Zaburzenia pod postacią

somatyczną

Zaburzenie konwersyjne, zaburzenie

somatyzacyjne, uporczywy ból,

hipochondria, dysmorficzne zaburzenie

ciała

Zaburzenia pod postacią somatyczną

• 1. Zaburzenie konwersji – wystąpienie sensorycznego lub

motorycznego objawu lub deficytu, bez fizjologicznego podłoża.

• Np. paraliż, ślepota i głuchota lub zanik czucia w ciele, zanik

głosu.

• 2. Zaburzenie somatyzacji – wiele uporczywych fizycznych

dolegliwości, które nie mają podstaw somatycznych.

• 3. Uporczywy ból – ból bez podłoża somatycznego.

• 4. Hipochondria – zaabsorbowanie obawą, że się ma chorobę

fizyczną.

• 5. Zaburzenie dysmorficzne ciała – koncentracja na

wyolbrzymianych lub nieistniejących defektach w fizycznym

wyglądzie.

Zaburzenie konwersyjne

kryteria diagnostyczne

• A. Jeden lub więcej objawów lub deficytów obejmujących czynności

ruchowe lub czuciowe i sugerujących schorzenie neurologiczne lub inną

chorobę fizyczną.

• B. Wystąpienie objawu lub deficytu poprzedzają konflikty interpersonalne

lub inne stresujące wydarzenia.

• C. Objaw lub deficyt nie jest udawany.

• D. Objawu lub deficytu nie można wyjaśnić chorobą somatyczną ,lub

działaniem jakiejś substancji.

• E. Objaw lub deficyt powoduje upośledzenie funkcjonowania

społecznego.

• F. Objaw lub deficyt nie ogranicza się do bólu, czy dysfunkcji

seksualnych, nie da się lepiej wyjaśnić innymi zaburzeniami

psychicznymi.

Zaburzenie konwersyjne

występowanie i przebieg

• Mniej niż 1% populacji zapada na to zaburzenie. (Rogers 1996).
• Występuje w okresie od późnej adolescencji do wieku

średniego (Fritz i in 1997).

• Zapoczątkowuje je wydarzenie stresujące. Epizod zaburzenia

może się nagle zakończyć, jednak wcześniej lub później wraca;
albo w oryginalnej postaci albo w zmienionej.

• Kobiety stanowią 60% (Tomasson i in. 1991;Faravelli i in 1997).

W czasie obu wojen więcej mężczyzn przejawiało to
zaburzenie.

• Może współwystępować z depresją, nadużywaniem substancji

uzależniającej, z zaburzeniami osobowości z pogranicza lub
histrionicznej (Binzer i in 1996;Rechlin i in 1997).

Zaburzenie konwersyjne

Etiologia- wyjaśnienie psychoanalityczne

•

■ Objawy konwersji powstają w wyniku działania mechanizmu obronnego ego – zmasowanego

wyparcia.

•

■ Wyparty konflikt psychiczny (impuls i lęk przed karą) jest przekształcony na objawy fizyczne.

•

■ Energia biologiczna wypartego instynktu (seksualnego lub agresji) szuka ujścia i zostaje

skierowana przez ego do kanałów sensoryczno-motorycznych i blokuje ich funkcjonowanie.

Zaburzając czynności narządów ciała, przekształca się w dolegliwości fizyczne.

•

■ Dolegliwość somatyczna symbolizuje źródłowy konflikt (impuls i lęk przed karą). (Freud) Lub

najsłabsze miejsce w ciele (inni analitycy).

•

Dlaczego osoby z objawami konwersyjnymi nie odczuwają lęku w związku z powstaniem

objawu?

•

■ Nieakceptowane myśli o impulsach i karze wywołują lęk.

•

■ Lęk wraz z impulsem jest przekształcony na dolegliwości fizyczne

•

■ Myśli stają się pozbawione lęku.

•

■ Ponieważ Freud miał do czynienia z kobietami przejawiającymi objawy histerii, jego

wyjaśnienie dotyczy kobiet. Według Freuda konwersja wiąże się z nierozwiązanym kompleksem

Elektry. Dziewczynka kieruje zainteresowanie seksualne do ojca. Rodzice tego nie akceptują i

dziewczynka w obawie przed karą wypiera impulsy skierowane do ojca. Pozostaje nadmierne

zainteresowanie seksem a zarazem unikanie seksu. W późniejszym okresie życia pobudzenie

seksualne budzi wyparte impulsy i lęk przed karą z nimi skojarzony. Lęk jest przetworzony na

symptomy fizyczne.

•

•

Zaburzenie konwersyjne

Etiologia -wyjaśnienie mechanizmu konwersji - blokowaniem percepcji

(sugerujące, że mechanizm konwersji jest podobny do mechanizmu

zaburzeń dysocjacyjnych, chociaż objawy zaburzenia są somatyczne)

•

■ Hipoteza - Proces konwersji polega na hamowaniu dopływu spostrzeżeń ze zmysłów do świadomości

(Hilgard 1977; Sackeim i in. 1979).

•

•

Dwa eksperymenty wskazują, że histerycznie ślepe osoby relacjonują, że nie widzą, ale rejestrują bodźce

wzrokowe

•

■ Pokazywano badanej świecący trójkąt i twierdziła, że widzi tylko zamazany obraz. Wykonała poprawnie

test sprawdzający, kiedy i w jakim miejscu trójkąt był eksponowany (Sackeim i in 1979).

•

Interpretacja – na poziomie świadomym nie odbiera bodźca wzrokowego, ale na poziomie nieświadomym

odbiera bodziec wzrokowy.

•

Wniosek - Reprezentacja percepcyjna bodźców wzrokowych jest zablokowana dla świadomości i dlatego

osoby twierdzą, że nie widzą. Jednak mają percepcyjne informacje, ponieważ odbierają na poziomie

nieświadomym bodźce wzrokowe.

•

■ Osoba wykonuje testy percepcyjne gorzej (30% prób trafionych) niż można oczekiwać na zasadzie

przypadku (50% prób trafionych). (Theodor i Mandelcorn 1973).

•

Interpretacja - osoba badana widziała bodźce wzrokowe i chciała świadomie bądź nieświadomie utrzymać

ślepotę i przez wykonanie testów gorzej niż wykonałaby osoba ślepa.

•

Wniosek - To, czy osoby z histeryczną ślepotą pokazują, że widzą zależy od tego, na ile chcą być uważane za

ślepe.

•

■ Eksperyment trzeci –

•

●Osoba z objawami konwersji po prawej stronie ciała - drażnienie obszaru, w którym straciła czucie

powoduje reakcje w mózgu takie same, jak drażnienie lewej strony, w której zachowała czucie i takie same

jak u osoby bez zaburzenia (Lorentz i in 1998).

•

●Osoba, która miała za zadanie udawać zanik czucia - gdy drażniony był obszar, który miła uważać za

obszar pozbawiony czucia, jej mózg inaczej reagował niż gdy drażniony był obszar, przy którym nie udawała

braku czucia.

•

Interpretacja – Intencja nieczucia jest istotniejsza dla odbierania bodźców niż sama sensoryczna reakcja na

bodziec .

•

Wniosek - w przypadku konwersji istnieje intencjonalna przeszkoda w użyciu sensorycznych informacji, aby

pokierować zachowaniem.

Zaburzenie konwersyjne

Etiologia- wyjaśnienie behawioralne

• Osoba przejawia objaw, aby osiągnąć pewien cel. Zachowuje się

według własnego wyobrażenia choroby wpływającej na zdolności

motoryczne i sensoryczne. Ma doświadczenie z taką rolą przez to,

ze miała podobne problemy fizyczne albo obserwowała je u kogoś.

• Drugim czynnikiem utrzymującym konwersję jest wzmocnienie

negatywne w postaci redukcji stresu albo wzmocnienie pozytywne

w postaci pozytywnych konsekwencji (Ullmann i Krasner 1975).

Zaburzenie konwersyjne

Etiologia- wyjaśnienie psychologiczne = objaw ma funkcję

komunikacyjną

• Teoria komunikacyjna wyjaśnia powstanie konwersji obroną przed

przeżywaniem negatywnych emocji - gniewu, depresji, winy. Objaw

jest sposobem radzenia sobie z emocjami. Pozwala oddzielić się od

emocji.

• Objaw pełni też funkcje komunikacyjną - informuje bliskich, że

osoba go przejawiająca ma problem psychologiczny.

• Nieświadomie osoba wybiera objawy odpowiadające jej koncepcji

choroby fizycznej. (Ktoś w rodzinie chorował na nią lub wybiera na

podstawie znaczenie, jakie choroba ma w kulturze. Zależy to od

poziomu wiedzy medycznej pacjenta (Ziegler i Imboden 1962).

Zaburzenie konwersyjne

etiologia – wyjaśnienie kulturowe

• Czynniki kulturowe.

• Hipoteza – niższy poziom wykształcenia i wiedzy medycznej

sprzyja występowaniu zaburzenia.

• Badania wspierające hipotezę:

• ■ Więcej osób niewykształconych z wiejskich obszarów i o niskim

statusie socjoekonomicznym przejawia zaburzenie (Binzer i in

1996).

• ■ Diagnoza histerii rzadsza w społeczeństwach

uprzemysłowionych. Np. w Anglii (Hare 1996). Częstsza w krajach

nieuprzemysłowionych. Np. w Libii (Pu i in 1986).

Zaburzenie konwersyjne

Etiologia – wyjaśnienie biologiczne

• Nie ma potwierdzenia w badaniach, żeby czynniki genetyczne odgrywały

rolę w powstaniu konwersji.

• Dwa badania sugerują, że:

• ■ Konwersja nie wystąpiła u żadnego z braci lub sióstr badanych

• 12 bliźniaków jednojajowych i 12 dwujajowych, które rozwinęły konwersję

(Slater 1961).

• ■ W 10 badanych przypadkach konwersji u bliżniaków jednojajowych i

dwujajowych nie stwierdzono, aby zaburzenie wystąpiło u któregoś z ich

braci lub sióstr.

Konwersja

terapia – oddziaływanie psychologiczne

• Nie ma kontrolowanego badania nad skutecznością leczenia

konwersji. Studia przypadków dotyczące jej leczenia sugerują, że
pomocne w ustępowaniu objawów jest wspieranie i nagradzanie za
każdy postęp (Simon 1998).

• Psychoanaliza zakłada, że eliminacja masywnego wyparcia i

uświadomienie sobie konfliktu (impuls + lęk przed karą lub
poczuciem winy) powinno doprowadzić do wycofania energii z
kanałów motoryczno-sensorycznych i wycofania zaburzenia w
postaci paraliżu lub ślepoty. Używa się w tym celu wolnych
skojarzeń. Jednak psychoanaliza nie jest skuteczna w redukowaniu
zaburzenia (Simon 1998).

Zaburzenie somatyzacyjne

kryteria diagnostyczne

•

A. Dolegliwości fizyczne zaczynają się przed 30 rokiem życia i trwają kilka lat i upośledzają

funkcjonowanie społeczne lub zawodowe.

•

B. Są spełnione wszystkie z poniższych kryteriów, chociaż mogą występować w różnym czasie

trwania zaburzenia.

•

1. występuje ból związany z przynajmniej czterema miejscami lub czynnościami ciała (np.

głowa brzuch , plecy, stawy, kończyny piersi, odbyt, miesiączka stosunek seksualny,

wydalanie moczu).

•

2. występują dwa objawy zoładkowo-jelitowe inne niż ból (np. mdłości , krwawienia, wymioty

poza okresem ciąży, biegunka, nietolerancja pewnych pokarmów,

•

3. występuje jeden objaw seksualny inny niż ból (np. oziębłośc płciowa,zaburzenai erekcji, i

wytrysku, nieregularne miesiączki, obfite krwawienia miesiączkowe, , wymioty przez caly

okres ciąży).

•

4. występuje jeden objaw pseudoneurologiczny inny niż ból (objawy konwersyjne, np.

zaburzenia koordynacji ruchów, lub równowagi, porażenie lub miejscowe osłabienie, trudności

w przełykaniu, afonia, czyli utrata głosu, zatrzymanie moczu, omamy, nieczułość na dotyk lub

ból, podwójne widzenie, głuchota , padaczka, objawy dyssocjacyjne, jak amnezja, utrata

świadomości bez omdlenia).

•

C. Warunek (1) lub (2) nie da się wyjaśnić chorobą somatyczną , ani zażyciem jakiejś substacji

- narkotyku lub leku. Jeśli istnieje związek z chorobą somatyczną, to dolegliwości są

nieproporcjonalne do tego, czego można się spodziewać na podstawie wyników badania.

•

D. Objawy nie są udawane ani wywołane celowo.

Zaburzenie somatyzacyjne

występowanie

• O,5% populacji przejawia zaburzenie somatyzacyjne przez całe

życie (Escobar 1987).

• Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn (Cloninger i in. 1984).
• Początek w okresie wczesnej dorosłości.
• Badanie wskazuje, że po roku czasu jedna trzecia z badanych osób

z zaburzeniem somatyzacyjnym spełnia kryteria diagnostyczne
(Simon i Gurje 1999). Wniosek – nie jest chroniczne.

• Może współwystępować z konwersją, zaburzeniami lękowymi,

depresyjnymi, osobowości, zażywaniem substancji
uzależniających (Kirmayer i i 19994)

Zaburzenie somatyzacyjne

Etiologia zaburzenia –wyjaśnienie behawioralno -

poznawcze

• Teoria poznawcza wyjaśnia powstanie zaburzenia zwiększoną

wrażliwością na doznania fizjologiczne. I interpretowaniem doznań

z ciała jako oznaki zagrażającej zdrowiu lub życiu choroby

(Kirmayer i in 1994; Rief i in 1998).

• Behawioralna teoria wyjaśnia, że bóle i dysfunkcje i cierpienie

somatyczne są przejawem lęku w systemie somatycznym.

Napięcie lokalizuje się w mięśniach np. brzucha i powoduje

nudności i wymioty. Schemat reagowania dolegliwościami zamiast

lękiem jest wzmacniany przez zainteresowanie otoczenia i

możliwość unikania sytuacji budzącej lęk. Lęk u podłoża

dolegliwości somatycznych dotyczy konkretnych sytuacji

interpersonalnych. Np. opuszczenie przez osobę bliską lub

negatywna ocena. Dolegliwości somatyczne służą unikaniu

konfrontacji z sytuacjami lękowymi. Fizyczne dolegliwości

tłumaczą niepowodzenie; gdyby nie one niepowodzenie byłoby

osobistą porażką. Terapia behawioralna zakłada, że zaburzenie

somatyzacyjne pełni funkcję unikania lęku i wzmocnienia

negatywnego lęku.

Zaburzenie somatyzacyjne

Etiologia – wyjaśnienie biologiczne

•

Na podstawie badania stwierdzono wysoki poziom kortyzolu we krwi osób cierpiących

na to zaburzenie; wyższy niż u osób z przeciętnej populacji, co wskazuje na wysoki

poziom lęku (Rief i in 1998).

•

Dwa badania wskazują na czynniki genetyczne:

•

■Zaburzenie somatyzacyjne występuje u 20% krewnych pierwszego stopnia (Guze

1993).

•

■ Występuje 10 razy częściej wśród matek, córek, sióstr niż wśród ogółu populacji

(Woodruff i in 1971).

•

Trzecie nie wykazuje udziału czynników genetycznych:

•

■(Istnieje badanie, które nie potwierdza roli czynników genetycznych. Badanie 12

przypadków z zaburzeniem somatyzacji pokazuje, że u bliźniaków jednojajowych i

dwujajowych nie stwierdzono, aby zaburzenie wystąpiło u któregoś z ich braci lub

sióstr (Torgerson 1989).

•

Współwystępuje z depresją, alkoholizmem, i antyspołecznymi zaburzeniami osobowości

(Golding i in 1992).

•

Hipoteza – istnieją skłonności genetyczne wspólne dla tych trzech zaburzeń (Guze

1993)

•

Badanie nad dziećmi adaptowanymi wskazuje:

•

- Jeśli jedno lub obydwoje rodziców biologicznych było alkoholikami, to ich synowie

popadają w alkoholizm lub wykazują antyspołeczne zaburzenie osobowości. A córki

cierpią na zaburzenie somatyzacyjne (Guze 1993) .

Zaburzenie somatyzacyjne

terapia –oddziaływanie lekarzy

• Chorzy zgłaszają się do lekarzy.

• Postępowanie lekarzy redukujące dolegliwości - Utrzymanie

stałego kontaktu z pacjentami niezależnie od tego, czy podają

skargi na dolegliwości; nie kwestionowanie skarg; minimalizowanie

badań diagnostycznych i leków (Rost i in 1994; Monson Smith

1983).

• Lęk i depresja często występują z zaburzeniem somatyzacyjnym i

leczenie leku i depresji redukuje dolegliwości somatyczne (Noyes i

in. 1986; Smith 1992).

Zaburzenie somatyzacyjne

terapia behawioralna

• 1. Terapia behawioralna polega na poszukiwaniu źródeł lęku i stosowaniu ekspozycji na

sytuacje, które lęk wywołują. Zakładając, że redukcja lęku zredukuje dolegliwości

somatyczne.

• Zakłada, ze wszelkie techniki zmniejszające lęk powinny zmniejszyć objawy somatyczne.

Stosuje się:

• ■ Ekspozycję na zidentyfikowane bodźce lub sytuację budzące lęk.

• ■ Uczenie brakujących umiejętności w reagowaniu na stresujące sytuacje:

• Trening asertywności i trening umiejętności społecznych (ten ostatni uczy rozmowy z

ludźmi, kontaktu wzrokowego, proszenia o przysługi i przyjęcia krytyki, udzielenia

pochwały).

• ■ Techniki relaksacyjne - Kontrolowanie dolegliwości i zwiększanie aktywności (Payne i

Blancharad 1995;Simon 1998). W efekcie -redukcja lęku i bólu.

• ■ Poznawcza terapia zmienia przekonania związane z lękiem (Payne i Blancharad

1995;Simon 1998).

• 2. Behawioralna terapia eliminuje wzmocnienia pozytywne dolegliwości fizycznych – jeśli

mają miejsce ze strony rodziny, jak okazywanie troski, i wyręczanie w obowiązkach,

włącza się członków rodziny do terapii.

• Tworzy sytuację, w której bardziej opłaca się kontrolować objawy niż pozostać

upośledzonym z powodu objawów.

•

Terapia farmakologiczna

zaburzenie somatyzacyjne

• Lek antydepresyjny o właściwościach przeciwbólowych –

Amitryptylina redukuje dolegliwości (Van Kempen i in. 1992).

Uporczywy ból

Kryteria diagnostyczne

• A. Intensywny ból w jednym lub kilku miejscach wymagający

interwencji lekarskiej;

• (Najczęściej ból jest zlokalizowany w głowie, szyi, barkach,

ramionach, i dolnym odcinku kręgosłupa)

• B. Wywołuje on pogorszenie samopoczucia lub upośledza

sferę relacji społecznych lub pracy.

• C. Czynniki psychiczne mają udział w powstawaniu, i

utrzymywaniu się bólu;

• D. Ból nie jest udawany ani wywołany celowo;

• E. Ból nie da się wyjaśnić zaburzeniami nastroju, lękowymi, i

nie spełnia kryteriów dyspareunii.

Uporczywy ból

Etiologia – wyjaśnienie psychologiczne

•

Proces bólu jest opisywany jako włączający komponenty poznawcze, emocjonalne,

społeczne i somatyczne.

•

Etiologia zaburzenia nie została wyjaśniona w sposób zadawalający.

•

■ Wyniki badania (Manson 2002) sugerują, że

•

●intensywność bólu (zlokalizowanego w głowie, szyi, barkach, ramionach, i dolnym

odcinku kręgosłupa) związana jest z nasileniem unikania konfliktu i brakiem

asertywności wobec członków rodziny i współpracowników.

•

● Osoby skarżące się na uporczywy ból cechują się niskim poziomem odczuwania i

wyrażania emocji, zaprzeczaniem negatywnym emocjom, brakiem odwagi, aby się

przeciwstawić, dają się wykorzystywać, i są nadmiernie opiekuńcze.

•

● Wyniki MMPI wskazują na podwyższoną hipochondrię, depresję, i histerię. Taki

wynik interpretuje się jako triadę neurotyczną, cechującą pacjentów neurotycznych.

Jednak w przypadku uporczywego bólu schemat triady różni się tym, że poziom

histerii i hipochondrii są wyższe niż depresji.

•

● Interpretacja wyników tego badania - Ból jest reakcją obronną przed

uświadomieniem sobie konfliktu wewnętrznego. Wywieranie presji ze strony członków

rodziny lub współpracowników na spełnienie wymagań jest bodźcem wywołującym

konflikt.

•

•

■Wynik innego badania wskazuje na unikanie kontaktów społecznych.

Uporczywy ból

etiologia wyjaśnienie behawioralne

• Ból i koncentrowanie się na bólu utrzymują się, ponieważ są

wzmacniane przez okazywanie zainteresowania pozytywnego
przez osoby z otoczenia pacjenta np. przez troskliwego małżonka
lub przez obecność innych wtórnych korzyści związanych z
odczuwaniem dolegliwości. Wtórne korzyści z istnienia bólu
działają jako wzmocnienie pozytywne.

Etiologia - uwarunkowania biologiczne

• Patofizjologia nie został wyjaśniona. Badano brak

aktywności fizycznej jako zachowanie związane z bólem,

zakładając, że brak aktywności włókien mięśniowych może

prowadzić do sztywności i bólu i w ten sposób stać się

czynnikiem ryzyka rozwoju chronicznego bólu. Jedno

badanie to potwierdza, że osoby z tym zaburzeniem są

nieaktywne fizycznie, inne tego nie potwierdza.

• Badanie 7 przypadków bólu uporczywego u bliźniaków

jednojajowych i dwujajowych pokazuje, że nie stwierdzono,

aby zaburzenie wystąpiło u któregoś z ich braci lub sióstr.

Oznacza to, że nie stwierdzono wpływu czynników

genetycznych.

Terapia bólu, której skuteczność została potwierdzona

empirycznie

(w badaniach z użyciem grupy kontrolnej)

Terapia

psychodynamiczna wspomagana pracą z ciałem

(Średnio

33 sesje.

• Terapia jest nastawiona na eksplorację emocji w zakresie świadomości,

tolerancji, ekspresji cielesnej oraz werbalnej.

• Emocje sa analizowane w kontekście relacji z ludźmi z otoczenia i

relacji z reprezentacjami osób znaczących.

• Aktywizuje się przez ruch określone grupy mięśni zaangażowane w

odczuwanie lub wyrażanie emocji lub przez wykonanie masażu tej

grupy mięśni oraz przez pogłębienie oddychania.

• Ilustracja pracy z ciałem. Pacjentka z bólem głowy mówi o złości do

matki a jej nie odczuwa. Została więc poproszona o zwrócenie uwagi

na napięcia w ciele. Odczuwała skurcz w ramieniu, rozmasowano jej

skurczone mięśnie, co spowodowało spontaniczną reakcję uderzenia

pięścią w ławkę. Pacjentka komentowała, że to ekspresja złości

skierowanej do matki.

• Podczas wyrażenia złości ruchem i werbalnie, ból głowy ustąpił.

• W efekcie tej pracy pacjentka zaczęła ustalać granice w kontakcie z

matką i ze członkami własnej rodziny i współpracownikami.

• Efektem psychoterapii są zmiany w zakresie doświadczania i

wyrażania emocji, funkcjonowania interpersonalnego i redukcja bólu.

•

•

Terapia bólu, której skuteczność została potwierdzona

empirycznie (w badaniach z użyciem grupy kontrolnej)

Terapia behawioralna

•

Terapia behawioralna – 6-12 tygodni; zwykle w grupach, stosowana razem z

podawaniem leków przeciwbólowych i fizykoterapią.

•

1. Pierwszy etap stanowi edukacja na temat biopsychospołecznego modelu bólu.

•

2. Drugi etap – terapia oparta na warunkowaniu sprawczym. Polega na identyfikowaniu

i eliminowaniu czynników działających jako wzmocnienia i podtrzymujących

koncentrowanie się na bólu oraz reagowanie nadmiernym bólem. Są nimi zachowania

osób w otoczeniu oraz zachowania samego pacjenta (unikanie poruszania się lub

poruszanie się w sposób nadmiernie ostrożny).

•

3. Trzeci etap - uczy się pacjenta umiejętności kontrolowania bólu za pomocą treningu

relaksacji, planowania aktywności będących źródłem przyjemności, stosowania technik

wyobrażeniowych nastawionych na redukcję bólu i technik odwracania uwagi od bólu. I

uczy się pacjenta stosować te techniki w sytuacjach, kiedy ból się nasila.

•

■ Dodatkowo są stosowane techniki poznawcze dotyczące modyfikacji przekonań,

które są związane z koncentrowaniem się na bólu oraz reagowaniem nadmiernym

bólem.

•

■ Ponadto trening rozwiązywania problemów i stawiania celów.

•

■ Zachęca się do zmniejszania dawki leku przeciwbólowego, przeciwdziałając ten

sposób tworzeniu nawyku reagowania nadmiernym bólem i koncentrowania się na nim.

•

■ Stosuje się wzmocnienia pozytywne kontrolowania bólu i zwiększania aktywności.

Zarówno osoby należące do personelu leczącego, jak i przeszkoloni członkowie rodziny

chorego stosują wzmocnienia pozytywne, gdy pacjent przejawia pożądane zachowania.

•

■ Poprawa następuje w zakresie kontrolowania bólu i redukcji bólu.

Uporczywy ból

Terapia farmakologiczna

• Leki przeciwdepresyjne powodują złagodzenie bólu ( Fishbain i in

1998).

• Małe dawki leku antydepresyjnego - imipramine (tofranil ) są

skuteczne w redukowaniu bólu chronicznego i napięcia -

przewyższają działanie placebo (Philip i Fickinger 1993).

• Antydepresyjne leki redukują ból, nawet gdy nie redukują

współwystęujacej depresji (Simon 1998).

Hipochondria

kryteria diagnostyczne

• A. Obawa , aby nie zachorować albo przekonanie,

że się jest chorym.

• B. Obawa nie ustępuje mimo pozytywnych

wyników badań lekarskich.

• C. Przekonanie nie osiąga siły złudzeń. Osoba

rozpoznaje, że obawa jest nieuzasadniona lub

przesadna.

• D. Obawy nie można lepiej wyjaśnić zaburzeniami

lękowymi lub epizodem depresji lub innym

zaburzeniem pod postacią somatyczną.

Hipochondria

wystepowanie

• 4% osób leczących się na schorzenia fizyczne ma

rozpoznanie hipochondrii.

• Mężczyźni i kobiety w podobnych proporcjach przejawiają to

zaburzenie.

• Hipochondria zaczyna się w wczesnej dorosłości. Ma

chroniczny charakter (Barsky 1998). Występuje w wieku

młodzieńczym, średnim i w okresie starości (Barsky i in 1990)

• Może współwystpępować z depresją lub zaburzeniem

lękowym (Noyes 1997).

Hipochondria

etiologia –wyjaśnienie behawioralno- poznawcze

• Nadmierna reakcja lękiem na sensacje cielesne i niewielkie

nieprawidłowości, jak nieregularne bicie serca, pocenie się, kaszel,
wypryski, ból brzucha. Reakcja lękiem wiąże się z przekonaniem,
że

• te sensacje są dowodem, że stanie się coś zagrażającego zdrowiu.

• Badanie potwierdza tę teorię - Osoby z hipochondrią mocne bicie

serca interpretują jako oznakę choroby (MacLeod i in 1998). A
czerwony wyprysk na skórze jako oznakę raka skóry (Rief i in
1998).

Hipochondria

terapia poznawczo-behawiorlana

• Terapia poznawczo –behawioralna okazała się skuteczna wobec

hipochondrii.

• 1. Pierwszy etap polega na wykazywaniu, że pacjenci kierują

selektywnie uwagę na symptomy cielesne i interpretują jako

zagrożenie dla zdrowia i życia.

• 2. Drugi etap polega na zmianie przekonania, że sensacje cielesne,

jak nieregularne bicie serca, pocenie się, kaszel, wypryski, ból

brzucha są groźne w skutkach na przekonanie, że nie zagrażają

zdrowiu ani życiu.

• Gdy pojawiają się sensacje na stosowaniu racjonalnego myślenia

na ich temat.

• I na zniechęcaniu pacjentów do szukania potwierdzenia u lekarzy ,

że jest się chorym (Salkovskis i Warwick 1986; Visser i Bouman

1992).

Zaburzenie dysmorficzne

kryteria diagnostyczne

• A. Zabsorbowanie wyolbrzymionymi lub nieistniejącymi brakami w

wyglądzie.

• B. Niezadowolenie z wyglądu upośledza funkcjonowanie społeczne

lub zawodowe.

• C. Zaabsorbowania wyglądem nie można lepiej wyjaśnić innymi

zaburzeniami psychicznymi np. niezadowoleniem z sylwetki w
anoreksji.

Zaburzenie dysmorficzne

występowanie

• Zaburzenie występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn (Perugi i in

1997).

• Początek w okresie późnej adolescencji. Może trwać przez całe

życie (Wilhelm i in 1999).

• Występuje z depresją lub fobią społeczną ( Veale i in. 1996).

• Istnieją wątpliwości, czy diagnoza ta jest precyzyjna. Może nie jest

zaburzeniem ale symptomem, który występuje w różnych

zaburzeniach.

• ■70% badanych studentów wyrażało niezadowolenie z wyglądu

(Fitts i in 1989). Odróżnienie niezadowolenia od zaburzenia jest

trudne.

• ■Nie jest dobrze odróżnione od zaburzenia obsesyjno-

kompulsyjnego (McKay i in 1997) oraz od zaburzenia urojenia

(Hollender i in 1993).