Skąd dzieci wiedzą, jak

mówić i rozumieć słowa?

Stanowisko społeczno –

kulturowe

J. Bruner, Ontogeneza aktów

mowy



Autor postawił hipotezę, że język, aby mógł być przyswojony

przez dziecko, musi w początkowej fazie odzwierciedlać

charakter procesów poznawczych, które są w nim kodowane.



Z psychologicznego punktu widzenia równorzędność pomiędzy

kategoriami czynności a kategoriami gramatyki przypadków

sugeruje, w jaki sposób język używany jest na samym

początku, czyli w jaki sposób przyswajany jest przez dziecko.



Gramatyka przypadków a struktura wspólnego działania

małego dziecka i jego mamy pomagają maluszkowi przyswoić

sobie początki gramatyki, ponieważ początkowo dziecko uczy

się w sposób przedjęzykowy dokonywania rozróżnień

pojęciowych, później stopniowo opanowuje zasady ich

dystrybucji i kojarzy czynności, w trakcie których występują te

rozróżnienia. Dziecko zaczyna wówczas wprowadzać sygnały

niestandardowe, będące wykładnikami owych rozróżnień.

Jeżeli chodzi o porozumiewanie się matki z dzieckiem to

naturalne jest, że początkowo to kontekst wystarcza kobiecie do

zinterpretowania intencji dziecka (czyli tak jakby do wypełnienia

luki gramatycznej). Z czasem na zasadzie substytucji sygnały

dziecka stają się coraz bardziej konwencjonalne i można je

rozróżnić przy mniejszym poparciu kontekstowym.

Ważne jest, że dziecko posiada wrodzoną zdolność do

konstruowania schematów pojęciowych, innymi słowy podziela

doznania innych osób i zna ich intencje – oczywiście nie jest tego

świadome. Dziecko konstruuje te schematy interpretując

otrzymane na zasadzie sprzężenia zwrotnego informacje od

innych osób, czyli dziecko rozumie intencje innych ludzi.

Dowody:

1. Kilkutygodniowy człowiek odróżnia kategorię ludzi od kategorii

rzeczy.

2. Reaguje na te kategorie w zróżnicowany sposób.

3. Niemowlę wykazuje charakterystyczną reakcję na bezpośredni

kontakt wzrokowy „oko w oko”, który jest podstawowym

czynnikiem stwarzającym więź między dzieckiem a jego

opiekunem.

4. Częstość uśmiechania się i wokalizacji u niemowlęcia może ulec

znacznemu podwyższeniu, jeśli widzi ono podobne reakcje u osoby

dorosłej.

5. Wiele badań wykazało także, że dziecko potrafi w pierwszych

tygodniach życia naśladować mimikę i gesty rąk osób dorosłych.

6. 4-miesięczne dziecko potrafi śledzić kierunek spojrzenia osoby

dorosłej.

Wybrane procesy od pojęć przedjęzykowych

do języka:



1.proces:

- okres, gdy niemowlę uczy się rozróżniania segmentów

czynności wspólnie z matką, czyli dowiaduje się w jakich

pozycjach mogą występować etapy czynności w sekwencji

typu:

agens (wykonawca czynności) – czynność – przedmiot – odbiorca

- dziecko uczy się nie tylko odróżniania tych segmentów, ale

też reguł zastępowania lub odwracania kolejności czynności

( co oznacza, że dziecko będąc do tej pory odbiorcą czynności

zaczyna wymianę ról z wykonawcą ).

- z czasem dziecko uczy się specyficznych sposobów

sygnalizowania, aż w końcu sposoby te zostają zamienione na

standardowe formy komunikowania się.



2.proces:

zaczyna się od bezpośredniego kontaktu wzrokowego, wzajemnego

patrzenia sobie w oczy, zwracania na siebie uwagi przez nadawcę i

odbiorcę ( czyli matkę i dziecko ), po czym następuje zjawisko

wzajemnego śledzenia kierunku swoich spojrzeń kiedy to matka i

dziecko dochodzą do wspólnego zwracania uwagi na te same

konkretne przedmioty. Matki mają tendencję do śledzenia spojrzenia

dziecka i komentowania tego, na co maluch zwrócił uwagę.

procedura „zwracanie uwagi na przedmiot



działanie na

przedmiocie” szybko wytwarza u dziecka oczekiwanie określonej

kolejności:

przedmiot



cecha

przedmiot



nazwa

przedmiot



działanie.



4. proces:

Dziecko uczy się wzorców fonologicznych przez naśladownictwo.

Wypracowywanie struktur mających postać reguł są

charakterystyczną właściwością zabawy, szczególnie zabawy matki

i dziecka.

W początkowym okresie zasadniczą cechą interakcji mamy i

dziecka jest taka wypracowująca zabawa polegająca na

skomplikowanej zamianie ról obu partnerów, np. zabawa w dawanie

i odbieranie oraz zabawa w „a kuku” lub np. wielokrotnie

powtarzane zabawy – toczenie piłki tam i z powrotem



taka

zabawa zwraca uwagę dziecka na sam proces komunikowania się

oraz na strukturę aktów, w obrębie których występuje

porozumiewanie się.

Ten proces doskonale opisuje cytat Elkonina: „Tak jak niemożliwe

jest opanowanie obiektywnej rzeczywistości bez wykształcenia się

działania na przedmiotach, tak samo niemożliwe jest opanowanie

języka bez włączenia go w działanie, w którym występuje on w roli

przedmiotu materialnego”.

Zabawa więc stanowi nieodzowną część procesu rozwojowego.

Przykłady:



Autor, wraz z innymi naukowcami, przez pół roku prowadził badania na

sześciorgu dzieciach. Wybrano trzy formy zachowania, w których mogło

wystąpić komunikowanie się: sytuację karmienia, kąpieli i zabawy w to, co

ostatnio sprawiało największą radość matce i dziecku.



Na początku badania dzieci (ok. 7 m-ca życia) nie używały żadnego

konwencjonalnego języka, natomiast gdy zakończono obserwacje u

wszystkich dzieci pojawiły się pewne holofrazy (wypowiedzi

jednowyrazowe).



Pierwszą rzeczą, którą dostrzegli badacze, było to, że wszystkie matki

interpretują czynności swojego dziecka, a ponadto od charakteru tych

interpretacji w ogromnym stopniu zależy dalsze zachowanie dziecka:

Interpretacja pierwszego typu polega na tym, że matka uważa, że dziecko

poprzez zachowanie wyraża intencję, zamiar wykonania jakiejś czynności,

np. matka przytrzymuje przedmiot, z którego dziecko usiłuje coś wydobyć.

Interpretacja drugiego typu polega na tym, dziecko, zdaniem matki stara się

nie tyle coś zrobić, ile dowiedzieć się czegoś, np. matka podaje dziecku

przedmiot, na który ono patrzy i który znajduje się poza jego zasięgiem, a w

postaci bardziej zaawansowanej – nazywa przedmioty, części ciała itp.



Podczas badań szybko zauważono, że kobiety same dążą do

wprowadzenia standardowych schematów czynności, co pomaga

dziecku interpretować jej gesty i intencje. Powtarzalność owych

czynności pozwala maluszkowi na dostosowanie swej uwagi do

uwagi matki.



Zwykle wprowadza się także elementy sygnalizujące

zakończenie czynności, czyli np. gdy dziecko bierze do ust łyżkę

nowej potrawy, matka z charakterystyczną intonacją wykrzykuje

„Good boy” itp. Używanie takich znaków zakończenia daje

strukturę skończoną, która następnie może być odtworzona, a

takie powtarzanie sprawia matce i dziecku szczególną

przyjemność, np.

Zabawę zaczyna matka: susząc włosy dziecku po kąpieli, zakrywa

twarz dziecka ręcznikiem, a odsłaniając mówi dwukrotnie

boo,

boo.

Obie śmieją się. W dziesięć minut później zabawę zaczyna

dziecko – podnosi koszulkę, zakrywa nią sobie twarz i trzyma

dopóki matka nie powie

boo.

Dziecko trzykrotnie powtarza te

zabawę, za każdym razem czeka, aż usłyszy sygnał

boo

wówczas

odsłania buzię.

Podsumowanie



Po zakończeniu obserwacji autor doszedł do wniosku, że zjawiska,

o których była mowa, dotyczą początków przyswajania gramatyki

przez dziecko w okresie, w którym gramatyka jest silnie

zdominowana przez relację nadawca – adresat i wciąż silnie

związana z kontekstem.



Istniejące na poziomie przedjęzykowym pojęcie:

Wykonawcy (agensa) – czynności – przedmiotu – odbiorcy

pomaga dziecku uchwycić znaczenie językowe wypowiedzi, w

których we właściwej kolejności występują takie kategorie

przypadków, jak agens, czynność, dopełnienie bliższe, dopełnienie

dalsze itd.

Na tej samej zasadzie opanowanie zależności przedmiot – cecha,

właściwej wspólnemu doświadczaniu czegoś, pomaga dziecku

uchwycić relację językową między tematem a rematem oraz

podmiotem a orzeczeniem.



Badacz stwierdził również, że dziecko rozumie wymogi wspólnego

działania najpierw na poziomie przedjęzykowym, uczy się

wyróżniać elementy wspólnej czynności, uczy się rozpoznawać

funkcje wypowiedzi, aż wreszcie uczy się zastępować

niestandardowe wypowiedzi, standardowymi, czyli zaczyna mówić.

Podsumowanie (ciąg dalszy)



Oczywiście, ten proces może zachodzić jedynie w obecności

interpretatora, czyli osoby dorosłej, która nie tylko poprawia i

wzmacnia, ale także dostarcza, rozszerza i idealizuje wypowiedzi

podczas interakcji z dzieckiem.



Proces ten nie polega więc na naśladownictwie, lecz na

przenoszeniu reguł wyuczonych w działaniu na sferę semiotyki.



Dziecko uczy się reguł gramatycznych przez analogie z regułami

działania i uwagi.



Z czasem mowa dziecka coraz bardziej uwalnia się od kontekstu i

zaczyna ono bezpośrednio chwytać reguły wewnatrzjęzykowe, nie

odwołując się już do ich zgodności z doświadczeniem

Michael Tomasello, Kulturowe źródła

ludzkiego

poznawania



Na wstępie autor zadaje sam sobie zagadkę, jak to się stało,

że:

poza okresem ostatnich 2 milionów lat przeszłość człowieka

współczesnego nie wskazuje na to, że miał on jakiekolwiek

zdolności poznawcze poza typowymi dla wszystkich

człekokształtnych oraz

dlaczego pierwsze wyraźne oznaki zdolności poznawczych

specyficznych dla naszego gatunku można zauważyć dopiero

w danych pochodzących z okresu prawie ćwierć miliona lat

temu?

Odpowiedź: Jedynym mechanizmem biologicznym, który

mógł spowodować tak liczne zmiany w zachowaniu i

poznaniu w tak krótkim czasie jest

TRANSMISJA KULTUROWA.

Do procesów transmisji kulturowej należy zaliczyć takie

zjawiska, jak:



naśladowanie przez młode ptaki śpiewu typowego dla

gatunku,



jedzenie przez młode szczury tylko tego, co jedzą ich matki,



lokalizowanie pożywienia przez mrówki dzięki śladom

feromonowym pozostawionym przez innych członków ich

gatunku,



uczenie się przez młode szympansy praktyk związanych z

użyciem narzędzi zaobserwowanych u dorosłych osobników w

swoim otoczeniu,



przyswajanie przez dzieci konwencji językowych innych

członków własnej grupy społecznej.

Można tu zobaczyć zarówno rodziców wywołujących ustalone

wzorce zachowań u potomstwa, jak i przekazywanie

umiejętności w procesie uczenia się przez naśladowanie i

instrukcję, co wg Tomasella wskazuje na to, że być może

istnieje wiele różnych rodzajów procesów transmisji

kulturowej. Przedstawia on przy tym dowody na to, że to

właśnie ludzie mają wyjątkowe dla swego gatunku sposoby

transmisji kulturowej.

Dowody:



Kumulatywna ewolucja kulturowa

– tradycje kulturowe i

wytwory człowieka akumulują modyfikacje w czasie w

sposób, jakiego nie znajdziemy u żadnego innego gatunku

zwierząt,



Żaden ze złożonych wytworów człowieka ani żadna praktyka

społeczna nie zostały stworzone nagle i raz na zawsze –

poszczególne jednostki lub grupy ludzi tworzyły raczej

prymitywną wersję danego przedmiotu lub praktyki, a

późniejsi użytkownicy modyfikowali je lub ulepszali,



Przez wiele generacji taki wytwór mógł funkcjonować w

niezmienionym stanie, aż w pewnym momencie znów jakaś

jednostka lub grupa czyniła kolejną modyfikację,

przejmowaną przez innych, po czym znów modyfikowaną



ten efekt nazywamy

PROCESEM „ZAPADKI KULTUROWEJ”.

Proces ten opiera się nie tylko na inwencji twórczej, ale

także na wiernym przekazie społecznym, który funkcjonuje

właśnie jak „zapadka”, która nie pozwala cofnąć się do

poprzednich stadiów.

Co więcej, dla wielu gatunków zwierząt problemem nie jest

składnik twórczy, lecz właśnie składnik stabilizujący,

utrwalający ową „zapadkę”.

Co ciekawe wiele osobników należących do gatunków

naczelnych, innych niż ludzie, jest zdolnych do tworzenia

inteligentnych innowacji, lecz inne osobniki z ich gatunku nie

angażują się w taki rodzaj uczenia się społecznego, który

umożliwiałby działanie „zapadki kulturowej” w czasie

historycznym.

Zatem najważniejszą cechą jest to, że ludzie potrafią połączyć

swoje zasoby poznawcze w sposób, jaki nie istnieje u innych

gatunków zwierząt. Dlatego też Tomasello, Kruger i Ratner

zaproponowali odróżnienie kulturowych form uczenie się u

ludzi od bardziej powszechnych form uczenie się społecznego,

wyróżniając trzy podstawowe typy:



Uczenie się przez naśladowanie



Uczenie się dzięki instrukcji



Uczenie się kolaboratywne

Te trzy typy uczenia się kulturowego możliwe są dzięki jednej,

bardzo wyjątkowej zdolności jednostki do pojmowania innych

członków swojego gatunku jako

istot

takich jak ona,

mających

takie samo życie wewnętrzne (intencjonalne oraz umysłowe).

To umożliwia jednostce postawienie się na miejscu innego

osobnika, a co za tym idzie

uczenie się nie tylko od innych, ale

także przez innych.

Stanowi to fundament ludzkiego uczenia

się kulturowego, gdyż wytwory kulturowe i praktyki społeczne

( których najlepszym przykładem są narzędzia i systemy

językowe) zawsze odnoszą się do czegoś zewnętrznego w

stosunku do nich samych. Dlatego też, aby nauczyć się

konwencjonalnego użycia narzędzia lub języka w

społeczeństwie, dziecko musi zrozumieć, dlaczego do

zrealizowania jakiegoś zewnętrznego celu, ktoś używa danego

narzędzia bądź symbolu, czyli jaka jest jego intencja.

Procesy kulturowego uczenia się

to szczególnie istotne formy uczenia się społecznego, ponieważ są

zarówno:



formami, które wyjątkowo wiernie przekazują treści kulturowe

(więc stanowią wyjątkowo dobrą „zapadkę kulturową”), jak i



Wyjątkowo efektywnymi formami inwencji i twórczości

społeczno – kolaboratywnej, czyli procesów socjogenezy, w

wyniku których wiele jednostek może wspólnie stworzyć coś,

czego żadna z nich nie mogłaby stworzyć samodzielnie. To z

kolei wynika bezpośrednio z faktu, że człowiek ucząc się

przez czy za pośrednictwem innego człowieka, utożsamia się

z tą osobą.



Reasumując, Tomasello wykazuje, że istnieje wiele

empirycznych dowodów na to, że tylko istoty ludzkie

rozumieją członków swojego gatunku jako podobne im istoty

intencjonalne, a zatem tylko istoty ludzkie zdolne są do

uczenia się kulturowego.

Wspólna uwaga a uczenie się kulturowe



Zdolność poznawcza nie pojawia się w rozwoju człowieka w

gotowej postaci i nie funkcjonuje cały czas w ten sam sposób



Rozumienie przez niemowlę innych ludzi jako istot

intencjonalnych zaczyna wyłaniać się około dziewiątego

miesiąca życia. Jednakże jego prawdziwa siła ujawnia się

stopniowo, w miarę jak dzieci zaczynają aktywnie posługiwać

się narzędziami kulturowymi, których opanowanie możliwe jest

właśnie dzięki zdolności poznawczej.



Najważniejszym spośród tych narzędzi jest język.



Mówiąc o zdarzeniach kulturowych i językowych zachodzących

wokół niemowląt na przełomie wieków Wiliam James

powiedział, że ich świat to „wielobarwny, brzęczący zamęt”,

jednak stosunkowo niedawno psychologowie rozwojowi odkryli,

że noworodki i bardzo małe niemowlęta posiadają wiele

umiejętności poznawczych, których nie daje się dostrzec w ich

codziennym zachowaniu. Dotyczy to głównie wiedzy o

przedmiotach, rozumienia innych osób i rozumienia siebie.

Wiedza niemowląt o przedmiotach



W latach 50. XX wieku Piaget przypuszczał, że wszystkie

zmiany rozwojowe w zachowaniu spostrzeżeniowo –

ruchowym są rezultatem aktywnego manipulowania

przedmiotami i badania ich przez niemowlęta, które

konstruują rzeczywistość dzięki koordynacji informacji

sensorycznych i motorycznych.



Podejście to zostało zakwestionowane przez badaczy, którzy

wykazali, że niemowlęta rozumieją coś niezależnie od

istniejącego świata fizycznego.



W wieku 3-4 miesięcy niemowlęta rozumieją przedmioty jako

obiekty istniejące niezależnie od tego, czy są obserwowane.

Mają także świadomość tego, że jeden przedmiot nie może

znajdować się równocześnie w dwóch miejscach i że

przedmioty nie mogą przez siebie przenikać



Co więcej, w pierwszym roku życia dzieci wykazują się

jeszcze innymi rodzajami wiedzy o przedmiotach w

przestrzeni, np. są w stanie percepcyjnie kategoryzować

przedmioty, szacować małe liczebności, utrzymywać je w

pamięci i obracać wyobrażone przedmioty, co sugeruje

posiadanie czegoś w rodzaju mapy poznawczej.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Skąd dzieci wiedzą jak mówić-Piaget(konstruktywizm)gr.wt.11.30, Filologia polska
Dzieci alkoholików Jak je rozumieć, jak im pomagać
Jak mówić żeby dzieci się uczyły recenzja
Faber A I E Mazlish Jak Mówic Zeby Dzieci Nas Sluchaly
Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały Jak słuchać żeby dzieci do nas mówiły recenzja
Jak mówić żeby dzieci nas słuchały
Jak mowic żeby dzieci się uczyły
jak mowic zeby dzieci sie uczyly
Jak mówić, żeby dzieci się uczyły w domu i w szkole recenzja
jak mowic zeby dzieci
Jak mówić, żeby dzieci się uczyły
komputer i jak komputer rozumie informacje, edukacja i nauka, Informatyka

więcej podobnych podstron

SkÄ…d dzieci wiedzÄ… jak mĂłwiÄ‡ i rozumieÄ‡

Document Outline