WOJNY W BYŁEJ

JUGOSŁAWII

EUNIKA STEMPEL

PRZYCZYNY Z PERSPEKTYWY POZIOMÓW

ANALIZY

POZIOM

PRZYCZYNA

JEDNOSTK

A

Brak charyzmatycznego przywódcy który bylby spoiwem

pańswa

Najonaliz generowany „od góry”- Slobodan Miloszewić, Franjo

Tudjman

Niezdolność do komunikownia się – brak dobrej woli wśród

przywódców by przeprowadzić rozpad panstwa w sposób

pkojowy

PAŃSTWO/

SPOŁECZE

ŃSTWO

Czynniki:

Historyczny – wrogość między Chorwatami a Serbami z czasów

II wojny świtowej(stereotyp czetnika, ustasza)

Ekonomiczny – Słowenia i Chorwacja zaintereowane własnym

rozwojem gospodarczym

Etniczny – brak poczucia istnienia jednego narodu

jugosławiańskiego wśród obywateli, różnice religijne, kulturowe

SYSTEM

MIĘDZYNA

-

-RODOWY

Wojna w Chorwacji

W maju w Chorwacji odbyły się pierwsze wolne wybory

do parlamentu, zwyciężyła w nich Chorwacka Unia

Demokratyczna Franja Tudżmana, który wkrótce

został prezydentem kraju. Miloszewicz szachował

Tudżmana groźbą secesji zamieszkanych przez

Serbów regionów w Chorwacji – Krainy i Slawonii.18

sierpnia Serbowie chorwaccy ogłosili autonomię

prowincji Kraina a na jesieni 1991 roku Kraina i

Slawonia ogłosiły secesje. Od tej pory na terenach

obu prowincji regularnie dochodziło do incydentów

zbrojnych.19 maja 1991 w Chorwacji odbyło się

referendum – 95% głosujących opowiedziało się za

utworzeniem niepodległego państwa. 25 czerwca

1991 roku Słowenia i Chorwacja ogłosiły

niepodległość .W odpowiedzi wojska federalne

rozpoczęły operacje zbrojne w celu przejęcia kontroli

nad zbuntowanymi regionami.



W sierpniu 1991 rozgorzała wojna serbsko - chorwacka , która

objęła tereny wokół Serbskiego Regionu Autonomicznego

Kraina.Najcięższe walki miały jednak miejsce w Slawonii



Obie strony stosowały „czyszczenie etniczne” na ludności cywilnej



We wrześniu okręty wojenne JNA zaczęły ostrzeliwać ększe miasta

dalmatyńskiego wybrzeża, takie jak Zadar, Split i Dubrownik.

Jednocześnie czarnogórskie oddziały paramilitarne oblegały

Dubrownik od strony lądu i plądrowały okoliczne miasteczka i

wioski. Doszło także do kilku lotniczych ataków na Zagrzeb



głównymi wydarzeniami wojny stało się oblężenie ńskich miast
Vukovaru (IX - X 1991r) i Osijeku(XI 1991- I 1992r. )

Wojna w Chorwacji cd

Wojna w Bośni i Hercegowinie

Marzec 1991r. BiH w referendum opowiedziała się za

wystąpieniem z republiki i 5 kwietnia ogłosiła niepodległość.

W jednym z pierwszych starć naprędce zebrane oddziały

bośniackie odparły Armię Jugosłowiańską, która próbowała

przywrócić kontrolę nad Sarajewem. Rozpoczęło się

oblężenie miasta, które trwało przez 3,5 roku. Każda z

walczących stron rozpoczęła na kontrolowanych przez siebie

terenach czystki etniczne. 27 kwietnia 1992 proklamowana

została nowa Jugosławia złożona z Serbii i Czarnogóry .W

lipcu Chorwaci proklamowali w południowej części republiki

Herceg-Bośnię, co jeszcze bardziej pogorszyło sytuację

Bośniaków. W sierpniu 1992 roku światem wstrząsnęły

zdjęcia z domniemanych serbskich obozów w Bośni, w

których według danych bośniackich mogło być

przetrzymywanych nawet 120 000 osób.W styczniu 1993

roku zabito wicepremiera BiH znajdującego się pod francuską

eskortą.W maju 1993 roku utworzone zostały “bezpieczne

strefy”. Były to: Srebrenica, Tuzla, Žepa, Goražde, Bihać i

Sarajewo. Ich ochronę przejęło ONZ. Rozmieszczono w nich

słabe siły pokojowe, które były skrępowane rozkazami

prawie całkowicie zabraniającymi używania broni i

angażowania się w walki. Przez cały 1993 i część 1994 roku

Chorwaci i Muzułmanie walczyli w Bośni między sobą.



W połowie 1995 sytuacja Serbów zaczęła się radykalnie

pogarszać. W Chorwacji wojska chorwackie odbiły z rąk serbskich

Zachodnią Slawonię.



Tymczasem Serbowie bośniaccy postanowili zlikwidować

muzułmańskie enklawy we wschodniej części Bośni. 11 lipca

zdobyli Srebrenicę i w następnych dniach wymordowali ponad

siedem tysięcy muzułmańskich chłopców i mężczyzn. Nieliczni

szczęśliwcy zdołali przedrzeć się przez terytoria serbskie do Tuzli

unikając polujących na nich Serbów i pułapek (miny, zasadzki).

Dwa tygodnie później padła inna enklawa – Žepa. Dopiero 1

sierpnia NATO zagroziło nalotami, jeśli zaatakowane zostaną

kolejne enklawy. W sierpniu Chorwaci szybkim uderzeniem

zdobyli kontrolowaną przez Serbów część Chorwacji.W połowie

1995 sytuacja Serbów zaczęła się radykalnie pogarszać. W

Chorwacji wojska chorwackie odbiły z rąk serbskich Zachodnią

Slawonię.



Tymczasem Serbowie bośniaccy postanowili zlikwidować

muzułmańskie enklawy we wschodniej części Bośni. 11 lipca

zdobyli Srebrenicę i w następnych dniach wymordowali ponad

siedem tysięcy muzułmańskich chłopców i mężczyzn. Nieliczni

szczęśliwcy zdołali przedrzeć się przez terytoria serbskie do Tuzli

unikając polujących na nich Serbów i pułapek (miny, zasadzki).

Dwa tygodnie później padła inna enklawa – Žepa. Dopiero 1

sierpnia NATO zagroziło nalotami, jeśli zaatakowane zostaną

kolejne enklawy.



28 sierpnia pociski serbskie kolejny raz trafiły w

targowisko w Sarajewie, zabijając 35 osób, a raniąc 85.

Kilka dni później na oddziały serbskie wokół Sarajewa

spadło odwetowe uderzenie lotnictwa NATO i ogień

francuskiej artylerii ulokowanej niedaleko miasta.



14 września Serbowie zgodzili się wycofać ciężki sprzęt

spod Sarajewa. Dzień później oddziały chorwackie, które

wkroczyły do Bośni, wspólnie z wojskami chorwacko-

bośniackimi, uderzyły na Serbów. Połączone siły doszły

w październiku pod Banja Lukę (największe miasto

serbskie w Bośni), zdobywając znaczną część serbskich

terenów.



12 października weszło w życie zawieszenie broni



11 listopada rozpoczęto negocjacje pokojowe i 10 dni

później został zawarty układ z Dayton kończący wojny w

Chorwacji i Bośni. Tym razem przegrywający wojnę

Serbowie przyjęli plan Grupy Kontaktowej, który

odrzucili kilkanaście miesięcy wcześniej. 14 grudnia

1995 roku prezydenci Bośni i Hercegowiny – Alija

Izetbegović, Chorwacji – Franjo Tuđman i Serbii –

Slobodan Milošević podpisali układ z Dayton.

Próby uregulowania konfliktu



Maj 1992 - ONZ nałożyła sankcje na pozostałe w związku

federacji Jugosławii Serbię i Czarnogórę oskarżając je o

sprowokowanie wojny w Chorwacji i Bośni



Styczeń 1993 - Międzynarodowi mediatorzy Cyrus Vance i

lord David Owen ogłosili plan podziału Bośni i Hercegowiny

na 10 prowincji, za podstawę jego opracowania przyjęli

aktualną mapę etniczną; plan został zaakceptowany przez

rząd Bośni, odrzucili go bośniaccy Serbowie



Luty 1993 - RB ONZ upoważniła “błękitne hełmy” do

użycia broni, gdyby było to konieczne, ale dowódcy sił

ONZ . W tym samym miesiącu RB ONZ podjęła decyzję o

utworzeniu trybunału międzynarodowego w Hadze, którego

zadaniem jest sądzenie odpowiedzialnych za zbrodnie

wojenne popełnione na terenie byłej Jugosławii.



Kwiecień 1993 - Rada Bezpieczeństwa ONZ ogłosiła sześć

"stref bezpieczeństwa" dla bośniackich Muzułmanów:

Sarajewo, Tuzla, Żepa, Gorażde, Bihać i Srebrenica.





Lipiec 1993 - W Genewie zostało osiągnięte wstępne

porozumienie w sprawie utworzenia na terenie Bośni i

Hercegowiny trzech państw etnicznych: serbskiego,

chorwackiego i muzułmańskiego; rozmowy załamały

się po zerwaniu przez bośniackich Serbów rozejmu.



Kwiecień 1994 - powstała Grupa Kontaktowa (USA,

Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Rosja), która

przygotowała kolejną propozycję pokojową (podział

Bośni na dwie części: 49% dla Serbów, 51% dla

federacji chorwacko-bośniackiej). Podzieliła ona jednak

los poprzednich propozycji, gdy w sierpniu Serbowie

odrzucili ją w referendum (znów 96% przeciw).



1 stycznia 1995 roku wszedł w życie czteromiesięczny

rozejm wynegocjowany przez byłego

prezydenta USA Jimmy'ego Cartera.



28 sierpnia - pociski serbskie kolejny raz trafiły w

targowisko w Sarajewie, zabijając 35 osób, a raniąc 85.

Kilka dni później na oddziały serbskie wokół Sarajewa

spadło odwetowe uderzenie lotnictwa NATO i ogień

francuskiej artylerii ulokowanej niedaleko miasta.



14 września Serbowie zgodzili się wycofać ciężki

sprzęt spod Sarajew

a.

Układ z Dayton

11 listopada rozpoczęto negocjacje pokojowe i 10 dni później

został zawarty układ z Dayton kończący wojny w Chorwacji

i Bośni. Tym razem przegrywający wojnę Serbowie przyjęli

plan Grupy Kontaktowej, który odrzucili kilkanaście

miesięcy wcześniej. 14 grudnia 1995 roku prezydenci Bośni

i Hercegowiny – Alija Izetbegović, Chorwacji – Franjo

Tuđman i Serbii – Slobodan Milošević podpisali układ z

Dayton. Podpisy te zakończyły formalnie dwie wojny, które

były najkrwawszymi wojnami w Europie od 1945 roku.

Do Bośni zaczął przybywać liczący 60 tys. jednostek

kontyngent sił NATO (IFOR – Siły Implementacyjne,

przekształcone później w SFOR – Siły Stabilizacyjne)

zastępując całkowicie do 20 grudnia misję ONZ UNPROFOR.

W misji uczestniczyli Polacy w liczbie 660 żołnierzy.

Zgodnie z postanowieniami układu pokojowego (Układ z

Dayton), Bośnia i Hercegowina stała się stosunkową luźną

federacją republiki serbskiej i federacji bośniacko-

chorwackiej. Każda jednostka ma dość szeroką autonomię

z własnymi władzami. Utworzono wspólny rząd oraz

parlament, wspólne jest także prezydium, w którego skład

wchodzi po jednym z przedstawicieli każdego z trzech

narodów. Jednostki NATO 2 grudnia 2004 roku zostały
zastąpione przez

europejskie jednostki wojskowe EUFOR

(w ramach misji Althea).

Bilans

Bilans wojny w Bośni jest następujący: 102 000 ofiar

śmiertelnych (58 000 Bośniaków, 14 000 Chorwatów,

30 700 Serbów i 5 000 innych) [1], z czego tylko 4 000

w wyniku walk chorwacko-bośniackich. W samym

Sarajewie zginęło 10 000 ludzi, a 35 000 zostało

rannych. Liczbę osób, które opuściły swoje domy w

wyniku obu tych wojen, szacuje się na 3,5 miliona (w

tym 600 000 Serbów, którzy uciekli do Jugosławii). Co

najmniej kilkadziesiąt tysięcy kobiet zostało

zgwałconych.

Wszystkie strony konfliktu prowadziły politykę tzw.

"czystek etnicznych", które sprowadzały się do

wysiedleń lub masowych morderstw przedstawicieli

przeciwnych nacji. Za czystki etniczne powszechnie

oskarża się Serbów, choć siły bośniacko-muzułmańskie

i chorwackie do przemocy przeciw Serbom zaczęły

nawoływać jeszcze przed wybuchem wojny. Do Bośni

zaczęli ściągać fundamentaliści z innych krajów

muzułmańskich, tzw. Mudżahedini, a słynne bośniackie

Zielone Berety są odpowiedzialne za szereg masakr na

ludności serbskiej. Tak samo już w 1991 chorwaccy

nacjonaliści zapowiadali krwawą rozprawę z ludnością

serbską na opanowanych przez siebie terenach.