Psychologia kliniczna

Wprowadzenie

Wykład 1

Terminologia



Psychologia kliniczna -

określenie historyczne, jednolite w

skali światowej, dziedzina: psychopatologia.



Definicja:

Psychologia kliniczna
1) dziedzina psychologicznych badań i zastosowań, która zajmuje
się opisem i wyjaśnianiem zdrowych oraz zaburzonych form
zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego;

2) zadania praktyczne polegają na diagnozie zdrowia i/lub
zaburzeń oraz na profesjonalnej pomocy i interwencji

(Sęk, 2005)

Obszar badań



Zaburzenia zachowania i ich psychospołeczne przyczyny.



Zaburzenia somatyczne uwarunkowane czynnikami

psychospołecznymi.



Wpływ zaburzeń somatycznych (chorób) na funkcje

psychiczne.



Zdrowie psychiczne i zdrowie rozumiane całościowo jako

pełny biopsychospołeczny dobrostan.

Jedna psychologia kliniczna?



Psychologia kliniczna człowieka dorosłego.



Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży.



Neuropsychologia (podspecjalność).



Psychologiczne problemy niepełnosprawnych i rehabilitacji.



Psychologia zdrowia (odrębna dziedzina, częściowo wspólna

problematyka: np. stres, psychosomatyka).

Kryteria

odróżniania normy od patologii

Neale, Davison, Haaga (1996)



Wskaźniki statystyczne –

obliczenie rozkładu liczebności

danej cechy w postaci krzywej normalnej.



Zachowania niespodziewane –

odmienne od typowych reakcji

na daną sytuację.



Naruszanie norm –

nieprzestrzeganie ogólnie przyjętych

zasad.



Poczucie subiektywnego dyskomfortu –

cierpienie.



Niesprawność –

patologiczne stany które prowadzą do

niepełnej sprawności.

Kryteria

odróżniania normy od patologii

Rosenhan, Seligman (1994):



Trudności w przystosowaniu

(np. częste zmiany pracy, unikanie określonych sytuacji

społecznych, prowokowanie konfliktów)



Nieracjonalność

(

celu

np. w bulimii;

motywów

np. działania powodowane

urojeniami, autodestrukcja)



Dziwaczność

(np. nazbyt literackie formy w codziennej komunikacji, różne formy

natręctw)



Wyrazistość i niekonwencjonalność

(np. przerysowanie, łamanie konwencji)

Niejednoznaczność kryteriów i

diagnozy



Wpływ kultury

(np. rytualne zachowania religijne postrzegane jako kompulsywne
są specyficzne dla określonej populacji)



Specyfika sytuacji społeczno-politycznej

(np. okresu realnego socjalizmu, częsta zmiany pracy)



Zmiany norm społecznych

(np. d/t homoseksualizmu)



Subiektywne przeżycia

(np. paradoksalne reakcje przyjemności i zadowolenia czerpane z
zadawania cierpienia innym)

Czym jest zdrowie psychiczne?



Koncepcja salutogenetyczna

(Aron Antonovsky, 1995)

Pojęcie

„poczucia koherencji”

(Sense of coherence - SOC)

Orientacja życiowa, polegająca na spostrzeganiu świata jako

(1)

zrozumiałego,

(2)sterowalnego
(3)mającego sens
wobec tego wartego podejmowania wysiłku i inwestowania

emocjonalnego w życie.

Te trzy wymiary osobowości:



sprzyjają lepszemu radzeniu sobie z realizacją zadań życiowych



z zaspokajaniem potrzeb psychicznych,



łącza się ze stosowaniem adekwatnych mechanizmów radzenia

sobie z trudnościami.



Narzędzie do pomiaru poczucia koherencji (1997) – różnicuje osoby

zdrowe i cierpiące z powodu zaburzeń psychicznych.

Klasyfikacje zaburzeń psychicznych



Światowa Organizacja Zdrowia:

ICD-10: Międzynarodowa klasyfikacji chorób i problemów

zdrowotnych;

Rozdział V: Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i

zaburzeń zachowania
Ostatnia rewizja: 1992



Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne:

DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders),

Podręcznik diagnostyczny i statystyczny zaburzeń psychicznych

Ostatnia wersja: 2013



Przygotowanie kolejnych wydań:
* Zespoły ekspertów
* Międzynarodowe konferencje
* Głosowanie

Diagnoza

I. Zbieranie informacji o objawach:



Opis dokonany przez pacjenta (np. niemożność spania).



Obserwacja zachowania chorego (np. urojenia, halucynacje).



Informacje od rodziny.



Narzędzia diagnostyczne.

→ Znaczenie diagnozy behawioralnej, obserwacja rzeczywistych

zach.

II. Klasyfikacja objawów
(ICD-10, DSM-V)

Diagnoza przyczynowa

model biomedyczny



Uwarunkowania genetyczne

(badania nad bliźniętami

jednojajowymi np. przewidywalność zachorowań w schizofrenii
50%) Rosenhan, Seligman, 1994, t.1



Uwarunkowania biochemiczne

(np. hipoteza dopaminowa w

schizofrenii, niedobór serotoniny w depresji) Rybakowski, 1997



Uwarunkowania neuroanatomiczne

(rezonans magnetyczny –

MRI, tomografia pozytronowa – PET, np. w schizofrenii zwiększenie
objętości komór mózgowych, zmniejszenie istoty szarej, mniejsze
płaty czołowe) Rybakowski 1997

Diagnoza przyczynowa

model psychospołeczny



Wynik patologicznych struktur osobowości

(np. psychoanaliza: konflikt między id, ego, superego; psychologia

poznawczo - behawioralna: wadliwe nawyki, wzorce przeżywania i

przekonania)



Wynik braku umiejętności radzenia sobie z rozwiązywaniem

problemów życiowych

(1)brak umiejętności komunikowania się, (2)nawiązywania i

utrzymywania kontaktów interpersonalnych, (3)deficyty –

zaburzenia funkcji intelektualnych, niepełnosprawność



Rezultat patologii systemu w jakim wzrasta i funkcjonuje

osoba

(1)patologia rodziny (2) patologia środowiska rówieśniczego



Brak oparcia społecznego

(samotność, niezaradność, odmienność)

(Kerneberg, Seler, Koenigsberg, Carr i Appelbaum, 1989)

Wywiad kliniczny (6)



Informacja o objawach (dane od pacjenta, rodziny, obserwacja)



Informacja o przebiegu choroby (okoliczności pojawienia się
objawów, reakcja na ich wystąpienie, zmienność w czasie, czynniki
nasilające, zmniejszające, przebieg leczenia, skuteczność)



Informacja o przebiegu doświadczeń życiowych z różnych okresów
życia (pozytywnych i negatywnych)



Informacja o stosunku pacjenta do jego doświadczeń.



Informacja o zachowaniu pacjenta w czasie rozmowy.



Informacje podsumowujące wcześniej uzyskane dane
(stwierdzenie przyczyn, deficyty powstałe przez chorobę)

Badanie inteligencji



Skala Inteligencji Wechslera dla Dorosłych

- Wersja

Zrewidowana (WAIS-R/PL/; Brzeziński, Gaul, Hornowska,
Machowski i Zakrzewska 1996)



Skala Inteligencji Wechslera dla Dzieci

– Wersja

Zmodyfikowana (WISC-R Matzak, Piotrkowska, Ciarkowska, 1997)



Powiązanie wyników skal Wechslera z określonymi zaburzeniami
psychicznymi (Kowalik, 1984)



Rozpoznanie możliwości pacjenta (przystosowanie, sposoby
rehabilitacji, rodzaj pracy).

Badanie osobowości

Kwestionariusze



MMPI

- Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości

(Hathaway, McKinley, 1940 r).



EPQ-R

- Zrewidowany Kwestionariusz Osobowości Eysencka

(Brzozowski, Drwal, 1995)



Skala Depresji Hamiltona

Testy projekcyjne



Test Rorschacha

(Plam atramentowych)



TAT

(Test Apercepcji Tematycznej)

Test Rorschacha

TAT

Formy psychoterapii



Psychoterapia indywidualna



Psychoterapia grupowa



Terapia rodzin i małżeństw
(

genogram

– graficzny obraz wielopokoleniowej struktury rodziny)



Model kliniczno-opiekuńczy → model środowiskowo-profilaktyczny.



Zadania psychologów klinicznych
praktyczne – promocja, prewencja, interwencja w kryzysie,

poradnictwo, terapia.

badawcze – tworzenie nowej wiedzy.