Organizacja Systemów

Produkcyjnych

Wprowadzenie

Dr inż. Eugeniusz Neumann

[e-mail]

2

Literatura przedmiotu



Lewandowski J., Skołud B., Plinta D.,

Organizacja systemów produkcyjnych,

PWE, Warszawa 2014



Brzeziński M. (red.), Organizacja i

sterowanie produkcją, Placet, Warszawa

2002



Gawlik J., Plichta J., Świć A., Procesy

produkcyjne, PWE, Warszawa2013



Liwowski B., Kozłowski R., Podstawowe

zagadnienia zarządzania produkcją,

Oficyna Ekonomiczna, Warszawa 2006

3

Literatura przedmiotu



Durlik I., Inżynieria zarządzania.
Strategia i projektowanie systemów
produkcyjnych -Tom 1, Placet, Warszawa
1996



Durlik I., Inżynieria zarządzania.
Strategia i projektowanie systemów
produkcyjnych -Tom 2, Placet, Warszawa
1996

4

System produkcyjny

5

Proces wytwarzania

6

Struktura systemu

wytwarzania

Struktura systemu wytwarzania stanowi układ komórek produkcyjnych

oraz związków, które zachodzą pomiędzy tymi komórkami.

Podstawowym elementem struktury systemu wytwarzania jest

stanowisko produkcyjne. W przemyśle stanowiska takie organizowane

są według następującego schematu:



KP0 – stanowiska produkcyjne,



KP1 –linie produkcyjne,



KP2 – działy,



KP3 – wydziały,



KP4 – zakład produkcyjny,



KP5 – przedsiębiorstwo.

Wybór struktury wytwarzania uzależniony jest od wielu czynników. Wpływ

na strukturę wytwarzania ma przede wszystkim rodzaj wytwarzanych

produktów oraz złożoność produkcji. Ważny jest także charakter

procesów technologicznych oraz ich właściwości, liczebność i złożoność.

Nie bez znaczenia jest także stopień specjalizacji oraz powiązania

kooperacyjne pomiędzy poszczególnymi komórkami produkcyjnymi.

W systemach wytwarzania poszczególne stanowiska łączone są w

odpowiednie grupy, składające się z urządzeń produkcyjnych,

przeznaczonych do realizacji takich samych operacji produkcyjnych.

7

Proces technologiczny

8

Stosowana terminologia



Organizacja produkcji – w ujęciu statycznym:

układ struktur, przebiegów i wzajemnych

powiązań produkcyjnych, sposobów postępowania

i koordynowania pracy komórek produkcyjnych i

pomocniczych oraz pracy ludzkiej.



Organizacja produkcji – w ujęciu dynamicznym:

działalność organizowania polegająca na

krytycznej ocenie rozwiązań dotychczas

stosowanych, projektowaniu rozwiązań

prawidłowych oraz wprowadzaniu doskonalszych.



Organizacja produkcji – w ujęciu przestrzennym:

lokalizacja wydziałów produkcyjnych i

pomocniczych, rozmieszczenie stanowisk pracy,

dróg transportowych, itp..

9

Stosowana terminologia



System – to zbiór podsystemów i

elementów, zorganizowanych (powiązanych

ze sobą) do wykonania określonych działań

zapewniających osiągnięcie założonych

celów (np. System produkcyjny).



Podsystem – to wyodrębniona grupa

elementów systemu, wzajemnie ze sobą

powiązanych i pełniących funkcje określone

celami działania podsystemu (np.

podsystem informacyjny).

10

Stosowana terminologia



System produkcyjny - to celowo zaprojektowany i

zorganizowany układ materialny, energetyczny i

informacyjny eksploatowany przez człowieka i służący

wytwarzaniu określonych wyrobów (także usług) w celu

zaspokojenia różnorodnych potrzeb konsumentów.



Techniczne przygotowanie produkcji – działalność

związana z przygotowaniem projektów, danych oraz

środków technicznych niezbędnych do podjęcia i

prowadzenia produkcji. TPP obejmuje przygotowanie

projektów nowych i zmodernizowanych wyrobów,

procesów produkcyjnych i ich organizacji, niezbędnych

środków technicznych, jak oprzyrządowanie specjalnych

urządzeń, obsługę techniczną produkcji, przygotowanie

danych, normatywów realizowanych funkcji w

przedsiębiorstwach.

11

Stosowana terminologia



Cykl produkcyjny wyrobu – jest to okres (liczba dni) od

momentu uruchomienia produkcji pierwszej części wyrobu

do zakończenia montażu wyrobu.



Partia produkcyjna – (seria produkcyjna), liczba wyrobów,

części lub zespołów (na którą wystawiona jest

dokumentacja produkcyjna) wykonywana kolejno na

każdym stanowisku roboczym bez przerw na wykonanie

innych przedmiotów lub czynności produkcyjnych.



Proces produkcji wyrobu – kompletny i odpowiednio

uporządkowany zespół działań, które zapewniają

otrzymanie wyrobu gotowego, począwszy od pobrania

materiałów i półfabrykatów z magazynu, a skończywszy na

przekazaniu gotowego wyrobu do magazynu wyrobów

gotowych. W skład procesu wchodzi: proces

technologiczny, kontroli jakości, transportu, konserwacji i

magazynowania.

12

Stosowana terminologia



Proces technologiczny – część procesu

produkcyjnego w czasie którego materiał

wyjściowy zmienia swoje kształty, wymiary,

własności fizykochemiczne lub wzajemne

położenie. Dzieli się na operacje, zabiegi, ruchy

robocze i ruchy elementarne. U podstaw

opracowania w/w procesu są rysunki części,

rysunki zestawieniowe lub schematy montażowe

wraz z wykazem części ( specyfikacją).



Struktura produkcyjna przedsiębiorstwa – układ

komórek produkcyjnych, ich wzajemne powiązanie

oraz zakres i formy specjalizacji w procesie

produkcyjnym. Może przybierać postać struktury

przedmiotowej, technologicznej lub mieszanej.

13

Rodzaj produkcji.

Klasyfikacja stanowisk

Rodzaj stanowisk produkcyjnych jest związany z typem produkcji.

Klasyfikacja typu produkcji jest funkcją częstotliwości przezbrojeń

stanowiska roboczego. Przezbrojenie stanowiska to przygotowanie

stanowiska do wykonywania innej operacji niż dotychczasowa.

Klasyfikacja stanowisk roboczych ze względu na ilość

przezbrojeń:



Stanowisko robocze o jednostkowym typie produkcji. Charakteryzuje

się wykonaniem niepowtarzających się (lub powtarzającymi się

nieregularnie) części wyrobów. Liczba przezbrojeń wynosi od kilku do

około 20 przezbrojeń,



Stanowisko robocze o małoseryjnym typie produkcji. Liczba

przezbrojeń waha się od 20 do 50 (niekiedy więcej).



Stanowisko robocze o średnioseryjnym typie produkcji. Liczba

przezbrojeń wynosi od 5 do 25.



Stanowisko robocze o wielkoseryjnym typie produkcji. Liczba

przezbrojeń wynosi od 2 do 5.



Stanowisko robocze o masowym typie produkcji. Liczba przezbrojeń

wynosi 1. Oznacza to wykonywanie na danym stanowisku tylko jednej

operacji.

14

Typy produkcji

W zależności od liczby wykonywanych

wyrobów produkcja może odbywać się

według różnych typów produkcji:



Produkcja jednostkowa. Wykonywane są

jednorazowo wyroby w ilości od 1 sztuki

do kilku sztuk.



Produkcja seryjna. Wytwarzane są

produkty w seriach lub partiach.



Produkcja masowa. W dłuższym okresie

czasu wytwarzany jest ten sam wyrób.

15

Rodzaj produkcji

(ujęcie roczne)

Rodzaj produkcji

Wielkość produkcji rocznej jednego wyrobu

Wyroby

ciężkie

średnie

lekkie

Jednostkowa

Do 5

Do 10

Do 50

Małoseryjna

5 – 100

10 – 200

50 – 500

Seryjna

100 – 300

200 – 500

500 – 5 000

Wielkoseryjna

300 – 1 000

500 – 5 000

5 000 – 50 000

Masowa

Powyżej 1 000

Powyżej 5 000

Powyżej 50 000

16

Formy organizacji

produkcji

Formy organizacji produkcji wskazują na
sposoby przepływu części, zespołów
pomiędzy stanowiskami produkcyjnymi
w cyklu produkcyjnym. Rozróżnia się
dwie podstawowe formy organizacji
produkcji:



Produkcja potokowa (stała, zmienna),



Produkcja niepotokowa (gniazda
przedmiotowe, gniazda technologiczne)

17

System przygotowania

produkcji

Zakres prac przygotowania procesów produkcji:



Marketingowe przygotowanie produkcji,



Prace projektowo-badawcze,



Konstrukcyjne przygotowanie produkcji,



Technologiczne przygotowanie produkcji,



Organizacyjne przygotowanie produkcji,



Projektowanie materialno-narzędziowe



Wykonanie jednostkowe,



Rozruch i opanowanie produkcji,



Produkcja – rozwój i udoskonalanie,



Likwidacja produkcji

18

Rachunki kosztów
stosowane przy
organizowaniu produkcji

Decyzje podejmowane na etapie
przedprodukcyjnym powodują
powstanie tzw. Kosztów zapadłych
(lub ciągnionych). Na tym etapie
stosowane są rachunki kosztów:



Rachunek kosztów cyklu życia
produktu,



Rachunek kosztów docelowych

19

Istota rachunku kosztów

cyklu życia produktu



Większość kosztów ponoszonych na wytworzenie

produktu (80% -90%) przesądzonych jest na

etapie projektowania wyrobu



Najważniejszą zaletą rachunku jest

kompleksowe podejście do kalkulacji i

zarządzania kosztami w długim okresie czasu



Trzy główne grupy kosztów stanowiące

przedmiot kalkulacji kosztów w rachunku cyklu

życia są:



Koszty badań i rozwoju fazy przedprodukcyjnej



Koszty produkcji, sprzedaży w fazie rynkowej



Koszty zakończenia produkcji w ostatniej fazie

20

Kalkulacja kosztów cyklu

życia produktu



Koszty badań i rozwoju



Koszty produkcji i montażu



Koszty zużycia materiałów bezpośrednich



Koszty robocizny bezpośredniej



Inne koszty (ustalane w proporcji do liczby

roboczogodzin)



Koszty wsparcia procesu produkcyjnego



Koszty przeglądów, remontów, usuwania awarii



Koszty narzędzi, dozoru, części zamiennych,

zapasów



Koszty jakości



Koszty wycofania produktu z rynku

21

Kalkulacja kosztów cyklu

życia produktu



Prognoza sprzedaży (badania rynkowe,
trendy)



Koszty całkowite:



Koszty materiałów bezpośrednich

Q

k

K

c

n

k

jmb

mb

j

mb

jmb









22

Kalkulacja kosztów cyklu

życia produktu – koszty

robocizny

m

jrb

rb

r

rbg

jrb

m

rbg

m

i

rbg

rbg

m

i

rbg

rbg

m

rbgi

rbg

m

i

rbgi

rbg

Q

k

K

s

l

k

Q

l

Q

l

L

di

Q

l

L

di

l

L

l

L

























































1

1

1

1

0

1

1

0

1

0

0











23

Kalkulacja kosztu

roboczogodziny

bezpośredniej

















m

rbgm

rbg

m

rbg

rbgm

m

rbg

rbgm

Q

B

l

A

B

B

K

A

B

A

B

K

B

B

K

B

A

B

B

A

l

Q

l

l

Q

l

l

log

log

log

log

log

log

2

2

2

2

2

1

1

1















































 







 









24

Prognoza zysku na
sprzedaży

 

Wyszczególnienie

Faza

przedprodukcyjna

Faza

produkcyjna

Faza

poprodukcyjna

Przychody

Wielkość sprzedaży

Cena sprzedaży

Koszty opracowania produktu

Koszty sprzedaży

Koszty fazy produkcyjnej:

Koszty zmienne

Koszty stałe

Koszty zakończenia produkcji

Razem koszty cyklu

Zysk na sprzedaży

Zysk w całym cyklu

25

Rachunek kosztów

docelowych.

Wprowadzenie



Przez rachunek kosztów docelowych (target

costing) rozumie się zestaw instrumentów

planowania, zarządzania i kontrolowania, które

są stosowane już w fazie projektowania

produktu oraz procesów produkcyjnych tak,

aby odpowiednio wczesne ukształtowanie

struktury kosztów uwzględniało wymagania

rynku.



Uzasadnieniem rachunku kosztów docelowych

jest fakt, że około 80-90% kosztów

wytworzenia produktu zostaje przesądzonych

już na etapie jego projektowania

26

Rachunek kosztów

docelowych na poziomie

produktu



Kalkulacja kosztów docelowych



Opracowanie planu strategicznego



Prognoza finansowa zawierająca przychody ze
sprzedaży, poziomy rentowności, wymagane
nakłady inwestycyjne



Określenie ceny docelowej



Dostosowanie ceny do funkcjonalności i jakości
wyrobu



Zastosowanie modelu ekonometrycznego
[P=a

0

+a

1

x Z

1

+a

2

x Z

2

+....+a

n

x Z

n

+e]



Badania rynkowe

27

Docelowa stopa zysku



Oznaczenia:



WACC – średni ważony koszt kapitału



k

w

– koszt kapitału własnego



u

w

– udział kapitału własnego



k

o

– koszt kapitału obcego



u

o

– udział kapitału obcego



T – stopa podatkowa



CF

0

– nakłady inwestycyjne, wydatki na D&R



CF

i

– przepływ środków pieniężnych



CF

n

– wartość rezydualna, wydatki na zakończenie

produkcji



ΔKON – zmiana zapotrzebowania na kapitał obrotowy



I

i

– inwestycje netto powyżej poziomu amortyzacji DSZ –

docelowa stopa zysku



S

i

- sprzedaż

28

Obliczenie docelowej stopy

zysku











































n

i

n

n

i

i

i

i

i

i

o

o

w

w

WACC

CF

WACC

CF

CF

NPV

I

KON

T

DSZ

S

CF

u

T

k

u

k

WACC

1

0

0

)

1

(

)

1

(

)

1

(

)

1

(

29

Przykład wyznaczania

minimalnej docelowej stopy

zysku

Pozycja

Rok

0

Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4

Rok 5

1.Wydatki inwestycyjne
2. Przychody ze sprzedaży
3.Docelowa stopa zysku
4.Planowany zysk operacyjny
5.Stopa podatku

dochodowego
6. NOPAT
7.Zmiana inwestycji w KON
8.Inwestycje ponad

amortyzację
9.Wydatki na koniec

produkcji
10.Wartość rezydualna
11.Suma dodatkowe FCF
12.Wartość bieżąca FCF
13.NPV [IRR]

30

Jednostkowy koszt

dopuszczalny



Docelowy zysk na sprzedaży= Docelowe
przychody ze sprzedaży x Docelowa stopa
zysku



Jednostkowy docelowy zysk= Docelowy zysk
na sprzedaży : Planowana sprzedaż



Jednostkowy docelowy zysk= Docelowa cena
x Docelowa stopa zwrotu



Jednostkowy kosz dopuszczalny= Docelowa
cena sprzedaży – Jednostkowy docelowy zysk

31

Dezagregacja kosztu

docelowego produktu



Poziomy rachunku kosztów docelowych:

poziom producenta finalnego, poziom

dostawcy 1, poziom dostawcy 2, ...



Po ustaleniu kosztu docelowego produktu

finalnego następuje dezagregacja tej

wielkości na koszty docelowe

poszczególnych funkcji



Obowiązuje zasada: suma kosztów

docelowych poszczególnych funkcji nie może

przewyższać kosztu docelowego produktu

32

Przykład dezagregacji

kosztu docelowego

Nazwa produktu

Podzespół 12

Koszt docelowy produktu

300 000 euro

Funkcja Wskaźnik

preferencji

nabywców

Współczynnik

istotności

[%]

Wstępny

koszt

docelowy

Koszt

bieżący

Różnica Ostateczny

koszt

docelowy

Zakres

redukcji

kosztów

F1

5

15,63

60 000

F2

6

18,75

30 000

F3

3

9,38

20 000

F4

10

31,20 100 000

F5

8

25,00

90 000

RAZEM

32

100%

300 000

33

Organizacyjne aspekty

rachunku kosztów

docelowych



Proces organizacji projektowania
nowego wyrobu oraz szacowania
przyszłych kosztów wytwarzania jest
najczęściej zorganizowany na zasadzie
struktury macierzowej



Wdrożenie rachunku kosztów
docelowych wymaga stworzenia
odpowiedniego systemu motywowania