania)
3. Ochrona zachowań związanych z rolą przed obserwowalnością ze strony partnerów zestawu ról. (brak interakcji między wszystkimi partnerami ułatwia działanie, ponieważ nie jest ciągle obserwowana/kontrolowana, zagrożenie przy nadmiernej anonimowości (zbyt duża władza), wiadomości poufne, odpowiedzialność publiczna (wymagany pewien stopień obserwowalności))
4. Zapewnienie obserwowalności konfliktu, żądań stawianych ludziom zajmującym dany status społeczny. (walka lub kompromis, mechanizm eliminowania „pluralistycznej niewiedzy” to znaczy wzoru, w którym poszczególni członkowie grupy nie zdają sobie sprawy z tego, że ich postawy i oczekiwania dzielone są przez innych ludzi, ujawnianie konfliktu, przenosi kłótnię na partnerów zestawu ról)
5. Społeczne poparcie ze strony ludzi zajmujących podobne statusy i mających podobne trudności w obliczu niespójnego wewnętrznie zestawu ról. (wspólne rozwiązywanie konfliktu jednostek o podobnym zestawie ról, stowarzyszenia zawodowe, kodeksy zawodowe)
6. Ograniczenie zestawu ról. Rozpad układu zależności w rolach. (zerwanie stosunków z partnerami ale dalsze wykonywanie swej roli, ograniczoność tego mechanizmu)
Konflikt trwale pozostający w zestawie ról:
Konflikt taki skutecznie utrudnia wykonywanie ról - to najczęstsza sytuacja.
Dynamika przystosowania w zestawach i sekwencjach społecznych:
Trudności w uzgodnieniu oczekiwań dotyczących w takiej samej mierze zestawu ról jak i statusów społecznych. Struktura tych trudności w obu przypadkach jest podobna jednak nie identyczna.
Statusy społeczne to jedna z podstawowych współzależności pomiędzy instytucjami a podsystemami społeczeństwa. Złożone zestawy statusów społecznych tworzą pewien rodzaj więzi między podsystemami społeczeństwa, lecz ludzie zajmujący owe statusy napotykają duże trudności z organizacją swych zachowań w rolach. Rozmaite procesy społeczne łagodzą komplikacje związane z zestawami statusów społecznych (pracownicy dostosowują swoje oczekiwania do innych biorąc pod uwagę ich życie rodzinne itp. (np. śmierć kogoś w rodzinie sprawia, że są bardziej wyrozumiali)). Ciągłe przystosowywanie się wiąże się z wartościami społecznymi (jeżeli istnieje uprzednia zgoda co do względnej „ważności” społecznych zobowiązań przypisanych statusowi społecznemu osłabia to wewnętrzny konflikt osób zajmujących te statusy.
Empatia łagodzi konflikty.
Struktury społeczne cechują się zdolnością wyuczonego przystosowania przekazywanego sukcesywnie przez zmieniające się nakazy kulturowe (im więcej konfliktów wynikających z pewnej sytuacji, tym większe prawdopodobieństwo pojawienia się norm regulujących owe sytuacje)
Statusy osiągnięte: statusy zdobyte dzięki własnym osiągnięciom a nie przez umieszczenie.
Proces autoselekcji: wartości zinternalizowane przez ludzi zajmujących wcześniej dominujące pozycje sprawia, iż nie będą zajmowali statusów z którymi związane są wartości niezgodne z ich własnymi (większa wewnętrzna spójność zestawu statusów)
Jaźń społeczna. Znaczenie „Ja”
Ja = jaźń
Z punktu widzenia socjologii, „ja” ma zawsze jakiś społeczny aspekt odnoszący się do innych ludzi a także do mówcy. Wg. analizy prof. Jamesa Słowa „mnie” i „jaźń” oznaczają wszystkie rzeczy, które mają moc wytworzenia w strumieniu świadomości pobudzenia pewnego rodzaju.
Uczuciowy aspekt jaźni bezpośrednim i rozstrzygającym znakiem i sprawdzeniem tego, czym jest „ja”. Emocja odnosząca się do samego siebie pełni ważną funkcję stymulującą i ujednolicającą działania jednostek. Rozwija się ona od urodzenia po przez doświadczenie, często przyjmując formę doznań mięśniowych, wizualnych lub innych. Uczucie to przechodzi proces zróżnicowania i wysubtelniania, rozpadając się na niezliczoną liczbę sentymentów dotyczących samego siebie (self-sentiment), (posiada swój własny ton i natężenie). Konkretne uczucie występujące u dorosłych osób jest całością zbudowaną z tych różnych sentymentów wraz ze znaczną liczbą pierwotnych emocji, które dotąd się nie rozpadły.
„Ja” jako ciało materialne: to wrażenie jest tylko iluzją. Siła uczuć dostarczana nam przez myślenie o nas porównywalna jest do emocji pierwotnych, takich jak ból czy wściekłość. Iluzję materialności „ja” można udowodnić badając odniesienia w dyskusji czy też literaturze. „Mój” to w takiej samej mierze nazwa jaźni jak „ja”. To uczucie wobec siebie samego jest głównie powiązane z ideami odnoszącymi się do wykonywania władzy. Korelacja między uczuciem wobec samego siebie a celową działalnością jest łatwo dostrzegalna. Uczucie to wiąże się z motywacją, dzięki której łatwiej podołać trudnym wyzwaniom. Jednak gdy przestajemy interesować się daną czynnością to aktywność uczucia ustaje. Idea siebie samego, powiązana z myślami o innych osobach jest zawsze świadomością szczególnego czy wyróżnionego aspektu życia, gdyż jest to ten aspekt, tkóry musi być podtrzymywany przez zamiar, wysiłek, a jego bardziej agresywne formy będą wiązać się z tym wszystkim, co ktoś uzna za równocześnie odpowiadające jego własnym tendencjom a różniące się od tendencji charakterystycznych dla innych, z którymi pozostaje on w kontakcie umysłowym.
Agresywna osobowość przejawia się w przyswajaniu przedmiotów powszechnego pożądania, co koresponduje z potrzebą władzy nad tymi przedmiotami, występującą po to, aby zapewnić sobie szczególny rozwój, oraz z niebezpieczeństwem działań przeciwstawnych podejmowanych przez inne osoby potrzebujące tych rzeczy. Zakres zjawiska to nie tylko przedmioty materialne, ale także czułość innych ludzi, plany, ambicje, zamiary czy idee. Ograniczenie słowa „jaźń” jedynie do celów niższego rzędu składających się a osobowość jest błędem. Tam gdzie nie ma komunikacji nie może istnieć nazewnictwo oraz nie może rozwijać się myśl.
Poczucie przyswojenia zawsze wiąże się (chociaż częściowo) z wspólnym życiem.
A więc „ja” nie składa się na cały umysł, jest jego szczególną częścią, która stopniowo włącza się w umysł posiadając przy tym swoją odrębność. Nie istnieje „ja” (np. w uczuciu dumy lub wstydu) bez powiązanego z nim poczucia „ty”, „on” czy „oni”. Musi być świadomość świata ludzi oraz wartości tego, co się ukrywa.
Możemy nadawać różnym rzeczom kategorię „ja”, wystarczy tylko nadać im funkcje społeczną np. „jestem wyższy niż ty” - nadanie tej funkcji ciału.
W pewnych przypadkach jaźń społeczna może być nazywana jaźnią odzwierciedloną (chodzi tu o widzenie siebie samego w umyśle innej osoby) Ta idea składa się z trzech elementów:
- wyobrażenie tego, jak prezentujemy się innej osobie
- wyobrażenie na temat jej sądów, co do tego, jak się prezentujemy (istotny element)
- pewien rodzaj uczucia wobec siebie samego, takiego jak np. duma czy upokorzenie.
„Jaźń” i zaimki pierwszej osoby są nazwami, których uczymy się stosować wobec instynktownej postawy umysłu
(dzieci rozumieją i rozpoznają funkcje zaimków 1 i 2 osoby)
(1 osoba w sensie dzierżawczym używana najczęściej w nastroju agresywnym w celu zwrócenia uwagi (dzieci))
(Nauka przez obserwację i przeciwstawianie)
Dziecko lokuje zwykle „ja” w ramach ciała, dlatego, że jest to dla nich najłatwiejsze, ponieważ ciało to jedyna namacalna rzecz, nad którą mają władzę. Proces po przez który rozwija się uczucie zwierciadlanego typu wobec siebie samego to wywieranie wpływu własnymi działaniami na innych osobach.
Afektacja (w każdym wieku) ma miejsce wtedy, gdy silne dążenie do wywierania wpływu na innych wydaje się przeważać nad utrwalonym już charakterem i wywołuje w nim oczywiste zmiany (twist) czy pozy.
W czasie rozwoju jaźni społecznej widoczny jest podział płci:
Dziewczynki cechują się większą wrażliwością i dbałością o swój społeczny wizerunek (wieczna kobiecość)
Chłopcy natomiast bardziej zainteresowani są działalnością muskularną i budowaniem. Są bardziej zainteresowani rzeczami. Mężczyźni przystosowani do agresji są bardziej samodzielni. Kobiety natomiast są bardziej zależne od bezpośredniego i osobistego wsparcia/pomocy. Ich myśl musi skupiać się na jakiejś osobie, w której umyśle może znaleźć ona stabilny i odpowiadający wizerunek samej siebie. Chłopcy mają mniej wrażliwą jaźń społeczną, niż dziewczyny.
Człowiek wrażliwy, przebywający w otoczeniu imponującej osobowości stanie się przez pewien czas swą interpretacją tego, co tamten o tej osobie myśli. Jak długo charakter jest otwarty i zdolny do wzrostu, utrzymuje on odpowiednią wrażliwość, która nie jest słabością o ile nie przysłania zdolności asymilacyjnych i organizacyjnych. Człowiek, którego postawa wobec innych jest stanowczo utwierdzająca, a nigdy przyjmująca, może być pewnym, iż nigdy nie zajdzie daleko, gdyż nie nauczy się wiele. Społeczne uczucie głównym zainteresowaniem jaźni.
(Odbicie własnej jaźni - reflected self)