Państwo jako jednostka geopolityczna

Geopolityka to nauka o zależności

wewnętrznej i zewnętrznej polityki danego

narodu od właściwości przyrodniczych

obszaru, na którym ten naród mieszka.

Wyjaśnia więc zjawiska polityczne,

posługując się czynnikami geograficznymi.

Zgodnie z jej założeniami rozwój państwa,

jego bezpieczeństwo i trwanie są pochodną

czynników geograficznych, takich jak

położenie, ukształtowanie terytorium,

granice, klimat wielkość państwa itp.

Geopolityka

Zmiany granic Polski na

przestrzeni wieków

Kształt terytorialny Polski

Kształt naszych obecnych granic ustalono

na spotkaniach w Teheranie i Poczdamie.

Geopolityczne warunki obronności kraju zależą od

szeregu czynników i właściwości fizycznych terenu. Do

głównych zaliczamy:



Położenie geograficzne



Obszar, jego kształt i wielkość



Charakter granic państwowych



Warunki fizyczno-geograficzne, oraz klimat



Zasoby ludnościowe lub struktura demograficzna-

rozmieszczenie na terytorium kraju



Baza ekonomiczna, a szczególnie struktura i poziom

przemysłu



Operacyjne przygotowanie obszaru kraju

Charakterystyka wojskowo-

geograficzna terytorium Polski

Terytorium Polski rozciąga się w pasie

nizin europejskich, ograniczonych od

północy wodami Bałtyku, a od południa

masywami górskimi Sudetów i Karpat,

dzięki czemu stanowi korytarz komunikacji

lądowej między Europą Zachodnią a

Wschodnią. Ma więc duże znaczenie

strategiczne dla wielu państw europejskich,

co wiązało się z agresjami ludów ze

wschodu jak i zachodu. Odbywały się tutaj

m.in.: wojna północna, wojny śląskie, wojny

napoleońskie, I i II wojna światowa

Centralne położenie Polski w Europie

przesądziła o jej znaczeniu w

komunikacji europejskiej. Wiodą tędy

ważne szlaki komunikacyjne:

Nadmorski (z północnych Niemiec do krajów

nadbałtyckich)

Centralny ( z Brandenburgii przez Poznań, Warszawę

do centralnej Rosji)

Południowy (z Saksonii przez Śląsk aż do Ukrainy)

Z Czech przez przełęcze sudeckie do Szczecina

Z Moraw przez Bramę Morawską do Gdańska

Z południowej i centralnej Europy do republik

nadbałtyckich

Obszar naszego kraju wynosi obecnie 312, 7

tys. km2. Jego rozciągłość ze wschodu na

zachód wynosi 700km, a z południa na północ

około 650 km.

Charakter naszych granic jest zróżnicowany,

na ogólną długość 3538 km część stanowi

granice naturalne. I tak na granice:

Górską przypada 1050 km

Morską 524 km

Rzeczną 730 km

Sztuczną 1230 km

Obszar i granice

Potencjał gospodarczo obronny

Rozmieszczenie ludności:

Rozmieszczenie i liczba ludności określają sposoby

gromadzenia i wykorzystania rezerw osobowych

dla sił zbrojnych. Jest to szczególnie ważne w

przypadku jednostek obrony terytorialnej które

mają wykonywać także zadania wsparcia wojsk

operacyjnych.

Na terenie naszego kraju tylko na południu pasa

przygranicznego zachodniego i na północy pasa

przygranicznego wschodniego mamy do czynienia

z niekorzystnym rozmieszczeniem ludności do

obrony terytorialnej

Liczba ludności:

W naszym kraju mieszka obecnie około 38

mln. Ludzi. Struktura narodowościowa jest

bardzo korzystna ponieważ aż 97%

stanowią Polacy. Znaczna liczba ludności

jaką dysponuje nasz kraj to znakomita baza

do wykorzystania w jednostkach zbrojnych o

charakterze terytorialnym oraz do

jednostek paramilitarnych

Polska jest krajem o średnim stopniu zasobności w

surowce strategiczne. Mamy pełne pokrycie jeśli

chodzi o paliwa stałe czyli węgiel kamienny i

brunatny, ale prawie całkowicie uzależnieni

jesteśmy od importu ropy naftowej oraz gazu

ziemnego. Głównymi dostawcami surowców do

naszego kraju są państwa WNP oraz Niemcy, więc

w razie zagrożenia bezpieczeństwa ze wschodu

lub zachodu nasza gospodarka i przemysł mogą

mieć poważne komplikacje.

Baza ekonomiczna:

Infrastruktura obronna – to

system stacjonarnych obiektów

przeznaczonych do

zabezpieczenia szkolenia,

rozwijania i działań bojowych

wojsk. Terytorium państwa musi

być przygotowane zawczasu do

obrony tzn. posiadać

rozbudowaną infrastrukturę

obronną, ponieważ zwiększa ona

zdolność bojową sił zbrojnych

Sieć komunikacyjna – składają się na nią : sieć drogowa, kolejowa,

morska, drogi wodne śródlądowe.

a) Sieć drogowa – Mamy sieć dróg zróżnicowaną pod względem

gęstości jak i jakości, jednak nie odpowiada ona obecnym ( i

przyszłym ) potrzebom Rzeczypospolitej. Stan dróg nie spełnia

europejskich standardów. Głównymi mankamentami są : niski udział

autostrad w ogólnej sieci dróg, brak dróg umożliwiających

bezkolizyjny ruch tranzytowy na całej długości terytorium Polski, mała

szerokość dróg, mała liczba obwodnic umożliwiających objazd miast.

b) Sieć kolejowa – Pod względem łącznej długości linii kolejowych

Polska zajmuje wysokie czwarte miejsce w Europie. Większość

ważnych szlaków kolejowych zaprojektowana jest tak, by nie

utrudniać organizowania rejonów przeładunkowych (Mała liczba

szlaków biegnących wzdłuż rzek), jednak nierównomierne

rozmieszczenie bocznic, ramp, magazynów oraz urządzeń

załadowczo-wyładowczych znacznie ogranicza rolę transportu

kolejowego w działaniach bojowych na naszym terytorium.

c) Sieć linii lotniczych – należy do najsłabiej rozwiniętych w europie .

Głównym i właściwie jedynym węzłem lotniczym o znaczeniu

międzynarodowym jest Warszawa-Okęcie. Linie lotnicze jako element

sieci komunikacyjnej odgrywają w Polsce niestety drugoplanową rolę

2. Bazy morskie – o bazach morskich

możemy powiedzieć tyle, że ich liczba i

wyposażenie są dostosowane do potrzeb

Marynarki Wojennej. Niekorzystne jest

położenie usytuowanie głównych portów

wojennych – na przeciwległych krańcach

wybrzeża.

3. Obiekty logistyczne i szkoleniowe –

Ilościowo jest ich więcej niż wynoszą

nasze potrzeby. Niestety rozmieszczone są

nie tam gdzie należy – znaczna ich liczba

bezpośrednio przy granicach państwa.

Geograficzne warunki obronności Polski – niewielki i

zwarty kształt naszego państwa ułatwia aktywne i

jednoczesne oddziaływanie przeciwnika różnymi

środkami na wszystkie jego newralgiczne (czułe) punkty.

W tym samym czasie całe nasze terytorium może się

znaleźć w zasięgu lotnictwa myśliwsko-bombowego i

rakiet strategiczno operacyjnych. Jednak takie – średniej

wielkości terytorium o zwartym, koncentrycznym

kształcie posiada również walory obronne ponieważ

zmusza przeciwnika który zechciałby opanować

terytorium państwa w całości, do podjęcia szerokich i

trudnych do zamaskowania przygotowań, przez co

zmniejsza to możliwość ataku z zaskoczenia. Przy takich

atutach i słabościach maksymalny nacisk kładzie się

przede wszystkim na przygotowanie silnej obrony

przeciwlotniczej i przeciwdesantowej na całym obszarze

kraju, a także skupienia wysiłków obrony w pobliżu

granic państwa.

Ukształtowanie terenu i jego pokrycie – Warunki fizyczno-

geograficzne Polski są urozmaicone. Terytorium naszego kraju

należy do obszarów nizinnych, bowiem średnia wysokość

wynosi 170m n.p.m. Ukształtowanie terytorium Polski cechuje

równoleżnikowy układ form terenowych, na północy rozciąga

się pas nizin nadmorskich, następnie pas pojezierzy, w centrum

kolejny pas nizin, a na południu – pas pogórzy i gór. Z tego też

powodu historyczne kierunki działań wojennych przebiegały

głównie w relacji wschód-zachód. Duża liczba jezior wraz z

trudnymi do przebycia terenami przyległymi do Pojezierzy

Mazurskiego i Pomorskiego powoduje, że obszary te przy

organizowaniu obrony należy potraktować szczególnie.

Istnienie dużych kompleksów leśnych, występujących często na

terenach bagiennych, przy jeziorach lub innych przeszkodach

wodnych, zasługuję na szczególną uwagę przy organizowaniu

obrony, ponieważ zwiększa walory obronne. Masywy leśne

umożliwiają paraliżowanie manewru przeciwnika, a także

zmniejszają możliwość wykorzystania przez niego przewagi

technicznej, bowiem lasy to środowisko bardzo niedogodne dla

wojsk wyposażonych w sprzęt cieżki, szczególnie wojsk

pancernych.

Główne kierunki zagrożeń – W sytuacji Polski, stosując największe

uproszczenia, można przyjąć, że kierunek strategiczny to ten, z którego może

nadejść wojna. Uwzględniając geostrategiczne realia, można wyodrębnić:

• Wschodni kierunek strategiczny
• Zachodni kierunek strategiczny

Dla większej przejrzystości można określić jeszcze możliwe kierunki operacyjne

zagrożeń.

Kierunek operacyjny – oznacza pas terenu, wyznaczający kierunek możliwych

uderzeń zgrupowań wojsk przeciwnika, głównie zgrupowań wojsk lądowych.

Określenie kierunków operacyjnych nie jest trudne. W istocie są one

„wyznaczone” przez warunki geograficzne, były wielokrotnie „przecierane”

przez wojska wielu armii w wielu wojnach. Od zachodu : przez Bramę Lubuską i

Bramę Łużycką można wprowadzać kierunki operacyjne z Meklemburgii,

Brandenburgii i Saksonii. Od wschodu bramy : Podlaska, Białoruska, Wołyńska,

Przemyska oznaczają dawne szlaki wojenne, dziś kierunki operacyjne.

Zarysowuje się także następny bardzo ważny kierunek wyprowadzający z tzw.

Obwodu Kaliningradzkiego.

Nasi sąsiedzi – Mimo, że Polska nadal pozostaje w

wytyczonych pół wieku temu granicach, jej położenie na

początku lat dziewięćdziesiątych uległo zmianie. Zmianę

tę determinuje fakt, iż od wschodu, zachodu i południa

graniczymy obecnie z innymi państwami. Dziś nie

jesteśmy skonfliktowani z żadnym z siedmiu sąsiadów,

trudno też wskazać na wyraźne sprzeczności zagrażające

użyciem siły zbrojnej. Ponadto większość tych państw nie

dysponuje odpowiednim potencjałem. Trzeba jednak

podkreślić, że sąsiadujemy nadal z dwoma państwami o

możliwościach mocarstw. Historia pokazała, że w każdym

z nich mogą w określonych warunkach pojawić się

resentymenty, odżyć roszczenia terytorialne czy dążność

do odzyskania stref wpływów. Obecnie Polska graniczy z

siedmioma państwami spośród których trzy: Niemcy,

Rosja i Ukraina są od niej większe, a Czechy, Słowacja,

Białoruś i Litwa znacznie mniejsze.

Literatura: „Bezpieczeństwo I Obronność

Państwa” – Kazimierz Malak – oddział

edukacji obywatelskiej, Warszawa 1988