Metody

nauczania i

uczenia się

Dydaktyka chemii
2010/11

2

O czym będzie dzisiaj

mowa?

• Co to jest metoda nauczania?
• Podział metod wg. 2 kryteriów
• Przegląd metod
• Style uczenia się
• Dobór metod
• Metody problemowe i aktywizujące

– bardziej szczegółowo

Metoda

• świadomie i konsekwentnie
stosowany sposób postępowania dla
osiągnięcia określonego celu

• zespół celowych czynności i środków

methodos – droga, sposób
postępowania

Słownik języka polskiego,
PWN, 1989

4

Metoda nauczania

to systematyczny sposób
postępowania nauczyciela z
uczniami, w celu osiągnięcia
zamierzonego celu.

5

strategia

edukacyjna

INFORMACYJNA

uczenie się

przez

przyswajanie

PROBLEMOWA

uczenie się

przez

rozwiązywanie

problemów

EMOCJONALNA

uczenie się

przez

przeżywanie

OPERACYJNA

uczenie się

przez

praktyczne

działanie

6

Podział metod ze względu na

sposób poznania/aktywność

ucznia

podające
(zamknięte)

gotowe treści

logicznie
uporządkowane
struktury

poszukujące
(otwarte)

• słowne
• ilustracyjne

• naprowadzające
• problemowe (w
tym aktywizujące)

7

Metody nauczania

(przykłady)

podające

poszukujące

Wykład

Eksperyment
ilustrujący

Burza
mózgó
w

Metapla
n

Mapa
pojęciowa

Drzewko
decyzyjne

Projekt

Dyskusja

Plakat

Metoda przypadku

Panel

Metoda
praktyczna

9

Podział metod ze

względu na źródło

poznania

słowne
(werbalne)

oglądo
we

praktyczn
e

• wykład
• pogadanka
• opowiadanie
• dyskusje
• praca z
tekstem

• pokaz
prezenta
cji,
foliogra
mu,filmu,
modelu,
obiektu

• metoda
laboratoryjn
a

•metoda
zajęć
praktycznyc
h

10

Pogadanka:

• rozmowa nauczyciela z uczniami,

nauczyciel jako osoba kierująca

rozmową

• ze względu na pełnione funkcje

pogadanka może być:

A) wstępna
B) wprowadzająca nowy materiał
C) syntetyzująca i utrwalająca
D) kontrolna

11

Dyskusja:

• wymiana zdań, wymiana

poglądów na dany temat,

• aby dyskutować skutecznie z

uczniami powinni być do tego
przygotowani:

A) merytorycznie
B) formalnie

12

Wykład:

• słowne przekazanie określonych treści

kształcenia w postaci ciągłej, w

przystępnej formie i logicznym porządku

• Ze względu na aktywność ucznia i

sposób przekazu treści wykład może

być:

A) konwencjonalny
B) problemowy
C) konwersatoryjny

13

Pokaz:

• demonstrowanie przedmiotów,

zjawisk, procesów, czynności przy
jednoczesnym umiejętnym
kierowaniu uwagi uczniów na ich
istotne cechy

okazy

modele

obrazy

wykresy,
schemat
y,
symbole

doświadcze
nia

14

Metoda laboratoryjna

:

• samodzielne przeprowadzanie

eksperymentów przez uczniów

A) wersja tradycyjna – nauczyciel gromadzi

niezbędne pomoce i odpowiednio

przygotowuje lekcję, umożliwiając uczniom

wykonanie eksperymentów

B) wersja problemowa – wdrażanie

uczniów do dostrzegania, formułowania i

rozwiązywania określonych problemów

teoretycznych i praktycznych

15

Taksonomia metod

wg Dale

,

a:

• wykład – 5%

• czytanie – 10%

• demonstracja – 30%

• dyskusja w grupie – 50%

• odgrywanie ról, uczenie się przez

działanie – 75%

• uczenie innych, wykorzystanie

zdobytej wiedzy – 90%

Hierarchizacja dokonana ze względu na

skuteczność zapamiętania treści

16

style uczenia się 

sposób uczenia się

17

wzrokowcy

• pokazy i demonstracje
• tabele, wykresy, ilustracje
• skrupulatnie i estetycznie wykonują

notatki

• uwielbiają oglądać dzieła sztuki,

eksponaty, wystawy

• bardzo dobrze zapamiętują ludzkie

twarze

18

słuchowcy

• formy podające
• bez problemu zapamiętują

przekaz słowny

• dobrze sprawdzają się w

dłuższych formach wypowiedzi

• lubią słuchać muzyki

19

dotykowcy

• nie lubią słuchać
• preferują działania
• angażują zmysł dotyku i emocje

20

kinestetycy

• nie lubią słuchać
• preferują działania, ruch
• często gestykulują
• zapamiętują to, co wykonali
• bardzo aktywni fizycznie
• aktywne zaangażowanie –

odgrywanie ról, badanie

21

dobór metod

nauczania:

• wiek uczniów, faza ich rozwoju
• cele i zadania dydaktyczno-

wychowawcze lekcji

• treści nauczania
• metodyczne przygotowanie

nauczyciela

• wyposażenie szkoły

22

Problem - definicje

„Pewna trudność teoretyczna lub

praktyczna, którą uczący się musi

pokonać dzięki posiadanej wiedzy

oraz nabytym umiejętnościom, w

wyniku czego zdobywa nową wiedzę”

[Dydaktyka ogólna Cz.Kupisiewicz]

23

Struktura pracy

metodą problemową

• Wprowadzenie
• Sprecyzowanie problemu
• Stawianie hipotez
• Weryfikacja hipotez (literaturowa,

laboratoryjna, w toku dyskusji)

• Wyciągnięcie wniosków
• Podsumowanie

24

Rozwiązywanie

problemów
- przykłady

•Zaproponuj metodę oczyszczenia
ścieków z jonów Hg

2+

•

Jaką substancję zastosowałbyś w

filtrach usuwających SO

2

z

powietrza?

•

Osądź,

czy

zakład

pracy

zanieczyszczający

środowisko

powinien być zamknięty, mimo że
1/3 obywateli miasta jest tam
zatrudniona

.

[Poradniki dla nauczycieli]

25

Charakterystyka

aktywizujących metod

nauczania i uczenia się

W metodach aktywizujących:

• akcent przeniesiony jest z programu

nauczania na osobę uczącą się i

rozwijanie jej kompetencji,

• uczący się zdobywa wiedzę drogą

doświadczeń i poszukiwań,

• nauczyciel

stwarza

okazje

do

zaangażowania

emocjonalnego

i

samodzielnego przemyślenia problemu,

• uczący się pracują w grupie

26

WIODĄCE

Projekt

Metoda
przypadku

Inscenizacja

Sąd nad
poglądem

WSPOMAGAJĄC
E

Organizują
ce
dyskusję

Burza
mózgów

Debata

Jigsaw

Wizualizują
ce dyskusję

Drzewko

Metaplan

Mapa
pojęciowa

Aktywizujące metody

nauczania i uczenia się

27

Rozpatrzenie opisu przykładowej sytuacji

(jak najbardziej zbliżonej do rzeczywistości, jednostkowej)
powiązane z rozwiązaniem trudności, jakie ją

charakteryzują.

Metoda przypadku

Przebieg

1. Omówienie przypadku
2. Poszukiwanie informacji uzupełniających
3. Propozycje rozwiązań
4. Dyskusja
5. Omówienie rozwiązania przyjętego przez

grupę

28

Przykłady

- wycinki prasowe

- wybuch metanu w kopalni,
- wyciek kwasu z rozbitej cysterny,
- zatrucie czadem,
- awaria tankowca,
- wzrost zachorowań na

methemoglobinemię

Metoda przypadku

29

Temat

Jak jest?

Jak być powinno?

Dlaczego nie jest tak, jak być
powinno?

Wnioski

Metaplan - schemat

Jak ograniczyć

zanieczyszczenia
powietrza, wody,

gleby?

Metaplan - przykłady

Reakcje metali szlachetnych z
kwasami

31

Etapy pracy:

 podanie

tematu

i

sposobu

postępowania

,

 zapisywanie

skojarzeń

związanych z

tematem (na małych kartkach),

 praca w grupach

– analiza zapisu na

kartkach, zbieranie kartek o podobnej treści

w zbiory i podzbiory, nazywanie ich,

tworzenie

projektu

plakatu

poprzez

wpisywanie pojęć, rysowanie linii i strzałek

obrazujących zależności, naklejanie zdjęć

 prezentacja plakatu (mapy)

.

Mapa pojęciowa

32

Burza mózgów

• Celem tej formy dyskusji jest

znalezienie możliwie dużej liczby
niekonwencjonalnych rozwiązań
danego problemu.

• Faza zielonego światła

– każdy

pomysł jest dobry

• Faza czerwonego światła

–

ewaluacja zgłoszonych pomysłów –
komentarze i ocena

Jak wyeliminować

korozję żelaza?

Burza mózgów

Jak zbudowana jest
cząsteczka benzenu?
(+/-)

?

34

Drzewko

decyzyjne

Cele i wartości

Zalet
y

Zalet
y

Wady

Wady

Możliwe
rozwiązania

Opis sytuacji

35

Po co?

Czy nie wystarczy, że uczniowie

potrafią powtórzyć treść

wykładu, podręcznika?

36

Podstawa

programowa:

Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez
ucznia na III i IV etapie edukacyjnym należą, np.:
2)

myślenie naukowe

– umiejętność wykorzystania

wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i
rozwiązywania problemów, a także formułowania
wniosków opar tych na obserwacjach empirycznych
dotyczących przyrody i społeczeństwa;
5)

umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i

krytycznej analizy informacji;

6) umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb
edukacyjnych oraz

uczenia się

;

7)

umiejętność pracy zespołowej.

37

Podsumowanie

Umiejętności

kształci się efektywnie

wyłącznie metodami otwartymi, a

szczególnie aktywizującymi

38

O czym była dzisiaj

mowa?

• Co to jest metoda nauczania?
• Podział metod wg. 2 kryteriów
• Przegląd metod
• Style uczenia się
• Dobór metod
• Metody problemowe i aktywizujące

– bardziej szczegółowo